24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/1

1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την αμέριστη εκτίμησή της για το σημαντικό έργο που επιτελεί η κοινωνία των πολιτών στη διαχείριση των προσφύγων που εγκαταλείπουν χειμαζόμενες από τον πόλεμο χώρες, και οι οποίοι δικαιούνται συνεπώς προστασία δυνάμει της σύμβασης της Γενεύης. Χωρίς αυτήν την ανταπόκριση, η τραγική ανθρωπιστική κατάσταση που εκτυλίχθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες θα μπορούσε να έχει αποβεί καταστροφική. Η Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή έχει εξαρχής δεσμευτεί να κάνει γνωστή αυτήν την πραγματικότητα για να διασφαλίσει τη δέουσα συνεκτίμησή της από τα όργανα της ΕΕ, τις εθνικές κυβερνήσεις και τους λοιπούς πολιτικούς φορείς.

2.

Η ΕΟΚΕ διοργανώνει επί του παρόντος επισκέψεις για την πραγματοποίηση συναντήσεων με οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που παρέχουν βοήθεια στους πρόσφυγες σε 11 κράτη μέλη (στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στη Μάλτα, στην Ελλάδα, στη Γερμανία, στην Αυστρία, στη Σλοβενία, στη Βουλγαρία, στη Σουηδία, στην Ιταλία, στην Κροατία) και στην Τουρκία, δεδομένου ότι τις χώρες αυτές τις αγγίζει περισσότερο η εισροή προσφύγων. Όντας το αντιπροσωπευτικό όργανο της κοινωνίας των πολιτών στα ευρωπαϊκά όργανα, θα φροντίσουμε να κάνουμε τη φωνή τους να ακουστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

3.

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η παρούσα κατάσταση απαιτεί από την ΕΕ τη διάνοιξη ασφαλών ανθρωπιστικών διαδρόμων για πρόσφυγες προερχόμενους από χώρες που βιώνουν πολέμους και τρομοκρατικές απειλές, σε συνεργασία με τις χώρες στις οποίες συγκεντρώνεται η πλειονότητα των προσφύγων. Επιπλέον, πρέπει να διαμορφωθεί ένα πραγματικά κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου, βάσει εναρμονισμένων διαδικασιών σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ. Το σύστημα αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει ενιαίο καθεστώς ασύλου και αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων για το άσυλο, επιμερισμό των ευθυνών και της αλληλεγγύης και προσπάθειες για μετεγκατάσταση και επανεγκατάσταση, καθώς και αναθεώρηση του κανονισμού του Δουβλίνου. Επιπροσθέτως, χρειάζονται ανθεκτικά και αλληλέγγυα συστήματα επιμερισμού των βαρών, όπου μια δίκαιη, μόνιμη και δεσμευτική κλείδα κατανομής για τα πρόσωπα που ζητούν προστασία σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ θα μπορούσε να αποτελεί το πρώτο βήμα. Λόγω των εξαιρετικών συνθηκών και δυνάμει του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης, το επιπρόσθετο κόστος της φιλοξενίας προσφύγων δεν πρέπει, κατόπιν της ενδελεχούς εξέτασής του, να θεωρείται μέρος του δημόσιου ελλείμματος των κρατών μελών.

4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την έντονη ανησυχία της για την υπονόμευση της συμφωνίας του Σένγκεν και της αρχής της ελεύθερης κυκλοφορίας που αποτελούν ένα από τα θεμελιώδη επιτεύγματα προς όφελος των πολιτών της ΕΕ. Είναι σημαντικό να ασφαλιστούν δεόντως τα εξωτερικά σύνορα των χωρών Σένγκεν. Ωστόσο, η επανατοποθέτηση εσωτερικών περιφράξεων και η ανέγερση τειχών ουδόλως θα βοηθήσουν στη στενότερη προσέγγιση των πολιτών της ΕΕ ή στην ενίσχυση της ιθαγένειας της ΕΕ.

5.

Είναι εξάλλου ζωτικής σημασίας να διατυπωθούν άμεσα μέτρα αντιμετώπισης των βαθύτερων αιτίων των σημερινών προσφυγικών ροών. Η ΕΕ οφείλει να συνεργαστεί με τις χώρες προέλευσης και διέλευσης για τα ζητήματα αυτά και η ΕΟΚΕ τονίζει ιδιαίτερα ότι, στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, η Επιτροπή οφείλει να ακολουθήσει μια προσέγγιση βασισμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα και να μην περιοριστεί σε μια προσέγγιση αποκλειστικά επικεντρωμένη στην ασφάλεια. Τέλος, η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη συμμετοχής της κοινωνίας των πολιτών στον διάλογο με τρίτες χώρες.

6.

Η ΕΟΚΕ, με τη μακροχρόνια εμπειρία της σε θέματα μετανάστευσης —η οποία, τα τελευταία χρόνια, εκδηλώνεται κυρίως στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού φόρουμ για την ένταξη/τη μετανάστευση—, θεωρεί ότι η ένταξη και η ενσωμάτωση των προσφύγων στις κοινωνίες μας πρέπει να αποτελούν μια αμφίδρομη διαδικασία, όπου οι κοινωνικοί εταίροι, οι κυβερνήσεις, οι τοπικές αρχές και η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας και, πιο συγκεκριμένα, στην αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και στην παροχή επαγγελματικής και γλωσσικής κατάρτισης, όπου χρειάζεται. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να προωθήσει μια σειρά μέτρων στις χώρες υποδοχής και στην ΕΕ για τη συγκεντρωτική διεκπεραίωση των αιτήσεων για απασχόληση, κατάρτιση και αναγνώριση δεξιοτήτων.

7.

Για τη δημιουργία της αναγκαίας κοινωνικής συναίνεσης σε όλη την Ευρώπη, ο πλήρης σεβασμός της αρχής της ίσης μεταχείρισης και των κοινωνικών δικαιωμάτων τόσο των πολιτών της ΕΕ όσο και των προσφύγων στην Ευρώπη —με ιδιαίτερη έμφαση στους πιο ευάλωτους από αυτούς— είναι ζωτικής σημασίας. Η πραγματοποίηση έγκαιρων επενδύσεων για την ένταξη των προσφύγων στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας είναι σημαντική διότι βοηθά τους πρόσφυγες να ανασυγκροτήσουν τη ζωή τους, ενώ παράλληλα ελαχιστοποιεί τις δυνητικές συγκρούσεις με τον τοπικό πληθυσμό και αποτρέπει το ενδεχόμενο ακόμη μεγαλύτερων μελλοντικών δαπανών. Προς τον σκοπό αυτό, η ενδεδειγμένη χρηματοδότηση των τοπικών δημόσιων υπηρεσιών και η καθιέρωση διαλόγου μεταξύ των προσφύγων και του τοπικού πληθυσμού διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο.

24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/3

Εισηγητής:

ο κ. Seamus BOLAND

1.1

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θέσει ως προτεραιότητα τη σε βάθος απλούστευση της εφαρμογής της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) και ότι έχει ήδη προτείνει, και θα συνεχίσει να προτείνει, την απλούστευση ορισμένων πράξεων της Επιτροπής, προκειμένου να καταστεί ευκολότερη η κατανόηση και η επιτόπια εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ.

1.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η αύξηση της διαφάνειας και της ασφάλειας δικαίου και η μείωση των περιττών διοικητικών και συναφών δαπανών για τους γεωργούς, τους άλλους δικαιούχους, τις οργανώσεις παραγωγών και τις εθνικές διοικήσεις αποτελούν αναγκαίο τμήμα της διαδικασίας απλούστευσης.

1.3

Οι απλουστεύσεις στο σύστημα πρέπει να υλοποιηθούν το συντομότερο δυνατόν και κυρίως πρέπει να εξασφαλίσουν διευκολύνσεις για τους γεωργούς. Είναι ζωτικής σημασίας αυτές οι απλουστεύσεις να συνοδευτούν από υποστήριξη με τη μορφή ενημέρωσης και εκπαίδευσης.

1.4

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις προσπάθειες που έχει καταβάλει η Επιτροπή για την απλούστευση της εφαρμογής της νέας ΚΓΠ, λαμβάνοντας υπόψη τις κοινοποιήσεις και τις αποφάσεις των κρατών μελών. Με την τρέχουσα προσέγγιση, είναι δύσκολο να απλουστευθεί σημαντικά η ΚΓΠ προς όφελος των γεωργών, χωρίς να διακυβεύεται η αυστηρή τήρηση των κανόνων. Αντίθετα, οι κανόνες αυτοί δεν είναι πάντοτε συνεκτικοί και αιτιολογημένοι από την άποψη της μετατροπής τους σε γνήσια δημόσια αγαθά και περιβαλλοντικά οφέλη.

1.5

Οι έλεγχοι και τα πιθανά πρόστιμα πρέπει να είναι αναλογικά προς το χρηματικό ποσό που έλαβε ο δικαιούχος, τους λόγους της μη συμμόρφωσης και την προθυμία λήψης διορθωτικών μέτρων. Οι σαφείς περιπτώσεις εσκεμμένης απάτης πρέπει να αντιμετωπίζονται μέσω των συνήθων διαδικασιών. Η ΕΟΚΕ συνιστά μείωση της δυσαναλογίας μεταξύ των μεγάλων μειώσεων των ενισχύσεων ακόμα και για παραβάσεις ήσσονος σημασίας.

1.6

Η εφαρμογή μέτρων οικολογικού προσανατολισμού πρέπει να λαμβάνει υπόψη απρόβλεπτους παράγοντες, όπως οι καιρικές συνθήκες, η ξηρασία ή άλλα παρόμοια συμβάντα που καθιστούν αδύνατη την εφαρμογή των μέτρων.

1.7

Μολονότι ζητήματα όπως οι μόνιμοι βοσκότοποι έχουν αποτελέσει αντικείμενο αποφάσεων του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, είναι σημαντικό οι κανόνες που θεσπίζονται για την τήρηση της απόφασης να σχεδιάζονται κατά τρόπο ώστε να ελαχιστοποιούνται οι κανονιστικές ρυθμίσεις και όχι να αυξάνονται.

1.8

Η υφιστάμενη νομοθετική διαδικασία (κανονισμός του Συμβουλίου ο οποίος συνοδεύεται από κατ’ εξουσιοδότηση και εκτελεστικές πράξεις) είναι άκρως περίπλοκη και δυσνόητη για τους πολίτες. Ως εκ τούτου, πρέπει να εκπονηθεί μελέτη για το πώς μπορεί να απλουστευθεί αυτό το σύστημα.

1.9

Μετά την εφαρμογή ενός κατ’ αποκοπήν καθεστώτος στο πλαίσιο των άμεσων ενισχύσεων, το περίπλοκο σύστημα των δικαιωμάτων ενίσχυσης θα πρέπει να αναθεωρηθεί.

1.10

Ο προσωρινός βοσκότοπος θα πρέπει να διατηρήσει το καθεστώς της αρόσιμης γης, ανεξάρτητα από τη χρονική διάρκεια κατά την οποία χρησιμοποιείται ως βοσκότοπος.

1.11

Ο υφιστάμενος ορισμός του «ενεργού γεωργού» δεν πρέπει να θέτει σε μειονεκτική θέση τους γεωργούς και πρέπει να βασίζεται στο γεγονός ότι οι επιλέξιμες εκτάσεις γης τελούν υπό καθεστώς γεωργικής καλλιέργειας.

1.12

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι η απλούστευση της ΚΓΠ αποτελεί φιλόδοξο εγχείρημα, δεδομένου ιδίως ότι οι πολιτικές γεωργικής και αγροτικής ανάπτυξης είναι από τη φύση τους περίπλοκες. Η απλούστευση πρέπει να συνάδει με τους ευρύτερους στόχους πολιτικής, όπως:

1.13

Τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίζουν ότι η μεθοδολογία που καθοδηγεί τη λήψη μέτρων για τα ποσοστά σφάλματος είναι σχεδιασμένη κατά τρόπο που να διασφαλίζεται η ορθή εφαρμογή.

1.14

Τα μέτρα για τη διευκόλυνση της πρόσβασης των νέων αγροτών στο καθεστώς για τους νέους γεωργούς πρέπει να διερευνηθούν και να θεσπιστούν άμεσα. Η πρόσβαση των νέων ανθρώπων στη γεωργία θα πρέπει να στηριχθεί.

1.15

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θέσπιση κανόνα για τον περιορισμό της αυξημένης γραφειοκρατίας. Για παράδειγμα, τη θέσπιση κανόνα που να επιτρέπει την εξάλειψη υφιστάμενων κανονιστικών ρυθμίσεων όταν προτείνονται νέες ρυθμίσεις.

2.1

Ο προϋπολογισμός της ΚΓΠ, ο οποίος ανέρχεται σε 408 δισεκατ. ευρώ για την περίοδο 2014-2020, αντιστοιχεί στο 38 % του συνολικού προϋπολογισμού της ΕΕ. Ο πρώτος πυλώνας, οι πόροι του οποίου ανέρχονται σε 313 δισεκατ. ευρώ, αντιπροσωπεύει το 77 % των συνολικών δαπανών της ΚΓΠ. Οι άμεσες ενισχύσεις, που ισοδυναμούν με 294 δισεκατ. ευρώ, αντιπροσωπεύουν το 94 % των συνολικών πόρων του πρώτου πυλώνα.

2.2

Η παρούσα γνωμοδότηση λαμβάνει υπό σημείωση άλλες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (1).

2.3

Η τελευταία ευρεία μεταρρύθμιση της ΚΓΠ, η οποία ολοκληρώθηκε το 2013, συμφωνήθηκε στο πλαίσιο της διαδικασίας συναπόφασης. Αυτό σημαίνει ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμμετείχε ως συννομοθέτης επί ίσοις όροις με τους υπουργούς Γεωργίας, οι οποίοι αυξήθηκαν από 15 σε 28 από την προηγούμενη ευρεία μεταρρύθμιση το 2003.

2.4

Σημειώνεται ότι στη διάρκεια προηγούμενης μεταρρύθμισης της ΚΓΠ η Επιτροπή υπέβαλε πρόταση σχετικά με τη ρύθμιση των άμεσων ενισχύσεων και η αξιολόγηση που περιεχόταν στην εν λόγω πρόταση έδειξε ότι ο γραφειοκρατικός φόρτος αυξήθηκε κατά 15-20 %. Συγχρόνως, πραγματοποιήθηκαν περικοπές στον προϋπολογισμό.

2.5

Κατά τα προηγούμενα έτη, εισήχθη σειρά τροπολογιών οι οποίες δεν διατηρούσαν πάντα μια σαφή διάκριση μεταξύ της απλούστευσης και της κατάργησης μέτρων της ΚΓΠ. Ορισμένα παραδείγματα είναι τα εξής:

2.6

Σύμφωνα με τη ΓΔ AGRI, η κατανομή των πόρων ανά προτεραιότητα Αγροτικής Ανάπτυξης έχει ως εξής:

3.1

Η παρούσα διερευνητική γνωμοδότηση αποτελεί συνέχεια της επίσκεψης του Επιτρόπου Phil Hogan στη σύνοδο ολομέλειας της ΕΟΚΕ που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2015, στη διάρκεια της οποίας δήλωσε ότι κύρια προτεραιότητά του ήταν η επίτευξη μεγαλύτερης απλούστευσης της ΚΓΠ, καθώς και συνέχεια της μεταγενέστερης επιστολής τού Frans Timmermans, Πρώτου Αντιπροέδρου της Επιτροπής, με την οποία κάλεσε την ΕΟΚΕ να υποβάλει διερευνητική γνωμοδότηση επί του θέματος της απλούστευσης της ΚΓΠ.

3.2

Ο Επίτροπος θεωρεί ότι η απλούστευση θα διασφαλίσει την άμβλυνση της αυξημένης πολυπλοκότητας της ΚΓΠ και του αυξημένου διοικητικού φόρτου με τον οποίο έχουν επιβαρυνθεί οι γεωργοί, οι άλλοι δικαιούχοι και οι διαχειριστικές αρχές, χωρίς παράλληλα να παραβλεφθεί οποιοσδήποτε από τους πρωταρχικούς στόχους της.

3.3

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οριστικοποιεί την αξιολόγηση όλων των συνεισφορών με γνώμονα τρεις κατευθυντήριες αρχές, ήτοι ότι οι δράσεις πρέπει:

3.4

Σαφώς, οποιαδήποτε διαδικασία απλούστευσης δεν πρέπει να απειλεί την απασχόληση στον κλάδο.

3.5

Μέσω του πυλώνα της αγροτικής ανάπτυξης η ΚΓΠ διαδραματίζει ζωτικό ρόλο σε ό,τι αφορά την κοινωνική ένταξη, τη μείωση της φτώχειας και την οικονομική ανάπτυξη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο αποφέρει οφέλη για το σύνολο του πληθυσμού των αγροτικών περιοχών. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει ρητά τους άξονες προτεραιότητας που καθορίζονται στο άρθρο 5 παράγραφος 6 στοιχεία α) έως γ) του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 1305/2013 (2): δημιουργία θέσεων εργασίας, προώθηση της τοπικής ανάπτυξης και ενίσχυση της προσβασιμότητας της χρήσης και της ποιότητας των τεχνολογιών των πληροφοριών και των επικοινωνιών (ΤΠΕ). Ως εκ τούτου, με την απλούστευση της ΚΓΠ θα πρέπει να εξασφαλιστεί ότι τα αντίστοιχα κονδύλια θα καταστούν διαθέσιμα εύκολα και χωρίς γραφειοκρατικά εμπόδια.

3.6

Η Επιτροπή έχει κινήσει διαδικασία που περιλαμβάνει τον πλήρη έλεγχο όλης της υφιστάμενης νομοθεσίας, προκειμένου να προσδιοριστούν τομείς στους οποίους είναι εφικτό να γίνουν προσαρμογές και βελτιώσεις. Έχει ήδη λάβει συνεισφορές από τα κράτη μέλη, από βουλευτές του ΕΚ και από γεωργικές οργανώσεις σε ολόκληρη την ΕΕ. Πρέπει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα οι εν λόγω προτάσεις υπερβαίνουν τις 1 500 σελίδες. Από την εξέταση των εγγράφων προκύπτει ότι οι προτάσεις εμπίπτουν σε δύο γενικές κατηγορίες:

3.7

Η ΕΟΚΕ σημειώνει τον κατάλογο προτεραιότητας των μέτρων απλούστευσης που καταρτίστηκε από το Συμβούλιο Γεωργίας και την προεδρία. Ο εν λόγω κατάλογος μπορεί να αποτελέσει τη βάση των προτάσεων που θα υποβάλει η Επιτροπή.

3.8

Η Επιτροπή καθιστά σαφές ότι κάθε κράτος μέλος απολαμβάνει σημαντική ελευθερία ως προς την επιλογή της δικής του μεθοδολογίας για τη διαχείριση και την παρακολούθηση της ΚΓΠ και ότι η απλούστευση μπορεί να επιτευχθεί βάσει μιας εύλογης ερμηνείας. Ωστόσο, τα κράτη μέλη πρέπει να επιδιώκουν τη βελτίωση της διαδικασίας απλούστευσης μέσω της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών.

4.1

Είναι γενικά αποδεκτό ότι απαιτείται απλούστευση προκειμένου η εφαρμογή της ΚΓΠ να μην είναι πιο περίπλοκη από όσο είναι αναγκαίο.

4.2

Η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει προτάσεις σχετικά με τις περιοχές οικολογικής εστίασης (ΠΟΕ) σε μια συγκεκριμένη γεωργική εκμετάλλευση, τις παρακείμενες ΠΟΕ, την αποζημίωση για τις ΠΟΕ σε περίπτωση εσφαλμένης δήλωσης και το σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων.

4.3

Η Επιτροπή προτίθεται να επανεξετάσει τις δυνατότητες απλούστευσης των άμεσων ενισχύσεων (ιδίως στο πλαίσιο του οικολογικού προσανατολισμού), της αγροτικής ανάπτυξης, το καθεστώς οπωροκηπευτικών και την πολιτική ποιότητας.

4.4

Η Επιτροπή παρουσιάζει επίσης δέσμη μέτρων η οποία καλύπτει στοιχεία των άμεσων ενισχύσεων, όπως οι νέοι γεωργοί, η συνδεδεμένη στήριξη και το ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου (ΟΣΔΕ). Οι εν λόγω αλλαγές πρέπει να εφαρμοστούν, ει δυνατόν, από το έτος υποβολής αιτήσεων 2016 ή, το αργότερο, από το έτος υποβολής αιτήσεων 2017.

4.5

Οι κανόνες για τους μόνιμους βοσκοτόπους δημιουργούν προβλήματα στον χαρακτηρισμό των προσωρινών βοσκοτόπων ως αρόσιμης γης ή μόνιμων βοσκοτόπων. Πρέπει να είναι δυνατό να διατηρηθεί το καθεστώς του προσωρινού βοσκοτόπου (ο οποίος χαρακτηρίζεται ως αρόσιμη γη) ακόμη και αν οι γεωργοί αποφασίσουν να χρησιμοποιούν συνεχώς τη γη αυτή ως βοσκότοπο για πέντε ή περισσότερα έτη. Με τον τρόπο αυτό θα αποφευχθεί το όργωμα της γης από τους γεωργούς με σκοπό να μην καταστεί μόνιμος βοσκότοπος. Συνεπώς, οι εν λόγω εκτάσεις γης θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για περισσότερα έτη ως βοσκότοποι που παρουσιάζουν πλεονεκτήματα από οικολογική άποψη.

4.6

Όσον αφορά τα μέτρα για την αγορά, η Επιτροπή εργάζεται για την υλοποίηση ενός φιλόδοξου θεματολογίου απλούστευσης, το οποίο συνίσταται στην εκπόνηση των νέων κατ’ εξουσιοδότηση και εκτελεστικών πράξεων με σκοπό να ευθυγραμμιστούν οι κανόνες σε επίπεδο Επιτροπής με τον νέο κανονισμό του Συμβουλίου για τη θέσπιση κοινής οργάνωσης των αγορών γεωργικών προϊόντων (κανονισμός ΚΟΑ). Στόχος είναι όχι μόνο να μειωθεί δραστικά ο αριθμός και η πολυπλοκότητα των κανόνων αυτών, αλλά και να διασφαλιστεί πραγματική απλούστευση για τους γεωργούς και τις επιχειρήσεις.

4.7

Η Επιτροπή προέβη προσφάτως σε δύο έγκαιρες αλλαγές των υφιστάμενων κανόνων εγκρίνοντας:

4.8

Η Επιτροπή προτίθεται να υποβάλει σειρά προτάσεων για αλλαγές που μπορούν να πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο των υφιστάμενων κατευθυντηρίων γραμμών. Ορισμένα παραδείγματα είναι τα εξής:

5.1

Ο οικολογικός προσανατολισμός των άμεσων ενισχύσεων αποτελεί επί του παρόντος καθοριστικό στοιχείο των μεταρρυθμίσεων της κοινής γεωργικής πολιτικής. Μολονότι οι γεωργοί μαθαίνουν να προσαρμόζονται στις αλλαγές αυτές, εξακολουθούν να φοβούνται ότι τα συγκεκριμένα μέτρα μπορεί να μην είναι αρκετά ευέλικτα για την αντιμετώπιση απρόβλεπτων συνθηκών που προκαλούνται από τις καιρικές συνθήκες ή τις διακυμάνσεις στις τιμές αγοράς.

5.2

Γίνεται αντιληπτό ότι θα λαμβάνουν χώρα αιφνιδιαστικές επιθεωρήσεις. Ωστόσο, οι αιφνιδιαστικές επιθεωρήσεις ενδέχεται, αφενός, να δημιουργήσουν σοβαρά προβλήματα και, αφετέρου, να προκαλέσουν μεγάλη ψυχική αναστάτωση στους γεωργούς. Είναι σαφές ότι η δικαιοσύνη απαιτεί να παρέχεται εύλογη προθεσμία στον γεωργό πριν από τη διενέργεια της επιθεώρησης.

5.3

Δεδομένου ότι τα πρόστιμα που θα επιβάλλονται λόγω μη συμμόρφωσης θα είναι ασυνήθιστα υψηλά, οι γεωργοί φοβούνται ότι δεν θα λαμβάνουν στήριξη, ιδίως με τη μορφή κατάλληλης ενημέρωσης. Εν προκειμένω, τα κράτη μέλη πρέπει να παρέχουν επαρκή ενημέρωση στους γεωργούς που πλήττονται περισσότερο από τις αλλαγές, εστιάζοντας ιδιαίτερα στους γεωργούς που βρίσκονται σε κοινωνικά και οικονομικά μειονεκτική θέση.

5.4

Το υφιστάμενο ρυθμιστικό πλαίσιο όσον αφορά τον ορισμό του «ενεργού γεωργού» δεν είναι ικανοποιητικό και θα απαιτηθεί περαιτέρω περίπλοκη διοικητική διαδικασία. Εξαιτίας αυτού, υφίσταται κίνδυνος να αποκλειστούν οι γεωργοί που συμμετέχουν στη γεωργική παραγωγή και, αντιστρόφως, να συμπεριληφθούν οι γεωργοί που δεν συμμετέχουν στη γεωργική παραγωγή.

5.5

Οι γεωργοί εξακολουθούν να προσπαθούν να εξοικειωθούν με τον οικολογικό προσανατολισμό, ο οποίος βρίσκεται επί του παρόντος στο πρώτο έτος εφαρμογής του, και τις τρεις γεωργικές πρακτικές που συνεπάγεται. Η διαφοροποίηση των καλλιεργειών, η διατήρηση των μόνιμων βοσκοτόπων και η διάθεση του 5 % των εκτάσεων σε ΠΟΕ αποτελούν τις τρεις πτυχές της μεταρρύθμισης που πρέπει να πληρούν οι γεωργοί προκειμένου να είναι επιλέξιμοι για ενίσχυση.

5.6

Είναι απαράδεκτο το γεγονός ότι οι γεωργοί συχνά θεωρούνται υπεύθυνοι για σφάλματα που έχουν διαπραχθεί σε διοικητικό επίπεδο. Ειδικότερα, οι γεωργοί των οποίων το εισόδημα είναι χαμηλό και εξαρτώνται από αυτή την πηγή εισοδήματος αντιμετωπίζουν μια κατάσταση όπου κινδυνεύουν τα μέσα επιβίωσής τους.

5.7

«Η αναλογικότητα των κυρώσεων» αποτελεί ένα θέμα το οποίο θίγει επανειλημμένως η πλειοψηφία των ευρωπαϊκών εμπορικών ενώσεων.

5.8

Οι γεωργοί που κατέχουν λιγότερα από 15 εκτάρια ή λαμβάνουν ενισχύσεις ύψους χαμηλότερου των 10 000 ευρώ θεωρούν ότι η συμμόρφωση πρέπει να βασίζεται σε ήπιους ελέγχους και ότι τυχόν επιπλέον έλεγχοι πρέπει να διενεργούνται μόνο εφόσον υφίστανται προκαταρκτικά στοιχεία που αποδεικνύουν σοβαρή μη συμμόρφωση.

5.9

Τα ζητήματα που αφορούν τους μόνιμους βοσκοτόπους, και εγείρονται στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου του 2014, πρέπει να επιλυθούν. Η υπόθεση επεσήμανε πολλές προβληματικές περιπτώσεις ζωνών ανάσχεσης (αρόσιμη γη), αρόσιμων βοσκοτόπων, αρόσιμης γης υπό καθεστώς παύσης καλλιέργειας και αρόσιμης γης υπό γεωργοπεριβαλλοντικά μέτρα, στις οποίες οι γεωργοί διέκριναν τον κίνδυνο να χαρακτηρισθούν επισήμως οι εκτάσεις αυτές μόνιμοι βοσκότοποι λόγω του κανόνα της πενταετίας.

5.10

Όπου οι γεωργικές οργανώσεις διαπιστώνουν την ανάγκη για απλούστευση, ευελιξία και αναλογικότητα, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις διακρίνουν πραγματικούς κινδύνους. Από τη σκοπιά της ΕΟΚΕ, το φαινόμενο αυτό καταδεικνύει την αποτυχία συμβιβασμού των στόχων της περιβαλλοντικής βελτίωσης με τους στόχους της παραγωγής τροφίμων σε οικογενειακές γεωργικές εκμεταλλεύσεις.

5.11

Όσον αφορά τις οριζόντιες διατάξεις, θα μπορούσε να εφαρμοστεί μια πιο αναλογική προσέγγιση βάσει κινδύνων στην ένταση των ελέγχων, λαμβάνοντας υπόψη τον κίνδυνο και τα ενεχόμενα ποσά, τη σχέση κόστους-αποτελεσματικότητας και τους διαφορετικούς στόχους και τα αποτελέσματα που επιδιώκονται.

5.12

Οι πολλαπλοί έλεγχοι πρέπει να αποφεύγονται. Σε περιπτώσεις μη συμμόρφωσης, ιδίως όσον αφορά τις παραβάσεις ήσσονος σημασίας, οι μειώσεις των ενισχύσεων και οι διοικητικές κυρώσεις πρέπει να είναι αναλογικές. Επιπλέον:

5.13

Πρέπει να υπάρξει εστίαση στις ενέργειες που απαιτούν άμεση προσοχή, όπως η βελτίωση των κατευθυντηρίων σημειώσεων, η παροχή τεχνικής βοήθειας, καθώς και η διευκόλυνση της συνεργασίας και η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των διοικήσεων.

5.14

Οι νέοι γεωργοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης στο νέο καθεστώς υπέρ των νέων γεωργών. Τα εμπόδια που δυσχεραίνουν αδικαιολόγητα την πρόσβαση αυτή πιθανόν να αποθαρρύνουν τους νέους ανθρώπους να ασχοληθούν με τη γεωργία και πρέπει να αρθούν. Η πρόσβαση των νέων ανθρώπων στη γεωργία θα πρέπει να στηριχθεί.

5.15

Οποιεσδήποτε τροποποιήσεις στο ισχύον νομικό πλαίσιο πρέπει να συμφωνηθούν με επάρκεια χρόνου ώστε να μπορέσουν οι γεωργοί να προγραμματίσουν κατάλληλη για την εποχή της σποράς. Συγκεκριμένα, οι τροποποιήσεις που αφορούν τις αιτήσεις για το έτος 2017 πρέπει να δημοσιευθούν το καλοκαίρι του 2016.

24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/11

Εισηγητής:

ο κ. Joost VAN IERSEL

1.1.

Το μέλλον της Ευρώπης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα γνώσεων αιχμής και ταλαντούχων ατόμων, σε μια ανοικτή κοινωνία προσανατολισμένη στη γνώση. Τα πανεπιστήμια διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη διαδικασία αυτή. Εάν κάθε κράτος μέλος δρα μεμονωμένα, το αποτέλεσμα θα είναι πάντοτε κατώτερο του επιδιωκόμενου.

1.2.

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι οι εθνικές αρμοδιότητες και οι αρμοδιότητες της ΕΕ θα πρέπει να ασκούνται από κοινού και να βελτιώνονται, με σκοπό τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Οι έννοιες του κοινωνικά ευαισθητοποιημένου πανεπιστημίου και του επιχειρηματικού πανεπιστημίου μπορούν, επίσης, να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες για τη βελτίωση της ποιότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη.

1.3.

Η τρέχουσα κατάσταση δείχνει ότι, παρά την πρόοδο που έχει επιτευχθεί, εξακολουθούν να υφίστανται πολλά εμπόδια και περιορισμοί που, συν τοις άλλοις, παρεμποδίζουν την αποτελεσματική συμμετοχή της ΕΕ στις σχετικές προσπάθειες. Διαφορετικοί πολιτισμοί, εδραιωμένα συμφέροντα, έλλειψη οικονομικών πόρων και δημογραφικές εξελίξεις καθιστούν συχνά δύσκολη την κατάλληλη ανταπόκριση σε δυναμικές προκλήσεις, όπως η παγκοσμιοποίηση, οι νέες τεχνολογίες και η κινητικότητα.

1.4.

Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα οφείλουν να λειτουργούν ως κινητήριες δυνάμεις και να επιταχύνουν τη διαδικασία εκσυγχρονισμού της ευρωπαϊκής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, τόσο από πλευράς εκπαίδευσης όσο και από πλευράς έρευνας και καινοτομίας. Τα πανεπιστήμια έχουν αυτόνομη αποστολή που εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον. Η επικουρικότητα και η ποικιλομορφία των πανεπιστημίων δεν επιτρέπουν μια ενιαία προσέγγιση. Ωστόσο, μια στρατηγική καθοδήγηση και στήριξη σε επίπεδο ΕΕ μπορούν να συμβάλουν αποφασιστικά στη βελτίωση των συνθηκών.

1.5.

Έχει πρωτεύουσα σημασία η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενισχύσει και να προωθήσει το πρόγραμμα της διαδικασίας μετασχηματισμού των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων σε, παράλληλες με τα θεσμικά όργανα, κινητήριες δυνάμεις ανάπτυξης και κοινωνικής συνοχής, και προώθησης της ευημερίας των πολιτών.

1.6.

Θα πρέπει να συμπεριληφθεί ρητή αναφορά στον εκσυγχρονισμό της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, αφενός, στα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) και, αφετέρου, στις ειδικές συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ).

1.7.

Η ΕΕ πρέπει να αποδείξει τη δέσμευσή της έναντι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, μέσω της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» (συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου), του «Erasmus+», του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», των περιφερειακών ταμείων και του ταμείου συνοχής, καθώς και μέσω της βελτίωσης της διασυνοριακής κινητικότητας σπουδαστών και διδασκόντων.

1.8.

Οι συζητήσεις και τα σχέδια τόσο εντός των χωρών και των πανεπιστημίων όσο και μεταξύ τους, θα πρέπει να συνδυάζονται με στρατηγικές διαβουλεύσεις σε επίπεδο ΕΕ, προκειμένου να ενισχυθεί κάθε ποιοτική πτυχή των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων. Οι βέλτιστες πρακτικές θα πρέπει να διαδίδονται συστηματικά.

1.9.

Για άλλη μια φορά, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την ανάγκη τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να αναπτύξουν πραγματική αυτονομία, λογοδοσία και διαφάνεια ως βασικές προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό τους (1). Οι προϋποθέσεις αυτές δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς κατάλληλη και επαρκή χρηματοδότηση.

1.10.

Σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής και κοινωνικής αλλαγής, ο μετασχηματισμός των πανεπιστημίων είναι μια μακροχρόνια και επίπονη διαδικασία. Τα πανεπιστήμια πρέπει να υιοθετήσουν ανοικτή στάση απέναντι στις ανάγκες της κοινωνίας και πρέπει να αναπτύξουν επαφές με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

1.11.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την έννοια του κοινωνικά ευαισθητοποιημένου πανεπιστημίου και το μοντέλο της «τριπλής έλικας» και της «τετραπλής έλικας» (2). Στόχος είναι το άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, η διεύρυνση της πρόσβασης, η έμφαση στο περιφερειακό πλαίσιο, η ενσωμάτωση των ιδεών όλων των (δυνητικών) ενδιαφερόμενων φορέων σε προγράμματα και η έξυπνη και προσαρμοσμένη στα τελευταία δεδομένα σχέση μεταξύ έρευνας και εκπαίδευσης.

1.12.

Το κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο έχει πολλά κοινά στοιχεία με το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο. Δίνει έμφαση στην αυτόνομη αποστολή του και είναι ανοικτό στην αγορά εργασίας και σε εκπαιδευτικά προγράμματα και σε έρευνα και καινοτομία που μπορούν να ωφελήσουν την κοινωνία. Οι πλατφόρμες ενδιαφερόμενων φορέων (3) μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες στον από κοινού προσδιορισμό των απαιτήσεων. Εξίσου επωφελείς μπορεί να αποδειχθούν και οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) μεταξύ πανεπιστημίων και κοινωνικών ομάδων κάθε είδους.

1.13.

Προτεραιότητα θα πρέπει να παραμείνει η διαφύλαξη του επιπέδου της διδασκαλίας και η κατάλληλη προετοιμασία για την εξεύρεση θέσης εργασίας, ανεξάρτητα από την εξειδίκευση των (κορυφαίων) πανεπιστημίων. Πρέπει, επίσης, να επιβραβεύεται η αριστεία στη διδασκαλία.

1.14.

Η Επιτροπή θα πρέπει να διαδραματίσει ενθαρρυντικό ρόλο στο πλαίσιο των διασυνοριακών σχεδίων γόνιμων ανταλλαγών μεταξύ πανεπιστημίων, ακαδημαϊκού προσωπικού και φοιτητών, καθώς και στην προώθηση ενός ανοικτού πνεύματος έναντι του κόσμου, όπως και στην ανάπτυξη, ενδεχομένως, μέσων —όπως το εργαλείο κατάταξης των πανεπιστημίων «U-Multirank»— για τους φοιτητές και άλλους ενδιαφερόμενους.

2.1.

Οι σημαντικές διαφορές μεταξύ των πανεπιστημίων στην Ευρώπη οφείλονται σε εξαιρετικά διαφορετικές παραδόσεις και πολιτισμούς (4). Το 1999 η διαδικασία της Μπολόνια εγκαινίασε μια επιτυχημένη πορεία εκσυγχρονισμού των προγραμμάτων σπουδών.

2.2.

Από το 2008 και μετά η χρηματοπιστωτική και οικονομική κρίση ανάγκασε τα πανεπιστήμια να επαναξιολογήσουν τις δραστηριότητές τους ακόμη πιο προσεκτικά και να αναζητήσουν νέες πηγές χρηματοδότησης και νέους τρόπους βέλτιστης χρήσης των πόρων. Αυτό οδήγησε σε αύξηση του ανταγωνισμού για την εξασφάλιση των λιγοστών πόρων. Η έλλειψη επαρκούς χρηματοδότησης αποτελεί πραγματικό πρόβλημα για πολλά πανεπιστήμια και αποτελεί εμπόδιο για το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού.

2.3.

Ο βαθύς και δυναμικός μετασχηματισμός στον οποίο υποβάλλεται η κοινωνία ως συνέπεια της παγκοσμιοποίησης και των νέων τεχνολογιών αφήνει το στίγμα του στα πανεπιστήμια. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση, η έρευνα και η καινοτομία βρίσκονται στο επίκεντρο της βιώσιμης οικονομικής ανάκαμψης, αλλά οι χρηματοδοτικοί περιορισμοί και η διαδικασία μετασχηματισμού αποκαλύπτουν επίσης σημαντικές ελλείψεις.

2.4.

Μια βασική πτυχή αυτής της πραγματικότητας είναι η έλλειψη αυτονομίας, λογοδοσίας και διαφάνειας. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών (5).

2.5.

Οι βέλτιστες πρακτικές καταδεικνύουν ότι η αναθεώρηση των δομών και των προγραμμάτων σπουδών, καθώς και η αύξηση της διαφάνειας και η ενίσχυση της συνεργασίας, έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας και των αποτελεσμάτων.

2.6.

Η τριτοβάθμια εκπαίδευση θα πρέπει, σήμερα, να είναι προσιτή σε όλα τα ταλαντούχα άτομα. Μια αυξανόμενη συσχέτιση μεταξύ πρόσβασης και κοινωνικοοικονομικού πλαισίου θέτει σε κίνδυνο την αρχή της ισότητας. Επιπλέον, σε ορισμένες χώρες, η τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν εγγυάται, σε καμία περίπτωση, μια ασφαλή θέση εργασίας. Κατά τη διάρκεια της κρίσης, οι νέοι με πτυχίο τριτοβάθμιας εκπαίδευσης δεν προστατεύτηκαν καθόλου από την ανεργία.

2.7.

Οι δημογραφικές τάσεις είναι αρνητικές για τις (ολοένα πιο) αραιοκατοικημένες και λιγότερο ανταγωνιστικές περιοχές. Η εξέλιξη αυτή έχει συχνά σοβαρές συνέπειες για την προσέλκυση διδασκόντων και σπουδαστών, καθώς και για την ποιότητα των διδασκόντων και σπουδαστών που τελικώς προσελκύονται. Ορισμένες χώρες αντιμετωπίζουν το φαινόμενο της «διαρροής εγκεφάλων». Νέα ιδιωτικά πανεπιστήμια στις χώρες αυτές, χωρίς επαρκή διασφάλιση ποιότητας, αποφέρουν μη ικανοποιητικά αποτελέσματα. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από την έλλειψη χρηματοδότησης υπέρ της παραδοσιακής τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

2.8.

Η επιθυμία για στενότερες σχέσεις μεταξύ πανεπιστημίων και κοινωνίας βρίσκεται στο επίκεντρο συζητήσεων σχετικά με τον ρόλο των πανεπιστημίων στην κοινωνία και με τη δυνατότητα σύναψης συμμαχιών με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως επιχειρήσεις, κοινωνικούς εταίρους και την κοινωνία των πολιτών.

2.9.

Συχνά διαπιστώνεται μια οδυνηρά αισθητή αναντιστοιχία μεταξύ δεξιοτήτων των πτυχιούχων και αναγκών της αγοράς εργασίας, μεταξύ προσφοράς και ζήτησης. Οι επιχειρήσεις εκφράζουν παράπονα για την έλλειψη επαγγελματιών υψηλής ειδίκευσης, ιδίως στα τεχνικά επαγγέλματα και στις ΤΠΕ. Οι ταχύτατες μεταβολές στις οποίες υπόκειται η παγκόσμια βάση γνώσεων έχουν ως αποτέλεσμα να πρέπει, σήμερα περισσότερο από ποτέ, να διαθέτουν οι σπουδαστές το κατάλληλο σύνολο δεξιοτήτων του 21ου αιώνα προκειμένου να μπορούν να επικαιροποιούν συστηματικά τις γνώσεις τους.

2.10.

Επιπλέον, οι νέες τεχνολογίες και η ψηφιοποίηση πιέζουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση να προσαρμόσει και να βελτιώσει τις υπάρχουσες μεθοδολογίες. Νέες μορφές διδασκαλίας και μάθησης αρχίζουν να εδραιώνονται, συμπεριλαμβανομένης της μάθησης με επίκεντρο τον σπουδαστή, καθώς και επιγραμμικά μαθήματα. Ωστόσο, οι πανεπιστημιουπόλεις θα συνεχίσουν να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις τοπικές και περιφερειακές κοινότητες ως τόποι συνάντησης με σκοπό την παροχή εκπαίδευσης, τη διεξαγωγή έρευνας και τη δικτύωση.

2.11.

Οι φοιτητές και το πανεπιστημιακό και λοιπό διδακτικό προσωπικό χαρακτηρίζονται από ολοένα μεγαλύτερη κινητικότητα σε παγκόσμιο επίπεδο. Στα πανεπιστήμια που βρίσκονται υψηλά στην κατάταξη, βρίσκεται σε εξέλιξη μια «μάχη για την προσέλκυση ταλέντων», αλλά η γενική τάση είναι ευρύτερη. Η ποιότητα και η ελκυστικότητα των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων είναι βασικοί παράγοντες προσέλκυσης φοιτητών από το εξωτερικό, πράγμα που εμπλουτίζει την εκπαίδευση και την έρευνα και συμβάλλει στην ανάπτυξη δικτύων μακράς διάρκειας.

2.12.

Στην προσπάθειά τους για περισσότερα αποτελέσματα, τα (κορυφαία) πανεπιστήμια συχνά τονίζουν ότι πρωταρχική αποστολή τους είναι η παραγωγή ερευνητικού έργου, οι δε δημοσιονομικοί κανονισμοί υποστηρίζουν αυτή την επιλογή. Ο προσανατολισμός κυρίως στην έρευνα τείνει, εντούτοις, να κλονίσει τη βέλτιστη ισορροπία και αλληλεπίδραση μεταξύ έρευνας και διδασκαλίας.

3.1.

Η μετατροπή των πανεπιστημίων σε κόμβους γνώσης στους κόλπους της κοινωνίας ως αναπόσπαστο μέρος του οικοσυστήματος της ΕΕ βρίσκεται στο επίκεντρο μιας συζήτησης σχετικά με τα ουσιώδη χαρακτηριστικά της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης πάνω στα οποία θα πρέπει να βασίζονται οι τρέχουσες πρακτικές.

3.2.

Παρόλο που υπάρχουν διάφορες προσεγγίσεις, μια κοινή τάση φαίνεται να είναι το άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις απόψεις και τα συμφέροντα των δημόσιων και ιδιωτικών φορέων και των σπουδαστών, καθώς και σε θέματα όπως η γόνιμη αλληλεπίδραση έρευνας και εκπαίδευσης, η στενότερη συνεργασία και η διεθνοποίηση.

3.3.

Για τα περισσότερα πανεπιστήμια πρόκειται για μια μακροχρόνια και επίπονη διαδικασία. Δεν είναι εύκολο μεγάλα ιδρύματα με παράδοση να αλλάξουν τη συμπεριφορά τους. Επιπλέον, σε πολλές χώρες, υφιστάμενες (πολιτικές) διαδικασίες διορισμού τόσο διοικητών όσο και καθηγητών και ερευνητών εμποδίζουν την πραγματοποίηση αλλαγών. Στην περίπτωση αυτή, είναι σπάνιες οι ανεξάρτητες προσεγγίσεις εκ μέρους και εντός πανεπιστημίων. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, το άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και η διατήρηση ενός ανοικτού πνεύματος πρέπει να αποτελεί υψηλή προτεραιότητα για την τριτοβάθμια εκπαίδευση σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο.

3.4.

Έρευνα υψηλής ποιότητας, καθώς και καλύτερα καταρτισμένα άτομα υψηλής ειδίκευσης, είναι απαραίτητα για την ανθεκτικότητα της οικονομίας. Η κρίση είχε αρνητικές επιπτώσεις στα αποτελέσματα των κέντρων γνώσεων, ενώ οι αναλύσεις αποδεικνύουν ότι υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ, αφενός, ερευνητικής αριστείας και παιδείας και, αφετέρου, οικονομικής απόδοσης.

3.5.

Τα πανεπιστήμια δεν απευθύνονται πλέον στα ανώτατα κλιμάκια της κοινωνίας. Ο αριθμός και το μέγεθός τους έχει αυξηθεί δραματικά. Το τοπίο έχει σημαντικά διαφοροποιηθεί: υπάρχουν περισσότερες κατηγορίες —π.χ. τόσο πανεπιστήμια εφαρμοσμένων επιστημών όσο και ερευνητικά πανεπιστήμια, τόσο περιφερειακά ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης όσο και εθνικά και διεθνή πανεπιστήμια—, καθώς και μεγαλύτερος, πλέον, αριθμός σχολών, ιδίως στους οικονομικούς και τεχνικούς κλάδους κ.λπ.

3.6.

Η διεύρυνση της πρόσβασης στην τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί, δικαίως, πολιτική προτεραιότητα σε όλη την Ευρώπη. Στην ΕΕ, το 40 % της επόμενης γενιάς θα πρέπει να είναι σε θέση να αποκτήσει πανεπιστημιακό πτυχίο. Επιπλέον, τα προγράμματα σπουδών, τα μαθησιακά εργαλεία (η χρήση σύγχρονων μέσων στη μεικτή μάθηση κ.λπ.), η σχέση μεταξύ έρευνας και εκπαίδευσης, καθώς και άλλες πτυχές, όπως η διεθνοποίηση και το δημόσιο συμφέρον, δεν παρουσιάζουν καμία ομοιότητα με το πώς ήταν στο παρελθόν. Οι μέθοδοι διαχείρισης πρέπει να προσαρμοστούν ανάλογα.

3.7.

Τα αυτόνομα, υπεύθυνα και διαφανή πανεπιστήμια πρέπει να μπορούν να ενεργούν όσο το δυνατό πιο ελεύθερα μέσα σε ένα νομικό πλαίσιο που ενθαρρύνει τις δυνάμεις από τη βάση προς την κορυφή και τον ανταγωνισμό ως σημαντική συνεισφορά σε μια ευρύτερη συμμετοχή και έξυπνη εξειδίκευση.

3.8.

Μια ανοικτή στάση, που θα περιλαμβάνει σαφή προσέγγιση με τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, μπορεί να στηρίξει τα πανεπιστήμια ως κινητήριες δυνάμεις ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας και κοινωνικής συνοχής.

3.9.

Για την οικονομική βιωσιμότητα των τοπικών και των περιφερειακών κοινωνιών, οι έννοιες του κοινωνικά ευαισθητοποιημένου πανεπιστημίου και του επιχειρηματικού πανεπιστημίου μπορεί να αποδειχθούν ιδιαίτερα χρήσιμες. Οι έννοιες αυτές απαιτούν τόσο φιλόδοξη προσέγγιση όσο και στενή συνεργασία μεταξύ των πανεπιστημίων, των ενδιαφερόμενων φορέων και των δημόσιων αρχών.

4.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την έννοια του κοινωνικά ευαισθητοποιημένου πανεπιστημίου (6). Πρόκειται για μια έννοια που υπερβαίνει τη διδασκαλία, την ακαδημαϊκή έρευνα και τη γνώση. Το κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο αναπτύσσει ενεργό συνεργασία με το κοινό και με τον περιβάλλοντα κοινωνικό χώρο —σε όλα τα επίπεδα. Κάθε πανεπιστήμιο μπορεί να προσθέσει στις επιδόσεις του μια διάσταση «προσφορά στο κοινωνικό σύνολο», αναλαμβάνοντας τον ρόλο τόσο του σταθμού παραγωγής πνευματικού έργου για την κοινωνία όσο και υποσταθμού αναμετάδοσης, προσαρμόζοντας εξαιρετικές ιδέες από τον μη ακαδημαϊκό χώρο στο δικό του συγκεκριμένο πλαίσιο.

4.2.

Οι διεργασίες αυτές λαμβάνουν χώρα σε όλη την Ευρώπη —μέσω έρευνας προσανατολισμένης στη ζήτηση, μάθησης που βασίζεται στην επίλυση προβλημάτων, συνεργασίας μεταξύ πανεπιστημίων και τοπικών κοινοτήτων, σχολείων, νοσοκομείων, επιχειρήσεων κ.λπ. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν ακόμη πολλά στον τομέα της δημιουργίας υποδομής (7).

4.3.

Σε περιφερειακό επίπεδο, τα πανεπιστήμια μπορούν να υποστηρίξουν μια ολιστική προσέγγιση και να αναλάβουν ηγετικό ρόλο στη συσπείρωση των ενδιαφερομένων για την αντιμετώπιση των κοινών προκλήσεων. Ένα καλά σχεδιασμένο κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο μπορεί, επίσης, να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην προώθηση της παραγωγής των περιφερειών που αντιμετωπίζουν δυσκολίες.

4.4.

Η μορφή του μοντέλου ποικίλλει από πανεπιστήμιο σε πανεπιστήμιο. Εκτός από τα πανεπιστήμια που επηρεάζονται άμεσα από λιγότερο εύπορες περιοχές με χαμηλή οικονομική επίδοση και/ή δημογραφικά προβλήματα, τα κριτήρια για να χαρακτηριστεί ένα πανεπιστήμιο ως «κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο» καλύπτουν μια πολύ ευρύτερη ομάδα. Σήμερα, τα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια παγκοσμίου κύρους και όσα έχουν παρόμοιες φιλοδοξίες προσελκύονται, δικαίως, ολοένα και περισσότερο από την ενασχόληση με τα κοινά.

4.5.

Το κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο προτείνει ένα μοντέλο για τα πανεπιστήμια εκείνα που επιθυμούν να χαράξουν μια πορεία πέρα από απαρχαιωμένες μεθόδους διαχείρισης ή παραδοσιακές προσεγγίσεις. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην περίπτωση των ταλαντούχων νέων, οι οποίοι θα πρέπει να καλούνται να αντιμετωπίσουν την πρόκληση της προσωπικής συμβολής τους στην εθνική ή περιφερειακή οικονομία. Η εμβάθυνση της συνεργασίας με τους αρμόδιους φορείς σε όλες τις περιφέρειες πρέπει να αποτελεί τη μέθοδο που θα προωθεί το ανοικτό πνεύμα και τον εκσυγχρονισμό.

4.6.

Στο πλαίσιο των Διακηρύξεων του Lund και της Ρώμης (8), οι αντίστοιχες Προεδρίες του Συμβουλίου ορθά υιοθέτησαν παρόμοια προσέγγιση, υπογραμμίζοντας την ανάγκη η έρευνα να εστιάζει στις μείζονες προκλήσεις της εποχής μας, να υπερβαίνει τις άκαμπτες θεματικές προσεγγίσεις και να προβλέπει τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Όσον αφορά τη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας και της Ένωσης Καινοτομίας, κεντρικός στόχος είναι η προώθηση υπεύθυνης έρευνας και καινοτομίας, που θα εκτείνεται σε όλες τις αντίστοιχες πολιτικές και δραστηριότητες. Οι αρχές αυτές αποτελούν, επίσης, προτεραιότητες του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζοντας 2020».

4.7.

Παράλληλα με το μοντέλο της «τριπλής έλικας» —που προϋποθέτει τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, ιδιωτικού τομέα και δημόσιων αρχών—, υπάρχει και το μοντέλο της «τετραπλής έλικας», με βάση το οποίο αναπτύσσονται, επίσης, επαφές με τις τοπικές κοινότητες και την κοινωνία των πολιτών. Το μοντέλο αυτό δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην αίσθηση του τόπου και στην αίσθηση του σκοπού, είναι διαφανές και προβλέπει τη λογοδοσία απέναντι στα ενδιαφερόμενα μέρη και το ευρύτερο κοινό. Παρέχει μια νέα ευκαιρία στην κοινωνία των πολιτών να συμμετάσχει στο σχετικό έργο.

4.8.

Μια ειδική ομάδα που χρειάζεται προσοχή είναι οι απόφοιτοι. Μπορούν να γίνουν περισσότερα στην Ευρώπη για τη συμμετοχή των αποφοίτων στις προσπάθειες βελτίωσης των αποτελεσμάτων και της εικόνας των πανεπιστημίων. Ως προς το συγκεκριμένο θέμα, η Ευρώπη θα μπορούσε να υιοθετήσει το παράδειγμα της συνήθους πρακτικής στις ΗΠΑ.

4.9.

Οι απόφοιτοι πρέπει να θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος της πανεπιστημιακής κοινότητας. Μπορούν να αποτελέσουν τους πρεσβευτές ενός πανεπιστημίου —σε περιφερειακό, εθνικό και διεθνές επίπεδο—, καθώς και βασικοί παράγοντες της συζήτησης σχετικά με τα προγράμματα σπουδών, πράγμα ιδιαίτερα χρήσιμο κατά τις περιόδους δυναμικών αλλαγών. Μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στη συζήτηση σχετικά με την ισορροπία μεταξύ έρευνας και εκπαίδευσης, καθώς και μεταξύ έρευνας και αγοράς. Ένας ειδικός στόχος θα μπορούσε να είναι η χρήση αποφοίτων ως συμβούλων για τους νέους πτυχιούχους —κυρίως σπουδαστές πρώτης γενιάς—, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προέρχονται από ξένο περιβάλλον.

4.10.

Η μεγαλύτερη κινητικότητα των αποφοίτων έχει ως αποτέλεσμα τη διαμόρφωση επιτυχημένων διεθνών δικτύων, τα οποία μπορούν να αποδειχθούν εξίσου επωφελή για τα πανεπιστήμιά τους και για τη βιομηχανία.

5.1.

«Το κοινωνικά ευαισθητοποιημένο πανεπιστήμιο» έχει πολλά κοινά στοιχεία με το λεγόμενο «επιχειρηματικό πανεπιστήμιο». Τα πανεπιστήμια δεν είναι εταιρείες. Έχουν αυτόνομη αποστολή δημοσίου συμφέροντος, συγκεκριμένα οφείλουν να παρέχουν εκπαίδευση, να διεξάγουν έρευνα (ανώτατου επιπέδου) και να προωθούν τη χρήση της γνώσης από την κοινωνία εν γένει. Το επιχειρηματικό πανεπιστήμιο εστιάζει σε δύο τομείς: στην καθοδήγηση και διαχείριση του ιδρύματος και στην προαγωγή των επιχειρηματικών δεξιοτήτων και του πνεύματος πρωτοβουλίας των σπουδαστών.

5.2.

Η διασύνδεση της αγοράς εργασίας με τα προγράμματα σπουδών και η προώθηση της έρευνας και καινοτομίας που είναι επωφελής για την κοινωνία αποτελούν πολύ σημαντικά στοιχεία του. Η επικοινωνία και η αλληλεπίδραση με τον ιδιωτικό τομέα σε εθνικό/περιφερειακό επίπεδο είναι ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που τίθενται στην κοινωνία.

5.3.

Η νοοτροπία των στεγανών δεν είναι πλέον χρήσιμη. Η τεχνολογική δυναμική και οι προκλήσεις σε επίπεδο κοινωνίας απαιτούν συνεχείς αναπροσαρμογές. Η πλευρά της ζήτησης χαρακτηρίζεται από ολοένα μεγαλύτερη περιπλοκότητα και απαιτεί διεπιστημονικές και υπερεπιστημονικές ικανότητες και ετοιμότητα απέναντι στις νέες εξελίξεις. Εκτός από επαγγελματικά προσόντα, αυτό προϋποθέτει, επίσης, την ανάγκη ανάπτυξης δεξιοτήτων. Οι πλατφόρμες ενδιαφερόμενων μερών, που συνδέονται με τα πανεπιστήμια, μπορεί να αποδειχθούν πολύ χρήσιμες στην περίπτωση του από κοινού καθορισμού απαιτήσεων. Το διδακτικό προσωπικό πρέπει να είναι κατάλληλα προετοιμασμένο γι’ αυτό το δυναμικό πλαίσιο. Οι επιχειρηματικές δεξιότητες (9) θα πρέπει επίσης να διδάσκονται σε παντός είδους ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

5.4.

Αντίστοιχα, οι συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) με τη συμμετοχή πανεπιστημίων και συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, όπως επιχειρηματικοί κύκλοι και όμιλοι του τομέα της υγείας, μπορεί να αποδειχθούν εξίσου επωφελείς.

5.5.

Ένα πολύτιμο έργο για τα πανεπιστήμια θα μπορούσε να είναι η δημιουργία «εκπαιδευτικών αξιακών αλυσίδων», σε συνεργασία με επιχειρηματικούς τομείς. Δύο είναι οι κύριοι σκοποί των αλυσίδων αυτών:

5.6.

Ομοίως, συμφωνίες επιδόσεων, όπως εφαρμόζονται σε ορισμένα κράτη μέλη, θα ενισχύσουν την εξειδίκευση των πανεπιστημίων, το προφίλ και την εικόνα τους. Μπορούν να έχουν έναν ευρύ διεθνή, καθώς και περιφερειακό, προσανατολισμό, και να βελτιώσουν τις φιλοδοξίες και την ποιότητα τόσο των προγραμμάτων όσο και των σπουδαστών. Για να επιτευχθεί αυτό, έχει ουσιαστική σημασία να υπάρχει σταθερή δέσμευση και από τις δύο πλευρές (κυβερνήσεις και φορείς τριτοβάθμιας εκπαίδευσης).

5.7.

Η καινοτομία θα πρέπει να επηρεάζει τόσο την έρευνα και την εκπαίδευση, όσο και τη διακυβέρνηση. Ένα επιτυχές παράδειγμα βελτίωσης από τη βάση προς την κορυφή είναι το HEInnovate, ένα ανεξάρτητο διαδικτυακό εργαλείο αυτοαξιολόγησης, που αναπτύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (10). Θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η περαιτέρω χρήση του μέσου αυτού.

5.8.

Πανεπιστημιακά προγράμματα με διεθνή προβολή, καθώς και ένα ευρύ φάσμα ανταγωνιστικών διαδικτυακών μαθημάτων, είναι διαθέσιμα στους φοιτητές που επιθυμούν να έχουν μεγαλύτερη κινητικότητα. Η συγκρισιμότητα και η διαφάνεια θα πρέπει να ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό και τη σύγκλιση όσον αφορά τις επιδόσεις. Εργαλεία διαφάνειας, όπως το U-Multirank στην ΕΕ, έχουν μεγάλες δυνατότητες, και τα πανεπιστήμια πρέπει να εξετάσουν τους τρόπους αποτελεσματικότερης χρήσης αυτού του είδους εργαλείων.

5.9.

Θα πρέπει να παρέχεται σε όλα τα ταλαντούχα άτομα η ευκαιρία να εγγράφονται σε προγράμματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Τα συστήματα καταβολής διδάκτρων διαδίδονται ολοένα και περισσότερο. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι σπουδαστές να αντιμετωπίζουν την εκπαίδευση που τους παρέχεται με πιο κριτικό πνεύμα. Οποιασδήποτε μορφής κοινωνική επιλογή εξαιτίας της απαίτησης καταβολής διδάκτρων θα πρέπει να αποκλείεται. Η υποστήριξη των σπουδαστών (με βάση το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο) πρέπει να εξασφαλίζει σε όλους δίκαιη πρόσβαση στην κατάλληλη εκπαίδευση. Επιπλέον, δεν πρέπει να γίνεται κατάχρηση των συστημάτων καταβολής διδάκτρων για την αντικατάσταση υφιστάμενης δημόσιας χρηματοδότησης.

5.10.

Εξάλλου, οι δημογραφικές εξελίξεις απαιτούν να καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες για την αύξηση του αριθμού των πτυχιούχων στις περιφέρειες, ειδικά για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της μελλοντικής βιωσιμότητας των εν λόγω περιοχών.

5.11.

Όταν ένα θέμα αφορά τόσο τους σπουδαστές όσο και τις επιχειρήσεις, η τριτοβάθμια εκπαίδευση και η έρευνα πρέπει να διασυνδέονται στενά. Τα μοντέλα χρηματοδότησης τείνουν, ωστόσο, να ευνοούν τα αποτελέσματα της έρευνας, με αποτέλεσμα να έχει περιοριστεί σήμερα το πανεπιστημιακό διδακτικό προσωπικό που πραγματικά παρέχει διδασκαλία.

5.12.

Τα πανεπιστήμια πρέπει να λαμβάνουν δεόντως υπόψη το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αποφοίτων με πανεπιστημιακά πτυχία (bachelor’s) και μεταπτυχιακά διπλώματα (master’s), ακόμη και με διδακτορικό, καλύπτουν θέσεις εργασίας στην κοινωνία και στις επιχειρήσεις, εκτός ακαδημαϊκού πλαισίου. Κατά συνέπεια, η τήρηση των εκπαιδευτικών προτύπων και η κατάλληλη προετοιμασία των σπουδαστών για την είσοδό τους στην αγορά εργασίας θα πρέπει να εξακολουθήσουν να αποτελούν προτεραιότητα, ανεξάρτητα από την εξειδίκευση ενός (κορυφαίου) πανεπιστημίου. Από την άποψη αυτή, οι ΗΠΑ αποτελούν ένα παράδειγμα που η Ευρώπη δεν θα πρέπει να μιμηθεί (11). Η λύση που χρειάζεται η Ευρώπη είναι η επιδίωξη αριστείας και ισότητας.

5.13.

Η ψηφιοποίηση αποτελεί μια αλλαγή προτύπου που επηρεάζει δραστικά τη διδασκαλία και τη (μεικτή (12)) μάθηση, τις δεξιότητες των διδασκόντων και των σπουδαστών και τις δομές διακυβέρνησης. Απαιτείται, πλέον, περισσότερος δυναμισμός και ευελιξία σε όλα τα επίπεδα. Από την άποψη αυτή, η ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του ιδιωτικού τομέα είναι, επίσης, επωφελής, αν όχι απαραίτητη.

6.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι όλα τα πιο πάνω θέματα, όπως και το ζήτημα του εκσυγχρονισμού της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, εμφανίζονται ολοένα συχνότερα στην ατζέντα της ΕΕ. Θα ήταν σκόπιμο να βρεθεί μια κοινή προσέγγιση που να εξασφαλίζει την επιτυχή ολοκλήρωση του ευρωπαϊκού χώρου τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και του ευρωπαϊκού ερευνητικού χώρου.

6.2.

Η ύπαρξη ανοικτών πανεπιστημίων με διαφάνεια, σε συνδυασμό με μια σαφώς καθορισμένη ευρωπαϊκή κατευθυντήρια στρατηγική, θα είναι εξαιρετικά επωφελής για την ενιαία αγορά και για τον εκσυγχρονισμό μιας ευπροσάρμοστης ευρωπαϊκής κοινωνίας στην παγκόσμια σκηνή. Εν προκειμένω, η ελεύθερη κυκλοφορία των σπουδαστών, των ερευνητών και της γνώσης είναι καθοριστικής σημασίας.

6.3.

Η δέσμευση της ΕΕ έναντι της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης ξεκίνησε με την προώθηση της επιστημονικής έρευνας μέσω διαδοχικών προγραμμάτων-πλαισίων. Παράλληλα, η δέσμευση της ΕΕ στον τομέα της εκπαίδευσης διευρύνεται. Στο σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης τονίζεται η ανάγκη να εξακολουθήσουν να καλύπτονται οι δαπάνες που συνδέονται με την προώθηση της ανάπτυξης, μεταξύ των οποίων και της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

6.4.

Δύο από τους πέντε κύριους στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» συνδέονται άμεσα με την τριτοβάθμια εκπαίδευση: ο στόχος της επένδυσης σε Ε&Α και ο στόχος που αναφέρεται στην εκπαίδευση. Η επίτευξή τους προϋποθέτει τη δέσμευση αρκετών επιτρόπων. Το 2014 οι συστάσεις ανά χώρα (ΣΑΧ) αποκάλυψαν ότι περίπου τα μισά κράτη μέλη αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, όπως αναντιστοιχία δεξιοτήτων και αδυναμία κάλυψης των αναγκών της αγοράς εργασίας, καθώς και μια συνεχιζόμενη έλλειψη συνεργασίας μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και επιχειρήσεων ή άλλων ενδιαφερόμενων φορέων.

6.5.

Οι ΣΑΧ υπογραμμίζουν ότι είναι απαραίτητο να επιλυθεί το ζήτημα της απασχολησιμότητας και να καλυφθούν οι ανάγκες του ιδιωτικού τομέα και των σπουδαστών/πτυχιούχων ως μελλοντικών εργαζομένων (ή εργοδοτών), και να προωθηθεί η ανταγωνιστικότητα, μέσω μιας αποτελεσματικότερης συνεργασίας μεταξύ τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, ερευνητικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων. Η ΕΟΚΕ εμμένει στην άποψη ότι πρέπει να παρακολουθείται πιο αποτελεσματικά η συνέχεια που δίδεται στις ΣΑΧ, και τα αποτελέσματα να συζητούνται ανοικτά από την Επιτροπή και το Συμβούλιο.

6.6.

Ωστόσο, ενώ έχει αναγνωριστεί η ανάγκη να είναι η τριτοβάθμια εκπαίδευση αυτόνομη και υπεύθυνη, πολιτικές δυνάμεις σε ορισμένα κράτη μέλη ζητούν περισσότερη ρύθμιση, πράγμα που οδηγεί σε περιορισμό της αυτονομίας. Στις περιπτώσεις αυτές, γίνεται επίκληση της αρχής της επικουρικότητας και, κατά συνέπεια, εμποδίζεται η εναρμόνιση των συστημάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην Ευρώπη. Με τον τρόπο αυτό θίγονται τα συμφέροντα των φοιτητών και της κοινωνίας στο σύνολό της.

6.7.

Θα πρέπει να καθιερωθούν προσόντα υψηλότερου επιπέδου και ευρύτερου φάσματος εντός και εκτός της ΕΕ. Αυτό συνεπάγεται γόνιμες και αμοιβαίες διασυνοριακές ανταλλαγές μεταξύ πανεπιστημίων, διδασκόντων και φοιτητών, καθώς και άνοιγμα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης προς τον κόσμο. Εάν το Συμβούλιο, τα κράτη μέλη και η Επιτροπή αναλάμβαναν μια τέτοια δέσμευση, οι επιδόσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα βελτιώνονταν, μέσω της καλύτερης κατανομής και του συντονισμού των εθνικών και ενωσιακών αρμοδιοτήτων.

6.8.

Η ΕΟΚΕ τονίζει συνεχώς τη ζωτική σημασία των προγραμμάτων έρευνας και καινοτομίας της ΕΕ. Η διασυνοριακή έρευνα ενισχύει την απόδοση των επενδύσεων, τα προγράμματα της ΕΕ ενθαρρύνουν την έμφαση σε βασικές τεχνολογίες και στρατηγικά θέματα, η διακρατική χρηματοδότηση οδηγεί σε υψηλότερες αποδόσεις και οι ευρωπαϊκές επιστημονικές συμμαχίες δίνουν πραγματική ώθηση στην ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Για τον σκοπό αυτό, οι νέες γνώσεις πρέπει, συν τοις άλλοις, να μπορούν να διαδίδονται ευρύτερα, κυρίως μέσω διεπαφών ανοικτής πρόσβασης.

6.9.

Στο πλαίσιο του έβδομου προγράμματος-πλαισίου (ΠΠ 7) και —από το 2014 και μετά— του προγράμματος «Ορίζοντας 2020», το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας στηρίζει με επιτυχία, μέσω ανταγωνιστικών χρηματοδοτήσεων, την έρευνα υψηλής ποιότητας. Ωστόσο, διαρθρωτικά εμπόδια εξακολουθούν να εμποδίζουν τη διασυνοριακή κινητικότητα των ερευνητών, των πανεπιστημιακών και των φοιτητών.

6.10.

Όλο και περισσότερο, οι επιδόσεις της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης και της έρευνας αξιολογούνται και κοινοποιούνται σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα πανεπιστήμια συνεργάζονται και ανταγωνίζονται σε διεθνή κλίμακα, συμμετέχοντας σε κοινά ερευνητικά προγράμματα, επιδιώκοντας την αριστεία, ολοένα δε περισσότερο προσελκύουν φοιτητές και προσλαμβάνουν προσωπικό από χώρες εκτός της ΕΕ. Πρόκειται για σημαντικό θέμα, όμως οι εθνικοί κανόνες και η έλλειψη κινήτρων μπορούν να αναστείλουν την πρόοδο στον τομέα αυτό. Οι διεθνείς μετρήσεις αποδεικνύουν ότι το χάσμα μεταξύ των ευρωπαϊκών ιδρυμάτων με τις βέλτιστες επιδόσεις και των υπολοίπων διευρύνεται στην Ευρώπη.

6.11.

Πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για να ενθαρρυνθούν άριστοι ερευνητές από ολόκληρη την Ευρώπη να λάβουν μέρος σε κοινά έργα. Οι θύλακοι αριστείας σε ολόκληρη την Ευρώπη πρέπει να διασυνδεθούν και να συμμετέχουν στα άριστα ευρωπαϊκά ερευνητικά έργα.

6.12.

Η κινητικότητα μεταξύ πανεπιστημιακών και σπουδαστών στην Ευρώπη είναι περιορισμένη, η δε διασυνοριακή κυκλοφορία εξακολουθεί να προσκρούει σε τεχνητά εμπόδια. Επείγει να εξασφαλιστούν ισότιμες συνθήκες εργασίας για τους ερευνητές και τους πανεπιστημιακούς, καθώς και μεγαλύτερη σύγκλιση των προγραμμάτων και των τίτλων σπουδών στην Ευρώπη.

6.13.

Οι ανεπαρκείς στατιστικές θα πρέπει να βελτιωθούν και να αξιοποιούνται καλύτερα, προκειμένου να μετράται ο βαθμός κινητικότητας και να υποστηρίζεται η κινητικότητα.

6.14.

Το άνοιγμα και ο εκσυγχρονισμός των πανεπιστημίων, καθώς και η πολιτισμική διαφοροποίηση, λόγω της αυξανόμενης διεθνοποίησης, αποτελούν υγιές φαινόμενο. Επιπλέον, οι σπουδαστές —με την υποστήριξη των διαρκώς ενημερωμένων μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μέσων διαφάνειας (όπως το «U-Multirank»), και λόγω της εξειδίκευσης των πανεπιστημίων— ενθαρρύνονται να προβαίνουν σε συγκεκριμένες επιλογές. Εάν δοθούν ρεαλιστικές λύσεις σε επίπεδο ΕΕ, αυτό θα τους βοηθήσει.

6.15.

Η ανάπτυξη στενότερης συνεργασίας μεταξύ εκείνων που επιθυμούν την προώθηση της αριστείας μπορεί να δείξει την πορεία που πρέπει να ακολουθηθεί. Ένα παράδειγμα είναι η πρόσφατη συμφωνία μεταξύ των χωρών της Μπενελούξ σχετικά με την αυτόματη αμοιβαία αναγνώριση των τίτλων σπουδών. Πρόκειται για ένα αποφασιστικό βήμα προς τα εμπρός (13). Εάν συνεχιστεί η τάση για αμοιβαία αναγνώριση των πανεπιστημιακών πτυχίων και των διαφόρων διπλωμάτων του τομέα των επιστημών, οι φραγμοί μεταξύ πανεπιστημίων θα μειωθούν και θα αναπτυχθούν ανοικτές ανταλλαγές.

6.16.

Τα κατάλληλα συστήματα διασφάλισης της ποιότητας πρέπει να διεθνοποιηθούν, θα πρέπει δε να διαθέτουν σαφείς δυνατότητες διασύνδεσης σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Αυτό περιλαμβάνει την ανάγκη να αναγνωρίζονται οι αποφάσεις διαπίστευσης. Κάθε πρωτοβουλία στον τομέα αυτό πρέπει να είναι ευπρόσδεκτη (14). Μια διαδικασία αμοιβαίας αναγνώρισης πρέπει, κανονικά, να καταλήγει, σταδιακά, σε πανευρωπαϊκή διαπίστευση, πράγμα που, πιο συγκεκριμένα, θα έχει ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ποιότητας της διδασκαλίας στα πανεπιστήμια με χαμηλές επιδόσεις.

6.17.

Οι πρακτικές αυτού του είδους είναι επωφελείς τόσο για την κινητικότητα όσο και για την απασχολησιμότητα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Με την καθιέρωση ενιαίου πτυχίου για αρκετά πανεπιστήμια, τα κοινά προγράμματα μεταξύ πανεπιστημίων θα αποβούν πολύ ελκυστικότερα. Θα πρέπει, επίσης, να εξεταστεί η περίπτωση να υποστηρίζονται οι αδελφοποιήσεις ιδρυμάτων. Η επιτόπου ανταλλαγή διοικητικών και διδακτικών πρακτικών μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση της ποιότητας.

6.18.

Βασική προϋπόθεση για τη διεθνοποίηση είναι η χρήση κοινών γλωσσών. Η γνώση (άνω των δύο) γλωσσών είναι επιθυμητή για πολιτιστικούς και οικονομικούς λόγους. Η αγγλική γλώσσα θα μπορούσε να υιοθετηθεί ως η σημερινή κοινή γλώσσα (lingua franca). Η πρόοδος όσον αφορά τη βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων είναι εξαιρετικά αργή. Ίσως είναι σκόπιμο να καταστεί υποχρεωτική για τους σπουδαστές η γνώση μίας ξένης γλώσσας.

6.19.

Το πρόγραμμα «Erasmus+» έχει μεγάλη επιτυχία και αποτελεί ένα τεράστιο βήμα προς τη διευκόλυνση της κινητικότητας. Είναι επίσης ευπρόσδεκτο από τις επιχειρήσεις. Είναι, δε, ιδιαίτερα συμβατό με την κατευθυντήρια αρχή της Επιτροπής να προωθείται η ανάπτυξη και η απασχόληση. Η χρηματοδότηση του προγράμματος θα πρέπει να ανταποκρίνεται στην αυξανόμενη ζήτηση. Τυχόν νομικοί περιορισμοί στις ανταλλαγές σπουδαστών πρέπει να αρθούν.

6.20.

Τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία εστιάζουν δικαίως στην καινοτομία και στους παράγοντες ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της έρευνας. Η Επιτροπή πρέπει να διαδραματίζει καθοδηγητικό ρόλο στη βελτίωση της συμμετοχής των πανεπιστημίων σε περιφερειακά προγράμματα.

6.21.

Κατά κανόνα, τα πανεπιστήμια είναι ανεξάρτητα από τις τοπικές και τις περιφερειακές αρχές, μολονότι υπάρχουν αξιοσημείωτες εξαιρέσεις. Αυτές πρέπει να επισημαίνονται. Το πρόγραμμα των ΕΔΕΤ αποτελεί, επίσης, ιδιαίτερα θετικό παράγοντα, καθώς συνδέει την έρευνα που διεξάγεται μέσω στρατηγικών RIS3 (15) με τα περιφερειακά προγράμματα της ΕΕ, με αποτέλεσμα τη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος που ευνοεί την καινοτομία.

6.22.

Τα πανεπιστήμια οφείλουν να είναι ενημερωμένα ως προς τις RIS3 και την εφαρμογή τους σε διάφορα επίπεδα. Από κοινού με τις ενδιαφερόμενες περιφερειακές αρχές, θα πρέπει να διαδραματίζουν ενεργό ρόλο στην εφαρμογή του προγράμματος.

6.23.

Δυστυχώς, για λόγους που σχετίζονται με τη διακυβέρνηση, τα πανεπιστήμια εξακολουθούν να μην κάνουν επαρκή χρήση του προγράμματος των ΕΔΕΤ. Πρέπει να αναζητηθούν συνέργειες μεταξύ των προγραμμάτων της ΕΕ (ΕΔΕΤ, «Ορίζοντας 2020» και «Erasmus +»), μολονότι τείνουν να προσκρούουν σε αντιφατικές προϋποθέσεις.

24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/20

Εισηγητής:

ο κ. Antonello PEZZINI

Συνεισηγητής:

ο κ. Zbigniew KOTOWSKI

1.1.

Η ΟΚΕ θεωρεί ότι τόσο οι μεμονωμένοι μηχανικοί και τεχνικοί στην Ευρώπη όσο και οι εθνικές και ευρωπαϊκές οργανώσεις τους αποτελούν βασικό πόρο στη διαδικασία της επανεκβιομηχάνισης της Ευρώπης ως φορέας επιτάχυνσης της μετατροπής της έρευνας σε καινοτόμες εφαρμογές της αγοράς.

1.2.

Η οικονομική ανάπτυξη της ΕΕ συνδέεται ολοένα και περισσότερο με τη διαδικασία επανεκβιομηχάνισης ως στρατηγικής μετάβασης στα νέα πρότυπα βιώσιμου σχεδιασμού, παραγωγής και εμπορίας καινοτόμων προϊόντων με μεγάλη προστιθέμενη αξία τα οποία ενσωματώνουν νέες τεχνολογίες, προϊόντα και υπηρεσίες ποιότητας σε έναν ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιημένο κόσμο.

1.3.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο βασικός ρόλος των μηχανικών και των τεχνικών στη διαδικασία αυτή για την επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η ευρωπαϊκή κοινωνία λόγω των προκλήσεων της επανεκβιομηχάνισης πρέπει να επισημανθεί περισσότερο και να ενισχυθεί, και ζητεί να δρομολογηθεί άσκηση συμμετοχικής πρόβλεψης για το μέλλον του επαγγέλματος.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά την προώθηση ενός ευρωπαϊκού πνεύματος επιχειρηματικότητας και καινοτομίας με τη δρομολόγηση συγκεκριμένων ενεργειών για την αναζωογόνηση του επαγγέλματος του μηχανικού και του τεχνικού, που αποτελούν παράγοντες δημιουργίας πολιτισμού και ευημερίας.

1.5.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάγκη ύπαρξης ενός εναρμονισμένου ευρωπαϊκού πλαισίου προώθησης του συγκεκριμένου επαγγέλματος που να καλύπτει θέματα όπως:

1.6.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι τα υψηλά επίπεδα κατάρτισης και δεξιοτήτων των μηχανικών συνιστούν ουσιώδη προϋπόθεση για την ύπαρξη ενός αποτελεσματικού συστήματος αμοιβαίας αναγνώρισης. Αν θέλουμε να εξασφαλιστεί η εμπιστοσύνη κάθε κράτους έναντι της αμοιβαίας επαγγελματικής κινητικότητας με βάση τη γνώση, είναι αναγκαίο να διατηρηθούν υψηλά πρότυπα εκπαίδευσης και κατάρτισης, ιδίως με την καθιέρωση ενός 29ου προαιρετικού ευρωπαϊκού ρυθμιστικού καθεστώτος με βάση την εμπειρία από την υιοθέτηση της εθελοντικής «ευρωπαϊκής επαγγελματικής ταυτότητας» (1), και με την ενεργό υποστήριξη των εθνικών και ευρωπαϊκών επαγγελματικών ενώσεων των μηχανικών.

1.6.1.

Η σημερινή ανάπτυξη της κοινωνίας δημιουργεί πληθώρα νέων θέσεων εργασίας έξω από τον τεχνικό τομέα, οι οποίες χάρη στην επιρροή των μέσων μαζικής ενημέρωσης και στην επιθυμία για κοινωνική δημοτικότητα, είναι ελκυστικές στους νέους που αναζητούν ταχεία και υψηλού γοήτρου σταδιοδρομία. Από αυτή τη σκοπιά, το επάγγελμα του μηχανικού θεωρείται παραδοσιακό επάγγελμα που δεν παρέχει δυνατότητες εύκολης και ταχείας ανέλιξης. Για τον λόγο αυτό, οι ειδικότητες μηχανικής δεν θα προσελκύσουν τις μελλοντικές γενιές, πράγμα που αποτελεί σοβαρή απειλή για την επιτυχία της επανεκβιομηχάνισης της Ευρώπης και την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας. Πρόκειται για μείζονα πρόκληση για τα υφιστάμενα εκπαιδευτικά συστήματα, η οποία υποδηλώνει την ανάγκη αποφασιστικής στροφής της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης προς τα μαθηματικά, τη φυσική και τη μηχανική, καθώς και της ελκυστικής παρουσίασής τους, ώστε να προκαλέσουν την περιέργεια των νέων γενεών. Ομοίως, η αρχή της εναλλασσόμενης κατάρτισης και οι βέλτιστες πρακτικές στον τομέα αυτό (Γερμανία, Ελβετία και Αυστρία) αξίζουν ιδιαίτερης προσοχής από όλα τα κράτη μέλη στα οποία δεν εφαρμόζονται.

1.7.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί μια ενιαία ευρωπαϊκή αγορά μηχανικών και να αναπτυχθεί μια κοινή προσέγγιση προκειμένου να αυξηθεί η κινητικότητα σε όλη την Ευρώπη, δεδομένης της σημασίας της αμοιβαίας αναγνώρισης, ιδίως για τους αυτόνομους και ανεξάρτητους μηχανικούς.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να ενισχυθεί ο ρόλος των μηχανικών στην ευρωπαϊκή πολιτική τυποποίησης προκειμένου να επιταχυνθούν, να απλοποιηθούν και να εκσυγχρονιστούν οι διαδικασίες, καθώς και να εξασφαλιστεί η διαλειτουργικότητα των συστημάτων και των δικτύων.

1.9.

Η ΕΟΚΕ συνιστά οι οργανισμοί στους οποίους εργάζονται μηχανικοί να αναπτύξουν, με βάση το σύστημα του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων, ηλεκτρονικά εκπαιδευτικά μοντέλα προσαρμοσμένα στις νέες γενιές καθώς και τρόπους διοίκησης και αξιολόγησης, προσαρμοσμένους στα χαρακτηριστικά των νέων μηχανικών, με ελκυστικές συνθήκες εργασίας και σταδιοδρομίας.

1.10.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, οι αντιπροσωπευτικές οργανώσεις και οι επαγγελματικές κατηγορίες πρέπει να συγκλίνουν περισσότερο προκειμένου να λειτουργήσουν ως κινητήρια δύναμη, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ, και να προσφέρουν στα μέλη τους διά βίου μάθηση σύμφωνα με κοινές ευρωπαϊκές παραμέτρους.

1.11.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να προβεί στη σύσταση του Ευρωπαϊκού Φόρουμ των Ελεύθερων Επαγγελμάτων, εντός του οποίου να εκπροσωπούνται ευρέως επιχειρηματικές ενώσεις, επαγγελματικές κατηγορίες και σύλλογοι (2) μηχανικών, ζητεί δε τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής διαδικτυακής πύλης των μηχανικών, όπου να καλύπτονται θέματα όπως: ευθύνη, πνευματική ιδιοκτησία, φορολογία και συντάξεις, συνεχής επιμόρφωση, κώδικες ορθής πρακτικής κ.λπ.

1.12.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να εκπονήσει έναν ευρωπαϊκό κώδικα ορθής πρακτικής των μηχανικών με βάση την εμπειρία των εθνικών οργανώσεων μηχανικών και τεχνικών, ώστε οι εν λόγω επαγγελματίες να γνωρίζουν τις νομικές και οικονομικές προϋποθέσεις για την υλοποίηση καινοτόμων σχεδίων, ιδίως για τις ΜΜΕ και τους φορείς Ε&Α.

1.13.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάγκη για το επάγγελμα να προσανατολίζεται ολοένα και περισσότερο στη διαχείριση σύνθετων προβλημάτων που αφορούν την οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα, με τη συνεχή αξιοποίηση προηγμένων διεπιστημονικών προσεγγίσεων και της κατάλληλης διαλειτουργικότητας μεταξύ των συστημάτων παραγωγής και των νέων βιομηχανικών πραγματικοτήτων 4.0.

1.14.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή και τα κράτη μέλη να λάβουν δεόντως υπόψη τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 20ής και 21ης Μαρτίου 2014, όπου τους ζητείται να αντιμετωπίσουν τις ελλείψεις στον τομέα της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (δεξιότητες STEM) ως θέμα προτεραιότητας και με μεγαλύτερη συμμετοχή της βιομηχανίας.

2.1.

Οι απαρχές του ευρωπαϊκού κλάδου της μηχανικής ανιχνεύονται στην αναζήτηση του καινούργιου την οποία αντιπροσωπεύει η ιδιοφυΐα του Λεονάρντο ντα Βίντσι, η οποία αντικατοπτρίζει το άνοιγμα της ευρωπαϊκής κοινωνίας στην καινοτομία, καθώς και ένα πολιτιστικό πλαίσιο εντός του οποίου αξιοποιείται η συμμετοχή των πολιτών και αναδεικνύεται η χρηστή διακυβέρνηση και η σκληρή εργασία.

2.2.

Όπως υπογραμμίζεται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, «η κρίση έχει πλήξει σοβαρά τις οικονομίες της Ευρώπης. Η ΕΕ χρειάζεται μια ολοκληρωμένη στρατηγική ανάπτυξης προκειμένου να υπερβεί τις δυσχέρειες αυτές» (3).

2.3.

Η στρατηγική επανεκβιομηχάνισης της ΕΕ επικεντρώνεται ειδικότερα σε επενδύσεις στην καινοτομία, όπου ο μηχανικός διαδραματίζει καίριο ρόλο, ιδίως στους ταχέως αναπτυσσόμενους τομείς.

2.4.

Καθώς οι ψηφιακές τεχνολογίες, τα συστήματα επικοινωνίας και ευφυών δικτύων, οι νανοβιοτεχνολογίες, οι βιώσιμες βιομηχανικές τεχνολογίες, οι τρισδιάστατοι εκτυπωτές και οι καθαρές διατομεακές τεχνολογίες ευρείας εφαρμογής συγκλίνουν, οι τρόποι λειτουργίας των οικονομιών και των κοινωνιών αλλάζουν ριζικά και με αλματώδη ταχύτητα λόγω της παγκοσμιοποίησης.

2.5.

Το μέλλον της ΕΕ συνδέεται ολοένα και περισσότερο με τη διαδικασία επανεκβιομηχάνισης ως στρατηγικής μετάβασης στα νέα πρότυπα βιώσιμου σχεδιασμού, παραγωγής και εμπορίας προϊόντων με μεγάλη προστιθέμενη αξία τα οποία ενσωματώνουν νέες τεχνολογίες, προϊόντα και υπηρεσίες σε έναν ολοένα και περισσότερο ψηφιοποιημένο κόσμο.

2.6.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι, ελλείψει επιστημονικών και τεχνικών ανθρώπινων πόρων που να διαθέτουν το απαραίτητο δυναμικό σε εμπειρίες και γνώσεις, θα είναι δύσκολο να επιτευχθούν οι στόχοι που καθορίζονται στη στρατηγική «Ευρώπη 2020». Εν προκειμένω πρέπει να ενισχυθεί ο ρόλος των επαγγελματικών οργανώσεων και ενώσεων των μηχανικών και των τεχνικών, σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.7.

Στην Ευρώπη, το μεγαλύτερο μέρος των τεχνικών δεξιοτήτων βρίσκεται στον κλάδο της μηχανικής, που περιλαμβάνει περίπου 130 000 επιχειρήσεις, που απασχολούν πάνω από 10 εκατομμύρια άτομα με υψηλή ειδίκευση και προσόντα, με ετήσια παραγωγή περίπου 1 840 δισεκατ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο ένα τρίτο περίπου του συνόλου των εξαγωγών της ΕΕ. Εξάλλου, μηχανικοί και τεχνικοί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε όλους τους τομείς της οικονομίας (4).

2.8.

Πρέπει να αναπτυχθεί μια νέα έξυπνη προσέγγιση στις ευρωπαϊκές πολιτικές, με την οποία να εξασφαλίζεται ένας νέος ρόλος στους επαγγελματίες με τεχνικές γνώσεις. Προβάλλει ολοένα και μεγαλύτερη η ανάγκη της διαχείρισης των διεργασιών έξυπνης μετατροπής των εδαφών, που απαιτείται ρητά από τον νέο ευρωπαϊκό προγραμματισμό.

2.9.

Για την επίτευξη των στόχων αυτών, η ΕΕ πρέπει να βελτιώσει το επίπεδο των δεξιοτήτων του εργατικού της δυναμικού. Ειδικότερα, όσον αφορά τις δεξιότητες στον κλάδο της μηχανικής, θα σημειωθεί αύξηση της ζήτησης από τον δημόσιο και από τον ιδιωτικό τομέα. Ο δημόσιος τομέας θα χρειαστεί περισσότερες τεχνικές δεξιότητες προκειμένου να ανταποκριθεί —εφαρμόζοντας τις νέες οδηγίες περί δημοσίων συμβάσεων, με μορφές συνεργασίας σε επιχειρηματικά δίκτυα, με την εργασία σε συνεργατικούς σχηματισμούς και με νέο λογισμικό— στις προκλήσεις στους τομείς των υποδομών, της ενέργειας, των μεταφορών, της υγείας, της διαχείρισης των αποβλήτων, της εκπαίδευσης, του αποτυπώματος άνθρακα, του διαδικτύου των πραγμάτων, της κυκλικής οικονομίας.

2.10.

Και ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να ενισχύσει τις δεξιότητες στον κλάδο της μηχανικής, εάν θέλει να καρπωθεί τα οφέλη της ανάπτυξης των δεξιοτήτων στον χώρο εργασίας. Οι αναλύσεις της συμπεριφοράς των καταναλωτών δείχνουν μια σταθερή αύξηση της ζήτησης πληροφοριών που περιέχονται στα προϊόντα και στις υπηρεσίες.

2.11.

Οι γνώσεις και η τεχνική εμπειρία πρέπει να επικαιροποιούνται συνεχώς προκειμένου να ανταποκρίνονται στις προκλήσεις των νέων βιομηχανικών διεργασιών. Απαιτούνται νέες μορφές και μέθοδοι μάθησης και επαγγελματικής επιμόρφωσης προκειμένου να καταστεί δυνατή η βέλτιστη και ευέλικτη χρήση του ανθρώπινου και κοινωνικού κεφαλαίου στον τομέα. Είναι αναγκαίο να οργανωθούν νέες μορφές εργασίας των ελεύθερων επαγγελματιών που εμπλέκονται στον τομέα παροχής επαγγελματικών, τεχνικών και επιστημονικών υπηρεσιών στην Ευρώπη.

2.12.

Μεγαλύτερη κινητικότητα στις αγορές εργασίας σε εθνικό, ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο οδηγεί σε καλύτερη αξιοποίηση του εργατικού δυναμικού στο εσωτερικό μιας ελκυστικής ευρωπαϊκής δεξαμενής μηχανικών. Με την επιλογή ενός προαιρετικού 29ου ρυθμιστικού πλαισίου της ΕΕ θα μπορούσε να ευνοηθεί η εξάπλωση μιας ευρωπαϊκής επαγγελματικής ταυτότητας ώστε να διευκολύνει τους ειδικευμένους μηχανικούς να αναπτύξουν επαγγελματική εμπειρία σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.

2.13.

Προκειμένου να ευαισθητοποιηθούν οι μελλοντικοί σπουδαστές στο επάγγελμα του μηχανικού, απαιτείται μεγαλύτερη συνεργασία μεταξύ της βιομηχανίας και της ακαδημαϊκής κοινότητας, και μεταξύ των εργοδοτών και των δημόσιων και ιδιωτικών σχολείων, είτε πρωτοβάθμιων είτε δευτεροβάθμιων, και της Ε&Α. Πρόκειται για την εφαρμογή της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και την προώθηση της κατάλληλης κατάρτισης.

2.14.

Με τη συμμετοχή των εργοδοτών και την εμφάνιση νέων και πιο σύνθετων προβλημάτων, καθίσταται σαφές στους νέους ότι τα μαθηματικά, οι τεχνολογίες των πληροφοριών, η φυσική και η χημεία χρειάζονται για την επίλυση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η κοινωνία και είναι τα κλειδιά για νέες καινοτόμες λύσεις στην ιατρική και στον τομέα της υγείας, αλλά και στις μεταφορές, στην αντιμετώπιση της ρύπανσης ή στην εξοικονόμηση ενέργειας.

2.15.

Αυτού του είδους η συνεργασία πρέπει να ξεκινήσει σε τοπικό επίπεδο, αλλά οι βέλτιστες πρακτικές και η εμπειρία πρέπει να διαδίδονται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Τούτο θα συμβάλει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας και ευκαιριών σταδιοδρομίας για τους μηχανικούς και θα μπορούσε να καταστήσει τις εν λόγω σπουδές πιο συναρπαστικές και σημαντικές για τις νέες γενιές.

2.16.

Ταυτόχρονα, δεδομένης της παράλληλης προόδου στο πλήθος των κλάδων και του διεπιστημονικού χαρακτήρα των πρακτικών εφαρμογών, απαιτείται η εξασφάλιση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας και η εισαγωγή εκπαιδευτικών συστημάτων που να συμπληρώνουν τόσο τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση όσο και το πανεπιστήμιο με άλλα μαθήματα, όπως η κοινωνική ψυχολογία και η ομαδική διαχείριση των ανθρώπινων πόρων, η τόνωση δημιουργικών διαδικασιών, η νανοτεχνολογία, η βιοϊατρική μηχανική, η ιστορία της τεχνολογίας, η οικονομική γεωγραφία κ.λπ.

2.17.

Η διαδικασία πιστοποίησης των εκπαιδευτικών προγραμμάτων είναι ένας από τους τρόπους για να εξασφαλιστεί η συμμόρφωση των εν λόγω επαγγελμάτων με τα πρότυπα. Η διαδικασία διασφάλισης της ποιότητας περιλαμβάνει τον καθορισμό προτύπων αναφοράς και την αξιολόγηση σύμφωνα με το ευρωπαϊκό και εθνικό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων.

2.18.

Η εξωτερική πιστοποίηση και η εσωτερική διασφάλιση της ποιότητας είναι πολύ σημαντικές διαδικασίες προκειμένου να διατηρηθεί η ποιότητα της κατάρτισης στον τομέα της μηχανικής.

3.1.1.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι είναι απαραίτητο ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο για την προώθηση του επαγγέλματος, όσον αφορά:

3.2.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι τα υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης και εξειδίκευσης στη μηχανική συνιστούν βασική προϋπόθεση για ένα αποτελεσματικό σύστημα αμοιβαίας αναγνώρισης: η υποβάθμιση των εκπαιδευτικών προτύπων για να αυξηθεί η κινητικότητα ενδέχεται να μειώσει την αμοιβαία εμπιστοσύνη σε μια ΕΕ που βασίζεται στη γνώση, ικανή να αντιμετωπίσει τις νέες προκλήσεις της μηχανικής.

3.2.2.

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι αναγκαίο να αναπτυχθεί μια κοινή πολυδιάστατη προσέγγιση —ευρωπαϊκή επαγγελματική ταυτότητα (6) μετά την εναρμόνιση των προγραμμάτων κατάρτισης—, να θεσπιστεί ένα προαιρετικό ρυθμιστικό καθεστώς παράλληλα με την ευρωπαϊκή επαγγελματική ταυτότητα, και ένα κοινό πλαίσιο εκπαίδευσης καθώς και συστήματα επικύρωσης των τυπικών και/ή άτυπων αποκτηθέντων επαγγελματικών τίτλων.

3.2.3.

Η ΕΟΚΕ ζητεί την ανάληψη συγκεκριμένων δράσεων για την προώθηση του επαγγέλματος του μηχανικού και του τεχνικού, ως κύριου φορέα της ταχύτερης μεταφοράς της έρευνας σε εφαρμογές στην αγορά και στην επίλυση των προβλημάτων της κοινωνίας. Ειδικότερα, η ΕΟΚΕ ζητεί ειδική ενίσχυση για τους μηχανικούς στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Erasmus για νέους επιχειρηματίες (EYE), των μηχανισμών μικροπιστώσεων, καθώς και τη θέσπιση βραβείου της ΕΕ για τον δημιουργικό μηχανικό, προκειμένου να παρασχεθεί στο επάγγελμα η δυνατότητα μεγαλύτερης προβολής και να προωθηθεί η σύλληψη ιδεών και σχεδίων αριστείας στον τομέα της μηχανικής.

3.3.1.

Δεδομένης της ταχύτητας της τεχνολογικής προόδου, η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι είναι σημαντικό η ευρωπαϊκή βοήθεια να δοθεί στην ανάπτυξη ενοτήτων κατάρτισης σε συνεργασία με τη βιομηχανία, για την απόκτηση υψηλού επιπέδου ειδικών δεξιοτήτων την ανάπτυξη της συνεργατικής μάθησης (collaborative learning) καθώς και σχεδίων μάθησης μέσω δράσης (learning by doing) για τη βελτίωση της διαπροσωπικής επικοινωνίας αλλά και σε online μαθήματα για την ψηφιακή τεχνολογία, τα δίκτυα επικοινωνίας για την απόκτηση και την αξιολόγηση των πληροφοριών.

3.3.2.

Θα πρέπει να αναπτυχθούν —με την υποστήριξη ρυθμιστικού πλαισίου της ΕΕ— παγκόσμια πρότυπα για την επικύρωση ηγετικών ικανοτήτων και ανάληψης κινδύνων που αποκτώνται μέσω της μη τυπικής μάθησης (7).

3.3.3.

Η ανάπτυξη των δεξιοτήτων νέας γενιάς (ConGen) απαιτεί μια νέα διαμόρφωση των δομών παραγωγής, οργάνωσης, επικοινωνίας και ελέγχου.

3.4.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να τονιστεί και να προβληθεί περισσότερο ο καίριος ρόλος που διαδραματίζουν οι μηχανικοί και τα τεχνικά επαγγέλματα στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που τίθενται στην ευρωπαϊκή κοινωνία λόγω των προκλήσεων της επανεκβιομηχάνισης, ζητεί δε να δρομολογηθεί μια συμμετοχική διαδικασία ανάλυσης προοπτικών με τη συμμετοχή των φορέων ανάπτυξης, των διοικήσεων, των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής και των ενδιαφερόμενων μερών για τον εντοπισμό και την ενίσχυση των απαιτούμενων μελλοντικών επαγγελματικών προσόντων, όσον αφορά την επίλυση των προβλημάτων, την ταχύτητα απόκτησης και μεταφοράς της εφαρμογής νέων τεχνολογιών.

3.4.2.

Εν προκειμένω, ειδική αξία θα πρέπει να αποκτήσουν οι μηχανικοί κατά την αξιολόγηση αυτής της διαδικασίας επανεκβιομηχάνισης από πλευράς οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας, με στόχο τη σταδιακή μετάβαση σε μια κυκλική οικονομία «που να περιλαμβάνει την εκ νέου μεταποίηση και την εκ νέου κατανάλωση» (8).

3.5.1.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι οι ευρωπαίοι μηχανικοί και τεχνικοί αντιπροσωπεύουν βασικό πόρο στη διαδικασία επανεκβιομηχάνισης ως παράγοντας επίσπευσης του μετασχηματισμού της έρευνας σε καινοτόμες εφαρμογές και επίλυσης των σύνθετων προβλημάτων μετάβασης σε μια κοινωνική, βιώσιμη, υγιή και ανταγωνιστική οικονομία της αγοράς. Ο εν λόγω πόρος πρέπει να έχει πρόσβαση και υποστήριξη σε καινοτόμες λύσεις που προωθούν την ποιότητα και όχι μόνο την οικονομία, με την ενθάρρυνση όλων των μορφών κοινής συνεργασίας με δίκτυα και συνεργατικούς σχηματισμούς, μέσω ενωσιακών πολιτικών και προγραμμάτων, αρχής γενομένης με:

4.1.

Η ΕΕ πρέπει να αντιμετωπίσει σημαντικές προκλήσεις, οι οποίες παρουσιάζουν δυσκολίες για τον ευρωπαίο μηχανικό όπως:

4.2.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η νέα γενιά των μηχανικών ConGen πρέπει να αποκτήσουν υψηλότερα επίπεδα ειδίκευσης και ικανότητες τυπικές και άτυπες, δεδομένου ότι τα απλούστερα επίπεδα επίλυσης των προβλημάτων θα ανατεθούν σε αυτόνομα ψηφιακά συστήματα, και να αναπτύξουν διεπιστημονικές δεξιότητες και ευελιξία για τη διαχείριση πολύπλοκων προβλημάτων.

4.3.

Οι οργανισμοί στους οποίους παρέχει το έργο του ο μηχανικός θα πρέπει να αναπτύξουν, με βάση το ευρωπαϊκό πλαίσιο επαγγελματικών προσόντων, ψηφιοποιημένες ενότητες κατάρτισης και συστήματα με όρους διακυβέρνησης προσαρμοσμένα στα χαρακτηριστικά των νέων μηχανικών, ενισχύοντας την αποδοχή κοινών αξιών και επιχειρηματικών αποστολών και παρέχοντας ελκυστικές προοπτικές σταδιοδρομίας.

4.4.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, οι αντιπροσωπευτικές οργανώσεις και οι επαγγελματικές ενώσεις των μηχανικών θα πρέπει να αναζητήσουν πλαίσια σύγκλισης, σε σχέση με την Ευρώπη, προκειμένου να διαδραματίσουν πιο ενεργό ρόλο, τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ, για τη δημιουργία μιας ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς μηχανικών.

4.5.

Η ΕΟΚΕ συνιστά να δοθεί συνέχεια στη σύσταση του Ευρωπαϊκού Φόρουμ των Ελεύθερων Επαγγελμάτων, εντός του οποίου να εκπροσωπούνται ευρέως επιχειρηματικές ενώσεις, επαγγελματικές κατηγορίες και σύλλογοι (9) μηχανικών, και να δημιουργηθεί μια ευρωπαϊκή διαδικτυακή πύλη των μηχανικών, στην οποία να υπάρχει ένας διαδραστικός χώρος για θέματα σημαντικά όπως η διαχείριση της ευθύνης, η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, τα φορολογικά καθεστώτα και τα συστήματα συνταξιοδότησης.

24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/27

Εισηγητής:

ο κ. Egbert BIERMANN

Συνεισηγητής:

ο κ. Tautvydas MISIŪNAS

1.1.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει τις δραστηριότητες για τη διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής, ιδίως για την προώθηση βασικών τεχνολογιών ευρείας εφαρμογής (ΒΤΓΕ), οι οποίες ενδυναμώνουν την ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα. Όταν η Ευρώπη μιλά με μία φωνή, ο ρόλος της στον παγκόσμιο διάλογο ενισχύεται. Το δυναμικό καινοτομίας των νανοϋλικών και της νανοτεχνολογίας —ειδικά στη χημική βιομηχανία— συμβάλλει σημαντικά σε αυτό το πεδίο.

1.2.

Μια πρωτοβουλία για την προώθηση της νανοτεχνολογίας μπορεί επίσης να συμβάλει στην περαιτέρω ανάπτυξη μιας κοινής ευρωπαϊκής βιομηχανικής πολιτικής. Η έρευνα και η ανάπτυξη αποτελούν τόσο πολύπλοκους τομείς, ώστε δεν μπορούν να τους αναλάβουν μεμονωμένες εταιρείες ή επιμέρους οργανισμοί. Προς τούτο χρειάζεται μια ευρύτερη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων, επιστημονικών ιδρυμάτων, επιχειρήσεων και εκκολαπτηρίων επιχειρήσεων. Οι ερευνητικοί κόμβοι, όπως αυτοί που έχουν συγκροτηθεί στον χημικό και στον φαρμακευτικό κλάδο, συνιστούν μια θετική προσέγγιση. Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να διασφαλιστεί η συμμετοχή των ΜΜΕ.

1.3.

Οι ευρωπαϊκές συσπειρώσεις αριστείας (συσπειρώσεις νανοτεχνολογίας — nanoclusters) θα πρέπει να αναπτυχθούν περαιτέρω προκειμένου να στηριχθούν οι νανοτεχνολογίες. Οι εμπειρογνώμονες από τους τομείς των επιχειρήσεων, των επιστημών, της πολιτικής και της κοινωνίας θα πρέπει να δικτυωθούν με στόχο να προαγάγουν τη μεταφορά τεχνολογίας, την ψηφιακή και τη διαπροσωπική συνεργασία, μια καλύτερη αξιολόγηση των κινδύνων, μια ειδική ανάλυση του κύκλου ζωής ή την ασφάλεια των νανοπροϊόντων.

Τα χρηματοδοτικά μέσα που προβλέπονται στο ερευνητικό πρόγραμμα-πλαίσιο «Ορίζοντας 2020» σχετικά με τον τομέα των νανοτεχνολογικών πρέπει να απλουστευτούν και να καταστούν πιο ευέλικτα, ιδίως για τις ΜΜΕ. Η δημόσια χρηματοδότηση θα πρέπει να ενισχυθεί, ενώ πρέπει να ενθαρρυνθεί και η μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων.

1.4.

Προκειμένου να εδραιωθεί καλύτερα η διεπιστημονική νανοτεχνολογία στα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, κρίνεται σκόπιμη η συμμετοχή υψηλά καταρτισμένων επιστημόνων και τεχνικών σε τομείς όπως η χημεία, η βιολογία, η μηχανική, η ιατρική ή οι κοινωνικές επιστήμες. Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες ανάγκες του προσωπικού τους για απόκτηση επαγγελματικών προσόντων μέσω στοχευμένων δράσεων κατάρτισης. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει επίσης να συμμετέχουν ενεργά με την πείρα και τις δεξιότητές τους.

1.5.

Η ενωσιακή διαδικασία τυποποίησης θα πρέπει να ενισχυθεί περισσότερο. Τα πρότυπα διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στη συμμόρφωση με την ισχύουσα νομοθεσία, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις στις οποίες απαιτείται αξιολόγηση των κινδύνων για την ασφάλεια των εργαζομένων. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να αναπτυχθούν ειδικά εργαλεία για τα πιστοποιημένα εργαλεία αναφοράς (CRM — certified reference materials), ούτως ώστε να ελέγχονται οι διαδικασίες μέτρησης των ιδιοτήτων των νανοϋλικών.

1.6.

Οι καταναλωτές θα πρέπει να έχουν πλήρη ενημέρωση σχετικά με τα νανοϋλικά. Εν προκειμένω, είναι ζωτικό να προωθηθεί η κοινωνική αποδοχή αυτών των βασικών τεχνολογιών ευρείας εφαρμογής (ΒΤΓΕ). Θα πρέπει να διεξάγονται τακτικοί διάλογοι ανάμεσα σε καταναλωτές και περιβαλλοντικές οργανώσεις, επιχειρήσεις και πολιτικούς παράγοντες. Για τον σκοπό αυτόν θα πρέπει να αναπτυχθούν πανευρωπαϊκές ενημερωτικές πλατφόρμες και αντίστοιχα εργαλεία προκειμένου να αυξηθεί η ευρεία αποδοχή.

1.7.

Η ΕΟΚΕ αναμένει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημιουργήσει ένα παρατηρητήριο για την καταγραφή και την αξιολόγηση των αναπτυξιακών διεργασιών, των εφαρμογών, της χρήσης (ανακύκλωσης) και της διάθεσης των νανοϋλικών. Αυτό το παρατηρητήριο θα πρέπει επίσης να εποπτεύει και να αναλύει τον αντίκτυπο των νανοτεχνολογιών στην απασχόληση και στην αγορά εργασίας και να παρουσιάζει τα συμπεράσματα που συνάγονται στον πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό τομέα. Πριν από το 2020, προτείνεται να παρουσιαστεί μία επικαιροποιημένη «Έκθεση για τα νανοϋλικά και τις νανοτεχνολογίες», στην οποία θα προσδιοριστούν οι δυνητικές εξελικτικές τάσεις μέχρι το 2030.

2.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει εκπονήσει και εξακολουθεί να δρομολογεί πολλαπλές πρωτοβουλίες για την προώθηση της καινοτομίας και των βασικών τεχνολογιών ευρείας εφαρμογής με απώτερο στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Ως παραδείγματα μπορούν να αναφερθούν οι ανακοινώσεις της Επιτροπής με θέμα «Ανάπτυξη μιας κοινής στρατηγικής για τις βασικές τεχνολογίες γενικής εφαρμογής» (του 2009 και του 2012), καθώς και η ανακοίνωση που υπέβαλε το 2014 σχετικά με την έρευνα και την καινοτομία. Σε πολλές γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ (1) έχει δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στη νανοτεχνολογία.

2.2.

Με την έγκριση του σχεδίου Juncker 2014, η βιομηχανική πολιτική της ΕΕ αποκτά εξέχουσα σημασία και αυτό ισχύει, κατά συνέπεια, και για την προώθηση καινοτόμων τεχνολογιών. Με τις προτιμώμενες τεχνολογίες που έχουν καθοριστεί καταδεικνύεται ότι μια ανταγωνιστική ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική θα πρέπει να εστιάσει τη στρατηγική της σε τεχνολογίες και υλικά προσανατολισμένα στο μέλλον. Αυτό ισχύει ειδικά για τη χημική και τη φαρμακευτική βιομηχανία.

2.3.

Η χημική και η φαρμακευτική βιομηχανία αποτελούν μοχλούς καινοτομίας για άλλους κλάδους. Η νανοτεχνολογία είναι παράγοντας κλειδί για την ανάπτυξη νέων προϊόντων. Αυτό βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα και συμβάλλει στη βιώσιμη βιομηχανική ανάπτυξη.

2.4.

Τα νανοϋλικά περιέχονται ήδη σε πολυάριθμα προϊόντα καθημερινής χρήσης (π.χ. στα ενδύματα αθλητισμού, σε καλλυντικά προϊόντα, στα υλικά επιστρώσεων). Παράλληλα, αναδύονται καινοτομίες για νέα προϊόντα και διεργασίες (όπως, για παράδειγμα, στις ενεργειακές και τις περιβαλλοντικές τεχνολογίες, στην ιατρική τεχνολογία, στα οπτικά, στην ανάπτυξη και κατασκευή μικροεπεξεργαστών, για την προστασία των τεχνικών δεδομένων, στη βιομηχανία δομικών κατασκευών, καθώς και για τα χρώματα επίχρισης και βερνίκια ή για φαρμακευτικά προϊόντα και στον κλάδο της ιατρικής μηχανικής).

2.5.

Χάρη στο μικρό τους μέγεθος, τα νανοϋλικά διαθέτουν νέες οπτικές, μαγνητικές, μηχανικές, χημικές και βιολογικές ιδιότητες. Μπορούν να αξιοποιηθούν για την ανάπτυξη καινοτόμων προϊόντων με νέες λειτουργικότητες και ειδικά χαρακτηριστικά.

2.6.

Σύμφωνα με σύσταση που ενέκρινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα «νανοϋλικά» αποτελούν υλικά στα οποία το μέγεθος των βασικών συστατικών στοιχείων κυμαίνεται από 1 έως 100 δισεκατομμυριοστά του μέτρου. Αυτό είναι ένα σημαντικό βήμα προόδου, δεδομένου ότι περιγράφει σαφώς ποια υλικά θα πρέπει να θεωρούνται ως νανοϋλικά και καθιστά δυνατή την επιλογή της πλέον κατάλληλης διαδικασίας δοκιμής (2).

2.7.

Η νανοτεχνολογία προσφέρει τεράστιο δυναμικό ανάπτυξης. Οι εμπειρογνώμονες αναμένουν για την περίοδο 2006-2021 ετήσια αύξηση της τάξης 8 έως 119 δισεκατ. δολαρίων ΗΠΑ (3).

3.1.

Το φάσμα των νανοτεχνολογιών που χρησιμοποιούνται στη χημική βιομηχανία είναι τεράστιο. Θα πρέπει, ωστόσο, να επισημανθεί ότι πολλά προϊόντα που υπάγονται στην κατηγορία «νάνο-» δεν είναι καινούργια, μολονότι ο όρος «νανοτεχνολογία» μπορεί να θεωρείται νέος. Τα πολύχρωμα βιτρό των μεσαιωνικών ναών, για παράδειγμα, περιέχουν νανοσωματίδια χρυσού. Αυτό που είναι καινούργιο στη νανοτεχνολογία, έτσι όπως την αντιλαμβανόμαστε σήμερα, είναι το γεγονός ότι πλέον κατανοούμε τον τρόπο λειτουργίας της.

3.2.

Στην ιατρική υπάρχουν πολλά πεδία εφαρμογής της νανοτεχνολογίας. Η επιθυμία να μεταφερθούν με στοχευμένο τρόπο δραστικές ουσίες σε προσβεβλημένους ιστούς είναι τόσο παλιά όσο και η παρασκευή φαρμακευτικών ουσιών και βασίζεται στο ότι πολλές δραστικές ουσίες έχουν ισχυρές παρενέργειες. Συχνά, αυτές οι παρενέργειες προκαλούνται λόγω της ακανόνιστης κατανομής αυτών των δραστικών ουσιών στο ανθρώπινο σώμα. Η ανάπτυξη συστημάτων μεταφοράς δραστικών ουσιών σε νανομετρική κλίμακα καθιστά δυνατή τη στοχευμένη συγκέντρωση των δραστικών ουσιών στον προσβεβλημένο ιστό, μειώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις παρενέργειες.

3.3.

Στον τομέα των βιοεπιστημών υπάρχουν συγκεκριμένες «νανοεξελίξεις», όπως π.χ. οι «βιομικροεπεξεργαστές» για δοκιμές, με τη βοήθεια των οποίων καθίσταται δυνατή η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία ασθενειών όπως η νόσος του Αλτσχάιμερ, ο καρκίνος, η σκλήρυνση κατά πλάκας και η ρευματοειδής αρθρίτιδα (5). Οι σκιαγραφικές ουσίες που βασίζονται στα νανοσωματίδια «παγιδεύουν» με στοχευμένο τρόπο τα προσβεβλημένα κύτταρα καθιστώντας εφικτή την ταχύτερη και καλύτερη διάγνωση. Η νανο-γέλη επιταχύνει την αναδόμηση της χόνδρινης μάζας. Τα νανοσωματίδια που κατορθώνουν να διαπεράσουν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό μπορούν, λόγου χάρη, να συμβάλουν στη στοχευμένη θεραπεία ορισμένων εγκεφαλικών όγκων (6).

3.4.

Στις πλαστικές μεμβράνες, οι μικροί πόροι μήκους περίπου 20 νανομέτρων εξασφαλίζουν το φιλτράρισμα μικροοργανισμών, βακτηριδίων και ιών από το νερό. Η λεγόμενη «υπερδιήθηση» εφαρμόζεται στον καθαρισμό τόσο του πόσιμου νερού όσο και του νερού διεργασιών, δηλαδή του νερού που χρησιμοποιείται στις διαδικασίες βιομηχανικής παραγωγής.

3.5.

Στο εγγύς μέλλον, η νανοτεχνολογία θα αυξήσει σημαντικά την αποδοτικότητα των φωτοβολταϊκών στοιχείων. Η παραγωγή ενέργειας και η ενεργειακή απόδοση μπορούν να αυξηθούν σημαντικά χάρη σε νέες επιστρώσεις επιφανειών.

3.6.

Ως πρόσθετες ύλες σε πλαστικά, σε μέταλλα ή σε άλλα υλικά, οι επονομαζόμενοι νανοσωλήνες, οι νανοσωληνίσκοι άνθρακα ή το γραφένιο μπορούν να προσδώσουν νέες ιδιότητες στα υλικά. Για παράδειγμα, τα νανοϋλικά βελτιώνουν την ηλεκτρική αγωγιμότητα, αυξάνουν τη μηχανική ανθεκτικότητα και προωθούν τις ελαφριές κατασκευές.

3.7.

Η χρήση των ανεμογεννητριών μπορεί επίσης να γίνει αποδοτικότερη με την εφαρμογή της νανοτεχνολογίας. Χάρη στα σύγχρονα δομικά υλικά, οι ανεμογεννήτριες γίνονται ελαφρύτερες, με αποτέλεσμα να έχουμε χαμηλότερο κόστος ηλεκτροπαραγωγής και βελτιστοποίηση της κατασκευής τους.

3.8.

Περίπου το 20 % της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας προορίζεται για τον φωτισμό. Δεδομένου ότι η έρευνα στον τομέα των νανοεπιστημών προβλέπει τη δυνατότητα κατασκευής λαμπτήρων χαμηλής κατανάλωσης ενέργειας, οι οποίοι θα επιτρέπουν σαφώς τη μείωση της κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας, αυτή αναμένεται να ελαττωθεί κατά πάνω από το ένα τρίτο. Επίσης, χάρη στις μπαταρίες λιθίου, η κατασκευή των οποίων δεν θα ήταν εφικτή χωρίς τις νανοτεχνολογίες, το ηλεκτρικό αυτοκίνητο θα καταστεί για πρώτη φορά οικονομικά βιώσιμο.

3.9.

Το σκυρόδεμα αποτελεί ένα δομικό υλικό ευρύτατης χρήσης. Χάρη στα νανοσωματίδια κρυστάλλων ασβεστίου, τα προκατασκευασμένα προϊόντα σκυροδέματος μπορούν να κατασκευαστούν πολύ γρήγορα και σε υψηλότερη ποιότητα με χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας.

3.10.

Σήμερα, η αυτοκινητοβιομηχανία εργάζεται ήδη με νανοεπιστρώσεις, καθεμία από τις οποίες διαθέτει ξεχωριστές ιδιότητες. Το ίδιο ισχύει και για άλλα μέσα μεταφοράς, όπως τα αεροσκάφη ή τα πλοία.

4.1.

Οι παράγοντες ανταγωνιστικότητας στην παγκόσμια αγορά μεταβάλλονται συνεχώς. Ενώ πολλά είναι προγραμματισμένα, μεγάλο ποσοστό συμβάντων είναι απρόβλεπτα. Προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνέχεια των εξελίξεων, έχουν θεσπιστεί αντίστοιχα προγράμματα δράσης. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο υιοθετήθηκε το 2010 η στρατηγική «Ευρώπη 2020». Στόχος της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» είναι η βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη με μεγαλύτερο συντονισμό των πανευρωπαϊκών μέτρων πολιτικής. Έτσι θα πρέπει να κερδηθεί «η μάχη της καινοτομίας», η οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Τα διακυβεύματα είναι η έρευνα και η ανάπτυξη, η προστασία των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, αλλά και οι τόποι παραγωγής και οι θέσεις εργασίας.

4.2.

Η χημική βιομηχανία συνιστά έναν από τους πλέον επιτυχημένους κλάδους της ΕΕ, με ετήσια έσοδα πωλήσεων 527 δισεκατ. ευρώ κατά το 2013, γεγονός που την καθιστά δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγό παγκοσμίως. Παρά το πλεονέκτημα αυτό, η σημερινή κατάσταση φαίνεται να προκαλεί ανησυχία. Ύστερα από μια σύντομη συγκυριακή οικονομική ανάκαμψη, η παραγωγή παραμένει στάσιμη από τις αρχές του 2011. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, το μερίδιο της ΕΕ στην παγκόσμια παραγωγή και στις παγκόσμιες εξαγωγές σημειώνει μείωση (7).

4.3.

Το 2012 η χημική βιομηχανία της ΕΕ πραγματοποίησε επενδύσεις ύψους περίπου 9 δισεκατ. ευρώ στην έρευνα. Από το 2010 οι σχετικές δαπάνες έχουν παραμείνει στάσιμες σε αυτό το επίπεδο. Αντιθέτως, η έρευνα και η ανάπτυξη της νανοτεχνολογίας αποκτά ολοένα σημαντικότερη θέση, λόγου χάρη, στις ΗΠΑ και στην Κίνα, αλλά επίσης στην Ιαπωνία και στη Σαουδική Αραβία, με αποτέλεσμα να αναμένεται περαιτέρω αύξηση του ανταγωνισμού στον συγκεκριμένο τομέα.

5.1.

Οι οικολογικές επιχειρηματικές πρακτικές συνιστούν καθοριστικό παράγοντα ανταγωνιστικότητας στην ευρωπαϊκή βιομηχανική πολιτική, αφενός σε ό,τι αφορά τον προσανατολισμό της εσωτερικής αγοράς και, αφετέρου, της παγκόσμιας αγοράς.

5.2.

Είτε ως ανάντη, είτε ως ενδιάμεσα ή ως τελικά προϊόντα, τα νανοϋλικά συμβάλλουν με τις πολλαπλές τους ιδιότητες στη βελτίωση της απόδοσης της μετατροπής ενέργειας, καθώς και στην ελάττωση της ενεργειακής κατανάλωσης. Οι νανοτεχνολογίες ενθαρρύνουν την προοπτική της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (8), συμβάλλοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο στην προστασία του κλίματος.

5.3.

Το ομόσπονδο κρατίδιο της Έσσης δημοσίευσε μελέτη, η οποία αναδεικνύει το δυναμικό καινοτομίας της νανοτεχνολογίας στον τομέα της περιβαλλοντικής προστασίας (9), π.χ. για την επεξεργασία και τον καθαρισμό υδάτων, την πρόληψη των αποβλήτων, την ενεργειακή απόδοση και τον καθαρισμό του ατμοσφαιρικού αέρα. Αυτό συνεπάγεται μεγαλύτερο όγκο παραγγελιών, ιδίως για τις ΜΜΕ. Η χημική βιομηχανία ερευνά και διαμορφώνει τα θεμέλια προκειμένου να αναπτυχθούν, στη συνέχεια, τα αντίστοιχα ανάντη και τελικά προϊόντα.

5.4.

Η περιβαλλοντική συνιστώσα πρέπει να ενσωματωθεί στις στρατηγικές των επιχειρήσεων, συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ, ως τμήμα μιας προσέγγισης για τη βιωσιμότητα. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να συμμετέχουν ενεργά σε αυτήν τη διαδικασία.

5.5.

Η αρχή της προφύλαξης αποτελεί αναπόσπαστη συνιστώσα της τρέχουσας περιβαλλοντικής πολιτικής και της πολιτικής στον τομέα της υγείας στην Ευρώπη. Αυτό συνεπάγεται ότι οι επιβαρύνσεις ή οι κίνδυνοι για το περιβάλλον ή την ανθρώπινη υγεία θα πρέπει να ελαχιστοποιούνται ήδη σε προκαταρκτικό στάδιο. Εντούτοις, είναι αναγκαίο να διασφαλίζεται η αναλογικότητα του κόστους, των οφελών και των επιβαρύνσεων που συνδέονται με την εφαρμογή των προληπτικών μέτρων, ιδίως για την προστασία των ΜΜΕ.

6.1.

Το δυναμικό απασχόλησης που προσφέρουν οι νανοτεχνολογίες στη χημική βιομηχανία σε παγκόσμιο επίπεδο είναι εξαιρετικά υψηλό. Ο αριθμός των θέσεων εργασίας στον τομέα των νανοτεχνολογιών της ΕΕ εκτιμάται ήδη μεταξύ 300 000 και 400 000 (10).

6.2.

Παράλληλα με αυτήν την αύξηση, θα πρέπει επίσης να συνυπολογιστούν οι κίνδυνοι που ανακύπτουν με τη μείωση θέσεων απασχόλησης, τη μετεγκατάσταση εγκαταστάσεων παραγωγής ή με το μεταβαλλόμενο φάσμα επαγγελματικών δεξιοτήτων.

6.3.

Ο αριθμός των θέσεων εργασίας αποτελεί τη μία όψη του νομίσματος· η ποιότητα όμως αυτών των θέσεων εργασίας την άλλη όψη. Οι θέσεις εργασίας που δημιουργούνται στους τομείς των νανοτεχνολογιών στις διάφορες επιχειρήσεις, όχι μόνον στον κλάδο της χημικής βιομηχανίας, είναι, κατά κανόνα, καλά αμειβόμενες θέσεις για εργαζόμενους υψηλής ειδίκευσης (11).

6.4.

Αυτή η παράμετρος δημιουργεί σημαντικές ανάγκες εκπαίδευσης και κατάρτισης εντός των επιχειρήσεων. Ομοίως, αναδύονται νέες μορφές συνεργασίας. Στο πλαίσιο αυτό, οι κοινωνικές συμπράξεις καθίστανται παράγοντας καινοτομίας υπό την έννοια ότι πρέπει να διεξάγεται ένας συνεχής διάλογος, για παράδειγμα, σχετικά με την οργάνωση της εργασίας, την προστασία της υγείας στον τόπο εργασίας και την επαγγελματική κατάρτιση. Στη γερμανική χημική βιομηχανία έχουν συναφθεί για τον σκοπό αυτό εκτεταμένες συμφωνίες μεταξύ των κοινωνικών εταίρων (12).

7.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δαπανά ήδη μεταξύ 20 και 30 εκατ. ευρώ ετησίως για την έρευνα στον τομέα της νανοασφάλειας. Σε αυτές τις δαπάνες προστίθενται κατ’ έτος περίπου 70 εκατ. ευρώ από τα κράτη μέλη (13). Αυτό συνιστά ένα ενδεδειγμένο και επαρκές πλαίσιο.

7.2.

Ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να συντονίσουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα μακροπρόθεσμης έρευνας, προκειμένου να διευρυνθούν οι γνώσεις σχετικά με τα νανοϋλικά, τις ιδιότητές τους καθώς και τις δυνητικές ευκαιρίες και τους ενδεχόμενους κινδύνους που αυτά συνεπάγονται για την υγεία των εργαζομένων και των καταναλωτών, αλλά και για το περιβάλλον.

7.3.

Πολλές επιχειρήσεις του χημικού κλάδου έχουν λάβει μια σειρά μέτρων, στο πλαίσιο της διαχείρισης των κινδύνων, προκειμένου να εφαρμόσουν μια υπεύθυνη πολιτική στον τομέα της βιώσιμης ασφάλειας των εργαζομένων και των προϊόντων. Σε πολλές περιπτώσεις, τα μέτρα αυτά λαμβάνονται στο πλαίσιο της παγκόσμιας πρωτοβουλίας «Responsible Care» (Υπεύθυνη Φροντίδα) της χημικής βιομηχανίας (14). Παρόμοιες πρωτοβουλίες έχουν αναπτυχθεί και σε άλλους τομείς.

7.4.

Η αρχή της υπεύθυνης διαχείρισης των προϊόντων εφαρμόζεται από το στάδιο της έρευνας έως την τελική τους διάθεση. Ήδη από το στάδιο της ανάπτυξης, οι επιχειρήσεις μελετούν δυνατούς τρόπους για την ασφαλή παραγωγή και χρήση των προϊόντων τους. Πριν από την εισαγωγή των προϊόντων στην αγορά, αυτές οι μελέτες πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί —και θα πρέπει να έχουν υποβληθεί τυχόν παρατηρήσεις σχετικά με την ασφαλή τους χρήση. Επιπλέον, οι επιχειρήσεις οφείλουν να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την ενδεδειγμένη διάθεση των προϊόντων τους.

7.5.

Στις δημοσιεύσεις της σχετικά με την ασφάλεια των νανοϋλικών, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπογραμμίζει ότι οι επιστημονικές μελέτες έχουν καταδείξει ότι, κατ’ ουσία, τα νανοϋλικά πρέπει να θεωρούνται «κανονικές χημικές ουσίες» (15). Οι γνώσεις σχετικά με τις ιδιότητες των νανοϋλικών αυξάνονται διαρκώς. Οι υφιστάμενες μέθοδοι αξιολόγησης των κινδύνων μπορούν να εφαρμοστούν.

7.6.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι ο κανονισμός REACH (16) συνιστά το καλύτερο πλαίσιο για τη διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται με τα νανοϋλικά. Θα πρέπει να εισαχθεί μια σειρά αποσαφηνίσεων και διευκρινίσεων στα παραρτήματα του κανονισμού REACH και στα έγγραφα καθοδήγησης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Χημικών Προϊόντων (ECHA — European Chemicals Agency) —όχι όμως στο κυρίως κείμενο του κανονισμού (17).

7.7.

Στη φαρμακευτική βιομηχανία οι «Ορθές πρακτικές παραγωγής» (ΟΠΠ) [«Good Manufacturing Practices» — GMP] διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην επεξεργασία των νανοϋλικών. Οι πρακτικές αυτές αποτελούν, ουσιαστικά, κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τη διασφάλιση της ποιότητας στις διαδικασίες παραγωγής φαρμακευτικών προϊόντων και δραστικών ουσιών.

7.8.

Είναι αυτονόητο ότι οι καταναλωτές πρέπει να είναι ενημερωμένοι. Οι διάλογοι που διεξάγουν μεγάλες χημικές εταιρείες σχετικά με τις νανοτεχνολογίες αποτελούν θετικά παραδείγματα στο πλαίσιο αυτής της ενημέρωσης (18). Αυτοί οι διάλογοι αποσκοπούν στην πληροφόρηση, στην επίτευξη μεγαλύτερης αποδοχής και στον εντοπισμό των κινδύνων. Προκειμένου να βελτιωθεί η πληροφόρηση σχετικά με τα νανοϋλικά, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έθεσε σε λειτουργία μια διαδικτυακή πλατφόρμα στα τέλη του 2013 (19). Αυτή περιέχει αναλυτικές παραπομπές σε όλες τις σχετικές πηγές πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων των διαθέσιμων μητρώων σε εθνικό ή σε τομεακό επίπεδο.

8.1.

Ένα θετικό κλίμα για την έρευνα και την καινοτομία συνιστά ζωτικό παράγοντα ανταγωνιστικότητας. Αυτό ισχύει αφενός για τα καινοτόμα προϊόντα και τις καινοτόμες διαδικασίες όσο και για τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Η σπουδαιότητα της νανοτεχνολογίας θα πρέπει επίσης να αντικατοπτρίζεται και να υποστηρίζεται περισσότερο στις προτεραιότητες της ΕΕ, αλλά και στα ερευνητικά και περιφερειακά χρηματοδοτικά της προγράμματα.

8.2.

Η έρευνα και η ανάπτυξη πρέπει να διαδραματίσουν καίριο ρόλο στην ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό είναι σημαντικές οι εξής παράμετροι: πανευρωπαϊκή δικτύωση, συνεργασία και δημιουργία συνεργατικών σχηματισμών μεταξύ νεοσύστατων επιχειρήσεων, εδραιωμένων επιχειρήσεων, πανεπιστημίων και ερευνητικών ιδρυμάτων με αντικείμενο τη βασική και την εφαρμοσμένη έρευνα. Έτσι μπορεί να δημιουργηθεί σήμερα ένα αποτελεσματικό δυναμικό καινοτομίας. Για να βελτιστοποιηθεί η συνεργασία, εγκαθίστανται πόλοι επιχειρήσεων (hubs) σε στρατηγικής σημασίας γεωγραφικά κομβικά σημεία.

8.3.

Η βασική και η συνεχής κατάρτιση αποτελούν πρωταρχικό παράγοντα σε διαδικασίες υψηλού επιπέδου καινοτομίας όπως η νανοτεχνολογία. Η συνεργασία ανάμεσα σε εξειδικευμένους εργαζομένους και σε απόφοιτους πανεπιστημίων παράγει τα ισχυρότερα αποτελέσματα καινοτομίας, με την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ απασχολούμενων που διαθέτουν διαφορετικούς τύπους επαγγελματικών προσόντων να συνοδεύεται από συμπληρωματικά μέτρα στους τομείς της οργάνωσης και της διαχείρισης ανθρωπίνων πόρων, όπως η ομαδική εργασία, η εκ περιτροπής ανάθεση και ανάληψη καθηκόντων και η μεταβίβαση της αρμοδιότητας λήψης αποφάσεων. Ο παγκόσμιος ανταγωνισμός για την καινοτομία ενθαρρύνει τον ανταγωνισμό για εργαζομένους υψηλής ειδίκευσης. Πρέπει να αναπτυχθούν τα κατάλληλα κίνητρα από τους ενδιαφερόμενους πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες.

8.4.

Η ενίσχυση της ευελιξίας σε ό,τι αφορά τον προσανατολισμό της έρευνας και ο περιορισμός των γραφειοκρατικών απαιτήσεων εξασφαλίζουν την ανταγωνιστικότητα. Τα φάρμακα, η ιατρική μηχανική, οι επιστρώσεις επιφανειών και η μηχανική περιβάλλοντος έχουν εξέχουσα σημασία για τις ευρωπαϊκές εξαγωγές και για την εσωτερική αγορά. Ειδικότερα, ο προσανατολισμός προς την ενιαία αγορά με άξονα τους περιφερειακούς της κόμβους διανοίγει στον τομέα αυτόν πλήθος ευκαιριών για τις ΜΜΕ.

8.5.

Το κόστος του παράγοντα εργασία δεν θα πρέπει να εξετάζεται αποκλειστικά υπό το πρίσμα των μισθολογικών δαπανών. Στην αξιολόγηση θα πρέπει επίσης να συνυπολογίζεται το κόστος διαχείρισης (για παράδειγμα, για τις δραστηριότητες ελέγχου και διασφάλισης της ποιότητας).

8.6.

Το ενεργειακό κόστος συνιστά καθοριστικό παράγοντα για την ανταγωνιστικότητα στην ενεργοβόρα χημική βιομηχανία. Οι ανταγωνιστικές τιμές και ένας σταθερός ενεργειακός εφοδιασμός στην ΕΕ αποτελούν βασική προϋπόθεση για την ανταγωνιστικότητα, ιδίως των ΜΜΕ.

24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/33

Εισηγήτρια:

η κ. Reine-Claude MADER

1.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί θετικές τις διάφορες πρωτοβουλίες που ανέλαβε η Επιτροπή για την προώθηση ενός θεμιτού ανταγωνισμού, που να διαφυλάσσει τα συμφέροντα των οικονομικών φορέων (επιχειρήσεων, καταναλωτών, εργαζομένων).

1.2.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις δράσεις που αναπτύσσει η Επιτροπή για την εξασφάλιση της τήρησης των κανόνων περί ανταγωνισμού, ειδικότερα δε τις δράσεις ενάντια σε πρακτικές νόθευσης του ανταγωνισμού —όπως η κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης—, που παρακωλύουν την οικονομική ανάπτυξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), όλως ιδιαιτέρως δε των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ), οι οποίες διαδραματίζουν πρωταρχικό ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση, και των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας, που συνιστούν παράγοντα κοινωνικής συνοχής.

1.3.

Εκφράζει, ωστόσο, τη λύπη της επειδή, για άλλη μία φορά, η Επιτροπή δεν υιοθέτησε ένα πραγματικό ένδικο μέσο για την άσκηση συλλογικών προσφυγών, ώστε να ικανοποιείται πραγματικά το δικαίωμα αποζημίωσης των θυμάτων αντιανταγωνιστικών πρακτικών.

1.4.

Επικροτεί το έργο της Επιτροπής με στόχο τη γνωστοποίηση και τη διαφάνεια των κανόνων, το οποίο συντελεί στη σταθεροποίηση των επιχειρήσεων —και συνεπώς της αγοράς. Επί του προκειμένου, υπενθυμίζει ότι οι πρακτικές του κλάδου της διανομής απαιτούν συνεχή επίβλεψη.

1.5.

Η ΕΟΚΕ συγχαίρει την Επιτροπή για την ώθηση που δίνει στη συνεργασία με τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού, οι οποίες καλούνται να αναλάβουν καθοριστικό ρόλο, ιδίως στον τομέα της πρόληψης και της ανάπτυξης προγραμμάτων ευαισθητοποίησης του κοινού στο δίκαιο του ανταγωνισμού. Εκτιμά ότι οι αρχές αυτές πρέπει να διαθέτουν τα αναγκαία προς τούτο μέσα.

1.6.

Η συνεργασία αυτή πρέπει να επεκταθεί σε διεθνές επίπεδο, λόγω της παγκοσμιοποίησης των συναλλαγών, ώστε η Ευρώπη να μην πλήττεται από τον αθέμιτο ανταγωνισμό.

1.7.

Ο διάλογος μεταξύ των διαφόρων ενωσιακών οργάνων [Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (ΕΚ), ΕΟΚΕ, Επιτροπή των Περιφερειών (ΕτΠ)] θα πρέπει όχι μόνο να εδραιωθεί, αλλά και να ενισχυθεί.

1.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις τροποποιήσεις που εισήχθησαν στους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων, οι οποίοι ευθυγραμμίστηκαν ώστε να στηρίζουν τις καινοτόμους επιχειρήσεις, ιδίως στον ψηφιακό κλάδο, γεγονός που διανοίγει σημαντικότατες προοπτικές οικονομικής ανάπτυξης και δημιουργίας απασχόλησης, προς όφελος καταναλωτών και επιχειρήσεων.

1.9.

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση ότι τα περιθώρια παρέμβασης της Επιτροπής σε θέματα ελαχιστοποίησης των φόρων είναι περιορισμένα· ωστόσο, επιθυμεί να συνεχίσει η Επιτροπή τις προσπάθειές της προκειμένου να αντιμετωπίσει τις φορολογικές και κοινωνικές στρεβλώσεις, να τις περιορίσει ή να τις αποκλείσει, στο μέτρο των δυνατοτήτων της, μεριμνώντας ώστε οι σχετικές ενέργειες να μην οδηγήσουν σε εξίσωση προς το χειρότερο επίπεδο.

1.10.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στην αγορά της ενέργειας. Τάσσεται υπέρ της δημιουργίας μιας ευρωπαϊκής Ενεργειακής Ένωσης, με στόχο την εξασφάλιση της ασφάλειας εφοδιασμού και την παροχή ενέργειας σε προσιτές τιμές στο σύνολο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

1.11.

Εξάλλου, αποδίδει μεγάλη σημασία στα μέτρα που συμβάλλουν στην οικονομία ενέργειας, στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

1.12.

Πιστεύει ότι το άνοιγμα της αγοράς της ενέργειας πρέπει να είναι εις όφελος των ιδιωτών καταναλωτών, που δεν έχουν ουσιαστικές δυνατότητες διαπραγμάτευσης.

1.13.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια για εξασφάλιση ελεύθερης πρόσβασης στις ψηφιακές υπηρεσίες, ώστε να είναι δυνατή η οικονομική ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Ο στόχος αυτός δικαιολογεί την επιδίωξη συμπληρωματικότητας μεταξύ ιδιωτικών επενδύσεων και δημοσίων ενισχύσεων.

1.14.

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να συνεχίσει να αποδίδει ιδιαίτερη προσοχή στην προσφορά χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, ώστε να μπορεί να χρηματοδοτείται η πραγματική οικονομία και να μπορούν οι καταναλωτές να συνεχίσουν να επωφελούνται από τους καλύτερους δυνατούς όρους για τις υπηρεσίες που χρησιμοποιούν.

1.15.

Τέλος, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι απαιτείται παρακολούθηση και αξιολόγηση των πολιτικών δράσεων.

2.1.

Η υπό εξέταση ετήσια έκθεση επικεντρώνεται κατά κύριο λόγο στην ψηφιακή ενιαία αγορά, στην ενεργειακή πολιτική και στις χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες. Αναφέρεται επίσης σε ζητήματα που σχετίζονται με την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας, με τον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων, με την προώθηση ενός πνεύματος ανταγωνισμού εντός και πέραν της ΕΕ, καθώς και με τον διοργανικό διάλογο.

2.2.

Προβάλλεται η ψηφιακή οικονομία, η οποία αντιμετωπίζεται ως παράγων τόνωσης της καινοτομίας και της οικονομικής ανάπτυξης των κλάδων της ενέργειας, των μεταφορών, των δημοσίων υπηρεσιών, της υγείας και της παιδείας. Προς τούτο, όλα τα εργαλεία που προσφέρει το δίκαιο του ανταγωνισμού αξιοποιούνται για τη στήριξη της ανάπτυξης και του εκσυγχρονισμού των υποδομών, μεταξύ των οποίων των καλούμενων ευρυζωνικών δικτύων «νέας γενιάς», μέσω κρατικών ενισχύσεων, με παράλληλη εξασφάλιση της αρχής της τεχνολογικής ουδετερότητας.

2.3.

Η αγορά των έξυπνων κινητών συσκευών εξελίσσεται ταχύτατα, όπως φάνηκε με την εξαγορά του WhatsApp από το Facebook με τη λήξη του πρώτου σταδίου της εξέτασης της συγκέντρωσης, η οποία εγκρίθηκε χωρίς όρους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, κατ’ εφαρμογή του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 139/2004 (1) για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων (2).

2.4.

Το 2014 διαπιστώθηκε για άλλη μία φορά ότι η εφαρμογή του δικαίου περί ανταγωνισμού στον ψηφιακό κλάδο χαρακτηρίζεται από την περίπλοκη σχέση και την αναγκαία ισορροπία με τον σεβασμό των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας που κατοχυρώνονται βάσει διπλώματος ευρεσιτεχνίας —βλέπε αποφάσεις Samsung και Motorola (3) — ή βάσει δικαιώματος του δημιουργού —όπως αποδεικνύεται με την έναρξη επίσημης διαδικασίας εναντίον αρκετών αμερικανικών κινηματογραφικών εταιρειών και ευρωπαϊκών οργανισμών συνδρομητικής τηλεόρασης, τη λεγόμενη υπόθεση «διασυνοριακή πρόσβαση σε περιεχόμενο συνδρομητικής τηλεόρασης» (4).

2.5.

Στη συνέχεια, η έκθεση αναφέρεται στον κλάδο της ενέργειας και υπενθυμίζει την ανάγκη μεταρρύθμισης της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής. Η Επιτροπή προτίθεται να υποστηρίξει τις επενδύσεις σε υποδομές με την πλαισίωση των κρατικών ενισχύσεων και την απλούστευση της εκτέλεσής τους: στον νέο γενικό κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία προβλέπεται ότι, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, δεν θα απαιτείται πλέον η πρότερη έγκριση της Επιτροπής (5) για τις ενισχύσεις για ενεργειακές υποδομές, για προώθηση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων και στήριξη της παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, για απολύμανση μολυσμένων χώρων και για ανακύκλωση.

2.6.

Αντιθέτως, οι ενισχύσεις για την πυρηνική ενέργεια δεν περιλαμβάνονται στις νέες κατευθυντήριες γραμμές. Συνεπώς, εξακολουθούν να υπόκεινται σε έλεγχο εκ μέρους των υπηρεσιών της Επιτροπής, δυνάμει του άρθρου 107 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), όπως συνέβη με σχέδιο του Ηνωμένου Βασιλείου για την επιδότηση της κατασκευής και της λειτουργίας νέου πυρηνικού σταθμού ηλεκτροπαραγωγής στο Hinkley Point (6).

2.7.

Τέλος, η πολιτική περί ανταγωνισμού χρησιμοποιήθηκε ως μηχανισμός μείωσης των τιμών της ενέργειας, με την επιβολή κυρώσεων για καταχρηστικές πρακτικές ή αθέμιτες συμπράξεις, όπως στην περίπτωση EPEX Spot και Nord Pool Spot (NPS) (7), στην περίπτωση του OPCOM στη Ρουμανία, το οποίο έκανε κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης (8), ή της Bulgarian Energy Holding (BEH) στη Βουλγαρία (9), ή ακόμη της Gazprom σχετικά με την ανάντη προμήθεια φυσικού αερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (10).

2.8.

Το 2014 η πολιτική ανταγωνισμού επιχείρησε επίσης να βελτιώσει τη διαφάνεια του χρηματοπιστωτικού τομέα και να υποστηρίξει τη βελτίωση της ρύθμισης και την επιτήρηση του τραπεζικού τομέα.

2.9.

Έτσι, η Επιτροπή προέβη σε έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων που εφαρμόστηκαν στην Ελλάδα, την Κύπρο, την Πορτογαλία, την Ιρλανδία και την Ισπανία, μεριμνώντας ώστε οι τράπεζες ανάπτυξης να μην στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό (11).

2.10.

Επίσης, άσκησε δύο φορές δίωξη εναντίων των τραπεζών RBS και JP Morgan, οι οποίες συμμετείχαν, αφενός, σε αθέμιτη διμερή σύμπραξη με στόχο να επηρεάσουν το επιτόκιο αναφοράς Libor σε ελβετικά φράγκα και, αφετέρου, σε σύμπραξη με την UBS και την Crédit Suise σχετικά με τις αποκλίσεις τιμής αγοράς και τιμής πώλησης παραγώγων επιτοκίου σε ελβετικό φράγκο στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο (ΕΟΧ) (12). Η Επιτροπή επέβαλε πρόστιμα που ανήλθαν συνολικά σε 32,3 εκατ. ευρώ (13).

2.11.

Τέλος, η Επιτροπή εξακολουθεί να διώκει τη Visa Europe, τη Visa Inc., τη Visa International και τη MasterCard για αντίθετες προς τον ανταγωνισμό επιχειρηματικές πρακτικές με βάση πολυμερείς διατραπεζικές προμήθειες: αφενός, κατέστησε νομικά υποχρεωτικές τις δεσμεύσεις που πρότεινε η Visa Europe, ενώ, αφετέρου, διώκει τη Visa Inc. και τη Visa International σχετικά με διεθνείς διατραπεζικές προμήθειες.

2.12.

Στην έκθεση αναφέρονται οι προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή για την τόνωση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ιδίως δε των ΜΜΕ, με τη διευκόλυνση της πρόσβασής τους στη χρηματοδότηση κατά τη φάση της ανάπτυξής τους (14) και με τη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας χάρη σε νέα πλαισίωση των ενισχύσεων που καθιερώνει απαλλαγή κατά κατηγορία (15).

2.13.

Οι ΜΜΕ είναι επίσης οι κυρίως επωφελούμενες από την αναθεώρηση της ανακοίνωσης «de minimis», η οποία τους προσφέρει ενδείξεις για να αξιολογούν κατά πόσον οι συμφωνίες τους εμπίπτουν ή όχι στο άρθρο 101 της ΣΛΕΕ που απαγορεύει τις αθέμιτες συμφωνίες μεταξύ επιχειρήσεων (16).

2.14.

Το 2014 η Επιτροπή επέδειξε, επίσης, ιδιαίτερη επαγρύπνηση σχετικά με τη χρήση, εκ μέρους ορισμένων επιχειρήσεων, διαφορετικών φορολογικών καθεστώτων σε ορισμένα κράτη μέλη για να μειώνουν τη φορολογική τους βάση· η Επιτροπή κίνησε επίσημες διαδικασίες έρευνας εναντίον της Apple στην Ιρλανδία, της Starbucks στις Κάτω Χώρες και της Fiat Finance & Trade στο Λουξεμβούργο.

2.15.

Το περασμένο έτος σηματοδοτήθηκε κυρίως από την ολοκλήρωση δεκαετίας από την εφαρμογή του κανονισμού αριθ. (ΕΚ) αριθ. 1/2003 και την αναθεώρηση του κανονισμού για τον έλεγχο των συγκεντρώσεων (17). Επί του προκειμένου, αναφέρεται στην έκθεση ότι θα ήταν ευκταία η σημείωση προόδου ως προς την ανεξαρτησία των αρχών ανταγωνισμού και τον μηχανισμό που τους παρέχει τη δυνατότητα δίωξης και επιβολής κυρώσεων για αθέμιτες πρακτικές. Τονίζεται επίσης η ανάγκη περαιτέρω εξορθολογισμού του ελέγχου των συγκεντρώσεων.

2.16.

Η Επιτροπή αναφέρει επίσης ότι, κατά το υπό εξέταση έτος, ένα σημαντικό επίτευγμα στον τομέα της πολιτικής ανταγωνισμού ήταν η υιοθέτηση της οδηγίας σχετικά με τις αγωγές αποζημίωσης για παραβάσεις της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας —η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2014—, εκτιμά δε ότι, χάρη στην οδηγία αυτή, θα καταστεί πιο εύκολο για τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ευρώπης να λαμβάνουν πραγματική αποζημίωση για ζημίες που υφίστανται λόγω παραβάσεων της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας, όπως συμπράξεις και καταχρήσεις δεσπόζουσας θέσης στην αγορά.

3.1.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την πολιτική ανάπτυξης του ψηφιακού τομέα, καθώς και τις πρωτοβουλίες για την τόνωση της καινοτομίας και της οικονομικής ανάπτυξης. Εκτιμά ότι το σύνολο του εδάφους της ΕΕ πρέπει να έχει πρόσβαση σε ευρυζωνική κάλυψη, γεγονός που ενδέχεται να χρειαστεί την προσφυγή σε κρατικές ενισχύσεις, σε συνδυασμό με πρόσθετη χρηματοδότηση εκ μέρους της ΕΕ. Επί του προκειμένου, μπορούν να φανούν χρήσιμες οι κατευθυντήριες γραμμές για την εφαρμογή των κανόνων στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων όσον αφορά την ταχεία ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων (18).

3.2.

Εξάλλου, δεν μπορεί να υπάρξει ψηφιακή αγορά χωρίς ευρυζωνικό δίκτυο στο σύνολο του εδάφους της ΕΕ. Οι στόχοι της Επιτροπής είναι λιγότερο φιλόδοξοι, λόγω της έλλειψης ενδιαφέροντος των ιδιωτικών φορέων για ορισμένες περιοχές, ιδίως τις αγροτικές, η οικονομική ανάπτυξη των οποίων πρέπει να υποστηριχθεί.

3.3.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη βούληση της Επιτροπής να επιβάλλει κυρώσεις για παραβάσεις των κανόνων ανταγωνισμού· εκτιμά ότι οι κυρώσεις πρέπει να έχουν αποτρεπτικό ύψος και να είναι βαρύτερες σε περίπτωση υποτροπής. Επιπλέον, η πολιτική ανταγωνισμού πρέπει να αναλυθεί, μεταξύ άλλων εντός των επιχειρήσεων, ώστε να προλαμβάνονται αντιανταγωνιστικές συμπεριφορές.

3.4.

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει, όπως και η Επιτροπή, την αύξηση του αριθμού των χρηστών έξυπνων κινητών συσκευών. Η καινοτομία έχει καθοριστική σημασία στον τομέα αυτόν, αλλά πρέπει να θεσπιστούν για τους φορείς εκμετάλλευσης κανόνες διαφανείς και γνωστοί σε όλους. Θεωρεί ότι η πανταχού παρουσία των μεγάλων διεθνών ομίλων, όπως η Google, για να μην αναφέρουμε άλλους, εγκυμονεί κινδύνους κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης και ότι είναι σημαντικό να επιβάλλεται η τήρηση των ισχυόντων κανόνων, ώστε να είναι δυνατή η είσοδος στην αγορά νέων φορέων.

3.5.

Επιπλέον, πιστεύει ότι οι κάτοχοι διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας πρέπει να προτείνουν συμφωνίες παραχώρησης της άδειας εκμετάλλευσης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας υπό όρους δίκαιους, λογικούς και μη μεροληπτικούς.

3.6.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την προσαρμογή στην ψηφιακή εποχή του νομικού πλαισίου που διέπει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (19), το οποίο, όπως ορθά τονίζει η Επιτροπή, θα πρέπει να συμβαδίζει με τις εξελίξεις.

3.7.

Όσον αφορά τη λειτουργία των αγορών ενέργειας, η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η ανάπτυξη της οικονομίας προϋποθέτει μια κοινή ενεργειακή πολιτική. Ως εκ τούτου, χαιρετίζει τη δεδηλωμένη πρόθεση της Επιτροπής να συγκροτήσει μια Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Ένωση.

3.8.

Πιστεύει ότι η Ένωση αυτή θα είναι επωφελής για τις επιχειρήσεις και τους καταναλωτές, που αναμένεται να έχουν πρόσβαση σε λογικές τιμές, καθώς και ασφάλεια εφοδιασμού.

3.9.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την επαγρύπνηση της Επιτροπής σε θέματα αγοράς της ενέργειας με στόχο την ύπαρξη πραγματικού ανταγωνισμού, καθώς και τις πρωτοβουλίες της για την άρση των εμποδίων που παρακωλύουν τον ανταγωνισμό στις μη ρυθμιζόμενες αγορές. Επιθυμεί να κινητοποιήσει η Επιτροπή όλα τα μέσα για την αποτροπή των δυσλειτουργιών που πλήττουν την οικονομία.

3.10.

Τέλος, αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στα μέτρα που συμβάλλουν στην οικονομία ενέργειας, στη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης και στην ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της βιοενέργειας.

3.11.

Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να αυξηθεί η διαφάνεια και η τήρηση της δεοντολογίας στο σύνολο του χρηματοπιστωτικού τομέα, ο οποίος πρέπει να στηρίζει την οικονομική ανάπτυξη.

3.12.

Επικροτεί τη συμβολή του ελέγχου των κρατικών ενισχύσεων στην αύξηση της συνέπειας των μέτρων για την αντιμετώπιση των χρηματοπιστωτικών δυσχερειών και στον περιορισμό των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού, με παράλληλη μείωση στο ελάχιστο αναγκαίο της προσφυγής στα χρήματα των φορολογουμένων. Επισημαίνει ότι, χάρη στον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων, με τη θέσπιση και την ενίσχυση των μηχανισμών επιτήρησης, περιορίστηκαν ορισμένες στρεβλώσεις του ανταγωνισμού εντός της αγοράς.

3.13.

Πιστεύει ότι πρέπει να υπογραμμιστούν οι ενέργειες της Επιτροπής για τη μείωση του κόστους χρήσης των τραπεζικών καρτών, οι οποίες οδήγησαν σε μείωση από 30 % έως 40 % του κόστους των συναλλαγών εντός της ενιαίας αγοράς.

3.14.

Ο δεδηλωμένος στόχος της προώθησης της οικονομικής ανάπτυξης αποτελεί απόλυτη ανάγκη και θα μπορούσε να υποστηριχτεί με βάση την πολιτική περί ενισχύσεων καινοτομίας, που προβλέπονται στο «Πλαίσιο σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την έρευνα και ανάπτυξη και την καινοτομία».

3.15.

Σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, η ΕΟΚΕ χαιρέτισε την πρωτοβουλία της Επιτροπής για τον εκσυγχρονισμό των κρατικών ενισχύσεων (20) και έκρινε ότι οι νέες κατευθυντήριες γραμμές ανταποκρίνονται καλύτερα στις ανάγκες των κρατών μελών και στην πραγματικότητα της αγοράς. Πιστεύει ότι η ενίσχυση της διαφάνειας θα συντελέσει σε καλύτερη κατανόηση της χορήγησης των κρατικών ενισχύσεων. Χάρη στην επιτήρηση της Επιτροπής, θα διασφαλιστεί η τήρηση των θεσπισθέντων κανόνων κατά τη χορήγηση των ενισχύσεων. Τέλος, η αξιολόγηση θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να εξασφαλίζουν την καλή χρήση των χορηγούμενων ενισχύσεων.

3.16.

Η ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τις απαιτούμενες προϋποθέσεις για την προώθηση της υλοποίησης των ευρωπαϊκών έργων, σε συνδυασμό με την αναγγελία της σύστασης του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), αναμένεται να συντελέσει στην επίτευξη του στόχου αυτού.

3.17.

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την αναγνώριση της ανάγκης χορήγησης κρατικών ενισχύσεων για τη διάσωση και την αναδιάρθρωση προβληματικών, αλλά βιώσιμων, επιχειρήσεων. Υποστηρίζει τις δράσεις που αναπτύσσονται για να τεθεί τέρμα στις παράνομες συμπράξεις, οι οποίες εμποδίζουν την ανάπτυξη των ΜΜΕ, κυρίως, —που συνιστούν παράγοντα δημιουργίας απασχόλησης— και έχουν επιπτώσεις στην απασχόληση και στις τιμές.

3.18.

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί ότι υπάρχουν μεγάλες επιχειρήσεις που εξακολουθούν να επιδίδονται σε ελαχιστοποίηση των φόρων, επωφελούμενες από τις αποκλίσεις μεταξύ φορολογικών συστημάτων. Χαιρετίζει τις προσπάθειες της Επιτροπής να διευθετήσει τη φοροαποφυγή που απορρέει από φορολογικές στρεβλώσεις, να την περιορίσει ή να την αποκλείσει, στον βαθμό που το επιτρέπουν οι εξουσίες της.

3.19.

Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι προσπάθειες της Επιτροπής για την εξασφάλιση σύγκλισης με τις εθνικές αρχές ανταγωνισμού και μεταξύ αυτών.

3.20.

Η ΕΟΚΕ θα παρακολουθήσει με προσοχή τη συνέχεια που θα δοθεί στη λευκή βίβλο Προς έναν αποτελεσματικότερο έλεγχο των συγκεντρώσεων στην ΕΕ, με την οποία επιχειρείται η βελτίωση των υφιστάμενων μηχανισμών.

3.21.

Δεδομένης της παγκοσμιοποίησης των εμπορικών συναλλαγών, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την ανάπτυξη της πολύπλευρης συνεργασίας (Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης —ΟΟΣΑ, Διεθνές δίκτυο Ανταγωνισμού— ΔΔΑ, διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη — ΔΗΕΕΑ), καθώς και τα προγράμματα τεχνικής συνδρομής και συνεργασίας.

3.22.

Ο διάλογος που διατηρεί η ΓΔ Ανταγωνισμού με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την ΕΟΚΕ και την Επιτροπή των Περιφερειών αναμένεται να εξασφαλίσει τη διαφάνεια κατά τη διοργανική συζήτηση σχετικά με την πολιτική που εφαρμόζεται.

3.23.

Η βούληση διαλόγου αναμένεται δε να συνεχιστεί, πολλώ μάλλον που ο πρόεδρος κ. Junker, στην επιστολή ανάθεσης αποστολής που απηύθυνε στην κ. Vestager, δίνει έμφαση στην πολιτική αυτή σύμπραξη.

3.24.

Αντιθέτως προς την Επιτροπή, η ΕΟΚΕ δεν πιστεύει ότι η οδηγία 2014/104/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 26ης Νοεμβρίου 2014 (21), και η σύσταση σχετικά με τις κοινές αρχές για τους μηχανισμούς συλλογικής επίλυσης διαφορών στον τομέα των παραβάσεων των αντιμονοπωλιακών κανόνων είναι ικανές να ανταποκριθούν ικανοποιητικά στην ανάγκη συλλογικής προστασίας των δικαιωμάτων των θυμάτων που πλήττονται από τις παραβάσεις αυτές.

4.1.1.

Σύμφωνα με την Επιτροπή, η βελτίωση των διαδικασιών τυποποίησης και η αύξηση της διαλειτουργικότητας είναι τα καθοριστικά στοιχεία της ψηφιακής της στρατηγικής. Μένει να διευκρινιστεί τι εννοεί ως «βελτίωση» των διαδικασιών τυποποίησης.

4.1.2.

Η υπόθεση Motorola (22), ένα από τα επεισόδια του «πολέμου των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας» για τα έξυπνα τηλέφωνα, χρησιμοποιείται ως παράδειγμα για τις κατευθύνσεις που θα έπρεπε να ακολουθούν οι επιχειρήσεις του κλάδου. Στην υπόθεση αυτή, η Επιτροπή αποφάσισε ότι η Motorola, κάτοχος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ουσιώδους σημασίας για τη λειτουργία του προτύπου GPRS, είχε κάνει κατάχρηση δεσπόζουσας θέσης προβάλλοντας αξίωση παραλείψεως κατά της Apple ενώπιον γερμανικού δικαστηρίου. Τα συγκεκριμένα διπλώματα ευρεσιτεχνίας κρίθηκαν «ουσιώδους σημασίας», επειδή ήταν αναγκαία για την εφαρμογή του προτύπου GSM. Οι επιχειρήσεις που είναι κάτοχοι διπλώματος ευρεσιτεχνίας ουσιώδους σημασίας για ένα πρότυπο αποκομίζουν εν δυνάμει σημαντική ισχύ στην αγορά· ως εκ τούτου, οι οργανισμοί τυποποίησης απαιτούν συχνά από αυτές να δεσμευτούν να παραχωρούν άδειες χρήσεως των εν λόγω διπλωμάτων υπό όρους δίκαιους, εύλογους και μη μεροληπτικούς («fair, reasonable and non-discriminatory» ή FRAND), ώστε να εξασφαλίζεται πρόσβαση στο συγκεκριμένο πρότυπο σε όλους τους παράγοντες της αγοράς.

4.1.3.

Στη συγκεκριμένη περίπτωση, ελλείψει πρόσβασης στο εν λόγω ουσιώδες δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, του οποίου κάτοχος ήταν η Motorola, ο ανταγωνιστής της, εν προκειμένω η Apple, δεν μπορούσε να κατασκευάσει και να διαθέσει στην αγορά μια ορισμένη κατηγορία έξυπνων τηλεφώνων.

4.1.4.

Η άσκηση αγωγής παραλείψεως ενώπιον εθνικής δικαιοδοτικής αρχής εκ μέρους του κατόχου διπλώματος ευρεσιτεχνίας, σε περίπτωση προσβολής του σχετικού δικαιώματός του, είναι θεμιτή, αλλά μπορεί να αποδειχθεί καταχρηστική όταν ο κάτοχος του ουσιώδους διπλώματος ευρεσιτεχνίας κατέχει δεσπόζουσα θέση στην αγορά, έχει δεσμευτεί να παραχωρήσει άδειες χρήσης υπό όρους FRAND και η εναγόμενη ανταγωνίστρια επιχείρηση είναι διατεθειμένη να αποκτήσει άδεια χρήσης υπό όρους FRAND. Παραταύτα, η Επιτροπή δεν επέβαλε πρόστιμο στη Motorola, ελλείψει νομολογίας των δικαιοδοτικών αρχών της ΕΕ σχετικά με τη νομιμότητα, βάσει του άρθρου 102 της ΣΛΕΕ, των αγωγών παραλείψεως που αφορούν διπλώματα ευρεσιτεχνίας ουσιώδους σημασίας για την εφαρμογή προτύπου, καθώς και λόγω αποκλίσεων μεταξύ εθνικών νομολογιών. Ωστόσο, η Επιτροπή επέβαλε στη Motorola να παύσει την καταχρηστική συμπεριφορά της.

4.1.5.

Σε μια ανάλογη υπόθεση, η Επιτροπή αποδέχθηκε τις δεσμεύσεις που πρότεινε η Samsung να μην ασκήσει αγωγή παραλείψεως εντός του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου (ΕΟΧ) βάσει ουσιωδών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας που κατέχει και αφορούν έξυπνα τηλέφωνα και ταμπλέτες, έναντι τυχόν επιχειρήσεων που θα προσχωρήσουν σε ειδικό πλαίσιο για τη χορήγηση άδειας χρήσης.

4.1.6.

Οι υποθέσεις αυτές καταδεικνύουν ότι δεν είναι απλό να επιτευχθεί η ισορροπία μεταξύ ανταγωνισμού, δικαίου ευρεσιτεχνίας και καινοτομίας, με απώτερο σκοπό να μπορεί ο καταναλωτής να αποκτήσει προϊόντα τεχνολογίας σε λογικές τιμές, διαθέτοντας όσο το δυνατόν ευρύτερο φάσμα επιλογών μεταξύ διαλειτουργικών προϊόντων.

4.1.7.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες της Επιτροπής προς αυτή την κατεύθυνση και την προτρέπει να μην παραβλέπει ότι η εφαρμογή των αντιμονοπωλιακών κανόνων δεν έχει ως στόχο τον ανταγωνισμό αφ’ εαυτού, αλλά έναν ανταγωνισμό που θα είναι εις όφελος του καταναλωτή.

4.1.8.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της άποψης να συμπληρώνονται οι ιδιωτικές επενδύσεις με δημόσιες, ώστε να αποτραπεί η δημιουργία ψηφιακού χάσματος εντός της ΕΕ, αρκεί οι κρατικές ενισχύσεις να μην εμποδίζουν τις ιδιωτικές επενδύσεις. Ως ένδειξη, ίσως, του ενδιαφέροντος της Επιτροπής για το ζήτημα, οι «Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για την εφαρμογή των κανόνων στον τομέα των κρατικών ενισχύσεων όσον αφορά την ταχεία ανάπτυξη των ευρυζωνικών δικτύων» (23) ήταν το πρώτο κείμενο που υιοθετήθηκε οριστικά στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού των κρατικών ενισχύσεων.

4.1.9.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ δεν κρίνει επαρκώς φιλόδοξη την πρόθεση της Επιτροπής να επιτευχθεί έως το 2020 η πλήρης υψίρρυθμη ευρυζωνική κάλυψη (30 Mbps) για τις υπηρεσίες και η υιοθέτηση υπηρεσιών υπερταχείας ευρυζωνικής πρόσβασης (100 Mbps) για 50 % των Ευρωπαίων.

4.2.1.

Η εξασφάλιση της ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ευρώπης και η προώθηση της δημιουργίας μιας ολοκληρωμένης αγοράς της ενέργειας έχει πρωταρχική σημασία για την πρόσβαση στην ενέργεια, την κατάργηση των ενεργειακών νησίδων και την ασφάλεια του εφοδιασμού. Η ΕΕ πρέπει να επιδείξει πραγματική πολιτική βούληση για την επίτευξη του στόχου αυτού, καθώς και να ενθαρρύνει τη διαφοροποίηση της χρησιμοποιούμενης ενέργειας προωθώντας την αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών. Η Ευρωπαϊκή Ενεργειακή Ένωση, την οποία προωθεί ο πρόεδρος κ. Juncker (24), θα αποτελέσει ασφαλώς πολιτικό κίνητρο.

4.2.2.

Κατά την ΕΟΚΕ, η τρίτη δέσμη μέτρων για την ενέργεια πρέπει να τεθεί ταχέως σε εφαρμογή, πολλώ μάλλον που οι κανόνες του διασυνοριακού εμπορίου ενέργειας εξακολουθούν να είναι κατακερματισμένοι.

4.2.3.

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι απαιτείται να εφαρμοστούν χωρίς άλλη καθυστέρηση οι αναγκαίες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την κατάργηση των φραγμών που εμποδίζουν τις επενδύσεις σε υποδομές, ιδίως όσες έχουν διασυνοριακή διάσταση.

4.2.4.

Η ΕΟΚΕ δεν αμφιβάλλει ότι η προώθηση των κανόνων του ανταγωνισμού συμβάλλει στο άνοιγμα των εθνικών αγορών ενέργειας, όπως προκύπτει από τις υποθέσεις «Χρηματιστήρια ηλεκτρικής ενέργειας» και «OPCOM/Χρηματιστήριο ηλεκτρικής ενέργειας της Ρουμανίας» που αναφέρονται στην έκθεση της Επιτροπής (25), με την ευκαιρία των οποίων η Επιτροπή, αφενός, επέβαλε πρόστιμο δυνάμει του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ σε δύο χρηματιστήρια που είχαν συμφωνήσει να μην ανταγωνίζονται μεταξύ τους και είχαν μοιραστεί περιοχές δραστηριοποίησης και, αφετέρου, επέβαλε πρόστιμο στο OPCOM, το χρηματιστήριο ηλεκτρικής ενέργειας της Ρουμανίας, δυνάμει του άρθρου 102 της ΣΛΕΕ, για διακρίσεις έναντι εμπόρων ηλεκτρικής ενέργειας από άλλα κράτη μέλη.

4.2.5.

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ διερωτάται κατά πόσον αληθεύει ότι, παρά τη μείωση των χονδρικών τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας χάρη στην αύξηση του ανταγωνισμού, δεν προέκυψε συχνά μείωση του γενικού επιπέδου των τιμών του τελικού καταναλωτή (26).

4.2.6.

Επί του προκειμένου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις έρευνες που διεξάγει η Επιτροπή, δυνάμει του άρθρου 102 της ΣΛΕΕ, σχετικά με την καταχρηστική εκμετάλλευση από την Gazprom της δεσπόζουσας θέσης της στον τομέα της παροχής φυσικού αερίου στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (27).

4.3.1.

Το 2014 συνεχίστηκε η εκ βάθρων αναθεώρηση της ρύθμισης και της εποπτείας των τραπεζών. Ο προτεινόμενοι κανόνες αποβλέπουν κυρίως στην αύξηση της διαφάνειας των χρηματοπιστωτικών αγορών.

4.3.2.

Η Επιτροπή μερίμνησε επίσης για την αναδιάρθρωση ή την αποχώρηση από την αγορά των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων που στηρίζονται με κρατικές ενισχύσεις, ενώ ιδιαίτερη προσοχή έδωσε στους κινδύνους στρέβλωσης του ανταγωνισμού μεταξύ των εν λόγω χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων (28).

4.3.3.

Η ΕΟΚΕ παρακολούθησε με ενδιαφέρον τις έρευνες που διεξήγαγε η Επιτροπή για επιχειρηματικές πρακτικές που αντιβαίνουν στον ανταγωνισμό και εκφράζει την ικανοποίησή της για τις αποφάσεις που υιοθέτησαν η Επιτροπή και οι εθνικές αρχές ανταγωνισμού ενάντια στις διατραπεζικές προμήθειες.

4.3.4.

Η ΕΟΚΕ χαιρέτισε την απόφαση του Δικαστηρίου της ΕΕ στην υπόθεση MasterCard (29), η οποία επιβεβαιώνει την ανάλυση της Επιτροπής. Είναι γεγονός ότι οι διατραπεζικές προμήθειες που καταβάλλουν οι καταναλωτές κατά τις πληρωμές με τραπεζικές κάρτες ήταν ολοένα και υψηλότερες, περισσότερες και λιγότερο διαφανείς.

4.3.5.

Επιπλέον, οι συγκεκριμένες επιχειρηματικές πρακτικές εμπόδιζαν την είσοδο στην αγορά των πληρωμών άλλων οικονομικών φορέων πλην των τραπεζών, οι οποίοι θα μπορούσαν να προτείνουν στους καταναλωτές άλλα μέσα ηλεκτρονικών πληρωμών, κινητά και ασφαλή, για παράδειγμα μέσω των έξυπνων τηλεφώνων.

4.3.6.

Η ιδιαιτερότητα της υπόθεσης MasterCard έγκειται επίσης στο γεγονός ότι ο μηχανισμός καθορισμού των πολυμερών διατραπεζικών προμηθειών συνιστούσε περιορισμό εκ του αποτελέσματος και όχι εξ αντικειμένου.

4.3.7.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι το Δικαστήριο, όπως και το Γενικό Δικαστήριο, διαπίστωσε ότι οι πολυμερείς διατραπεζικές προμήθειες δεν είναι αντικειμενικά αναγκαίες για τη λειτουργία του συστήματος MasterCard.

4.4.1.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την προσοχή που δίνεται στις ΜΜΕ, οι οποίες έχουν καθοριστικό ρόλο για την ανάπτυξη, καθώς και για την υλοποίηση των στόχων της στρατηγικής «Ευρώπη 2020». Επικροτεί τις αποφάσεις της Επιτροπής με στόχο τη στήριξη της χρηματοδότησης των επιχειρήσεων αυτών και την προσαρμογή των κανόνων στις ιδιαίτερες ανάγκες τους.

4.4.2.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι πολιτικές αυτές έχουν καταγράψει ένα άνοιγμα έναντι των πνευματικών επαγγελμάτων, και αναγνωρίζει τον καθοριστικής σημασίας ρόλο τους για την ανάπτυξη των ευρωπαίων επαγγελματιών, εφόσον τα πρόσωπα αυτά εξασφαλίζουν, τομέα προς τομέα, την απαραίτητη συμβολή των γνώσεων που απαιτούνται για την επίλυση σύνθετων προβλημάτων των πολιτών και των επιχειρήσεων· η ΕΟΚΕ συνιστά επίσης στην Επιτροπή να συνεχίσει και ενδεχομένως να εντείνει τις προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση.

4.4.3.

Για παράδειγμα, οι «Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την προώθηση των επενδύσεων χρηματοδότησης επιχειρηματικού κινδύνου» (30) αναμένεται ότι θα δώσουν τη δυνατότητα στα κράτη μέλη να διευκολύνουν την πρόσβαση των ΜΜΕ σε χρηματοδότηση κατά την έναρξη της λειτουργίας τους. Επιπλέον, φαίνεται ότι οι κατευθυντήριες γραμμές έχουν καταρτιστεί με τρόπο που να προσαρμόζονται καλύτερα στην πραγματικότητα της αγοράς.

4.4.4.

Εξάλλου, η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις δράσεις της Επιτροπής για την καταπολέμηση της κατάχρησης δεσπόζουσας θέσης, η οποία μπορεί να εμποδίσει τη σύσταση και την ανάπτυξη των ΜΜΕ και να επηρεάσει τη δραστηριότητά τους.

4.4.5.

Η «ανακοίνωση de minimis» του 2014 (31) παρέχει έναν ασφαλή λιμένα για τις συμφωνίες αυτές που δεν έχουν σημαντική επίδραση στον ανταγωνισμό, καθώς συνάπτονται μεταξύ επιχειρήσεων των οποίων τα μερίδια αγοράς δεν υπερβαίνουν ορισμένα όρια. Επιπλέον, η Επιτροπή δημοσίευσε έγγραφο κατευθύνσεων προς χρήση των ΜΜΕ. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι θα ήταν σκόπιμη η ανάπτυξη ενημερωτικών δράσεων επιτόπου.

4.5.1.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την ποιοτική συνεργασία που έχει αναπτυχθεί μεταξύ της Επιτροπής και των εθνικών αρχών ανταγωνισμού. Πιστεύει ότι συντελεί στην εξασφάλιση της αλληλεπίδρασης που απαιτείται για την εύρυθμη λειτουργία της αγοράς.

4.5.2.

Υποστηρίζει όλα τα μέτρα υπέρ της συνεργασίας των εθνικών αρχών ανταγωνισμού, η οποία προϋποθέτει να διαθέτουν πόρους και ανεξαρτησία.

4.5.3.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις πρωτοβουλίες της Επιτροπής για τη δημιουργία ενός πραγματικού ευρωπαϊκού χώρου ανταγωνισμού, πράγμα που απαιτεί εναρμόνιση των βασικών κανόνων των επιμέρους εθνικών νομοθεσιών, ώστε να είναι ασφαλέστερη η οικονομική δραστηριότητα εντός της ενιαίας αγοράς.

4.5.4.

Πιστεύει, επίσης, ότι τα κράτη μέλη πρέπει να διαθέτουν ένα πλήρες πλαίσιο νομικών μέσων ώστε να μπορούν να διενεργούν τις απαραίτητες επιθεωρήσεις και να επιβάλλουν αποτελεσματικά και αναλογικά πρόστιμα.

4.5.5.

Τα προγράμματα επιεικούς μεταχείρισης, που έχουν αποδειχθεί χρήσιμα για την καταπολέμηση των συμπράξεων, πρέπει επίσης να γενικευθούν σε όλα τα κράτη μέλη.

4.5.6.

Η πολυμερής συνεργασία με τον ΟΟΣΑ, το Διεθνές δίκτυο Ανταγωνισμού και τη ΔΗΕΕΑ πρέπει να συνεχιστεί και η Επιτροπή πρέπει να καταβάλει προσπάθειες ανάληψης σημαντικού ρόλου.

4.5.7.

Τέλος, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η τεχνική συνδρομή πρέπει να αξιοποιείται περισσότερο κατά τις διαπραγματεύσεις ένταξης με τις υποψήφιες χώρες.

24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/42

Εισηγητής:

ο κ. Petru Sorin DANDEA

Συνεισηγητής:

ο κ. Paulo BARROS VALE

1.1.

Η αντιμετώπιση του επιθετικού φορολογικού σχεδιασμού αποτελεί τα τελευταία χρόνια ένα από τα πρωταρχικά μελήματα τόσο των κρατών μελών όσο και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Το σχέδιο δράσης για την εφαρμογή ενός δικαιότερου και αποδοτικότερου συστήματος φορολόγησης των εταιρειών που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνιστά ένα σημαντικό βήμα προόδου, προκειμένου να περιοριστεί αυτό το αρνητικό φαινόμενο. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την υποβολή του σχεδίου και εκφράζει τη στήριξή της στις προσπάθειες της Επιτροπής για την καταπολέμηση αυτού του φαινομένου που προκαλεί τη διάβρωση της φορολογικής βάσης των κρατών μελών και ενθαρρύνει τον αθέμιτο ανταγωνισμό.

1.2.

Όπως έχει ήδη υποστηρίξει κατά το παρελθόν (1), η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την εισαγωγή της ΚΕΒΦΕ (κοινή ενοποιημένη βάση φορολογίας των εταιρειών), η οποία θα πρέπει να καταστεί υποχρεωτική για τις εταιρείες με διασυνοριακές δραστηριότητες. Μια προαιρετική εφαρμογή της ΚΕΒΦΕ θα περιόριζε την αποτελεσματικότητά της, διότι οι εταιρείες που εφαρμόζουν τη μεταφορά κερδών για να μειώσουν τη φορολόγηση θα αρνούνταν να υιοθετήσουν την ΚΕΒΦΕ.

1.3.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη να εξετάσουν το ενδεχόμενο της μελλοντικής επέκτασης της ΚΕΒΦΕ σε όλες τις εταιρείες, ούτως ώστε να αποφευχθεί η λειτουργία τους βάσει δύο διαφορετικών φορολογικών καθεστώτων. Πριν επεκταθεί το σύστημα της ΚΕΒΦΕ σε όλες τις επιχειρήσεις, θα πρέπει να πραγματοποιηθεί σε βάθος ανάλυση αντικτύπου, ιδίως όσον αφορά τις συνέπειες στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε τοπικό επίπεδο.

1.4.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, κατά την εκπόνηση του σχεδίου οδηγίας, να δώσει ξεχωριστή προσοχή στη σαφήνεια των ορισμών και των εννοιών που θα διέπουν την κοινή φορολογική βάση. Η σαφήνεια των εν λόγω ορισμών είναι καθοριστικής σημασίας για την ποιότητα της διαδικασίας μεταφοράς και την αποφυγή μειζόνων διαφορών σε επίπεδο κρατών μελών, οι οποίες θα μπορούσαν να μειώσουν σε εκτεταμένο βαθμό την αποδοτικότητα της προτεινόμενης κανονιστικής πράξης.

1.5.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο μηχανισμός αντιστάθμισης των ζημιών σε διασυνοριακό επίπεδο, τον οποίο επιθυμεί να θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μέχρι την υιοθέτηση του ενοποιημένου φορολογικού καθεστώτος, δεν θα πρέπει να θίγει το δικαίωμα ενός κράτους μέλους να φορολογεί τα κέρδη που προκύπτουν από δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην επικράτειά του.

1.6.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τη δημοσίευση εκ μέρους της Επιτροπής, στο παράρτημα της εν λόγω ανακοίνωσης, του καταλόγου των μη συνεργάσιμων περιοχών δικαιοδοσίας σε φορολογικά θέματα. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρόταση που έχει ήδη διατυπώσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της, ότι οι κανονισμοί της ΕΕ θα πρέπει να περιλαμβάνουν κυρώσεις για τις εταιρείες που θα εξακολουθούν να πραγματοποιούν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες σε φορολογικούς παραδείσους, αποφεύγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την καταβολή των φόρων σύμφωνα με τα φορολογικά καθεστώτα των κρατών μελών στα οποία αναπτύσσουν τη δραστηριότητά τους.

1.7.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, μετά την έγκριση της οδηγίας ΚΕΒΦΕ και τη θέσπιση του μηχανισμού ενοποίησης, η Επιτροπή να προβεί σε ανάλυση αντικτύπου των νέων κανονισμών. Εάν από την ανάλυση αντικτύπου προκύψει ότι η μεταφορά των κερδών σε κράτη μέλη με χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές δεν έχει περιοριστεί, η ΕΟΚΕ προτείνει τη λήψη κατάλληλων συμπληρωματικών μέτρων.

1.8.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, στο πλαίσιο της αναθεώρησης της εντολής της πλατφόρμας για τη χρηστή διακυβέρνηση στον φορολογικό τομέα, να εξετάσει και να συμπεριλάβει στη σύνθεσή της εκπροσώπους των Ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων. Αυτοί μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στις εργασίες της πλατφόρμας.

2.1.

Στις 17 Ιουνίου 2015 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση (2) η οποία παρουσιάζει ένα σχέδιο δράσης για την εφαρμογή ενός δικαιότερου και αποδοτικότερου συστήματος φορολόγησης των εταιρειών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το σχέδιο δράσης αποτελεί συνέχεια της δέσμης μέτρων για τη φορολογική διαφάνεια που παρουσίασε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο, η οποία περιλάμβανε επίσης μια πρόταση οδηγίας σχετικά με την υποχρεωτική αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών όσον αφορά τις εκ των προτέρων φορολογικές αποφάσεις.

2.2.

Το προτεινόμενο σχέδιο θέτει τους ακόλουθους τέσσερις στόχους, που αποσκοπούν στην υιοθέτηση μιας νέας προσέγγισης της εταιρικής φορολογίας στην ΕΕ: να επαναπροσδιορίσει τη σχέση μεταξύ φορολογίας και των τομέων οικονομικής δραστηριότητας· να διασφαλίσει ότι τα κράτη μέλη μπορούν να αξιολογούν σωστά την εταιρική δραστηριότητα· να δημιουργήσει ένα ανταγωνιστικό και ευνοϊκό για την ανάπτυξη περιβάλλον εταιρικής φορολόγησης για την ΕΕ· να προστατεύσει την ενιαία αγορά και να διασφαλίσει σταθερή προσέγγιση της ΕΕ σε θέματα εξωτερικής εταιρικής φορολογίας, συμπεριλαμβανομένων των μέτρων για την εφαρμογή του σχεδίου BEPS του ΟΟΣΑ.

2.3.

Το σχέδιο δράσης περιγράφει μια σειρά μέτρων με στόχο τη διευκόλυνση της επίτευξης των στόχων αυτών. Τα μέτρα αυτά είναι τα εξής: η εφαρμογή μιας κοινής ενοποιημένης βάσης φορολογίας των εταιρειών (ΚΕΒΦΕ), η εξασφάλιση πραγματικής φορολόγησης εκεί όπου παράγονται τα κέρδη, πρόσθετα μέτρα για καλύτερο φορολογικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις, η περαιτέρω πρόοδος στον τομέα της φορολογικής διαφάνειας και τα συντονιστικά εργαλεία της ΕΕ σε φορολογικά θέματα.

2.4.

Η Επιτροπή επιθυμεί να εξετάσει στην ανακοίνωσή της και τις φορολογικές ελαφρύνσεις που χορηγούνται από τα κράτη μέλη για τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Η Επιτροπή επιδιώκει να διασφαλίσει ότι αυτά τα ευνοϊκά φορολογικά καθεστώτα δεν προκαλούν στρεβλώσεις στην εσωτερική αγορά και θα παράσχει καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τη νέα προσέγγιση. Στο μέτρο που η Επιτροπή διαπιστώσει ότι τα κράτη μέλη δεν εφαρμόζουν με συνέπεια τη νέα προσέγγιση, θα καταρτίσει ορισμένα δεσμευτικά νομοθετικά μέτρα.

2.5.

Η Επιτροπή συνεχίζει να συνεργάζεται με άλλους διεθνείς εταίρους και τονίζει τη σημασία της εφαρμογής του σχεδίου δράσης BEPS (σχέδιο σχετικά με τη διάβρωση της φορολογικής βάσης και τη μεταφορά κερδών) του ΟΟΣΑ. Το σχέδιο αυτό αποσκοπεί να δημιουργήσει ίσους όρους ανταγωνισμού για τη φορολόγηση των πολυεθνικών εταιρειών, μεταξύ άλλων, και στις αναπτυσσόμενες χώρες.

3.1.

Η Επιτροπή προτίθεται να καταπολεμήσει το αρνητικό φαινόμενο της μεταφοράς των κερδών, πρακτική που εφαρμόζουν οι εταιρείες με διασυνοριακές δραστηριότητες, οι οποίες μεταφέρουν τα κέρδη τους σε κράτη ή σε περιοχές δικαιοδοσίας που εξασφαλίζουν πολύ χαμηλούς ή μηδαμινούς φορολογικούς συντελεστές, διαβρώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τις φορολογικές βάσεις των κρατών μελών και αναγκάζοντάς τα να αυξήσουν άλλους φόρους ή άλλες φορολογικές εισφορές που συνεπάγονται αύξηση των φορολογικών επιβαρύνσεων για τους συμμορφούμενους φορολογούμενους, είτε πρόκειται για φυσικά πρόσωπα είτε για μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει την υποβολή του παρόντος σχεδίου και εκφράζει την υποστήριξή της στις προσπάθειες που καταβάλλει η Επιτροπή για την καταπολέμηση αυτού του φαινομένου.

3.2.

Η κύρια πρόταση της Επιτροπής στο πλαίσιο του υπό εξέταση σχεδίου είναι η θέσπιση μιας υποχρεωτικής ΚΕΒΦΕ. Στην πρόταση οδηγίας που υπέβαλε η Επιτροπή το 2011 στόχος ήταν η ΚΕΒΦΕ να καταστεί προαιρετική. Τότε, η ΕΟΚΕ υπέβαλε σχετική γνωμοδότηση η οποία περιελάμβανε ορισμένες ουσιαστικές προτάσεις σχετικά με την ΚΕΒΦΕ (3), τις οποίες υποστηρίζει και σήμερα.

3.3.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι ο υποχρεωτικός χαρακτήρας της ΚΕΒΦΕ είναι απαραίτητος, διότι οι πολυεθνικές εταιρείες που εφαρμόζουν τον επιθετικό φορολογικό σχεδιασμό θα επιδιώξουν να αποφύγουν τη θέσπιση της ΚΕΒΦΕ, εάν αυτή είναι προαιρετική. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της ΚΕΒΦΕ και συνιστά στην Επιτροπή να αξιολογήσει την προοπτική η ΚΕΒΦΕ να εφαρμόζεται στο μέλλον από όλες τις εταιρείες, ούτως ώστε να αποφευχθεί με αυτόν τον τρόπο τα κράτη μέλη να λειτουργούν με δύο διαφορετικές φορολογικές βάσεις.

3.4.

Λαμβάνοντας υπόψη τις διαβουλεύσεις με τα κράτη μέλη, η Επιτροπή προτείνει να εισαχθεί καταρχάς μια κοινή φορολογική βάση και η ενοποίηση να επιδιωχθεί σε μεταγενέστερο στάδιο. Δεδομένου του γεγονότος ότι ο επιθετικός φορολογικός σχεδιασμός πλήττει σοβαρά τον ανταγωνισμό στην ενιαία αγορά και οδηγεί σε σημαντικές απώλειες εσόδων για τα κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ συνιστά επιτάχυνση του χρονοδιαγράμματος εφαρμογής.

3.5.

Η πρόταση οδηγίας προβλέπεται να δημοσιευθεί το επόμενο έτος. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, κατά την εκπόνηση του σχεδίου οδηγίας, να δώσει ξεχωριστή προσοχή στη σαφήνεια των ορισμών και των εννοιών που θα διέπουν την κοινή φορολογική βάση. Η σαφήνεια των εν λόγω ορισμών είναι καθοριστικής σημασίας για την ποιότητα της διαδικασίας μεταφοράς και την αποφυγή μειζόνων διαφορών σε επίπεδο κρατών μελών, οι οποίες θα μπορούσαν να μειώσουν σε εκτεταμένο βαθμό την αποδοτικότητα της προτεινόμενης κανονιστικής πράξης.

3.6.

Η Επιτροπή προτείνει, έως την καθιέρωση της ενοποίησης σε μεταγενέστερο στάδιο, να προβλεφθεί στο σχέδιο οδηγίας ένας μηχανισμός φορολογικών ελαφρύνσεων για διασυνοριακές ζημίες. Δεδομένου ότι η ενοποίηση αποτελεί το κύριο οικονομικό όφελος της ΚΕΒΦΕ, θα ήταν προτιμότερο να είχε εισαχθεί από την αρχή. Ωστόσο, λαμβανομένων υπόψη των δυσκολιών επίτευξης μιας πολιτικής συμφωνίας επί του συγκεκριμένου θέματος, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τον προτεινόμενο μηχανισμό. Έχοντας κατά νου τα αιτήματα που υπέβαλαν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά και τα κράτη μέλη, ότι τα κέρδη θα πρέπει να φορολογούνται εκεί όπου παράγονται, η ΕΟΚΕ φρονεί ότι αυτός ο μηχανισμός δεν θα πρέπει αδικαιολόγητα να θίγει το δικαίωμα ενός κράτους μέλους να φορολογεί τα κέρδη που προκύπτουν από δραστηριότητες που αναπτύσσονται στην επικράτειά του.

3.7.

Οι αναλύσεις της Επιτροπής καταδεικνύουν ότι υπάρχουν περιπτώσεις στις οποίες εταιρείες με διασυνοριακές δραστηριότητες μεταφέρουν τα κέρδη τους σε κράτη μέλη με χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή. Η πρακτική αυτή ενθαρρύνεται από την ισχύουσα εταιρική νομοθεσία (4). Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι, εάν και μετά την καθιέρωση της ενοποίησης οι εταιρείες εξακολουθήσουν να εφαρμόζουν αυτήν την πρακτική σε επίπεδο ενιαίας αγοράς, θα πρέπει να ληφθούν επιπροσθέτως τα κατάλληλα νομικά μέτρα.

4.1.

Ο επιθετικός φορολογικός σχεδιασμός, ο οποίος προωθείται από τις εταιρείες που ασκούν διασυνοριακές δραστηριότητες, ευθύνεται για απώλειες δημοσιονομικών εσόδων των κρατών μελών ύψους εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την εφαρμογή της ΚΕΒΦΕ και θεωρεί ότι τούτο θα πρέπει να αποτελέσει γενικό πρότυπο για τη φορολόγηση των εταιρειών στην ΕΕ. Αυτό θα οδηγήσει στην απλούστευση του φορολογικού καθεστώτος για τις εταιρείες, ενώ τα κράτη μέλη δεν θα είναι πλέον υποχρεωμένα να εφαρμόζουν την ΚΕΒΦΕ για τις εταιρείες με διασυνοριακή δραστηριότητα και ένα διαφορετικό καθεστώς για τις λοιπές εταιρείες.

4.2.

Η ΕΟΚΕ συνιστά, μετά την έγκριση της οδηγίας ΚΕΒΦΕ και τη θέσπιση του μηχανισμού ενοποίησης, η Επιτροπή να προβεί σε ανάλυση αντικτύπου των νέων κανονισμών. Εάν από την ανάλυση αντικτύπου προκύψει ότι η μεταφορά των κερδών σε κράτη μέλη με χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές δεν έχει περιοριστεί, η ΕΟΚΕ προτείνει τη λήψη στοχευμένων νομοθετικών μέτρων τα οποία να αποθαρρύνουν τις εταιρείες με διασυνοριακή δραστηριότητα από την πρακτική της μεταφοράς των κερδών τους στα κράτη μέλη με χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές.

4.3.

Η Επιτροπή προτείνει βελτίωση της νομοθετικών ρυθμίσεων σε ό,τι αφορά την έννοια της «μόνιμης εγκατάστασης» (ΜΕ) της εταιρείας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι μόνο με τη φορολόγηση των κερδών που παράγονται από δραστηριότητες οι οποίες αναπτύσσονται στην επικράτεια ενός κράτους μέλους μπορεί να εξαλειφθεί η δυνατότητα, σε συγκεκριμένες καταστάσεις, ορισμένες εταιρείες να αποφεύγουν με τεχνητό τρόπο να έχουν φορολογητέα παρουσία. Η υιοθέτηση του σχεδίου BEPS του ΟΟΣΑ θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι εταιρείες μπορούν να αποφεύγουν την καταβολή των φόρων βάσει της ισχύουσας ενωσιακής νομοθεσίας.

4.4.

Η ενοποίηση αποτελεί τη μέθοδο με την οποία μπορεί να εφαρμοστεί η άθροιση των κερδών και των ζημιών μιας εταιρείας στο σύνολο της επικράτειας της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ενοποίηση, μόλις υιοθετηθεί, θα συνιστά το κύριο μέσο της ΚΕΒΦΕ για την καταπολέμηση των περίπλοκων πρακτικών μεταβιβαστικής τιμολόγησης που εφαρμόζουν εταιρείες με διασυνοριακές δραστηριότητες στην ΕΕ προκειμένου να μειώσουν τους φόρους που καταβάλλουν. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να λάβει υπόψη της την προστασία του δικαιώματος των κρατών μελών να φορολογούν τα κέρδη που προκύπτουν από δραστηριότητες οι οποίες αναπτύσσονται στην επικράτειά τους.

4.5.

Η ανακοίνωση της Επιτροπής περιλαμβάνει παράρτημα με έναν κατάλογο των μη συνεργάσιμων περιοχών φορολογικής δικαιοδοσίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρόκειται απλώς για ένα πρώτο βήμα στον αγώνα κατά των μη συνεργάσιμων περιοχών φορολογικής δικαιοδοσίας, κοινώς γνωστών ως φορολογικών παραδείσων. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την πρόταση που έχει ήδη διατυπώσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (5), ότι οι κανονισμοί της ΕΕ θα πρέπει να περιλαμβάνουν κυρώσεις για τις εταιρείες που θα εξακολουθούν να πραγματοποιούν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες σε φορολογικούς παραδείσους, αποφεύγοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο την καταβολή των φόρων, σύμφωνα με τα φορολογικά καθεστώτα των κρατών μελών στα οποία αναπτύσσουν τη δραστηριότητά τους.

4.6.

Η Επιτροπή αναγνωρίζει τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν οι διάφορες ομάδες οι οποίες έχουν εξασφαλίσει τη συνεργασία των κρατών μελών στον τομέα της φορολογίας. Συγκεκριμένα, οι δύο βασικές ομάδες είναι η ομάδα του κώδικα δεοντολογίας για τη φορολογία των εταιρειών και η πλατφόρμα για τη χρηστή διακυβέρνηση στον φορολογικό τομέα. Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή και στα κράτη μέλη να αξιολογήσουν τη δυνατότητα ενσωμάτωσης των διατάξεων του κώδικα στην ενωσιακή νομοθεσία —ούτως ώστε αυτές να καταστούν δεσμευτικές.

4.7.

Η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή, στο πλαίσιο της αναθεώρησης της εντολής της πλατφόρμας για τη χρηστή διακυβέρνηση στον φορολογικό τομέα, παράλληλα με την παράταση της εντολής της και μετά το 2016, να εξετάσει την προοπτική να συμπεριλάβει στη σύνθεσή της και εκπροσώπους των Ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων. Αυτοί μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στις εργασίες της πλατφόρμας.

4.8.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι η Επιτροπή και τα κράτη μέλη πρέπει να συνεχίσουν το έργο της απλούστευσης και της εναρμόνισης του υφιστάμενου κανονιστικού πλαισίου τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Αυτό θα συμβάλει στην τόνωση των επενδύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θέτοντας ταυτόχρονα τα θεμέλια για τη βιώσιμη ανάπτυξη και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/46

Εισηγητής:

ο κ. Stefano MALLIA

Συνεισηγητής:

ο κ. Cristian PÎRVULESCU

1.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το «Ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση» της Επιτροπής, το οποίο, κατά τη γνώμη της, συμβολίζει μια νέα κατανόηση της ανάγκης να αντιμετωπιστεί η μετανάστευση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να στηρίξουν την εφαρμογή του εν λόγω προγράμματος.

1.2.

Η άμεση πρόκληση για την ΕΕ συνίσταται στο να θέσει υπό έλεγχο τη σημερινή χαοτική κατάσταση και να διασφαλίσει ότι τα άτομα που ζητούν διεθνή προστασία αντιμετωπίζονται ορθά. Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της άμεσης συγκρότησης «κομβικών σημείων» (hotspots) προκειμένου να στηριχθούν οι χώρες που αντιμετωπίζουν μεγάλη εισροή μεταναστών και εμμένει στη θέση ότι θα πρέπει να τους εξασφαλιστούν οι αναγκαίοι πόροι και η δέουσα υποστήριξη.

1.3.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι η παρούσα κατάσταση απαιτεί από την ΕΕ να θεσπίσει ένα πραγματικά κοινό ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου με βάση εναρμονισμένες διαδικασίες σε ολόκληρη την ΕΕ. Το σύστημα αυτό περιλαμβάνει ένα ενιαίο καθεστώς ασύλου και την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων για το άσυλο, επιμερισμό των ευθυνών και προσπάθειες όσον αφορά τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση, καθώς και την αναθεώρηση του κανονισμού του Δουβλίνου. Χρειάζεται ένα αλληλέγγυο και ανθεκτικό σύστημα επιμερισμού των βαρών και κυρίως μια δίκαιη, μόνιμη και δεσμευτική κλείδα κατανομής για τα πρόσωπα που ζητούν προστασία σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Επιπλέον, πρέπει να αναζητηθούν μακροπρόθεσμες λύσεις για το ενδεχόμενο η μαζική μετανάστευση να συνεχιστεί ή να επανεμφανιστεί στο μέλλον.

1.4.

Η Ευρώπη είναι αντιμέτωπη με τα φαινόμενα της γήρανσης του πληθυσμού και της έλλειψης δεξιοτήτων, τα οποία μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω της μετανάστευσης. Ωστόσο, η ΕΕ πρέπει να θέσει σε εφαρμογή μια πιο αποτελεσματική μεταναστευτική πολιτική. Η ΕΕ θα πρέπει να σχεδιάσει μια σφαιρική πολιτική για τη νόμιμη μετανάστευση με στόχο την υποδοχή των νεοαφιχθέντων, η οποία θα είναι διαφανής, προβλέψιμη και δίκαιη. Ταυτόχρονα, αναγνωρίζεται ότι η μετανάστευση δεν αποτελεί τη μοναδική αντίδραση στις ελλείψεις της αγοράς εργασίας και στις δημογραφικές προκλήσεις και ότι τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να εξετάσουν άλλες πιο ενδεδειγμένες λύσεις.

1.5.

Η ενσωμάτωση των μεταναστών και των προσφύγων αποτελεί πολύ σημαντική πρόκληση που οφείλουν να αντιμετωπίσουν η ΕΕ και τα κράτη μέλη της με την οικοδόμηση ισχυρών συστημάτων ένταξης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι το κόστος της μη ένταξης υπερβαίνει κατά πολύ το κόστος μιας πραγματικής ένταξης. Η ΕΟΚΕ, με τη μακροχρόνια δέσμευσή της στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού φόρουμ για την Ένταξη/για τη Μετανάστευση, θεωρεί ότι η ένταξη πρέπει να αποτελεί μια αμφίδρομη διαδικασία όπου οι κοινωνικοί εταίροι, οι τοπικές αρχές και η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο. Θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην πρόσβαση στην αγορά εργασίας και, πιο συγκεκριμένα, στην αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και της επαγγελματικής και γλωσσικής κατάρτισης. Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην ένταξη των γυναικών.

1.6.

Η ΕΕ οφείλει να ασφαλίσει τα εξωτερικά της σύνορα. Λαμβάνοντας υπόψη τη σημερινή περίπλοκη κατάσταση όσον αφορά την ασφάλεια, απαιτείται μάλλον μια ευρωπαϊκή παρά μια εθνική προσέγγιση, η οποία ενδεχομένως να συνεπάγεται τον επιμερισμό ορισμένων εθνικών αρμοδιοτήτων στον συγκεκριμένο τομέα.

1.7.

Όλες τις εξωτερικές πολιτικές της ΕΕ θα πρέπει να εξορθολογιστούν και να επικεντρωθούν στην παροχή βοήθειας προς τις χώρες καταγωγής, ούτως ώστε να επιτευχθεί ένα εύλογο επίπεδο ανθρώπινης ασφάλειας, σταθερότητας και ευημερίας. Η ΕΟΚΕ έχει βαθιά επίγνωση του γεγονότος ότι πρόκειται για έναν μακροπρόθεσμο στόχο, ο οποίος ενέχει τεράστιες δυσκολίες.

1.8.

Είναι αναγκαίο να ενισχυθεί η συνεργασία στον τομέα της επανεισδοχής ώστε να διασφαλίζεται η αποτελεσματική και έγκαιρη εφαρμογή της οδηγίας για την επιστροφή.

1.9.

Η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει ζωτικό ρόλο όσον αφορά την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης, για παράδειγμα, παρέχοντας τις αναγκαίες πρώτες βοήθειες στους μετανάστες κατά την άφιξή τους και οργανώνοντας τις επακόλουθες δράσεις για την ένταξή τους στο κοινωνικό σύνολο και στην αγορά εργασίας. Είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις, οι τοπικές αρχές και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών να καταβάλλουν προσπάθειες για την επίτευξη μιας πολιτιστικής και κοινωνικής συναίνεσης μεταξύ των ευρωπαϊκών εθνών σχετικά με τη σπουδαιότητα και τα πλεονεκτήματα της ένταξης των μεταναστών στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας.

1.10.

Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ καλεί την ΕΕ και τα κράτη μέλη να αυξήσουν τη χρηματοδοτική και υλική στήριξη προς τις εθνικές ΜΚΟ και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών.

1.11.

Οι αντίστοιχοι χρηματοδοτικοί πόροι πρέπει να συγκεντρωθούν με μια κοινή προσπάθεια ολόκληρης της διεθνούς κοινότητας. Επ’ αυτού, πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι δαπάνες που πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη σε σχέση με την υποδοχή και την ένταξη των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων δεν έχουν διαρκή και διαρθρωτικό χαρακτήρα και, συνεπώς, δεν πρέπει να περιλαμβάνονται στον υπολογισμό των διαρθρωτικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Η εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων δεν πρέπει να αποβεί σε βάρος των υφιστάμενων πόρων για τους κοινωνικούς στόχους της ΕΕ. Αυτό θα υπονόμευε εν μέρει την κοινωνική αποδοχή των δράσεων.

2.1.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε την ανακοίνωσή της με τίτλο «Ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση» στις 13 Μαΐου 2015. Η παρούσα ανακοίνωση και προτάσεις εφαρμογής που επακολούθησαν συζητήθηκαν στις διάφορες συνθέσεις του Συμβουλίου κατά την περίοδο Ιουνίου — Οκτωβρίου. Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ανακοίνωση της Επιτροπής, την οποία και θεωρεί ολοκληρωμένη και εστιασμένη στα βασικά θέματα.

2.2.

Η υλοποίηση των πρωτοβουλιών που προτείνονται στο πρόγραμμα δράσης βρίσκεται σε εξέλιξη και τα περισσότερα κράτη μέλη αναγνωρίζουν σταδιακά ότι μόνον η συλλογική δράση που βασίζεται στις αρχές της αλληλεγγύης και της επιμερισμένης ευθύνης μπορεί να οδηγήσει στην αποτελεσματική διαχείριση της πρόκλησης που θέτει η μετανάστευση. Η αποτελεσματική δράση απαιτεί την κινητοποίηση περισσότερων πόρων από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς και αυξημένες συμβολές από τα κράτη μέλη. Επ’ αυτού, πρέπει να διευκρινιστεί ότι οι δαπάνες που πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη σε σχέση με την υποδοχή και την ένταξη των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων δεν έχουν διαρκή και διαρθρωτικό χαρακτήρα και, συνεπώς, δεν πρέπει να περιλαμβάνονται στον υπολογισμό των διαρθρωτικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

2.3.

Όσον αφορά τη χρηματοδότηση, η ΕΕ τριπλασίασε τα κονδύλια για τις κοινές επιχειρήσεις «Ποσειδών» και «Τρίτων» του Frontex (Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης). Παράλληλα με την αύξηση της ενωσιακής χρηματοδότησης, πολλά κράτη μέλη κινητοποιούν δικά τους υλικά μέσα (πλοία και αεροσκάφη). Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης διαθέσει 1,8 δισεκατ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη δημιουργία ενός Καταπιστευματικού Ταμείου Έκτακτης Ανάγκης για τη σταθερότητα και την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της παράτυπης μετανάστευσης και της εκτόπισης ατόμων στην Αφρική, κινητοποίησε 60 εκατ. ευρώ για την παροχή επείγουσας χρηματοδότησης στα κράτη μέλη που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, πρότεινε τη χορήγηση 50 εκατ. ευρώ για τη θέσπιση ενός συστήματος επανεγκατάστασης, και απελευθέρωσε κονδύλι ύψους 30 εκατ. ευρώ για ένα πρόγραμμα περιφερειακής ανάπτυξης και προστασίας.

2.4.

Οι ηγέτες της ΕΕ έχουν δεσμευτεί να αυξήσουν τους πόρους για τον Frontex, την Ευρωπόλ και την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO — European Asylum Support Office) με στόχο την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και ιδιαίτερη έμφαση στα «κομβικά σημεία» (hotspots), έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η ταυτοποίηση, η καταχώριση και η λήψη δακτυλικών αποτυπωμάτων των μεταναστών. Ωστόσο, η χρηματοδοτική στήριξη της ΕΕ είναι απαραίτητη προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι αυτά τα «κομβικά σημεία» (hotspots) λειτουργούν αποτελεσματικά και επιτυγχάνουν τον στόχο τους.

2.5.

Κατά τις συνόδους του Συμβουλίου τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο, επιτεύχθηκαν συμφωνίες για τη μετεγκατάσταση 160 000 μεταναστών από την Ελλάδα και την Ιταλία και την επανεγκατάσταση περαιτέρω 22 000 ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Η επιτυχής εφαρμογή αυτών των αποφάσεων, η οποία βρίσκεται στην αρχική της φάση, είναι καίριας σημασίας για την επιτυχία οποιασδήποτε μελλοντικής πολιτικής της ΕΕ για τη μετανάστευση.

2.6.

Στις 23 Σεπτεμβρίου 2015, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε 40 αποφάσεις επί παραβάσει κατά αρκετών κρατών μελών για μη εφαρμογή των νομοθετικών διατάξεων για τη θέσπιση του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου. Η EOKE χαιρετίζει μεν την απόφαση αυτή, ανησυχεί όμως ιδιαιτέρως για το γεγονός ότι η Επιτροπή χρειάστηκε να καταφύγει στον εν λόγω μηχανισμό για να πείσει τα κράτη μέλη να εφαρμόσουν ορθά την ενωσιακή νομοθεσία σε αυτόν τον κρίσιμο τομέα.

2.7.

Σε διεθνές επίπεδο, πολλές αποφάσεις μπορούν, δυνητικά, να οδηγήσουν σε βελτίωση της συνολικής κατάστασης. Στις αποφάσεις αυτές συμπεριλαμβάνονται, μεταξύ άλλων: η αύξηση πόρων του προϋπολογισμού της ΕΕ για την παροχή άμεσης αρωγής στους πρόσφυγες, η ενίσχυση του διαλόγου και της συνεργασίας με τρίτες χώρες όπως ο Λίβανος, η Ιορδανία και η Τουρκία και οι υποψήφιες προς ένταξη χώρες στα Δυτικά Βαλκάνια, καθώς και η αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας κατά το 2016 και η ίδρυση του Καταπιστευματικού Ταμείου Έκτακτης Ανάγκης για την Αφρική. Η εξασφάλιση των αναγκαίων πόρων δεν πρέπει να αποβεί σε βάρος των υφιστάμενων πόρων για τους κοινωνικούς στόχους της ΕΕ. Αυτό θα υπονόμευε εν μέρει την κοινωνική αποδοχή των δράσεων. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την έγκριση εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, στις 23 Σεπτεμβρίου 2015, του κοινού σχεδίου δράσης με την Τουρκία ως μέρος ενός συνολικού προγράμματος συνεργασίας που θα βασίζεται στον επιμερισμό της ευθύνης, στις αμοιβαίες δεσμεύσεις και στην πρακτική εκπλήρωσή τους.

3.1.1.

Η έννοια της έξυπνης διαχείρισης των συνόρων είναι ευπρόσδεκτη, αλλά έρχεται πολύ καθυστερημένα. Η βασική πρόκληση που συνδέεται με την ισχυρότερη και πιο έξυπνη διαχείριση των συνόρων είναι το να διασφαλιστεί ότι τα ανθρώπινα δικαιώματα δεν παραβιάζονται. Επιπλέον, η αρχή της μη επαναπροώθησης δεν πρέπει να υπονομεύεται, ακόμα κι αν αυτό αποτελεί μείζονα πρόκληση, επειδή η διάκριση μεταξύ προσφύγων και οικονομικών μεταναστών δεν είναι πάντα σαφής και απλή. Η έξυπνη διαχείριση των συνόρων πρέπει να σέβεται πλήρως τα θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες.

3.1.2.

Η συμφωνία του Σένγκεν αποτελεί έναν από τους πυλώνες της ΕΕ και έχει κάτι περισσότερο από απλώς συμβολική σημασία για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Αποτελεί ένα από τα πιο απτά δικαιώματα που απολαμβάνουν οι Ευρωπαίοι πολίτες, εξασφαλίζοντάς τους την πραγματική αίσθηση μιας Ευρώπης χωρίς σύνορα. Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να αποκατασταθεί το συντομότερο δυνατό η κανονική λειτουργία του καθεστώτος Σένγκεν και απευθύνει άμεση έκκληση στα κράτη μέλη να λάβουν όλα τα μέτρα που μπορούν προκειμένου να εμποδίσουν την οριστική κατάρρευση του συστήματος.

3.1.3.

Μέχρι σήμερα έχει επιτευχθεί συμφωνία σχετικά με τη μετεγκατάσταση 160 000 προσφύγων στην ΕΕ. Η ταχεία εφαρμογή της συμφωνίας θα επέτρεπε τη συναγωγή πληθώρας εμπειριών, οι οποίες θα μπορούσαν να αποβούν χρήσιμες για την εξεύρεση μακρόπνοων λύσεων στην περίπτωση της μελλοντικής επανεμφάνισης μαζικών μεταναστευτικών ρευμάτων. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να τεθούν πιο φιλόδοξοι στόχοι. Οι παγκόσμιες μαζικές μεταναστευτικές ροές δεν θα μειωθούν για πολλά χρόνια ακόμη.

3.1.4.

Είναι προς το συμφέρον όλων των κρατών μελών να τεθεί σε εφαρμογή ένα αλληλέγγυο και ανθεκτικό σύστημα λύσεων για την περίπτωση που η μαζική μετανάστευση συνεχιστεί στο μέλλον. Ένα άμεσο βήμα πρέπει να είναι μια δίκαιη, μόνιμη και δεσμευτική κλείδα κατανομής για τα πρόσωπα που ζητούν προστασία σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Αυτό θα πρέπει να υποστηριχθεί από μια μόνιμη κλείδα κατανομής, με βάση μια σειρά κριτηρίων όπως το μέγεθος της οικονομίας και η εδαφική έκταση μιας χώρας, το ΑΕγχΠ, οι ευκαιρίες απασχόλησης και οι ελλείψεις δεξιοτήτων, η ύπαρξη ομοεθνών/εθνοτικών κοινοτήτων και μειονοτήτων στη χώρα υποδοχής. Μια τέτοια κλείδα κατανομής θα πρέπει να επανεξετάζεται σε τακτά χρονικά διαστήματα. Οι προτιμήσεις των αιτούντων άσυλο πρέπει να λαμβάνονται επίσης υπόψη εφόσον συνδέονται με πτυχές που θα διευκόλυναν την ένταξη (π.χ. γνώση της ομιλούμενης γλώσσας, παρουσία μελών της οικογένειας στη χώρα κ.λπ.). Εκφράζεται η ελπίδα ότι τούτο θα τερματίσει τις συνεχείς και χαρακτηριζόμενες από ασυμφωνία συνόδους του Συμβουλίου που αμαύρωσαν την εικόνα της Ευρώπης.

3.1.5.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση για ενεργοποίηση του μηχανισμού πολιτικής προστασίας και κινητοποίηση των ομάδων υποστήριξης για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών (Migration Management Support Teams), καθώς και των ομάδων ταχείας επέμβασης στα σύνορα (Rapid Border Intervention Teams), προκειμένου να βοηθήσουν τα κράτη μέλη να αντιμετωπίσουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

3.1.6.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για την αύξηση της ενωσιακής χρηματοδότησης για τον Frontex, την EASO και την Ευρωπόλ κατά το 2015 και την αύξηση κατά 600 εκατ. ευρώ για τους τρεις οργανισμούς το 2016, προκειμένου να παρασχεθεί βοήθεια στις εντονότερα πληγείσες χώρες. Οι προσπάθειες αυτές πρέπει να συμπληρωθούν με μια αποτελεσματική πολιτική επιστροφής. Επί του παρόντος, μόνον περίπου το 38 % των προσώπων που έχει κριθεί ότι δεν χρήζουν προστασίας έχουν επαναπροωθηθεί στις χώρες τους.

3.1.7.

Η ΕΕ πρέπει να συνδέσει περισσότερο τις ενισχύσεις που χορηγούνται προς τις αναπτυσσόμενες χώρες με εσωτερικές μεταρρυθμίσεις και επίσης να προωθήσει την αποτελεσματική συνεργασία σε θέματα μετανάστευσης, ιδίως όσον αφορά τη νόμιμη μετανάστευση (συμπεριλαμβανομένης της προσωρινής κυκλοφορίας/της χορήγησης θεωρήσεων) και την πολιτική επιστροφής. Είναι ωστόσο σημαντικό για τα κράτη μέλη της ΕΕ να τηρήσουν τη δέσμευσή τους να διαθέσουν το 0,7 % του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (ΑΕΕ) στην αναπτυξιακή βοήθεια.

3.1.8.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρόταση να εντατικοποιηθούν οι διπλωματικές προσπάθειες που καταβάλλονται με στόχο τη συμμετοχή των χωρών καταγωγής και των χωρών διέλευσης σε συνεργατικές δράσεις για την αντιμετώπιση αυτής της πρόκλησης. Το πρώτο στάδιο σε αυτό το εγχείρημα ήταν η σύνοδος κορυφής για τη μετανάστευση που πραγματοποιήθηκε στη Βαλέτα στις 11 και 12 Νοεμβρίου 2015.

3.1.9.

Είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί, εν προκειμένω, ότι η ΕΕ πρέπει αφενός να αφουγκραστεί τους εταίρους της και, αφετέρου, θα πρέπει να συζητήσει μαζί τους και θα πρέπει να τους αντιμετωπίσει ως εταίρους. Εξακολουθούν να επικρατούν πολλές παρανοήσεις και διαφορές στις απόψεις μεταξύ της ΕΕ και των εταίρων της στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή, τόσο όσον αφορά τους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν όσο και τα μέσα που απαιτούνται για την υλοποίησή τους.

3.1.10.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δέσμευση της ΕΕ να συνεχίσει να συνεργάζεται πιο στενά με διεθνείς οργανισμούς όπως η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR — United Nations High Commissioner for Refugees), το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNDP — United Nations Development Programme), ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (IOM — International Organisation for Migration) και ο Ερυθρός Σταυρός. Παρατηρεί, ωστόσο, ότι πολλά κράτη μέλη της ΕΕ δεν πληρούν τις υποχρεώσεις τους, με χαρακτηριστικό παράδειγμα την έλλειψη στήριξης για το παγκόσμιο επισιτιστικό πρόγραμμα.

3.1.11.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για την πρόταση της Επιτροπής να αυξήσει την ανθρωπιστική της βοήθεια κατά 300 εκατ. ευρώ το 2016 προκειμένου να ικανοποιηθούν οι βασικές ανάγκες των προσφύγων.

3.1.12.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει την εφαρμογή της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης των αποφάσεων σχετικά με το άσυλο. Σύμφωνα με το άρθρο 78 της ΣΛΕΕ, η ΕΕ αναπτύσσει κοινή πολιτική στον τομέα της διεθνούς προστασίας, στην οποία περιλαμβάνεται ένα «ενιαίο καθεστώς ασύλου … το οποίο ισχύει σε ολόκληρη την Ένωση». Εάν δεν θεσπιστεί από έναν οργανισμό της ΕΕ ένα καθεστώς ασύλου που να ισχύει σε ολόκληρη την ΕΕ, η μόνη εναλλακτική λύση είναι η αμοιβαία αναγνώριση των εθνικών αποφάσεων.

3.1.13.

Η ΕΟΚΕ στηρίζει πλήρως τη δέσμευση της Επιτροπής να υποβάλει προτάσεις για τη μεταρρύθμιση του κανονισμού του Δουβλίνου έως τον Μάρτιο του 2016. Υποστηρίζει, επίσης, τη δέσμευση της Επιτροπής να παρουσιάσει συγχρόνως μια νέα δέσμη μέτρων για τη νόμιμη μετανάστευση, στην οποία να συμπεριλαμβάνεται μια αναθεώρηση της οδηγίας για τη μπλε κάρτα.

3.1.14.

Η προστασία των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ πρέπει να αποτελεί κοινή προσπάθεια στην οποία συμμετέχουν τα κράτη μέλη με υλικούς και πνευματικούς πόρους.

3.1.15.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει πλήρως την άμεση δημιουργία «κομβικών σημείων» (hotspots). Ωστόσο, τα σημεία αυτά πρέπει να είναι πλήρως στελεχωμένα και να διαθέτουν όλους τους αναγκαίους πόρους για να λειτουργούν αποτελεσματικά. Σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα, όπου χιλιάδες μετανάστες καταφθάνουν καθημερινά, μόνο μια ουσιαστική συγκέντρωση χρηματοδοτικών και υλικών πόρων μπορεί να αποτρέψει το απόλυτο χάος.

3.1.16.

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τις σοβαρές ανησυχίες της UNHCR σχετικά με τη διαδικασία καταχώρισης και επιλογής που εφαρμόζεται στα «κομβικά σημεία» (hotspots) μόλις οι μετανάστες φτάνουν στα σύνορα της ΕΕ.

3.2.1.

Η ΕΕ δεν μπορεί να μειώσει τις μεταναστευτικές ροές σε ελεγχόμενα επίπεδα παρά μόνον αν συμμετάσχει στην επίλυση των πολυάριθμων προβλημάτων που πλήττουν τις χώρες καταγωγής. Ο μακροπρόθεσμος στόχος για την επίτευξη σταθερότητας, ειρήνης και ευημερίας απαιτεί μια άνευ προηγουμένου προσπάθεια, όχι μόνον από την Ευρώπη, αλλά και από το σύνολο της διεθνούς κοινότητας. Η ΕΕ πρέπει να επιδιώξει να ενισχύσει τις διεθνείς προσπάθειες, ιδίως μέσω του ΟΗΕ.

3.2.2.

Είναι αναγκαίο να διευρυνθεί η θεσμική παρουσία της ΕΕ στις βασικές χώρες καταγωγής και διέλευσης με τη δημιουργία ειδικών μεταναστευτικών κέντρων ως προσωρινών ή μόνιμων εγκαταστάσεων διεκπεραίωσης των αιτήσεων χορήγησης ασύλου. Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή και συνδρομή σε χώρες όπως η Αλγερία, το Μαρόκο, το Μάλι, η Λιβύη, το Μαρόκο, ο Λίβανος και η Τουρκία.

3.2.3.

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι ένας από τους κύριους στόχους του προγράμματος δράσης είναι η δρομολόγηση μιας μεταναστευτικής πολιτικής της ΕΕ η οποία θα καθιστά δυνατή τη νόμιμη μετανάστευση και, ταυτόχρονα, θα ενθαρρύνει την αποτελεσματική ένταξη των μεταναστών. Η ΕΟΚΕ αναμένει τις πρώτες νομοθετικές και πολιτικές προτάσεις στους τομείς αυτούς, και δηλώνει πρόθυμη να υποστηρίξει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για περαιτέρω ανάπτυξη αυτών των προτάσεων.

3.2.4.

Η ΕΟΚΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να σεβαστούν πλήρως και να εφαρμόσουν τη σύμβαση της Γενεύης του 1951 και να αντισταθούν στις πιέσεις που υφίστανται για μείωση του επιπέδου προστασίας και των υπηρεσιών που παρέχονται στους πρόσφυγες.

3.2.5.

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ μιας κοινής πολιτικής ασύλου, με βάση απλουστευμένες, κοινές διαδικασίες. Η πολιτική αυτή πρέπει επίσης να βασίζεται σε έναν κοινό ορισμό του καθεστώτος του πρόσφυγα και των δικαιωμάτων που συνδέονται με το καθεστώς αυτό προκειμένου να αποφευχθούν οι καταστάσεις κατά τις οποίες οι πρόσφυγες προβαίνουν σε «έρευνα αγοράς» για την «καλύτερη μεταχείριση».

3.2.6.

Το σύστημα χορήγησης πληροφοριών σχετικά με τη χώρα καταγωγής (COI — Country of Origin Information) χρειάζεται περαιτέρω ανάπτυξη. Συχνά, για αιτήσεις χορήγησης ασύλου από πολίτες που προέρχονται από τα ίδια κράτη και προφανώς βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση, εκδίδονται διαφορετικές αποφάσεις. Το ισχύον σύστημα θα πρέπει να είναι επαρκώς ευέλικτο και αξιόπιστο, ούτως ώστε να είναι δυνατή η έρευνα και η επεξεργασία των εξελίξεων στις χώρες καταγωγής σε πραγματικό χρόνο. Η συνεργασία μεταξύ των υπηρεσιών ασφάλειας των κρατών μελών θα πρέπει συνεχώς να βελτιώνεται, δεδομένου ότι αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών.

3.2.7.

Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προτεραιότητα στην οργάνωση της νόμιμης μετανάστευσης και της πολιτικής χορήγησης θεωρήσεων, στην ψηφιοποίηση της διαδικασίας, στην αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και στη διασφάλιση της εκπαιδευτικής κινητικότητας.

3.2.8.

Η ΕΕ θα πρέπει να συμμετέχει περισσότερο στη διαχείριση των επιστροφών των μεταναστών και στη στήριξη των δράσεων επανένταξης. Στην τρέχουσα κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το πιλοτικό σχέδιο για την επιστροφή στο Πακιστάν και το Μπανγκλαντές έχει περιορισμένη σημασία. Η ΕΟΚΕ συνιστά θερμά τον προγραμματισμό και την υλοποίηση παρόμοιων σχεδίων, με κατάλληλη χρηματοδότηση και θεσμική στήριξη.

3.2.9.

Η ενίσχυση των συνοριακών ελέγχων σε χώρες διέλευσης, η αύξηση των θαλάσσιων περιπολιών και η καταστροφή των σκαφών που χρησιμοποιούνται από τους λαθροδιακινητές είναι μέτρα που μπορούν να βοηθήσουν, χωρίς ωστόσο να αποτελούν τον μοναδικό τρόπο για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η ΕΕ κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση όταν υιοθετεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να αξιοποιεί καλύτερα τα ποικίλα διαθέσιμα μέσα και σημαντικούς χρηματοδοτικούς πόρους.

3.3.1.

Η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει ζωτικό ρόλο στην αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης. Οι φορείς της κοινωνίας των πολιτών μπορούν να συμβάλουν στην εξασφάλιση των απαραίτητων πρώτων βοηθειών στους μετανάστες κατά την άφιξή τους. Ωστόσο, η κοινωνία των πολιτών μπορεί να διαδραματίσει έναν ακόμα σημαντικότερο ρόλο όσον αφορά τις μακροπρόθεσμες δράσεις που απαιτούνται για την ένταξη των μεταναστών στο κοινωνικό σύνολο. Η κοινωνία των πολιτών μπορεί να υιοθετήσει λύσεις σε διαπροσωπικό επίπεδο, οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας σε όλα τα στάδια της υποδοχής και διευθέτησης των προσφύγων.

3.3.2.

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την αλληλεγγύη που επέδειξαν τα τμήματα της κοινωνίας των πολιτών και οι ιδιώτες, οι οποίοι παρείχαν εθελοντικά βοήθεια στους αιτούντες άσυλο. Ωστόσο, αυτή η θετική και αυθόρμητη αντίδραση δεν αναπτύσσεται σε επαρκή κλίμακα ώστε να μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά αυτές οι προκλήσεις. Η ΕΟΚΕ καλεί τα κράτη μέλη της ΕΕ να αναγνωρίσουν και να εκτιμήσουν ορθά τον ρόλο που διαδραματίζει η κοινωνία των πολιτών ενισχύοντας τη βοήθειά τους προς τις εθνικές ΜΚΟ και την κοινωνία των πολιτών, προκειμένου να διαμορφωθεί μια πιο διαρθρωμένη και αποτελεσματική αντίδραση. Οι κυβερνήσεις των κρατών μελών έχουν ιδιαίτερη ευθύνη να εντοπίσουν και να αναπτύξουν δεσμούς με τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στην επικράτειά τους, καθώς και να επιταχύνουν τη χορήγηση βοήθειας ούτως ώστε να ενισχυθούν οι ικανότητές τους.

3.3.3.

Επιπλέον, η ΕΟΚΕ συνιστά στην Επιτροπή να καταβάλει προσπάθειες ούτως ώστε να χορηγηθούν στα κράτη μέλη περισσότεροι πόροι στο πλαίσιο των συμφωνιών εταιρικής σχέσης σχετικά με τα διαρθρωτικά ταμεία, αλλά και να διοχετευθούν περισσότεροι πόροι από το ΕΚΤ και το ΕΤΠΑ στη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και τις δράσεις ένταξης. Οι ΜΚΟ και οι οργανώσεις που δραστηριοποιούνται σε τοπικό επίπεδο θα πρέπει να είναι οι βασικοί αποδέκτες των κονδυλίων αυτών. Τα κονδύλια αυτά θα πρέπει να προστεθούν στα κεφάλαια που ήδη χορηγούνται επί του παρόντος στο πλαίσιο του Ταμείου Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης.

3.3.4.

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στο Ευρωπαϊκό φόρουμ για τη Μετανάστευση, που διαδέχεται το Ευρωπαϊκό φόρουμ για την Ένταξη, το οποίο δημιουργήθηκε το 2009 από την ΕΟΚΕ και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Το φόρουμ αυτό αποτελεί μια πλατφόρμα διαλόγου μεταξύ των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και της κοινωνίας των πολιτών στους τομείς της μετανάστευσης, του ασύλου και της ένταξης των μεταναστών.

4.1.

Η ΕΟΚΕ θεωρεί σημαντικό και άμεσα απαραίτητο να εξασφαλιστεί ένα διαφανές, προβλέψιμο και δίκαιο σύστημα νόμιμης μετανάστευσης στην ΕΕ. Ο πληθυσμός της Ευρώπης γηράσκει και αυξάνεται μόνον κατά περίπου 0,2 % ετησίως, ποσοστό σημαντικά χαμηλότερο από το επίπεδο ανανέωσης του πληθυσμού. Εκτιμάται ότι, μέχρι το 2050, η Ευρώπη θα χάσει περίπου 30 εκατ. άτομα σε ενεργό ηλικία και, εάν δεν ληφθούν άμεσα μέτρα, οι δείκτες εξάρτησης στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ θα εξακολουθήσουν να αυξάνονται με ταχείς ρυθμούς, η παραγωγικότητα θα μειωθεί, πολλές επιχειρήσεις θα κλείσουν και το κόστος συντήρησης των υπηρεσιών, ιδίως για τον γηράσκοντα πληθυσμό, θα αυξηθεί σημαντικά.

4.2.

Μέσω συλλογικής και οργανωμένης δράσης στη βάση της αλληλεγγύης, η ΕΕ μπορεί να μετατρέψει τη σημερινή κατάσταση σε μια ευκαιρία, προκειμένου να αντιστραφεί η τρέχουσα δημογραφική τάση και οι κοινωνικοοικονομικές της επιπτώσεις. Η ένταξη των μεταναστών στην αγορά εργασίας ευνοεί την οικονομική ανάπτυξη και στηρίζει την ανεξαρτησία τους. Από την άλλη πλευρά, οι πολιτικές που παραβλέπουν την ένταξη μετατοπίζουν το βάρος της στήριξης των μεταναστών στις δημόσιες υπηρεσίες, γεγονός που θα μπορούσε να οδηγήσει σε κοινωνικές προστριβές με σημαντικές επιπτώσεις.

4.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι η ένταξη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ένταξη στην αγορά εργασίας. Υπάρχουν, ωστόσο, ορισμένοι παράγοντες που συνδέονται με τον αντίκτυπο της μετανάστευσης στην αγορά εργασίας, οι οποίοι χρήζουν επεξήγησης. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται ο αντίκτυπος των μεταναστών στο επίπεδο των μισθών, η διαθεσιμότητα των θέσεων εργασίας, οι πιέσεις που ασκούνται στο φορολογικό σύστημα (υγεία και εκπαίδευση) και οι επιδράσεις της πολιτιστικής πολυμορφίας.

4.4.

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη καταρτίσει διερευνητική γνωμοδότηση (1) που αποτέλεσε τη βάση για την προετοιμασία της Υπουργικής διάσκεψης της Σαραγόσα το 2010 (2), κατά την οποία εγκρίθηκε μια σημαντική δήλωση σχετικά με την ένταξη των μεταναστών στην αγορά εργασίας και τις προκλήσεις για τις ευρωπαϊκές και εθνικές αρχές και τους κοινωνικούς εταίρους.

4.5.

Πολλές μελέτες καταδεικνύουν ότι, σε γενικές γραμμές, η συμβολή των μεταναστών στην οικονομία είναι μεγαλύτερη από τα οφέλη που αποκομίζουν από αυτήν, ο δε αντίκτυπός τους επί των φορολογικών συστημάτων είναι ελάχιστος, ενώ, συγχρόνως, καταδεικνύεται ότι βοηθούν την Ευρώπη να αντιμετωπίσει το δημογραφικό της έλλειμμα και να τονώσει την οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της μετανάστευσης δεν επηρεάζουν όλες τις περιφέρειες της Ευρώπης με τον ίδιο τρόπο και πρέπει να αξιολογούνται προσεκτικά όσον αφορά τον αντίκτυπο της μετανάστευσης σε τοπικό επίπεδο. Επιπλέον, υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ της ομαλής άφιξης μεταναστών ως μέρος της υλοποίησης μιας συγκεκριμένης πολιτικής και της αιφνίδιας εισροής χιλιάδων μεταναστών, φαινόμενο το οποίο θα ήταν δύσκολο να ελεγχθεί και θα επιβάρυνε σημαντικά τις τοπικές, περιφερειακές και εθνικές δομές, όπως έχει συμβεί κατά τις τελευταίες εβδομάδες.

4.6.

Η ένταξη των μεταναστών στην αγορά εργασίας εξαρτάται από μια σειρά παραγόντων όπως το επίπεδο της ανεργίας στις χώρες υποδοχής, οι δεξιότητες των μεταναστών και το επίπεδο των επαγγελματικών τους προσόντων, η προετοιμασία πριν από την άφιξη όσον αφορά τα γλωσσικά προσόντα και την επίσημη εκπαίδευση, καθώς και οι οργανισμοί και οι δομές που έχουν συσταθεί στις χώρες υποδοχής προκειμένου να διευκολυνθεί η ένταξη των μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων των προσφύγων, στην αγορά εργασίας. Σε αυτούς ακριβώς τους τομείς μπορεί να διαδραματίσει ζωτικό ρόλο η κοινωνία των πολιτών.

4.7.

Ωστόσο, υπάρχουν άλλοι παράγοντες που παρεμποδίζουν την ταχεία ένταξη, όπως η αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων, τα γραφειοκρατικά εμπόδια, η έλλειψη διαφάνειας, οι εσφαλμένες αντιλήψεις της κοινής γνώμης σχετικά με τους μετανάστες, η εκμετάλλευση και οι νομικοί φραγμοί που παρουσιάζονται λόγω παρωχημένων νόμων και εξαιτίας της μη εφαρμογής ή της βραδείας μεταφοράς της νομοθεσίας της ΕΕ.

4.8.

Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις και οι ενώσεις εργοδοτών μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση της πρόκλησης της ένταξης των μεταναστών στην αγορά εργασίας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να συμμετέχουν πλήρως στην εκπόνηση, την ανάπτυξη, την υλοποίηση και την παρακολούθηση των πολιτικών ένταξης και των συναφών μέτρων σε τοπικό, περιφερειακό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.

4.9.

Η κυβέρνηση, οι τοπικές και οι περιφερειακές αρχές και οι κοινωνικοί εταίροι πρέπει να συνεργαστούν για να επιτύχουν κοινωνική συναίνεση σχετικά με τους τρόπους και τα μέσα ένταξης των μεταναστών στην οικονομία και την κοινωνία, κυρίως για να αποφευχθεί η αντιπαράθεση μεταξύ διαφόρων μειονεκτουσών ομάδων.

4.10.

Η κοινωνία των πολιτών διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο τόσο στην παροχή βοήθειας προς τους μετανάστες προκειμένου να αποκτήσουν πρόσβαση στην εκπαίδευση, την κατάρτιση και την απασχόληση όσο και στην αντιμετώπιση των διακρίσεων στον τομέα της εκπαίδευσης, της αγοράς εργασίας και της κοινωνίας στο σύνολό της.

24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/53

Εισηγητής:

ο κ. Cristian PÎRVULESCU

1.1.

Η προσφυγική κρίση στην ΕΕ έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που αμφισβητούνται πλέον οι θεμελιώδεις αρχές της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας. Παρά τις δυσκολίες, η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα πως αυτές οι αρχές πρέπει να τηρούνται και να εφαρμόζονται δεόντως.

1.2.

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι τάσεις περιχαράκωσης ορισμένων κυβερνήσεων στα κυριαρχικά τους δικαιώματα και οι αρνητικές αντιλήψεις ολοένα και περισσότερων πολιτών για τη μετανάστευση και τους πρόσφυγες μπορούν να περιοριστούν, εφόσον καταβληθούν οι εκτεταμένες προσπάθειες που χρειάζονται για την προστασία των θεμελιωδών ευρωπαϊκών αρχών και των θεσμικών επιτευγμάτων της ΕΕ. Σε αυτές τις εξαιρετικές συνθήκες, χρειαζόμαστε περισσότερη Ευρώπη, περισσότερη δημοκρατία και περισσότερη αλληλεγγύη.

1.3.

Η τρέχουσα προσφυγική κρίση, παρ’ ότι προβλέψιμη, προκλήθηκε από την απουσία κοινής πολιτικής ασύλου, πολιτικής που καθυστερεί λόγω της απουσίας συντονισμένης ευρωπαϊκής πολιτικής δράσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εφαρμόσουν το άρθρο 67 παράγραφος 2 και το άρθρο 78 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), που θέτουν τους όρους για τη δημιουργία πραγματικής πολιτικής ασύλου από την ΕΕ.

1.4.

Η ΕΟΚΕ έχει κατ’ επανάληψη επισημάνει την ανάγκη για αλληλεγγύη, υπευθυνότητα και κοινή δράση, καθώς και την κεντρική σημασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων.

1.5.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συντονίσει κοινή ανταπόκριση στην προσφυγική κρίση, συμπεριλαμβανομένης της συνόδου κορυφής για τις προσφυγικές ροές στην οδό των Δυτικών Βαλκανίων.

1.6.

Ο μηχανισμός μετεγκατάστασης σε περίπτωση κρίσης αποτελεί απτό παράδειγμα συνεργασίας βασισμένης στην αλληλεγγύη και την υπευθυνότητα. Ωστόσο, για την εξασφάλιση της συνεκτικότητας και της αποτελεσματικότητας, η ΕΟΚΕ επιθυμεί αυτός ο μηχανισμός και άλλες συναφείς πρωτοβουλίες να ενταχθούν στο πλαίσιο μιας γενικής στρατηγικής. Ειδικότερα, χρειάζεται ένα αλληλέγγυο και ανθεκτικό σύστημα επιμερισμού των βαρών και κυρίως μια δίκαιη, μόνιμη και δεσμευτική κλείδα κατανομής για τα πρόσωπα που ζητούν προστασία σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ.

1.7.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα άλλα όργανα της ΕΕ πρέπει να στηρίξουν ενεργά τις κυβερνήσεις των κρατών μελών, ώστε να δημιουργήσουν κατάλληλες συνθήκες και προοπτικές ένταξης των μετεγκατεστημένων αιτούντων άσυλο. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει, μεταξύ άλλων, να διευκρινιστεί ότι οι δαπάνες που πραγματοποιούνται από τα κράτη μέλη σε σχέση με την υποδοχή και την ένταξη των αιτούντων άσυλο και των προσφύγων δεν έχουν διαρκή και διαρθρωτικό χαρακτήρα και, συνεπώς, δεν πρέπει να περιλαμβάνονται στον υπολογισμό των διαρθρωτικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων.

2.1.

Η τρέχουσα προσφυγική κρίση αποτελεί διοικητική —λόγω της πρωτοφανούς κλίμακας του φαινομένου— αλλά και νομική πρόκληση. Η ΕΕ έχει φτάσει σε σημείο όπου αμφισβητούνται οι θεμελιώδεις αρχές της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας. Η προθυμία των κρατών μελών να εφαρμόσουν πλήρως διεθνείς συνθήκες έχει επηρεαστεί από την αυξημένη διεθνή κινητικότητα, ως συνέπεια της οικονομικής παγκοσμιοποίησης. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι οι τάσεις περιχαράκωσης ορισμένων κυβερνήσεων στα κυριαρχικά τους δικαιώματα και οι αρνητικές αντιλήψεις ολοένα και περισσότερων πολιτών για τη μετανάστευση και τους πρόσφυγες μπορούν να περιοριστούν, εφόσον καταβληθούν οι εκτεταμένες προσπάθειες που χρειάζονται για την προστασία των θεμελιωδών ευρωπαϊκών αρχών και των θεσμικών επιτευγμάτων της ΕΕ. Σε αυτές τις εξαιρετικές συνθήκες, χρειαζόμαστε περισσότερη Ευρώπη, περισσότερη δημοκρατία και περισσότερη αλληλεγγύη.

2.2.

Το ευρωπαϊκό σύστημα ασύλου υφίσταται σημαντικές πιέσεις, απόρροια πολλαπλών κρίσεων. Ορισμένες από αυτές πηγάζουν από τις διεθνείς πολιτικές εξελίξεις της δεκαετίας του 2000, ενώ άλλες αποτελούν παρενέργεια της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής κρίσης. Οι πιο πρόσφατες, δηλαδή η «αραβική άνοιξη», η πολιτική αστάθεια στη Λιβύη και ο εμφύλιος πόλεμος στη Συρία, οδήγησαν άμεσα στη σημαντική αύξηση του αριθμού των προσφύγων.

2.3.

Τα 47 κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης δεσμεύονται να εφαρμόζουν τις σχετικές με τα ανθρώπινα δικαιώματα διατάξεις που εξασφαλίζουν ότι, δυνάμει του άρθρου 3 (1) της ευρωπαϊκής σύμβασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όλα τα ανθρώπινα όντα προστατεύονται. Αντιθέτως, η σύμβαση του 1951 για το καθεστώς του πρόσφυγα χορηγεί προστασία μόνο σε συγκεκριμένη κατηγορία ατόμων, όπως ορίζεται στο άρθρο 1, και αυτή η προστασία είναι ευκολότερο να ανακληθεί. Ωστόσο, η σύμβαση θεωρεί πως τα άτομα που χρήζουν διεθνούς προστασίας δικαιούνται σειράς δικαιωμάτων. Σε ορισμένα κράτη μέλη, π.χ. στη Ρουμανία, οι συνταγματικές διατάξεις προσδίδουν υπεροχή στις διεθνείς συνθήκες έναντι των εθνικών νομοθεσιών. Το άρθρο 18 (2) του χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που έχει καταστεί δεσμευτικός δυνάμει του άρθρου 6 της ΣΛΕΕ, ορίζει το δικαίωμα στη χορήγηση ασύλου των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας.

2.4.

Το σύστημα του Δουβλίνου έχει κατανείμει δυσανάλογα το βάρος της επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου σε ορισμένες χώρες «της εμπροσθοφυλακής» (Μάλτα, Ιταλία, Κύπρο, Ελλάδα, Ισπανία και, προσφάτως, Ουγγαρία). Υπό αυτές τις συνθήκες, ορισμένα κράτη μέλη δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να τηρούν πρακτικά την αρχή της μη επαναπροώθησης και τις αρχές της ευρωπαϊκής σύμβασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων και των οδηγιών που απορρέουν από αυτόν. Παρά τις δυσκολίες, η ΕΟΚΕ πιστεύει ακράδαντα πως αυτές οι αρχές πρέπει να τηρούνται και να εφαρμόζονται δεόντως.

2.5.

Το άρθρο 67 παράγραφος 2 και το άρθρο 78 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης θέτουν τους όρους για την οικοδόμηση μιας πραγματικής πολιτικής ασύλου από την ΕΕ. Υπό το φως αυτών των άρθρων, η έμφαση δεν έγκειται στη χάραξη ελάχιστων κανόνων, αλλά στη δημιουργία κοινού συστήματος με ενιαίες διαδικασίες. Η τρέχουσα προσφυγική κρίση, παρ’ ότι προβλέψιμη, προκλήθηκε από την απουσία κοινής πολιτικής ασύλου, πολιτικής που καθυστερεί λόγω έλλειψης συντονισμένης ευρωπαϊκής πολιτικής δράσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ καλεί το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να εφαρμόσουν αυτά τα άρθρα.

2.6.

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τις προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να συντονίσει κοινή ανταπόκριση στην προσφυγική κρίση, συμπεριλαμβανομένης της συνόδου κορυφής για τις προσφυγικές ροές στην οδό των Δυτικών Βαλκανίων. Στη σύνοδο συμμετείχαν αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων από την ΕΕ αλλά και εκτός αυτής, σε μια προσπάθεια να συντονιστεί καλύτερα η δράση στην περιοχή όσον αφορά τρεις βασικούς τομείς: την παροχή στέγης, τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και τη διαχείριση των συνόρων (3).

2.7.

Η ΕΟΚΕ ευελπιστεί ότι ο μηχανισμός μετεγκατάστασης σε περίπτωση κρίσης θα βοηθήσει την ΕΕ να κινηθεί, βάσει συναίνεσης, προς ένα στιβαρό και δεόντως ευέλικτο σύστημα που θα μπορεί να ανταποκριθεί στις προκλήσεις της μετανάστευσης στις διάφορες μορφές της.

2.8.

Η ΕΟΚΕ έχει κατ’ επανάληψη επισημάνει την ανάγκη για αλληλεγγύη, υπευθυνότητα και κοινή δράση καθώς και την κεντρική σημασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Έχει τονίσει επίσης πως πρέπει να καταβληθούν σοβαρές προσπάθειες για τη διευκόλυνση της ένταξης των μεταναστών και των προσφύγων.

2.9.

Ο μηχανισμός μετεγκατάστασης σε περίπτωση κρίσης αποτελεί απτό παράδειγμα συνεργασίας βασισμένης στην αλληλεγγύη και την υπευθυνότητα. Ωστόσο, για την εξασφάλιση της συνεκτικότητας και της αποτελεσματικότητας, η ΕΟΚΕ επιθυμεί αυτός ο μηχανισμός και άλλες συναφείς πρωτοβουλίες να ενταχθούν στο πλαίσιο μιας γενικής στρατηγικής. Ειδικότερα, χρειάζεται ένα αλληλέγγυο και ανθεκτικό σύστημα επιμερισμού των βαρών και κυρίως μια δίκαιη, μόνιμη και δεσμευτική κλείδα κατανομής για τα πρόσωπα που ζητούν προστασία σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Το «ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελεί θετικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

3.1.

Κάθε κράτος μέλος που δεν συμμετέχει στον μηχανισμό θα πρέπει να αιτιολογεί τη στάση του. Αν οι λόγοι είναι πρωτίστως δημοσιονομικοί ή ανετοιμότητας για την υποδοχή των αιτούντων άσυλο, θα πρέπει να υπάρχει πρόβλεψη για κάποια προκαταβολή δημοσιονομικής υποστήριξης.

3.2.

Η υποστήριξη της ΕΕ στις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που ασχολούνται με την προσφυγική κρίση και την ένταξη των μεταναστών παραμένει ανεπαρκής. Οι γραφειοκρατικοί κανόνες και διαδικασίες υπονομεύουν την ικανότητά τους να δράσουν αποτελεσματικά επιτόπου.

3.3.

Για να προσδιοριστεί αν υφίσταται κρίση, η Επιτροπή θα εξετάζει κατά πόσον η κατάσταση είναι τέτοια ώστε ένα κράτος μέλος με «καλά προετοιμασμένο σύστημα ασύλου» να είναι παρ’ όλα αυτά ανήμπορο να τη διαχειριστεί. Πώς ορίζεται αυτό; Ποια είναι τα κριτήρια ώστε ένα σύστημα ασύλου να χαρακτηριστεί «καλά προετοιμασμένο»; Η πρόταση παραθέτει ορισμένα κριτήρια που θα μπορούσε να εξετάσει η Επιτροπή, ωστόσο είναι ευέλικτα και περιγράφονται «μεταξύ άλλων».

3.4.

Η πρόταση δεν είναι αρκετά συγκεκριμένη όσον αφορά την αντιστοίχιση των προτιμήσεων του δικαιούχου κράτους μέλους, του κράτους μέλους μετεγκατάστασης και των αιτούντων άσυλο. Δεν είναι σαφές πώς το σύστημα θα λειτουργεί στην πράξη.

3.5.

Συνιστάται να παρέχονται σχετική ενημέρωση και συμβουλές στους αιτούντες άσυλο από τις αρχές του δικαιούχου κράτους μέλους και τους αξιωματούχους-συνδέσμους του κράτους μέλους μετεγκατάστασης.

3.6.

Δεν είναι σαφές πώς το κράτος μέλος μετεγκατάστασης ενθαρρύνεται να υποδεχθεί και να εντάξει με τον ενδεδειγμένο τρόπο τους μετεγκατεστημένους αιτούντες άσυλο. Η κατάσταση των υποδομών, η διαθεσιμότητα υπηρεσιών, π.χ. ιατρικών ή εκπαιδευτικών, και οι διατιθέμενοι πόροι θα επηρεάσουν την προθυμία των αιτούντων άσυλο να μετεγκατασταθούν σε μια συγκεκριμένη χώρα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα άλλα όργανα της ΕΕ πρέπει να στηρίξουν ενεργά τις κυβερνήσεις των κρατών μελών ώστε να δημιουργήσουν κατάλληλες συνθήκες και προοπτικές ένταξης των μετεγκατεστημένων αιτούντων άσυλο.

3.7.

Η πρόταση πρέπει να είναι πιο συγκεκριμένη ως προς τούτο και να περιγράφει διαδικασία αξιολόγησης και ενθάρρυνσης της ανάπτυξης υποδομών και υπηρεσιών ασύλου σε όλα τα κράτη μέλη.

3.8.

Το σύστημα πρέπει ως έναν βαθμό να ικανοποιεί τις προτιμήσεις των αιτούντων άσυλο όσον αφορά την επιλογή συγκεκριμένων κρατών μελών για μετεγκατάσταση. Οι προτιμήσεις πρέπει να συνδέονται με σαφείς και αποδείξιμες προοπτικές επιτυχούς ένταξης (διαμένοντα μέλη της οικογένειας, γνώση της γλώσσας, προηγούμενοι δεσμοί με τη χώρα, όπως για σπουδές ή επιχειρηματικοί).

3.9.

Οι «πολιτιστικοί δεσμοί» αναφέρονται ως παράγοντας που πρέπει να συνυπολογιστεί κατά τη μετεγκατάσταση ατόμων σε ένα κράτος μέλος. Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι αυτό το κριτήριο δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως αιτιολογία για την απόρριψη αιτήσεων ασύλου για θρησκευτικούς λόγους.

3.10.

Η πρόταση δεν προσδιορίζει πώς θα λειτουργήσει το σύστημα για χώρες όπως η Σερβία και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας, που έχουν σαφείς προοπτικές ένταξης και υφίστανται αξιοσημείωτη εισροή μεταναστών και αιτούντων άσυλο.

24.2.2016   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 71/57

Εισηγητής:

ο κ. Antonello PEZZINI

1.1.

Η EOKE είναι πεπεισμένη ότι βασικό μέλημα της Ευρώπης πρέπει να είναι αφενός μεν η βιώσιμη εκ νέου εκβιομηχάνιση με βλέψεις ανταγωνιστικής ανάπτυξης και δημιουργίας νέων και καλύτερων θέσεων εργασίας, αφετέρου δε το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ) διοξειδίου του άνθρακα της ΕΕ πρέπει να αποτελέσει εργαλείο-κλειδί της ενωσιακής πολιτικής για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και για την απαλλαγή της παγκόσμιας οικονομίας από τις ανθρακούχες εκπομπές.

1.2.

Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών της EE (ΣΕΔΕ ΕΕ), ως μέσο μείωσης των ενεργειακών εκπομπών στην ΕΕ, πρέπει να δίνει μια ένδειξη της τιμής του άνθρακα και παράλληλα να επιδρά θετικά στις αειφόρους επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών.

1.3.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, πρέπει η αγορά των ανθρακούχων εκπομπών να καταστεί πιο σταθερή, ελαστική και ανοικτή σε όλους τους μεγάλους παράγοντες παγκοσμίως, μέσα σε ένα σαφές και συντονισμένο πλαίσιο, με σκοπό την πραγμάτωση ενός ανταγωνιστικού όσο και βιώσιμου μεταποιητικού βιομηχανικού συστήματος.

1.4.

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ότι πρέπει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ακολουθήσει απαρέγκλιτα την εντολή του πλαισίου πολιτικής για το κλίμα και την ενέργεια για το 2030, που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 23ης και 24ης Οκτωβρίου 2014, ιδίως όσον αφορά τις σαφείς συστάσεις για τις διατάξεις περί διαρροής άνθρακα, οι οποίες πρέπει να αναπτυχθούν ως μέρος της μεταρρύθμισης του ΣΕΔΕ της ΕΕ.

1.5.

Σύμφωνα με την ΕΟΚΕ, πρέπει να προβλεφθούν κατάλληλοι μεταβατικοί μηχανισμοί για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας της ΕΕ, καθώς και για την αποφυγή απώλειας επενδύσεων και τη μη έκθεση της βιομηχανίας της ΕΕ σε συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού από χώρες χωρίς συγκρίσιμους κανονισμούς περί κλιματικής αλλαγής.

1.6.

Η ΕΟΚΕ προτείνει την καθιέρωση ενός κατάλληλου ρυθμιστικού πλαισίου —ιδίως όσον αφορά τα επίπεδα δωρεάν κατανομής δικαιωμάτων εκπομπής, την αποδεκτότητα της διαρροής άνθρακα, την επανεξέταση των δεικτών συγκριτικής αξιολόγησης και την αποζημίωση για το κόστος που μετακυλίεται στα τιμολόγια του ηλεκτρικού ρεύματος— για λόγους κατοχύρωσης της δωρεάν κατανομής στο ακέραιο και πλήρους αποζημίωσης για τις έμμεσες μορφές κόστους σε όλα τα κράτη μέλη όσον αφορά το 10 % των πιο αποδοτικών μονάδων σε όσους τομείς απειλούνται περισσότερο από τη διαρροή άνθρακα.

1.7.

Η ΕΟΚΕ προτείνει τα ακόλουθα προεξάρχοντα μέτρα της μεταρρύθμισης:

1.8.

Τέλος, η ΕΟΚΕ συνιστά τη μέγιστη δυνατή συνάφεια, την πλήρη συνέργεια, την ελάχιστη δυνατή επικάλυψη ρυθμίσεων και την άρση των γραφειοκρατικών διατυπώσεων όσον αφορά τις νέες διατάξεις αναθεώρησης του ΣΕΔΕ της ΕΕ και των παράλληλων και συμπληρωματικών διατάξεων με τις οποίες αλληλεπιδρούν.

1.9.

Κατά την ΕΟΚΕ πρέπει να καθιερωθεί ένα πλαίσιο εμπορίας διεθνών πιστώσεων που θα συμβάλλουν στην εκπλήρωση των γενικότερων στόχων της ελάττωσης των εκπομπών στην Ευρώπη με την υποστήριξη πολυμερών και διμερών διεθνών συμφωνιών.

1.10.

Επίσης, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι σημαντικό να εκπονηθεί εν προκειμένω ειδική γνωμοδότηση πρωτοβουλίας μετά την ολοκλήρωση των εργασιών της προγραμματισμένης για τα τέλη του 2015 διάσκεψης του Παρισιού.

2.1.

Το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπών (ΣΕΔΕ της ΕΕ — Emissions Trading System) τέθηκε σε ισχύ την 1η Ιανουαρίου 2005 και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα μέσα της ενωσιακής πολιτικής για το κλίμα, χάρη στη δυνατότητα ελάττωσης των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου που παρέχει.

2.2.

Από συστάσεως, σκοπός του ΣΕΔΕ της ΕΕ ήταν να παρέχει ένα σημείο αναφοράς για τις ανθρακούχες εκπομπές, έτσι ώστε να επιτευχθεί η μείωση των εκπομπών σε όλους τους τομείς της ευρωπαϊκής οικονομίας που είναι υπεύθυνοι για το ήμισυ περίπου των συνολικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

2.3.

Ανέκαθεν η ΕΟΚΕ θεωρούσε ότι το ΣΕΔΕ της ΕΕ συνιστά εργαλείο-κλειδί της ενεργειακής και κλιματικής πολιτικής της ΕΕ στην προσπάθεια μείωσης των βιομηχανικών εκπομπών στην ΕΕ. Επίσης, η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει την ουσιαστική αναθεώρησή του με σκοπό την εκπλήρωση των στόχων της ΕΕ για το κλίμα με προοπτική το έτος 2030, χωρίς όμως αυτό να αποβαίνει εις βάρος της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ και να εξωθεί τους επενδυτές εκτός των συνόρων της.

2.4.

Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 21ης Μαρτίου 2014 διατυπώθηκε η επιθυμία λήψης μέτρων για την πλήρη αποζημίωση των άμεσων και έμμεσων μορφών κόστους των ενωσιακών πολιτικών για το κλίμα για όσους τομείς εκτίθενται στον παγκόσμιο ανταγωνισμό, έως ότου συναφθεί μια διεθνής συμφωνία με την οποία θα κατοχυρώνονται ίσοι όροι παγκοσμίως.

2.4.1.

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ συμφωνεί με τις παρατηρήσεις του Ελεγκτικού Συνεδρίου, ότι υπάρχουν «σημαντικές αδυναμίες στην εφαρμογή του ΣΕΔΕ της ΕΕ» και διατυπώνει ορισμένες συστάσεις για τη βελτίωση της ακεραιότητας και της εφαρμογής του συστήματος αυτού, πιστοποιώντας την έννοια της βιομηχανικής απόδοσης με την εξασφάλιση της πλήρους ανταγωνιστικότητας της οικονομίας στην ΕΕ.

2.5.

Στις 23 και 24 Οκτωβρίου 2014 καθορίστηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το πλαίσιο για τις κλιματικές και ενεργειακές πολιτικές με ορίζοντα το 2030. Το Συμβούλιο ενέκρινε επίσης συμπεράσματα, και ειδικότερα έθεσε ορισμένους σημαντικούς στόχους, δηλαδή:

2.5.1.

Ο στόχος της ΕΕ για τη μείωση στο εσωτερικό της των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 40 % —τον οποίο ενέκρινε επισήμως το Συμβούλιο Υπουργών Περιβάλλοντος στις 6 Μαρτίου 2015— αποτελεί τη βάση της συμβολής της ΕΕ στις διαπραγματεύσεις για τη νέα παγκόσμια συμφωνία με θέμα την κλιματική αλλαγή.

2.5.2.

Όλα αυτά τα στοιχεία του πλαισίου θα επανεξετάζονται κατά διαστήματα από το Συμβούλιο, το οποίο θα συνεχίσει να παρέχει κατευθυντήριες γραμμές στρατηγικής, είτε ως προς τους τομείς που υπάγονται στο σύστημα ΣΕΔΕ, είτε και για τους υπόλοιπους, καθώς και όσον αφορά τις διασυνδέσεις και την ενεργειακή αποδοτικότητα.

2.5.3.

Τα σχετικά μέσα και μέτρα πρέπει να υπακούουν σε μια σφαιρική και τεχνολογικά ουδέτερη λογική, με σκοπό την ελάττωση των εκπομπών και την ενεργειακή αποδοτικότητα.

2.6.

Στις 13 Μαΐου 2015 το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κατέληξαν σε συμφωνία για την αναθεώρηση του ΣΕΔΕ της ΕΕ και αποφάσισαν τη συγκρότηση του αποθεματικού για τη σταθερότητα της αγοράς. Πιο συγκεκριμένα:

2.7.

Βάσει της στρατηγικής της Ενεργειακής Ένωσης και ενόψει της διάσκεψης στο Παρίσι για το κλίμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε μια δέσμη μέτρων με σκοπό, μεταξύ άλλων, την επανεξέταση του ΣΕΔΕ της ΕΕ σύμφωνα με τις υποδείξεις του Συμβουλίου υπέρ της προαγωγής των προτεραιοτήτων της εκ νέου εκβιομηχάνισης της οικονομίας της ΕΕ και της διεθνούς ανταγωνιστικότητας όσων βιομηχανικών τομέων είναι περισσότερο εκτεθειμένοι στον κίνδυνο της μετεγκατάστασης των μονάδων παραγωγής.

2.8.

Τα μέτρα επανεξέτασης του ΣΕΔΕ της ΕΕ συμπεριλαμβάνουν, εκτός από την ενεργειακή πολιτική, και αρκετές άλλες ενωσιακές πολιτικές.

2.9.

Η ΕΟΚΕ έχει παραγγείλει τη διενέργεια μελέτης αντικτύπου των μέτρων που χρηματοδοτούνται από τη χρήση ενωσιακών μέσων για την προστασία του περιβάλλοντος (2). Στην εν λόγω μελέτη υπογραμμίζεται η σημασία της αποτελεσματικής χρήσης των εσόδων αφενός μεν από τα μέσα που βασίζονται στην αγορά με σκοπό να σημειωθεί πρόοδος σε περιβαλλοντικά ζητήματα, σε συνδυασμό με την προαγωγή της οικολογικής οικονομίας, αφετέρου δε από το ΣΕΔΕ της ΕΕ, τα οποία αποτελούν μια διόλου αμελητέα λύση χρηματοδότησης αυτής της προόδου και μετάβασης της βιομηχανίας και της εργασίας σε μια οικονομία χωρίς ανθρακούχες εκπομπές.

3.1.

Με την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία τροποποιεί την οδηγία 2003/87/ΕΚ περί του ΣΕΔΕ της ΕΕ, επιδιώκεται, μέσω ενός συνόλου άρτιων προτάσεων, να αυξηθεί το επίπεδο της ετήσιας μείωσης των επιτρεπόμενων εκπομπών, έτσι ώστε να μειώνεται η ποσότητα των δικαιωμάτων που παραχωρούνται κάθε χρόνο στο σύνολο του Ευρωπαϊκού Οικονομικό Χώρου, αρχής γενομένης από το 2021, με γραμμικό συντελεστή μεγαλύτερο του 2,2 %, έτσι ώστε να επιτευχθεί το 43 % της μείωσης έως το 2030 σε σχέση με τις τιμές του 2005.

3.2.

Η πρόταση προβλέπει διάφορους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς που αποσκοπούν στη συνδρομή όσων οικονομικών παραγόντων πρέπει να αντεπεξέλθουν στη διαρροή άνθρακα και να αντιμετωπίσουν τις μεγάλες προκλήσεις της καινοτομίας και των υψηλών επενδύσεων προκειμένου για τον εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεών τους και την ενεργειακή αποδοτικότητα με απώτερο στόχο τον περιορισμό των εκπομπών.

4.1.

Τα ΣΕΔΕ επεκτείνονται πέραν της ΕΕ σε όλον τον πλανήτη, με διάφορα συστήματα εθνικής ή υποεθνικής εμβέλειας να έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία σε ποικίλες χώρες.

4.2.

Στις ΗΠΑ ο πρόεδρος της χώρας B. Obama έχει εξαγγείλει τους κανόνες του σχεδίου «Clean Power» (CPP), οι θα οποίοι θα διαλαμβάνουν, για κάθε πολιτεία, τα επίπεδα ανθρακούχων εκπομπών που δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής (κυρίως όσες λειτουργούν με λιγνίτη ή φυσικό αέριο) έως το έτος 2030.

4.2.1.

Στην Καλιφόρνια ισχύει από το 2012 ένα πρόγραμμα ανώτατων ορίων και δικαιωμάτων εμπορίας. Στις δε πολιτείες των Κονέτικατ, Ντέλαγουερ, Μέιν, Μέριλαντ, Μασαχουσέτης, Νέου Χάμσαϊρ, Νέας Υόρκης, Ρόουντ Άιλαντ και Βερμόντ ισχύει η «Περιφερειακή πρωτοβουλία για τα αέρια του θερμοκηπίου» (Regional Greenhouse Gas Initiative/RGGI).

4.3.

Στην Αυστραλία λειτουργεί ένα ΣΕΔΕ που θα έχει συνδεθεί με το αντίστοιχο της ΕΕ μέχρι το 2018, βάσει συμφωνίας που συνήψε η κυβέρνηση της χώρας το 2012 με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

4.4.

Στον Καναδά, και πιο συγκεκριμένα στο Κεμπέκ, το σύστημα ανώτατων ορίων και δικαιωμάτων εμπορίας (Cap-and-Trade System for Greenhouse Gas Emissions) τέθηκε σε ισχύ το 2012 και από το 2013 αφορά το 85 % των συνολικών εκπομπών του Κεμπέκ.

4.5.

Στη Νέα Ζηλανδία το 2008 καθιερώθηκε το εθνικό ΣΕΔΕ και σε αυτό έχουν συμπεριληφθεί τα δάση, η γεωργία, τα υγρά ορυκτά καύσιμα, οι μονάδες ηλεκτροπαραγωγής και οι βιομηχανικές διεργασίες.