21.4.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 125/1

Εισηγητής:

ο κ. Oliver RÖPKE

1.1

Η εσωτερική αγορά αποτελεί σημαντικό επίτευγμα και βρίσκεται στο επίκεντρο της διαδικασίας της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Αυτή θα πρέπει να αποτελέσει τον ακρογωνιαίο λίθο της ευημερίας στην Ευρώπη. Η εισαγωγή του ευρώ και η Συμφωνία του Σένγκεν αποτέλεσαν ορόσημα για την ολοκλήρωση της εσωτερικής αγοράς. Ωστόσο, αμφότερες οι διαδικασίες —μεταξύ άλλων εξαιτίας μυωπικών εθνικών συμφερόντων— δοκιμάζονται ολοένα και περισσότερο και αμφισβητούνται ολοένα και περισσότερο από σημαντικό μέρος των πολιτών, εν μέρει λόγω των πραγματικών ανησυχιών των ευρωπαίων πολιτών.

1.2

Η ΕΟΚΕ τασσόταν ανέκαθεν υπέρ της ενίσχυσης της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, των κεφαλαίων, των μετρητών και των προσώπων και υπέρ της επίτευξης της απαραίτητης ισορροπίας μεταξύ οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής πολιτικής. Η πορεία της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης μεταξύ των κρατών μελών πρέπει, επομένως, να συνεχιστεί.

1.3

Για την περαιτέρω ανάπτυξη της εσωτερικής αγοράς πρέπει να αρθούν περιττά εμπόδια προκειμένου να διασφαλιστούν η ανάπτυξη, η απασχόληση, η μακροπρόθεσμη ευημερία και μια αρκετά ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς. Στα εμπόδια αυτά, τα οποία αφορούν κυρίως την αγορά, συγκαταλέγονται, μεταξύ άλλων, η ανεπαρκής αναγνώριση προσόντων και διπλωμάτων, οι τεχνικοί κατά τόπους περιορισμοί, κανονιστικοί φραγμοί που οφείλονται στις διαφορετικές εθνικές νομοθεσίες ή ο ανεπαρκής συντονισμός των μέσων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε επίπεδο ΕΕ.

1.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της επειδή η εσωτερική αγορά της ΕΕ αναπτύχθηκε ελάχιστα μετά το ξέσπασμα της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Για την ακρίβεια, στη ζώνη του ευρώ η οικονομική δραστηριότητα από το 2008 έως το 2015 υποχώρησε κατά 1,6 %. Στον αντίποδα, άλλες οικονομικές περιοχές όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία ή η Ιαπωνία έχουν υποσκελίσει κατά πολύ την ΕΕ στους τομείς της εγχώριας ζήτησης και της ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, πρέπει να καταβληθούν δυναμικές προσπάθειες για να προσεγγίσει η Ευρώπη περισσότερο τους πολιτικούς στόχους της στρατηγικής «Ευρώπη 2020».

1.5

Η ΕΟΚΕ τονίζει για άλλη μια φορά τη σημασία της διασυνοριακής κινητικότητας των επιχειρήσεων και των εργαζομένων. Ωστόσο, δεν πρέπει να παραβλεφθεί ότι υποχωρεί σημαντικά η υποστήριξη προς τις αρχές της εσωτερικής αγοράς από σημαντική μερίδα των πολιτών. Το γεγονός αυτό οφείλεται, μεταξύ άλλων, στον αυξανόμενο κίνδυνο της συνεχιζόμενης εφαρμογής αθέμιτων και παράνομων πρακτικών λόγω της διασυνοριακής παροχής υπηρεσιών. Ο υψηλός κίνδυνος κατάχρησης υπονομεύει σε μεγάλο βαθμό την εμπιστοσύνη των εργαζομένων και των σύννομων εταιρειών στην εσωτερική αγορά.

1.6

Οι τάσεις αυτές πρέπει να αντιμετωπιστούν αποφασιστικά, ενώ πρέπει να διασφαλιστούν συνθήκες δικαιότερου ανταγωνισμού προς όφελος και των επιχειρήσεων. Η εύρυθμη λειτουργία της ενιαίας αγοράς απαιτεί τη συμμόρφωση με την ευρωπαϊκή και εθνική νομοθεσία κατά την άσκηση διασυνοριακών δραστηριοτήτων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η πλειοψηφία των μελών της ΕΟΚΕ υποστηρίζει όλες τις σχετικές προσπάθειες ώστε να εφαρμοστεί και στην πράξη η σύσταση του προέδρου Jean-Claude Juncker, σύμφωνα με την οποία στην ΕΕ η ίδια εργασία που εκτελείται στον ίδιο τόπο πρέπει να αμείβεται με τον ίδιο τρόπο.

1.7

Μολονότι η εσωτερική αγορά διαθέτει ισχυρή κοινωνική βάση, η οποία θεμελιώνεται στη ΣΛΕΕ και στο δευτερογενές δίκαιο της ΕΕ, πρέπει να εξεταστούν τρόποι για τη βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ των οικονομικών ελευθεριών και των βασικών κοινωνικών δικαιωμάτων στο πρωτογενές δίκαιο προκειμένου να καμφθεί η δυσαρέσκεια πολλών πολιτών, οι οποίοι διαπιστώνουν ολοένα και περισσότερο ότι τα κοινωνικά τους δικαιώματα δεν διασφαλίζονται επαρκώς στην εσωτερική αγορά.

1.8

Η ΕΟΚΕ τάσσεται καταρχήν υπέρ της εξέτασης της αποτελεσματικότητας του δικαίου της ΕΕ. Η πρωτοβουλία αυτή θα μπορούσε να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο για τη μείωση του περιττού διοικητικού φόρτου, ο οποίος οφείλεται στο γεγονός ότι υπάρχουν διαφορετικοί εθνικοί ή περιφερειακοί κανόνες για το ίδιο πεδίο εφαρμογής. Πρέπει, ως εκ τούτου, να εξεταστεί η αναγκαιότητα της εναρμόνισης των νομοθεσιών προς όφελος κυρίως των ΜΜΕ. Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ωστόσο ότι τα υψηλά πρότυπα προστασίας των καταναλωτών δεν πρέπει να προκαλούν περιττή επιβάρυνση.

1.9

Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι η ψηφιακή εσωτερική αγορά πρέπει να αναδειχθεί σε πολιτική προτεραιότητα εξαιτίας των τεράστιων αναπτυξιακών δυνατοτήτων που διαθέτει. Οι υφιστάμενες νομικές αβεβαιότητες στους τομείς της απασχόλησης, της οικονομίας και του καταναλωτή πρέπει να διερευνηθούν και να αντιμετωπιστούν. Η Επιτροπή θα πρέπει να εφαρμόσει ένα σαφές νομικό πλαίσιο για τις νέες μορφές οικονομίας και τα νέα επιχειρηματικά μοντέλα στην ενιαία αγορά, συμπεριλαμβανομένων των διαφόρων μορφών της συνεργατικής οικονομίας, προκειμένου να καλυφθούν τα νομοθετικά κενά. Παράλληλα, πρέπει να τηρούνται πλήρως οι ισχύοντες νομοθετικοί κανόνες, και ιδίως τα δικαιώματα των καταναλωτών και των εργαζομένων, και πρέπει να διασφαλιστούν συνθήκες δικαιότερου ανταγωνισμού.

1.10

Η οικοδόμηση της ένωσης κεφαλαιαγορών πρέπει επίσης να εξακολουθεί να αποτελεί προτεραιότητα, στον βαθμό που η πιο αποτελεσματική κατανομή των κεφαλαίων που τη συνοδεύει μπορεί να έχει θετικές συνέπειες τόσο για την οικονομία όσο και για την απασχόληση ή τους καταναλωτές. Ορισμένες πρόσφατες εξελίξεις, όπως το Brexit, δεν μπορούν να καθυστερούν άσκοπα ή να υπονομεύουν την εφαρμογή των σχεδίων αυτών.

1.11

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει ότι τα ρυθμιστικά κενά στη φορολογική πολιτική οδηγούν σε συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά. Υποστηρίζει, επομένως, τις εργασίες για τη δημιουργία κοινής ενοποιημένης εταιρικής φορολογικής βάσης, την υποβολή εκθέσεων ανά χώρα, καθώς και τις προσπάθειες που είναι σε εξέλιξη για την αντιμετώπιση της φοροαποφυγής και των φορολογικών παραδείσων. Άλλωστε, η θέσπιση κοινού ελάχιστου φορολογικού συντελεστή για τις επιχειρήσεις θα μπορούσε να αποτελέσει χρήσιμο συμπληρωματικό μέσο αυτών των πρωτοβουλιών και να τερματίσει τον αγώνα δρόμου για χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές.

1.12

Οι δημόσιες υπηρεσίες, οι οποίες ορίζονται και ως υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, διαδραματίζουν καίριο ρόλο στο πλαίσιο της κοινωνικής οικονομίας της αγοράς και είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τους πολίτες. Οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας έχουν θέση μεταξύ των κοινών αξιών της ΕΕ και διαδραματίζουν ρόλο στην προώθηση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.

1.13

Στις «αρχές και προϋποθέσεις» που μπορεί να καθορίσει η ΕΕ για τις εν λόγω δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να ληφθεί υπόψη και η βαρύνουσα σημασία της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής. Όσον αφορά τις αλλαγές που πρόκειται να επέλθουν στην οδηγία για τις υπηρεσίες, η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει το πρωτόκολλο αριθ. 26 της Συνθήκης της ΕΕ για τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, στο οποίο αναγνωρίζεται η ευρεία διακριτική ευχέρεια των εθνικών, περιφερειακών και τοπικών αρχών στον τομέα των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος.

1.14

Στο πλαίσιο της σύναψης δημόσιων συμβάσεων πρέπει να ληφθούν διάφορα μέτρα για την καταπολέμηση των αθέμιτων πρακτικών, οι οποίες συμπιέζουν τις προσφερόμενες τιμές σε μη δίκαια επίπεδα, ορισμένες φορές παραβλέπουν τις ισχύουσες απαιτήσεις στο εκάστοτε εθνικό νομοθετικό πλαίσιο για τον κατώτατο μισθό και, σε πολλές περιπτώσεις, έχουν ως αποτέλεσμα την υπέρβαση του κόστους. Πιο συγκεκριμένα, οι προσφέροντες που υποβάλλουν την καλύτερη προσφορά και υπηρεσία και η υπέρβαση του κόστους που είναι πιθανό να προκληθεί σε μεταγενέστερο στάδιο πρέπει να υπόκεινται σε καθεστώς διαφάνειας. Σκοπός πρέπει να είναι η υπερίσχυση της αρχής της καλύτερης προσφοράς έναντι της αρχής της φθηνότερης προσφοράς.

2.1

Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση πρέπει να ακολουθεί τον στόχο της επίτευξης της αναγκαίας ισορροπίας μεταξύ των οικονομικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών πολιτικών. Η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων, των υπηρεσιών, των κεφαλαίων και των πληρωμών, καθώς και των ατόμων, πρέπει να συμπληρωθεί με τον σεβασμό των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων που έχουν ενσωματωθεί στις Συνθήκες της ΕΕ μέσω του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων. Τα θεμελιώδη κοινωνικά δικαιώματα πρέπει να ενισχυθούν στην πράξη εντός της εσωτερικής αγοράς. Ταυτόχρονα, τυχόν περιττά εμπόδια που εξακολουθούν να υφίστανται στην ενιαία αγορά θα πρέπει να απομακρυνθούν προκειμένου να διασφαλιστεί η μακροπρόθεσμη ευημερία και η άκρως ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς.

2.2

Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένα υποστηρίξει, πιο πρόσφατα στη γνωμοδότησή της με τίτλο «Αναβάθμιση της ενιαίας αγοράς» (1), ότι η ενιαία αγορά αποτελεί ζωτική συνιστώσα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, η οποία είναι σε θέση να αποφέρει άμεσα οφέλη και να ευνοήσει τη δημιουργία βιώσιμης ανάπτυξης στις ευρωπαϊκές οικονομίες.

2.3

Η ενιαία αγορά αποτελεί σημαντικό επίτευγμα και θα πρέπει να παρέχει τον ακρογωνιαίο λίθο της ευημερίας της Ευρώπης. Η εισαγωγή του ευρώ στην ευρωζώνη και η Συμφωνία του Σένγκεν αποτέλεσαν κρίσιμες καμπές στην πορεία προς τη δημιουργία μιας κοινής ενιαίας αγοράς. Ωστόσο, έχουν τεθεί σήμερα υπό ασφυκτική πίεση, η οποία αντανακλά το πόσο διαφορετικά είναι τα συμφέροντα των κρατών μελών της ΕΕ. Σε κάποιο βαθμό, η λήψη αποφάσεων και η επίβλεψη εξακολουθούν να λαμβάνουν χώρα σε εθνικό επίπεδο.

2.4

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικοί φραγμοί στην αγορά υπό μορφή ανεπαρκούς αναγνώρισης των προσόντων και διπλωμάτων, ανομοιογενών αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών, τεχνικών κατά τόπους περιορισμών, κανονιστικών φραγμών που προκύπτουν κυρίως από τον κατακερματισμό της ενιαίας αγοράς λόγω διαφορετικών εθνικών νομικών πλαισίων, διοικητικού φόρτου όπως η τήρηση των εθνικών φορολογικών και τελωνειακών κανόνων και η έλλειψη μέσων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, καθώς και συντονισμού των λύσεων ηλεκτρονικής διακυβέρνησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

2.5

Η Επιτροπή επιδιώκει να εφαρμόσει πλήρη εναρμόνιση σε ορισμένους τομείς, στοιχείο το οποίο ενδέχεται να μειώσει το υφιστάμενο επίπεδο προστασίας σε ορισμένα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει ότι έχει αντιταχθεί σε τέτοιου είδους μέτρα σε διάφορες γνωμοδοτήσεις. Η πλήρης εναρμόνιση, στις περιπτώσεις όπου την επιδιώκει η Επιτροπή, πρέπει να επιτευχθεί με ταυτόχρονη διατήρηση του υφιστάμενου επιπέδου προστασίας.

2.6

Οι πολίτες στα κράτη μέλη αισθάνονται όλο και περισσότερο ότι η Ευρώπη δεν πράττει αρκετά όσον αφορά την προστασία των κοινωνικών προτύπων και των εισοδημάτων, ή για να επιτευχθούν δίκαιη φορολόγηση και δίκαιες κοινωνικές μεταβολές. Η ενιαία αγορά έχει σταθερή κοινωνική διάσταση με βάση τη ΣΛΕΕ και το παράγωγο δίκαιο της ΕΕ, όμως θα πρέπει να εξεταστεί βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ των ελευθεριών της οικονομικής αγοράς και των θεμελιωδών κοινωνικών δικαιωμάτων.

2.7

Τα μέτρα που παρουσιάζονται στον ευρωπαϊκό πυλώνα των κοινωνικών δικαιωμάτων θα πρέπει να αντανακλούν τις ιδρυτικές αρχές της Ένωσης και να βασίζονται στην πεποίθηση ότι η οικονομική ανάπτυξη πρέπει να οδηγήσει σε μεγαλύτερη κοινωνική πρόοδο και συνοχή και ότι, εξασφαλίζοντας παράλληλα τα κατάλληλα δίχτυα ασφαλείας σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αξίες, η κοινωνική πολιτική θα πρέπει επίσης να θεωρείται ως παραγωγικός παράγοντας.

2.8

Παρά τις πολλές επιτυχίες της πολιτικής συνοχής της ΕΕ, η πραγματική οικονομική και κοινωνική σύγκλιση μεταξύ των κρατών μελών εξακολουθεί να απέχει αρκετά, υπάρχουν δε μεγάλες διαφορές ως προς τους μισθούς και τα κοινωνικά πρότυπα. Οι υφιστάμενοι χαμηλότεροι μισθοί σε ορισμένα κράτη μέλη οφείλονται στις ιστορικές εξελίξεις και τη φυσική ποικιλότητα της εκτεταμένης εσωτερικής ευρωπαϊκής αγοράς και αντανακλούν τοπικά επίπεδα παραγωγικότητας και πολλούς άλλους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των συμφερόντων των επενδυτών. Παρά ταύτα, θα πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στο κοινωνικό ντάμπινγκ, το οποίο πρέπει να ορίζεται ως άδικη και παράνομη πρακτική μη τήρησης των κανόνων στον τομέα των αμοιβών εργασίας ή της καταβολής της κοινωνικής ασφάλισης και υγείας και, κατά συνέπεια, απόκτησης αθέμιτου πλεονεκτήματος έναντι των ανταγωνιστών (2).

2.9

Από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης, δηλαδή κατά την περίοδο 2008-2015, η ανάπτυξη της ενιαίας αγοράς ανήλθε σε 0,4 % —σχεδόν μηδενική ανάπτυξη σε πραγματικούς όρους. Στη ζώνη του ευρώ, μάλιστα, η ενιαία αγορά υποχώρησε κατά 1,6 %. Οι περισσότερες άλλες οικονομικές περιοχές έχουν αφήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση πολύ πίσω όσον αφορά την εγχώρια ζήτηση (για παράδειγμα, οι ΗΠΑ +8,8 %, η Αυστραλία +17,9 %, η Ιαπωνία +3,8 %) (3). Τα μέτρα για την αναζωογόνηση της ζήτησης στην ενιαία αγορά, όπως το ευρωπαϊκό σχέδιο για τις επενδύσεις με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ), δεν έχουν ακόμη αποφέρει τα απαιτούμενα αποτελέσματα.

2.10

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ότι οι στόχοι για την απασχόληση και οι κοινωνικοί στόχοι της στρατηγικής «Ευρώπη 2020» με βάση την έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη δεν μπορούν να επιτευχθούν (4). Η οικονομική επιβράδυνση, η βραδεία εφαρμογή ουσιαστικών διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και η έλλειψη ζήτησης στην ενιαία αγορά έχουν μέχρι στιγμής παραγάγει το αντίθετο αποτέλεσμα: το ποσοστό απασχόλησης μειώθηκε από 70,3 % το 2008 σε 69,2 % το 2014. Θα πρέπει, ωστόσο, να φτάσει το 75 % έως το 2020. Αντί να μειωθεί ο αριθμός των ανθρώπων που πλήττονται από τη φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό κατά 20 εκατομμύρια έως το 2020, αυξήθηκε κατά 4,9 εκατομμύρια μέσα στο 2014. Επιπλέον, στα τέλη του 2015 οι άνεργοι στην Ευρωπαϊκή Ένωση ήταν περισσότεροι κατά 6 εκατομμύρια από ό,τι πριν από την κρίση.

2.11

Μια άλλη σημαντική πτυχή της στρατηγικής Ευρώπη 2020 είναι η εκπαίδευση. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι το μερίδιο του πληθυσμού που εγκατέλειψε πρόωρα την εκπαίδευση και κατάρτιση μειώθηκε από 14,2 % το 2008 σε 11 %. Η ολοκλήρωση τριτοβάθμιας εκπαίδευσης βελτιώθηκε επίσης, σημειώνοντας αύξηση από 31,3 % σε 38,7 % μεταξύ 2008 και 2015. Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη στρατηγική για τις δεξιότητες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επισημαίνει ότι η επίτευξη υψηλού επιπέδου προσόντων είναι απαραίτητη για την προσέλκυση επιχειρήσεων και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

2.12

Η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να εξέλθει από στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνιστά μείζονα πρόκληση για την ευρωπαϊκή ενιαία αγορά. Η ΕΟΚΕ συνιστά οι μελλοντικές διαπραγματεύσεις να στηριχθούν στον σεβασμό όλων των θεμελιωδών αρχών και αξιών της ενιαίας αγοράς.

3.1.1

Η κινητικότητα του εργατικού δυναμικού μπορεί να είναι σημαντική για τις επιχειρήσεις, ώστε να έχουν πρόσβαση σε εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, για τους αυτοαπασχολούμενους, καθώς και για τους εργαζόμενους, ώστε να έχουν ευκαιρίες για μια καλή θέση εργασίας, πρόσβαση στις νέες δεξιότητες και καλές συνθήκες εργασίας. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν εμπόδια.

3.1.2

Μια μελέτη σχετικά με τα εμπόδια και τις δαπάνες (5) επισημαίνει ότι εκτός από την εξοικονόμηση κόστους για τις διοικητικές υπηρεσίες, τους πολίτες και τις επιχειρήσεις, οι διαλειτουργικές υπηρεσίες ηλεκτρονικής διακυβέρνησης αναμένεται να έχουν ιδιαίτερα μεγάλο αντίκτυπο στην κινητικότητα του εργατικού δυναμικού. Η βελτίωση της αναγνώρισης των επαγγελματικών πτυχίων είναι ζωτικής σημασίας τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τους εργαζόμενους προκειμένου να μετακινούνται εκτός συνόρων.

3.1.3

Στη γνωμοδότησή της με θέμα «Κατάχρηση του καθεστώτος των αυτοαπασχολούμενων» (6), η ΕΟΚΕ τόνισε ότι η ψευδοαυτοαπασχόληση θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστρατήγηση των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης, φοροδιαφυγή και κατάχρηση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, καθώς και σε αδήλωτη εργασία, και θα πρέπει, συνεπώς, να εξαλειφθεί. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ εκφράζει την ικανοποίησή της για την ήδη συσταθείσα ευρωπαϊκή πλατφόρμα για την αδήλωτη εργασία ως βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση (7).

3.1.4

Σκοπός της πλατφόρμας αυτής είναι η πρόληψη και η αποτροπή της αδήλωτης εργασίας μέσω της βελτίωσης της συνεργασίας μεταξύ των αρχών επιβολής των κρατών μελών, όπως επιθεωρήσεων εργασίας, φορολογικών αρχών και υπηρεσιών κοινωνικής ασφάλισης. Η συνεργασία αυτή περιλαμβάνει την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών σχετικά με μέτρα πρόληψης και αποτροπής, τον προσδιορισμό κοινών αρχών για τις επιθεωρήσεις των εργοδοτών, την προώθηση ανταλλαγών προσωπικού και κοινής κατάρτισης, καθώς και τη διευκόλυνση κοινών δράσεων ελέγχου.

3.1.5

Πολλοί εργαζόμενοι σήμερα θεωρούνται ως «αυτοαπασχολούμενοι πάροχοι υπηρεσιών» και όχι ως εργαζόμενοι, όπως συνέβαινε προηγουμένως. Τα εν λόγω άτομα δεν έχουν σύμβαση εργασίας επειδή εργάζονται ανεξάρτητα σύμφωνα με το καθεστώς αυτοαπασχόλησής τους. Σε μια τέτοια σχέση εργασίας, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν υπάρχει ανάγκη συμμόρφωσης με το εθνικό εργατικό δίκαιο. Πρέπει να χρησιμοποιούνται σαφή και δεσμευτικά κριτήρια, τα οποία επιτρέπουν την εκτίμηση του κατά πόσον κάποιος είναι στην πραγματικότητα μισθωτός ή γνήσιος αυτοαπασχολούμενος. Για τον λόγο αυτό, η ΕΟΚΕ επέκρινε την πρόταση της Επιτροπής για οδηγία σχετικά με τις μονοπρόσωπες εταιρείες περιορισμένης ευθύνης με την αιτιολογία ότι «χρήζει περαιτέρω ανάπτυξης» (8). Θέτει ιδιαίτερα υπό πίεση τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, τις ΜΜΕ και τους γνήσιους αυτοαπασχολούμενους.

3.2.1

Η οδηγία του 1996 καθορίζει το κανονιστικό πλαίσιο της ΕΕ για να επιτευχθεί σωστή και δίκαιη ισορροπία μεταξύ των στόχων της προώθησης και διευκόλυνσης της διασυνοριακής παροχής υπηρεσιών, της παροχής προστασίας στους αποσπασμένους εργαζόμενους και της εξασφάλισης ισότιμων όρων ανταγωνισμού μεταξύ αλλοδαπών και εθνικών ανταγωνιστών.

3.2.2

Η οδηγία εφαρμογής του 2014 (9) προέβλεπε νέα και ενισχυμένα μέσα για την καταπολέμηση και την επιβολή κυρώσεων σε περιπτώσεις καταστρατηγήσεων, απατών και καταχρήσεων, συμπληρώνοντας την οδηγία 96/71/ΕΚ και συμβάλλοντας στην εγκαθίδρυση ενός αποτελεσματικότερου σύνθετου πλαισίου για την απόσπαση των εργαζομένων.

3.2.3

Η ΕΟΚΕ υιοθέτησε πρόσφατα ξεχωριστή γνωμοδότηση σχετικά με την πρόταση της Επιτροπής για στοχοθετημένη αναθεώρηση της οδηγίας για την απόσπαση εργαζομένων, με παρατηρήσεις επί των βασικών αλλαγών και προτάσεων (10) στηριζόμενη στην έκκληση του προέδρου Juncker στις πολιτικές κατευθυντήριες γραμμές του για την επόμενη Επιτροπή: «Στην Ένωση πρέπει να υπάρχει ίση αμοιβή για την ίδια εργασία στον ίδιο τόπο» (11).

3.2.4

Στη γνωμοδότησή της με θέμα «Δικαιότερη εργασιακή κινητικότητα εντός της ΕΕ» (12), η ΕΟΚΕ προέτρεπε την Επιτροπή να αντιμετωπίσει τις αθέμιτες πρακτικές που οδηγούν σε κοινωνικό ντάμπινγκ. Το εν λόγω πρόβλημα καθίσταται ολοένα και πιο επιτακτικό, καθώς πρακτικά παραδείγματα από τα κράτη μέλη καταδεικνύουν ότι ο κίνδυνος μισθολογικού και κοινωνικού ντάμπινγκ αυξάνεται σημαντικά σε διασυνοριακά πλαίσια. Έλεγχοι από το BUAK (13) στην Αυστρία αποκάλυψαν ότι, από τις 7 238 αυστριακές επιχειρήσεις που επιθεωρήθηκαν το 2015, 38 θεωρήθηκαν ύποπτες για καταβολή ανεπαρκών μισθών στους υπαλλήλους τους βάσει του νόμου για την αντιμετώπιση του μισθολογικού και κοινωνικού ντάμπινγκ. Αυτό σημαίνει ότι το 0,53 % των επιχειρήσεων θεωρήθηκαν ύποπτες για καταβολή ανεπαρκών μισθών στους υπαλλήλους τους. Κατά την ίδια περίοδο, διενεργήθηκαν έλεγχοι σε 1 481 επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Αυστρία, αλλά εδρεύουν σε άλλες χώρες της ΕΕ. Από αυτές τις επιχειρήσεις, 398 θεωρήθηκαν ύποπτες για καταβολή ανεπαρκών μισθών στους υπαλλήλους τους, δηλαδή για μισθολογικό ντάμπινγκ. Αυτό αντιστοιχεί σε ποσοστό 26,87 %.

3.2.5

Στην περίπτωση των ξένων εταιρειών που δραστηριοποιούνται σε διασυνοριακή βάση και χρησιμοποιούν αποσπασμένους εργαζόμενους, η πιθανότητα μισθολογικού ντάμπινγκ είναι 50 φορές υψηλότερη από ό,τι για τους τοπικούς προμηθευτές. Πρόκειται για έκκληση αφύπνισης ως προς τη (δυσ)λειτουργία της ενιαίας αγοράς. Ο υψηλός κίνδυνος κατάχρησης υπονομεύει σημαντικότατα την εμπιστοσύνη των ευρωπαίων εργαζομένων στην εσωτερική αγορά.

3.2.6

Ένα άλλο πρόβλημα είναι η ψευδοαπόσπαση εργαζομένων. Οι υποθέσεις που αφορούν ψευδώς αποσπασμένους εργαζομένους, δηλαδή περιπτώσεις κατάχρησης μέσω πλαστών πιστοποιητικών απόσπασης τύπου Α1, είναι ενδεικτικές των προβλημάτων που προκαλούνται από βεβαιώσεις, πιστοποιητικά ή παρόμοια έγγραφα τα οποία εκδίδονται επισήμως ή από δημόσιους φορείς. Το γεγονός αυτό καθιστά όλο και δυσκολότερο για τις πολύ μικρές επιχειρήσεις, τις ΜΜΕ και τους ειδικευμένους εργάτες να καταφέρουν να επιβιώσουν έναντι των ανταγωνιστών που ενεργούν με αθέμιτο τρόπο. Η ψευδοαπόσπαση εργαζομένων πρέπει, ως εκ τούτου, να εξαλειφθεί.

3.2.7

Η Επιτροπή πρότεινε πρόσφατα να τροποποιηθεί ο κανονισμός 883/04 για τον συντονισμό των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης. Η ΕΟΚΕ θα εκδώσει ξεχωριστή γνωμοδότηση, σύμφωνα με το αίτημα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναμένοντας την ανάπτυξη ενός εκσυγχρονισμένου συστήματος συντονισμού της κοινωνικής ασφάλισης, το οποίο θα ανταποκρίνεται στην κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα που επικρατεί στα κράτη μέλη και θα τηρεί τις αρχές του δικαίου της ΕΕ, ιδίως σε ό,τι αφορά την ίση μεταχείριση και τη μη εφαρμογή διακρίσεων.

3.2.8

Η ΕΟΚΕ λαμβάνει υπόψη την πρόταση για το διαβατήριο υπηρεσιών (ή το δελτίο ταυτότητας υπηρεσιών) που θα εξαλείψει την ανάγκη πολλαπλών αιτημάτων για πληροφορίες και έγγραφα που έχουν ήδη παρασχεθεί στο κράτος μέλος προέλευσης, μέσω της δημιουργίας κοινού ηλεκτρονικού αποθετηρίου εγγράφων. Η ΕΟΚΕ αντιτίθεται σε οποιαδήποτε υπονόμευση της αρχής της χώρας προορισμού. Προτίθεται να καταρτίσει ξεχωριστή γνωμοδότηση για το θέμα αυτό.

3.3.1

Καταρχήν, είναι ευπρόσδεκτα τα μέτρα ελέγχου για το κατά πόσον το δίκαιο της ΕΕ είναι αποτελεσματικό. Η διοργανική συμφωνία μεταξύ της Επιτροπής, του Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου μπορεί να εξασφαλίσει μια χρήσιμη διευθέτηση ώστε να καταστεί ευκολότερη η επίτευξη του στόχου για απλούστερη και αποτελεσματικότερη νομοθεσία της ΕΕ. Όσον αφορά τη συνεργασία, ωστόσο, πρέπει να διασφαλιστεί ότι προστατεύονται και δεν αμφισβητούνται οι νομικές προδιαγραφές της ΕΕ που προσφέρουν παροχές κοινωνικής ή οικονομικής πολιτικής.

3.3.2

Οι ΜΜΕ επηρεάζονται όσο ακριβώς και οι καταναλωτές και οι εργαζόμενοι. Σύμφωνα με την αρχή «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» (Think small first), είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αποφεύγονται οι περιττές επιβαρύνσεις για τις ΜΜΕ. Για την εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς είναι απαραίτητη μια πολιτική προστασίας των καταναλωτών, με βάση το υψηλό επίπεδο προστασίας σύμφωνα με το άρθρο 169 της ΣΛΕΕ.

3.3.3

Το πρόγραμμα REFIT (Πρόγραμμα βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου —Regulatory Fitness and Performance Programme) θα μπορούσε επίσης να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη μείωση του νομοθετικού κόστους που ισχύει όταν ο ίδιος τομέας εφαρμογής υπόκειται σε διαφορετικούς περιφερειακούς κανόνες. Η εναρμόνιση της νομοθεσίας θα μπορούσε να οδηγήσει σε σημαντικές εξοικονομήσεις κόστους και να προωθήσει την ανάπτυξη στις περιφέρειες της ΕΕ εξαλείφοντας αυτούς τους φραγμούς. Θα πρέπει, συνεπώς, να εξεταστεί για να διαπιστωθεί κατά πόσον είναι εφικτή αυτή η εναρμόνιση.

3.3.4

Πολλές από τις νομοθετικές πράξεις που πρέπει να επανεξεταστούν βάσει του προγράμματος REFIT για τη μείωση της γραφειοκρατίας αφορούν νομικούς κανόνες οι οποίοι προστατεύουν πρότυπα εργαζομένων και καταναλωτών και αποφέρουν, συνεπώς, σημαντικά κοινωνικο-πολιτικά και οικονομικά οφέλη. Η ΕΟΚΕ επιβεβαιώνει την άποψή της ότι τα υψηλά πρότυπα για τους καταναλωτές δεν συνιστούν περιττό βάρος.

3.3.5

Η ΕΟΚΕ παραπέμπει στη γνωμοδότησή της, της 14ης Δεκεμβρίου 2014 (14) και επαναλαμβάνει τη θέση ότι η έξυπνη νομοθεσία δεν αίρει την υποχρέωση τήρησης των κανόνων σχετικά με την προστασία των πολιτών, των καταναλωτών και των εργαζομένων, ούτε των προτύπων για την ισότητα των φύλων ή των κανόνων προστασίας του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η αρχή «Σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα» δεν πρέπει να οδηγεί στην εξαίρεση των πολύ μικρών επιχειρήσεων και των ΜΜΕ από τη νομοθεσία, όμως η νομοθεσία θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα συμφέροντα και τις ανάγκες τους.

3.3.6

Η άρνηση της Επιτροπής να συνεχίσει τη σχεδιαζόμενη νομοθετική πρωτοβουλία για τα κομμωτήρια παρά το γεγονός ότι υπάρχει συμφωνία μεταξύ των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων ως προς το θέμα αυτό, είναι εντελώς ακατανόητη. Η προσέγγιση της Επιτροπής είναι αντίθετη με τις αρχές και τις αξίες του κοινωνικού διαλόγου και του σεβασμού της αρχής της αντιπροσωπευτικότητας, είναι δε εξαιρετικά κοντόφθαλμη διότι η έλλειψη ρύθμισης στον τομέα της υγείας κατά την εργασία μπορεί να οδηγήσει σε επαγγελματικές ασθένειες και, συνεπώς, σε σημαντικό κόστος τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και για τον δημόσιο τομέα.

3.3.7

Η ΕΟΚΕ εφιστά την προσοχή στην κοινή δήλωση των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων σχετικά με ένα νέο ξεκίνημα του κοινωνικού διαλόγου βάσει των αποτελεσμάτων των θεματικών ομάδων, όπου επισημαίνεται η αλληλεπίδραση μεταξύ του κοινωνικού διαλόγου της ΕΕ και της προσέγγισης καλύτερων νομοθετικών ρυθμίσεων.

3.3.8

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την εκκίνηση διαλόγου στη νεοσυσταθείσα πλατφόρμα REFIT. Πέραν του στόχου της διευκόλυνσης των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και της διασφάλισης των προτύπων για τους εργαζομένους, τόσο η Επιτροπή όσο και οι εμπειρογνώμονες της πλατφόρμας πρέπει να εξασφαλίσουν την προστασία των δικαιωμάτων των καταναλωτών στο πλαίσιο των προσπαθειών τους για την απλούστευση του δικαίου της ΕΕ.

3.4.1

Η ψηφιακή ενιαία αγορά θα πρέπει να αποτελεί μία από τις προτεραιότητες, λαμβάνοντας υπόψη τα οφέλη που μπορούν να αναμένονται εάν μπορέσει να ολοκληρωθεί η ενιαία αγορά στον τομέα αυτό. Τα πιθανά κέρδη του ΑΕγχΠ από την ολοκλήρωση της ψηφιακής ενιαίας αγοράς υπολογίζονται σε 415 δισ. ευρώ ετησίως (15).

3.4.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ότι οι υφιστάμενες νομικές αβεβαιότητες στους τομείς της απασχόλησης, της οικονομίας και του καταναλωτή πρέπει να αναλυθούν και να αντιμετωπιστούν. Προσοχή στο σημείο αυτό θα πρέπει να δοθεί στη διασφάλιση των υφιστάμενων εργασιακών και κοινωνικών προτύπων και προτύπων για την προστασία των καταναλωτών, καθώς και στην εξασφάλιση αξιόπιστου νομικού πλαισίου για τις επιχειρήσεις. Δεν θα πρέπει να υπάρχουν διαφορετικοί κανόνες μεταξύ του «πλήρως ψηφιακού» κόσμου και του «μη ψηφιακού» κόσμου στην ψηφιακή ενιαία αγορά. Η Επιτροπή θα πρέπει να παρέχει τα νομικά πρότυπα που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την ψηφιακή και τη μη ψηφιακή ενιαία αγορά.

3.4.3

Στη γνωμοδότησή της με τίτλο «Αδικαιολόγητος γεωγραφικός αποκλεισμός» (16), η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την πρόταση κανονισμού σχετικά με τον γεωγραφικό αποκλεισμό, τόσο για τις εταιρείες όσο και για τους καταναλωτές, ως απαραίτητο στοιχείο της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά. Πρόκειται, όμως, για ένα μικρό βήμα που δεν είναι ικανό να αλλάξει τα δεδομένα. Η πρακτική του γεωγραφικού αποκλεισμού, δηλαδή των διακρίσεων κατά την πρόσβαση καταναλωτών σε ηλεκτρονικές υπηρεσίες για λόγους διαμονής ή της γεωγραφικής διαδικτυακής διεύθυνσης ή της εθνικότητάς τους, πρέπει να σταματήσει. Ο αναπροσανατολισμός των καταναλωτών σε τοπική ιστοσελίδα με υψηλότερες τιμές, αποτελεί επίσης διάκριση στην ενιαία αγορά. Η ΕΟΚΕ θα εξετάσει τα συμπεράσματα στα οποία κατέληξε το Συμβούλιο Ανταγωνιστικότητας (COMPET), τον Νοέμβριο του 2016 σχετικά με μια γενική προσέγγιση του προτεινόμενου κειμένου και υπογραμμίζει σαφώς ότι πρέπει να υπάρξει διάκριση μεταξύ διακρίσεων στην τιμολόγηση και διαφοροποίησης των τιμών.

3.4.4

Σε τομείς όπως ο γεωγραφικός αποκλεισμός, η διασυνοριακή παράδοση δεμάτων, η διασυνοριακή ασφάλιση, η άδεια εκμετάλλευσης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και οι χρηματοπιστωτικές αγορές πρέπει να σημειωθεί ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη μέλη έχουν κατά κύριο λόγο την ευθύνη για την άρση των εμποδίων στο διασυνοριακό εμπόριο και τη διασφάλιση μια εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς.

3.4.5

Η ελεύθερη ροή των δεδομένων απαιτεί μεγαλύτερη προστασία των προσωπικών δεδομένων και της ιδιωτικής ζωής, θέματα που θα είναι καθοριστικής σημασίας στο μέλλον, θα πρέπει δε να δοθεί προσοχή στην εκπόνηση συνεκτικής πολιτικής για τα μαζικά δεδομένα, τις υπηρεσίες υπολογιστικού νέφους και το διαδίκτυο των πραγμάτων.

3.4.6

Η αυξανόμενη ψηφιοποίηση της οικονομίας αναπτύσσει νέα επιχειρηματικά μοντέλα, δημιουργεί νέες ευκαιρίες, θέτει όμως επίσης και νέες προκλήσεις. Η ΕΟΚΕ διεξήγαγε σε βάθος συζητήσεις σχετικά με το νέο αυτό φαινόμενο, επί των οποίων καταρτίστηκε μια σειρά γνωμοδοτήσεων (17).

3.4.7

Η Επιτροπή θα πρέπει επίσης να προχωρήσει με την πρότασή της για την ενιαία ψηφιακή πύλη, ώστε το εργαλείο αυτό να καταστεί πραγματικά αποτελεσματικό.

3.4.8

Η κοινωνική και η συνεργατική επιχειρηματικότητα είναι ζωτικής σημασίας για την κοινωνική συνοχή, με στόχο τη διασφάλιση πιο αποτελεσματικής και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης στους ευρωπαίους πολίτες. Η ΕΟΚΕ ζητεί και πάλι από την Επιτροπή να θέσει σε εφαρμογή μια ολόκληρη σειρά μέτρων πολιτικού χαρακτήρα ώστε να υποστηριχθούν, να εφαρμοστούν και να κερδίσουν σε αξιοπιστία και εμπιστοσύνη, και σε επίπεδο ΕΕ και σε επίπεδο κρατών μελών, οι διάφορες μορφές και εκφάνσεις της οικονομίας του διαμοιρασμού (18).

3.5.1

Η Επιτροπή δημοσίευσε, το 2015, ένα σχέδιο δράσης ενόψει της οικοδόμησης της ένωσης κεφαλαιαγορών. Για την ΕΟΚΕ (19), αυτή η ένωση πρέπει να έχει προτεραιότητα την οικονομική και χρηματοπιστωτική σταθερότητα στην ΕΕ και να οδηγήσει σε μια πιο ενδεδειγμένη και πιο αποτελεσματική κατανομή των κεφαλαίων, με θετικές συνέπειες τόσο για τις επενδύσεις και την ανάπτυξη όσο και για την απασχόληση και τους καταναλωτές. Η ΕΟΚΕ (20) έχει στο μεταξύ εκφράσει επίσης την ανησυχία της όσον αφορά τον χρόνο που θα απαιτηθεί μέχρι να επιτευχθεί το τελικό αποτέλεσμα, μια ανησυχία που δεν μπορεί παρά να εντείνεται υπό το φως ορισμένων εξελίξεων όπως το Brexit και άλλων που αναφέρονται προηγουμένως (βλ. σημείο 2).

3.5.2

Το σχέδιο δράσης περιλαμβάνει τουλάχιστον 33 μέτρα σε διάφορους τομείς, που πρέπει να υλοποιηθούν βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται προτάσεις με στόχο την προώθηση των αγορών τιτλοποίησης. Πρόσθετα χρηματοδοτικά μέσα μπορούν να τεθούν κατ’ αυτό τον τρόπο στη διάθεση των ΜΜΕ και των νοικοκυριών ειδικότερα. Για την ΕΟΚΕ (21), αυτές οι προτάσεις καλό είναι να υλοποιηθούν βραχυπρόθεσμα, με βάση τις αρχές της ασφάλειας, της διαφάνειας και της εκτέλεσης. Με αφετηρία αυτήν τη βούληση για ασφάλεια και σταθερότητα, η ΕΟΚΕ (22) έχει κατ’ επανάληψη γνωστοποιήσει ότι καλό θα ήταν να μελετηθεί η προβληματική των σκιωδών τραπεζών και να αποτελέσουν αυτές αντικείμενο ρύθμισης.

3.5.3

Η νομοθεσία της ΕΕ για τις χρηματοπιστωτικές αγορές και η επιβολή της αποδείχθηκαν ανεπαρκείς για να αποφευχθούν οι κερδοσκοπικές ενέργειες, η υπερχρέωση και η ανεύθυνη ανάληψη κινδύνων, ενέργειες οι οποίες οδήγησαν στη χρηματοπιστωτική κρίση, με σοβαρές συνέπειες για το σύνολο της κοινωνίας. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει στην Επιτροπή να υποβάλει πρόταση σχετικά με την υπερφόρτωση του χρέους των νοικοκυριών.

3.6.1

Όπως υποστήριζε ήδη το 2012 η ΕΟΚΕ στην έκθεσή της με τίτλο «Εμπόδια στην ευρωπαϊκή ενιαία αγορά», τα ρυθμιστικά κενά στη φορολογική πολιτική οδηγούν σε αθέμιτο ανταγωνισμό. Τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για μια κοινή ενοποιημένη φορολογική βάση για τις εταιρείες είναι ευπρόσδεκτα. Η ΕΟΚΕ συγκρότησε ομάδα μελέτης για αυτό το θέμα. Για να τερματιστεί η ισοπέδωση της εταιρικής φορολογίας και να επιτευχθεί δικαιότερη φορολογική πολιτική, θα μπορούσε επίσης να επιδιωχθεί η καθιέρωση ενός ελάχιστου συντελεστή φορολογίας των επιχειρήσεων.

3.6.2

Η ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με θέματα φορολογίας μεταξύ των κρατών μελών και η λήψη νομικών μέτρων ώστε να τεθεί φραγμός στις πλέον κοινές μεθόδους που χρησιμοποιούνται για την αποφυγή της καταβολής φόρου πρέπει να επικροτούνται. Ένα βασικό αίτημα στο σημείο αυτό είναι να εισαχθεί σε κάθε χώρα η υποχρέωση υποβολής εκθέσεων για τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε διασυνοριακό επίπεδο χωρίς αύξηση του περιττού διοικητικού φόρτου.

3.6.3

Δράση θα πρέπει επίσης να αναληφθεί κατά των φορολογικών παραδείσων. Σε ακρόαση ενώπιον του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, ο Joseph Stiglitz, οικονομολόγος και κάτοχος του βραβείου Νόμπελ, απηύθυνε έκκληση για παγκόσμια δράση κατά των συστημάτων φοροδιαφυγής (23). Ο γάλλος ακαδημαϊκός Gabriel Zucman έχει υπολογίσει ότι χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία της τάξης των 5 800 δισ. ευρώ βρίσκονται σε φορολογικούς παραδείσους ανά τον κόσμο, το 80 % των οποίων δεν φορολογείται (24). Η Επιτροπή προτείνει πλέον τη λήψη μέτρων σε διεθνές επίπεδο για την αντιμετώπιση των φορολογικών παραδείσων.

3.6.4

Ως πρώτο βήμα, θα πρέπει να διασφαλιστεί ότι υλοποιούνται οι συμφωνίες αμοιβαίας βοήθειας και ότι πραγματοποιείται η αυτόματη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των επιμέρους χωρών. Πρέπει να εξεταστεί το ενδεχόμενο καθιέρωσης διεθνούς δικτύου φορολογικών ελέγχων για τις πολυεθνικές εταιρείες. Στην περίπτωση μεταβιβάσεων περιουσιακών στοιχείων και κεφαλαίων προς χώρες οι οποίες κατατάσσονται στους φορολογικούς παραδείσους, η θέσπιση υποχρέωσης για τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα να αναφέρουν τις μεταβιβάσεις που διενεργούν αποτελεί ένα πιθανό σημείο εκκίνησης (25).

3.7.1

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει υφιστάμενα εμπόδια στον τομέα των υπηρεσιών στην έκθεσή της του 2012 σχετικά με τα εμπόδια στην ενιαία αγορά. Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι πολλά κράτη μέλη δεν εκπληρώνουν την υποχρέωσή τους να ενημερώνουν τις αρχές της ΕΕ για τα ρυθμιστικά μέτρα, καθιστώντας δύσκολο για την Επιτροπή να εκτιμήσει κατά πόσον ένας νέος κανόνας είναι δικαιολογημένος και αναλογικός.

3.7.2

Η Επιτροπή, επομένως, σκοπεύει να μεταρρυθμίσει τη διαδικασία κοινοποίησης, η οποία θα πρέπει πλέον να ισχύει και για τις υπηρεσίες που σήμερα εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής της οδηγίας για τις υπηρεσίες. Η Επιτροπή πρέπει να μεριμνήσει προκειμένου οι προτάσεις να μην είναι σχεδιασμένες ώστε να θέτουν υπό αμφισβήτηση την κυριαρχία ή τη δημοκρατική αρχή των κρατών μελών.

3.7.3

Οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, διαδραματίζουν βασικό ρόλο στην κοινωνική οικονομία της αγοράς. Η διαθεσιμότητα υπηρεσιών στέγασης, υδροδότησης και ενέργειας, υπηρεσιών αποκομιδής αποβλήτων και αποχέτευσης, οι δημόσιες μεταφορές, η υγειονομική περίθαλψη, οι κοινωνικές υπηρεσίες, οι υπηρεσίες για τη νεολαία και την οικογένεια, τον πολιτισμό και την επικοινωνία, είναι ζωτικής σημασίας για το κοινό. Οι υπηρεσίες κοινής ωφέλειας έχουν θέση μεταξύ των κοινών αξιών της ΕΕ και διαδραματίζουν ρόλο στην προώθηση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής. Ο ρόλος αυτός στην προώθηση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής θα πρέπει να ληφθεί υπόψη στο πλαίσιο των «αρχών και προϋποθέσεων».

3.7.4

Σε σχέση με τη σχεδιαζόμενη μεταρρύθμιση της οδηγίας για τις υπηρεσίες, η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει το πρωτόκολλο αριθ. 26 της Συνθήκης ΕΕ σχετικά με τις υπηρεσίες κοινής ωφέλειας, το οποίο συνίσταται στην νομικά δεσμευτική ερμηνεία του άρθρου 14 της ΣΛΕΕ: Ανάλογα με την πολιτισμική, κοινωνική και γεωγραφική τους κατάσταση, οι εθνικές, περιφερειακές και τοπικές αρχές των κρατών μελών διαθέτουν μεγάλη διακριτική ευχέρεια ως προς τις υπηρεσίες γενικού οικονομικού συμφέροντος. Όσον αφορά αυτές τις υπηρεσίες που πρόκειται να διατεθούν σύμφωνα με τις ανάγκες των χρηστών, πρέπει να διασφαλίζεται ένα υψηλό επίπεδο ποιότητας, ασφάλειας, οικονομικής προσιτότητας και ίσης μεταχείρισης και να προωθούνται η καθολική πρόσβαση και τα δικαιώματα των χρηστών, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την αποτελεσματικότητα και την ορθή διαχείρισή τους.

3.8.1

Όσον αφορά τις δημόσιες συμβάσεις, δεν υπάρχουν στατιστικά στοιχεία ως προς το πραγματικό κόστος σε σύγκριση με τις δαπάνες που υποβάλλονται από την καλύτερη προσφορά στη διαδικασία υποβολής προσφορών. Σε πολλές περιπτώσεις, υπάρχουν σημαντικές υπερβάσεις κόστους (26).

3.8.2

Ξανά και ξανά, νικητές αναδεικνύονται οι προσφέροντες οι οποίοι λειτουργούν με αθέμιτο τρόπο μειώνοντας το κόστος των προσφορών τους κάτω από τη δίκαιη τιμή και χρησιμοποιώντας αναξιόπιστους υπεργολάβους. Στη συνέχεια, προκύπτει συχνά κόστος παρακολούθησης το οποίο υπερβαίνει την τιμή της δεύτερης ή της τρίτης καλύτερης προσφοράς.

3.8.3

Προκειμένου να αναχαιτιστεί αυτή η τάση, απαιτείται μια σειρά μέτρων: η εισαγωγή της ηλεκτρονικής διαδικασίας σύναψης συμβάσεων θα πρέπει να δημιουργήσει δυνατότητες συλλογής στατιστικών στοιχείων, οι οποίες θα καθιστούν δυνατό τον εντοπισμό των χαμηλών προσφερόντων και θα ενθαρρύνουν όσους συμπεριφέρονται με θετικό τρόπο. Για να περιοριστεί η εν λόγω πρακτική, απαιτούνται αρκετά μέτρα: η καλύτερη τιμή προσφοράς και το επακόλουθο πραγματικό κόστος που προκύπτει πρέπει να καταγράφονται σε κεντρικό επίπεδο προκειμένου να διασφαλιστεί η διαφάνεια όσον αφορά τυχόν υπερβάσεις κόστους. Οι προσφορές που βασίζονται σε τιμές, οι οποίες δεν πληρούν τις ελάχιστες απαιτήσεις, όπως θεσπίζονται στις αντίστοιχες εθνικές διατάξεις και πρακτικές θα πρέπει να αποκλείονται από τον διαγωνισμό, ώστε να αποφεύγεται η πιθανότητα βιαστικής μείωσης του κόστους και των προτύπων ποιότητας.

21.4.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 125/10

Εισηγητές:

ο κ. Jacek KRAWCZYK

η κ. Gabriele BISCHOFF

ο κ. Luca JAHIER

1.1

Μετά από αίτημα του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προς την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή (ΕΟΚΕ) ώστε να συμβάλει στη διαβούλευση για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων (ΕΠΚΔ) (1), η ΕΟΚΕ προέβη σε ευρείες διαβουλεύσεις με την κοινωνία των πολιτών (2) στα 28 κράτη μέλη. Συνολικά, περίπου 116 μέλη της ΕΟΚΕ και κοντά στους 1 800 άλλους εκπροσώπους των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών συμμετείχαν σε αυτές τις συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο.

1.2

Η γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ για τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων αντικατοπτρίζει και έχει ενσωματώσει τα κύρια συμπεράσματα και συστάσεις από αυτές τις συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο. Η ΕΟΚΕ σημειώνει την πρόθεση της Επιτροπής ο πυλώνας να «…διατυπώσει ορισμένες βασικές αρχές για να στηριχθεί η εύρυθμη και δίκαιη λειτουργία των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας» (3) και θεωρεί ότι ο ΕΠΚΔ συνιστά μια πολύ σημαντική πρωτοβουλία για τη βιωσιμότητα της ΕΕ. Στο πλαίσιο αυτό, η παρούσα γνωμοδότηση της ΕΟΚΕ αποτελεί ένα πρώτο βήμα στη συνεχιζόμενη διαδικασία για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ δηλώνει την πρόθεσή της να συνεχίσει να συμβάλλει στις συζητήσεις για το θέμα αυτό, ιδίως μετά την υιοθέτηση της λευκής βίβλου της Επιτροπής το 2017.

2.1

Το 2017 σηματοδοτεί για την Ευρωπαϊκή Ένωση την 60ή επέτειο από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης. Αυτή η επέτειος ορόσημο παρέχει την ευκαιρία να εορτάσουμε τα επιτεύγματα της ΕΕ αλλά πρέπει, επίσης, να αποτελέσει και αφορμή για την αντιμετώπιση των μεγάλων πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών προκλήσεων της Ευρώπης. Η εμπιστοσύνη των πολιτών στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει μειωθεί σε πολλά κράτη μέλη. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Ένωση θα βιώσει πιθανώς την αποχώρηση ενός κράτους μέλους της.

2.2

Μετά το σοκ της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008, η Ευρωπαϊκή Ένωση συνέχισε να βιώνει σειρά επακόλουθων κρίσεων. Παρά το γεγονός ότι η κατάσταση διαφέρει μεταξύ των κρατών μελών και υπήρξαν διαφορετικές πολιτικές απαντήσεις, σήμερα η ΕΕ αντιμετωπίζει πολλές προκλήσεις, στις οποίες περιλαμβάνονται: παρατεταμένη περίοδος υψηλής ανεργίας, απαράδεκτα επίπεδα ανεργίας των νέων, οικονομική αστάθεια και επιδείνωση της κοινωνικής κατάστασης, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των επιπέδων φτώχειας και ανισότητας. Σε αυτά μπορεί να προστεθεί η παγκοσμιοποίηση, οι δημογραφικές εξελίξεις και η ψηφιοποίηση. Η αδυναμία της Ένωσης να αντιμετωπίσει επαρκώς την εισροή των αιτούντων άσυλο και των μεταναστών έχει επιτείνει το γενικό αίσθημα ότι η ΕΕ δεν μπορεί πλέον να παράσχει ούτε πολιτικές αλλά ούτε και πρακτικές λύσεις που να λειτουργούν προς το συμφέρον όλων. Ευρωσκεπτικιστικά, λαϊκιστικά και εθνικιστικά κόμματα επιδιώκουν να επωφεληθούν από αυτούς τους φόβους, προσφέροντας απλοϊκές λύσεις σε πολύπλοκα προβλήματα, κατηγορώντας ορισμένα τμήματα των κοινοτήτων μας και δημιουργώντας επικίνδυνες διαιρέσεις στην κοινωνία.

2.3

Μερικές από τις προκλήσεις και αποκλίσεις μεταξύ και εντός των κρατών μελών επιδεινώθηκαν από την κρίση. Προκύπτουν ή επιδεινώνονται, μεταξύ άλλων, από την έλλειψη ανάπτυξης και από τις διαρθρωτικές αδυναμίες στις αγορές εργασίας και τα συστήματα κοινωνικής προστασίας, συμπτώματα τα οποία σε μεγάλο βαθμό προϋπήρχαν της κρίσης. Εκείνο που θα κάνει τη διαφορά είναι η συλλογική ικανότητα της ΕΕ και των κρατών μελών της να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για βιώσιμη ανάπτυξη και απασχόληση.

2.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την πρωτοβουλία της Επιτροπής να ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση σχετικά με τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων στο πλαίσιο της προσπάθειας για τη διασφάλιση «μιας δίκαιης και αληθινά πανευρωπαϊκής αγοράς εργασίας», για την επίτευξη μιας «κοινωνικής Ευρώπης τριπλού Α» και για την καθοδήγηση της ανανεωμένης σύγκλισης εντός της ζώνης του ευρώ. Ωστόσο, υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με το τι τελικά προορίζεται να είναι ο «πυλώνας» αυτός. Πάνω απ’ όλα, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων πρέπει να οδηγήσει σε ένα θετικό σχέδιο για όλους. Με αυτόν τον τρόπο μπορεί να συμβάλει στο να επανακτηθεί η εμπιστοσύνη στην ικανότητα της ΕΕ να βελτιώνει τις προοπτικές της ζωής για την τρέχουσα και τις μελλοντικές γενιές.

2.5

Για τον σκοπό αυτό, ο πυλώνας θα πρέπει επίσης να εξετάζει τις συγκεκριμένες προκλήσεις που παρατηρούνται στην αγορά εργασίας και τα συστήματα κοινωνικής προστασίας με στόχο την επίτευξη δίκαιης ισορροπίας ανάμεσα στην οικονομική και κοινωνική διάσταση, καθώς και να συμβάλει στην καταπολέμηση της φτώχειας, του κοινωνικού αποκλεισμού και των ανισοτήτων.

2.6

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι το ευρωπαϊκό οικονομικό και κοινωνικό μοντέλο βασίζεται στην κοινή κατανόηση της σημασίας της αύξησης της παραγωγικότητας, της απασχόλησης και της κοινωνικής προόδου ως υποκείμενων βασικών παραγόντων για βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη, η οποία είναι επωφελής με δίκαιο τρόπο για όλους. Η διαδικασία προετοιμασίας του πυλώνα είναι μια ευκαιρία να επαναβεβαιώσουμε την κοινή μας δέσμευση για το ευρωπαϊκό κοινωνικό μοντέλο, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι τα εθνικά συστήματα κοινωνικής πρόνοιας και οι αγορές εργασίας είναι ευπροσάρμοστες και κατάλληλες για το μέλλον (4). Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας στο σύνολο της ΕΕ. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ τονίζει την απαραίτητη διασύνδεση μεταξύ της οικονομικής πολιτικής, της πολιτικής απασχόλησης και της κοινωνικής πολιτικής (5).

2.7

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι οι ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές και δράσεις με στόχο την επίτευξη οικονομικής επιτυχίας και κοινωνικής προόδου πρέπει να αποκτήσουν κεντρικότερη θέση στις συζητήσεις πολιτικής της ΕΕ. Επιπλέον, η επίτευξη συνεκτικής και αλληλοενισχυόμενης ευρωπαϊκής και εθνικής χάραξης πολιτικής είναι σημαντική. Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών, χρειάζεται μια νέα νοοτροπία για την αλλαγή.

2.8

Ενώ η διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου συνεχίζεται, η στρατηγική «Ευρώπη 2020» με στόχο την «έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» έχει περιθωριοποιηθεί και οι ελπίδες για την επίτευξη των κοινωνικών της στόχων, ιδίως των στόχων για την επίτευξη 75 % ποσοστού συμμετοχής στην απασχόληση ή την έξοδο 20 εκατομμυρίων ανθρώπων από τη φτώχεια, έχουν ξεθωριάσει. Ομοίως, η σύσταση για την «ενεργητική ένταξη» του 2008 (6) είχε περιορισμένο αντίκτυπο.

2.9

Ως σημείο εκκίνησης, ο πυλώνας θα πρέπει να προωθήσει το υπάρχον κοινωνικό κεκτημένο της ΕΕ και την πλήρη και ορθή εφαρμογή του. Όπου εξετάζονται νέες δεσμευτικές νομοθετικές πρωτοβουλίες και μέσα, αυτό πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις υφιστάμενες νομικές βάσεις και διαδικασίες. Υπολείπεται ακόμη να καθοριστεί το νομικό καθεστώς του πυλώνα, όπως και η σχέση του με το βασικό διεθνές μέσο ανθρωπίνων δικαιωμάτων (7). Ωστόσο, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι τα κοινωνικά δικαιώματα πρέπει να ισχύουν για όλους όσοι ζουν στην ΕΕ και σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ, αναγνωρίζοντας παράλληλα ότι ενδέχεται να χρειαστούν ειδικά όργανα/μηχανισμοί για την ευρωζώνη.

2.10

Η επένδυση στο μέλλον είναι ζωτικής σημασίας, όμως η Ευρώπη εξακολουθεί να υποφέρει από έλλειψη δημόσιων και παραγωγικών ιδιωτικών επενδύσεων. Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλονται από το Σχέδιο Juncker για τις επενδύσεις (8) και χαιρετίζει την επέκτασή του. Στη δεύτερη φάση, μεγαλύτερες επενδύσεις πρέπει να στοχεύουν προς τις χώρες και τις περιοχές που τις χρειάζονται περισσότερο με σκοπό την ενίσχυση των οικονομιών και της ανάπτυξής τους και την αποφυγή ακόμη μεγαλύτερης απόκλισης μεταξύ και εντός των κρατών μελών. Επενδυτικά σχέδια στον τομέα των κοινωνικών υποδομών θα πρέπει επίσης να υποστηρίζονται επαρκώς μέσω του Σχεδίου Juncker.

2.11

Οι συζητήσεις σχετικά με τον πυλώνα λαμβάνουν χώρα παράλληλα με άλλες βασικές συζητήσεις σε επίπεδο ΕΕ και σε παγκόσμιο επίπεδο, ιδίως όσον αφορά το μέλλον της Ευρώπης και το μέλλον της εργασίας. Οι συζητήσεις για το μέλλον της Ευρώπης στη σύνοδο κορυφής της Ρώμης το 2017 θα πρέπει να λάβουν υπόψη τις συζητήσεις γύρω από τον ευρωπαϊκό πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ τονίζει την ανάγκη συνέργειας και συνοχής σε αυτές τις συζητήσεις οι οποίες θα διαμορφώσουν το κοινό μας μέλλον. Η ανάπτυξη του πυλώνα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και να αντλεί διδάγματα από την προβληματική εφαρμογή της. Θα πρέπει επίσης να συνδέεται με μια συνολική στρατηγική της ΕΕ (9) για την εφαρμογή του θεματολογίου για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030 που εγκρίθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 2015, με τους στόχους του για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Όλα αυτά καθορίζουν ένα θεματολόγιο για μια παγκόσμια μετασχηματιστική αλλαγή με σκοπό τον τερματισμό της φτώχειας, την προστασία του πλανήτη, τη διασφάλιση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία όπως αυτά κατοχυρώνονται από τη σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία (UNCRPD/UN Convention on the Rights of Persons with Disabilities), την οποία η ΕΕ και τα κράτη μέλη υποχρεούνται να εφαρμόζουν, καθώς και να διασφαλίζουν ευημερία για όλους (10). Σε επίπεδο ΕΕ, θα πρέπει επίσης να καταβληθεί προσπάθεια να εξασφαλιστεί ότι εφαρμόζεται το σύνολο της ενωσιακής νομοθεσίας (11) κατά των διακρίσεων και της ισότητας των φύλων.

2.12

Παράλληλα με τη δημόσια διαβούλευση της Επιτροπής, η ΕΟΚΕ ξεκίνησε μια σειρά συζητήσεων σε εθνικό επίπεδο στα 28 κράτη μέλη για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την πρωτοβουλία πέρα από τις Βρυξέλλες, την τόνωση της συζήτησης και την ανοικτή ανταλλαγή απόψεων για το πώς θα πρέπει να αναπτυχθεί ο πυλώνας. Πολλά από τα αποτελέσματα αυτών των συζητήσεων σε εθνικό επίπεδο αντικατοπτρίζονται στην παρούσα γνωμοδότηση.

2.13

Είναι επιτακτική ανάγκη να καθοριστεί καλύτερα το πεδίο εφαρμογής του πυλώνα. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι η πρωτοβουλία αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει όλους τους πολίτες και να καλύπτει όλες τις φάσεις του κύκλου ζωής. Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για την έλλειψη αναφοράς στους αιτούντες άσυλο και τους μετανάστες στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τον πυλώνα.

2.14

Ο ρόλος της κοινωνίας των πολιτών πρέπει να αναγνωριστεί καλύτερα και να ενισχυθεί. Πρέπει να ενισχυθεί ο διάλογος των πολιτών ώστε να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των νέων (12) και όσων βρίσκονται σε ευάλωτη κατάσταση ή αντιμετωπίζουν διακρίσεις, αισθάνονται ότι είναι σε θέση να συμμετάσχουν πλήρως στον σχεδιασμό, στην εφαρμογή και στην αναθεώρηση των διαδικασιών λήψης αποφάσεων. Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν συγκεκριμένο ρόλο να διαδραματίσουν στην εκπόνηση και την εφαρμογή πολιτικών οι οποίες, άμεσα ή έμμεσα, επηρεάζουν την απασχόληση και τις αγορές εργασίας. Ο κοινωνικός διάλογος πρέπει να προωθηθεί και να υποστηριχθεί, με παράλληλο σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων και των συλλογικών διαπραγματεύσεων και αύξηση της ικανότητας των κοινωνικών εταίρων να συμμετέχουν στον κοινωνικό διάλογο. Η κατάλληλη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και της κοινωνίας των πολιτών στις συζητήσεις σχετικά με τον πυλώνα υπογραμμίστηκε σε πολλές συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο (13). Σε τρεις συζητήσεις τονίστηκε η σημασία δημιουργίας συναινετικής προσέγγισης και αισθήματος ενστερνισμού (14).

3.1

Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι το μέλλον της εργασίας θα πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα στο πλαίσιο των συζητήσεων σχετικά με τον πυλώνα με στόχο την αντιμετώπιση των σημαντικών εν εξελίξει αλλαγών στον κόσμο της εργασίας. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι χρειάζεται πλέον μια πιο συνεκτική και ολοκληρωμένη προσέγγιση και, ως εκ τούτου, ζητεί μια συνεκτική ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση που θα εστιάζει, μεταξύ άλλων, στην εργασία του μέλλοντος, εξετάζοντας:

3.2

Το έργο της διαμόρφωσης και διαχείρισης των μετασχηματισμών που λαμβάνουν χώρα στον κόσμο της εργασίας μοιράζεται μεταξύ διαφόρων θεσμικών φορέων. Όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη πρέπει να συνεργαστούν ώστε να διασφαλιστεί ότι το μέλλον της εργασίας είναι δίκαιο και χωρίς αποκλεισμούς, προσφέρει ευκαιρίες απασχόλησης για όλους και οδηγεί στην κοινωνική πρόοδο. Η ΕΟΚΕ είναι πεπεισμένη ότι ένα καλά εκπαιδευμένο εργατικό δυναμικό, με επαρκείς δεξιότητες και με κίνητρα, στο οποίο διασφαλίζονται αξιοπρεπές εισόδημα και πρόσβαση σε ποιοτικές θέσεις εργασίας, είναι προς το συμφέρον όλων. Η εξασφάλιση θετικών μελλοντικών αποτελεσμάτων θα εξαρτηθεί από τις απαραίτητες επενδύσεις για την προσφορά στους πολίτες των εργαλείων που απαιτούνται για να προσαρμοστούν στις αλλαγές αυτές, την παροχή επαρκών δικτύων ασφαλείας και την προώθηση της καινοτομίας, και δη της κοινωνικής καινοτομίας.

3.3

Η αλλαγή στον κόσμο της εργασίας θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την «προώθηση της διαρκούς, χωρίς αποκλεισμούς και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης, καθώς και της πλήρους και παραγωγικής απασχόλησης και της αξιοπρεπούς εργασίας για όλους» (16). Ο στόχος αυτός θα πρέπει να εξεταστεί από την ΕΕ, τα κράτη μέλη και τους κοινωνικούς εταίρους στους διάφορους ρόλους τους. Θα πρέπει επίσης να συμμετέχουν οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εκπροσωπούν τα άτομα τα οποία βρίσκονται εκτός της αγοράς εργασίας. Οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία περισσότερων και ποιοτικών θέσεων εργασίας κατανέμονται άνισα μεταξύ και εντός των κρατών μελών. Η ΕΟΚΕ καλεί τους θεσμικούς φορείς των κρατών μελών να κινηθούν γρήγορα προς την κατεύθυνση μιας στρατηγικής υψηλού επιπέδου σε συνδυασμό με μια ενεργό πολιτική για την αγορά εργασίας. Αυτή πρέπει να υποστηρίζεται από την ανανεωμένη και χωρίς αποκλεισμούς ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση και από μια συνεκτική και φιλόδοξη ευρωπαϊκή βιομηχανική στρατηγική.

3.4

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκτιμήσει το γεγονός ότι η ατζέντα της ΕΕ για νέες δεξιότητες και θέσεις εργασίας (17) στηρίζεται στην έννοια της ευελιξίας με ασφάλεια και έχει υπογραμμίσει την ανάγκη να βρεθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ της ευελιξίας με ασφάλεια στο εσωτερικό και στο εξωτερικό για την πιο εύρυθμη λειτουργία των αγορών εργασίας και, παράλληλα, για την προστασία των εργαζομένων. Έχει, επίσης, υπογραμμίσει τη σημασία της ενεργού συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στην παρακολούθηση και την αξιολόγηση της εφαρμογής των πολιτικών ευελιξίας με ασφάλεια (18). Επιπλέον, η ΕΟΚΕ έχει υπογραμμίσει ότι οι υγιείς μακροοικονομικές πολιτικές που ενισχύουν την ανάπτυξη της απασχόλησης, καθώς και ένα ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον εντός του οποίου πραγματοποιείται και υποστηρίζεται η πλήρης αξιοποίηση του αναπτυξιακού δυναμικού, αποτελούν σημαντικές προϋποθέσεις για τη λειτουργία της ευελιξίας με ασφάλεια. Επίσης, η ΕΟΚΕ έχει ενθαρρύνει τα κράτη μέλη και την ΕΕ να δημιουργήσουν και να διατηρήσουν ένα νομικό πλαίσιο που να ευνοεί την προσαρμοστικότητα, το οποίο να είναι απλό, διαφανές και προβλέψιμο, καθώς και να ενισχύσουν και να υπερασπιστούν τα δικαιώματα των εργαζομένων και τη δυνατότητα διεκδίκησής τους και να προωθήσουν, μέσω της ΕΕ, τη δημιουργία σταθερού νομικού πλαισίου για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τον κοινωνικό διάλογο κατά την εφαρμογή της ευελιξίας με ασφάλεια. Έχει, επίσης, υπογραμμίσει ότι είναι σημαντική η ενεργός συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων στη συζήτηση και στη διαδικασία λήψης αποφάσεων σχετικά με την ευελιξία με ασφάλεια (19). Η εξισορρόπηση της ευελιξίας και της ασφάλειας (20), καθώς και της ικανότητας της αγοράς εργασίας να προσαρμοστεί στις νέες προκλήσεις, εξετάστηκε και τονίστηκε στις συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο σε ορισμένα κράτη μέλη (21).

3.5

Οι συνθήκες-πλαίσιο για τις αγορές εργασίας πρέπει να στηρίξουν νέες και πιο ποικιλόμορφες πορείες σταδιοδρομίας. Απαιτούνται διαφορετικές μορφές παροχής εργασίας και διαφορετικές μορφές εργασίας στην επαγγελματική ζωή. Αυτό απαιτεί την παροχή κατάλληλου νομοθετικού περιβάλλοντος για την προστασία της απασχόλησης, την παροχή ενός πλαισίου για δίκαιες συνθήκες εργασίας και την τόνωση των προσλήψεων με βάση όλες τις συμβάσεις εργασίας.

3.6

Οι αλλαγές που συμβαίνουν στον κόσμο της εργασίας είναι πολλές και πολύπλευρες. Πρέπει να βρεθούν τρόποι ώστε να διασφαλιστεί η ασφαλής μετάβαση μεταξύ θέσεων εργασίας, καθεστώτων και από την ανεργία στην απασχόληση, καθώς και από την εκπαίδευση στην εργασία, για το σύνολο του εργατικού δυναμικού. Η ικανότητα των ατόμων να προβαίνουν στις απαραίτητες μεταβάσεις σε διαφορετικά στάδια της ζωής τους και η διαθεσιμότητα των πλαισίων και των μηχανισμών στήριξης για να μπορέσουν να το πράξουν θα καθορίσουν την κοινωνία στην οποία ζούμε και την οικονομική μας ευημερία. Η ΕΟΚΕ προτείνει τη διεξαγωγή συζητήσεων με ολιστικό τρόπο όσον αφορά τα πλαίσια και τους μηχανισμούς στήριξης για την υποβοήθηση αυτών των μεταβάσεων.

3.7

Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις επίσης διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο ζούμε και εργαζόμαστε. Η προορατική χάραξη πολιτικής, τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και σε εθνικό επίπεδο, μπορεί και πρέπει να διασφαλίσει την πλήρη αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχει η ψηφιοποίηση, αποφεύγοντας συγχρόνως τις ενδεχόμενες παγίδες της ή μετριάζοντας τις επιπτώσεις τους (22). Στις συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο η ψηφιοποίηση, μαζί με συχνές αναφορές στην ανάγκη για τις απαραίτητες επενδύσεις στην εκπαίδευση και την υποδομή (23), αναγνωρίστηκε ευρέως ως μία από τις κύριες προκλήσεις που θα πρέπει να αντικατοπτρίζονται στον πυλώνα (24). Ως εκ τούτου, πρέπει να αξιολογηθεί προσεκτικά ο αντίκτυπος αυτών των εξελίξεων στην αγορά και τα πρότυπα εργασίας, στην οικονομία, στα συστήματα φορολογίας και κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και στις ελάχιστες αποδοχές διαβίωσης (25).

3.8

Το ψηφιακό θεματολόγιο και η πρωτοβουλία για την ψηφιακή ενιαία αγορά θα πρέπει να συνδεθούν με μια νέα συνολική προσέγγιση για το μέλλον της εργασίας. Η προσέγγιση αυτή θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις οικονομικές, εργασιακές και κοινωνικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένου του στόχου της παροχής των απαραίτητων δεξιοτήτων και ισότιμων όρων ανταγωνισμού. Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι αυτό μπορεί να επιτευχθεί καλύτερα, σύμφωνα με τις Συνθήκες, μέσω μιας προσέγγισης που βασίζεται στα δικαιώματα στο κατάλληλο επίπεδο και στηρίζει την πρόσβαση, μεταξύ άλλων, στην εκπαίδευση και την κοινωνική προστασία, καθώς και μέσω της βελτίωσης του συντονισμού της ΕΕ σε βασικούς τομείς όπου δεν έχει νομοθετική αρμοδιότητα.

3.9

Όπως έχει ήδη τονίσει η ΕΟΚΕ, «η συνεργασία αποτελεί βασικό στοιχείο» (26) για την αντιμετώπιση των προκλήσεων της ψηφιοποίησης. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ απευθύνεται, ιδίως, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το ευρωπαϊκό επίπεδο διακυβέρνησης στο σύνολό του, στις εθνικές κυβερνήσεις, τους κοινωνικούς εταίρους και την ευρύτερη κοινωνία των πολιτών στο σύνολό της. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο ΟΟΣΑ και η ΔΟΕ να εργαστούν από κοινού με τους κοινωνικούς εταίρους σε όλα τα κατάλληλα επίπεδα, καθώς και με οργανώσεις της ευρύτερης κοινωνίας των πολιτών, προκειμένου να αναπτύξουν τις κατάλληλες διατάξεις για αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και την προστασία που απαιτείται ώστε να ληφθούν υπόψη οι νέες μορφές εργασίας (όπως η εργασία σε απευθείας σύνδεση, η «οικονομία της περιστασιακής απασχόλησης» (gig economy) και η οικονομία του διαμοιρασμού) (27).

3.10

Ιδιαίτερη προσοχή θα πρέπει να δοθεί στην αύξηση των επιπέδων απασχόλησης των νέων. Όπως έχει ήδη αναφερθεί σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της ΕΟΚΕ, πρέπει να ληφθούν ειδικά μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων στο πλαίσιο εθνικών προγραμμάτων μεταρρυθμίσεων (28). Τα λειτουργικά προγράμματα μαθητείας και άλλες ποιοτικές μορφές συστημάτων μάθησης στην εργασία μπορούν να βοηθήσουν τους νέους να πραγματοποιήσουν μια ομαλότερη μετάβαση από το σχολείο στην απασχόληση (29). Η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει την ιδέα της θέσπισης συστημάτων εγγύησης των νέων στα κράτη μέλη που θα χρηματοδοτούνται μέσω ειδικού Ταμείου σχετικού με την πρωτοβουλία για την απασχόληση των νέων στο πλαίσιο του πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου και επικροτεί τη δημιουργία του (30).

3.11

Ο ρόλος του κοινωνικού διαλόγου τονίστηκε σε πολλές από τις συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο (31). Η ΕΟΚΕ εκφράζει ανησυχία όσον αφορά το γεγονός ότι υπάρχουν πολλές χώρες χωρίς επαρκή κοινωνικό διάλογο (32), καθώς και χώρες/τομείς όπου οι εργοδότες και οι εργαζόμενοι δεν εκπροσωπούνται στον κοινωνικό διάλογο και δεν αποτελούν μέρος των συλλογικών διαπραγματεύσεων. Αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη (33), όπως και η ανάγκη προώθησης μιας λύσης προσανατολισμένης προς την κατεύθυνση του κοινωνικού διαλόγου που θα συμβάλλει θετικά στην προστασία των εργαζομένων και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Οι συλλογικές διαπραγματεύσεις θα πρέπει να προωθηθούν σε όλα τα κατάλληλα επίπεδα· για την παρακολούθησή τους, η ΕΟΚΕ συνιστά τη συλλογή δεδομένων σχετικά με την κάλυψη των συλλογικών διαπραγματεύσεων σε όλη την Ευρώπη, μέσω δεικτών στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο, και με τον πλήρη σεβασμό των εθνικών πρακτικών και των συστημάτων εργασιακών σχέσεων.

3.12

Η τεχνολογική πρόοδος δημιουργεί νέες ευκαιρίες απασχόλησης, όμως ταυτόχρονα κάποιες θέσεις εργασίας θα εξαφανιστούν. Ο βαθμός στον οποίο θα συμβεί αυτό είναι αμφιλεγόμενος και οι πρόσφατες μελέτες πρόγνωσης διαφέρουν (34).

3.13

Σε κάθε περίπτωση, οι επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό πρέπει να είναι στο επίκεντρο κάθε μελλοντικής στρατηγικής για την εργασία. Το επίπεδο των ικανοτήτων και δεξιοτήτων, ιδίως των ψηφιακών δεξιοτήτων, θα είναι καθοριστικής σημασίας για την παροχή εφοδίων στους πολίτες και τους εργαζόμενους για το μέλλον. Η εισαγωγή της «Εγγύησης Δεξιοτήτων» (35), με την υποστήριξη των αναγκαίων επενδύσεων, θα μπορούσε να παρέχει το πλαίσιο που θα δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να αποκτούν τις απαραίτητες δεξιότητες, σε όλη τη ζωή τους. Θεμέλιο για αυτό θα είναι η πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση χωρίς αποκλεισμούς για όλους τους πολίτες της ΕΕ, η οποία θα περιλαμβάνει την επαγγελματική εκπαίδευση, τη διά βίου μάθηση, καθώς και ευκαιρίες για επανεκπαίδευση και αναβάθμιση δεξιοτήτων.

3.14

Οι τεχνολογικές μεταβολές μπορούν να ενισχύσουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων, έχουν όμως και τη δυνατότητα να επιταχύνουν τη διαδικασία της υποβάθμισης των δεξιοτήτων των εργαζομένων σε πολλά επαγγέλματα. Εκτός από τους εκπαιδευτικούς φορείς, οι επιχειρήσεις, η συνεργασία με τα συνδικάτα, το CEDEFOP και οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να διαδραματίσουν τον ρόλο τους στη διασφάλιση της ανάπτυξης ικανοτήτων και δεξιοτήτων που ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις στον μεταβαλλόμενο κόσμο της εργασίας (36), μεταξύ άλλων με την αύξηση της ανταπόκρισης των εθνικών συστημάτων εκπαίδευσης και κατάρτισης στις μεταβαλλόμενες ανάγκες σε δεξιότητες. Αυτό πρέπει να γίνει με συνεκτικό τρόπο. Η ανάπτυξη ικανοτήτων απαιτεί χρόνο και χρειάζεται επαρκείς πόρους, ενώ απαιτείται επειγόντως μεγαλύτερη και αποτελεσματικότερη επένδυση στην εκπαίδευση και την κατάρτιση. Πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη οι διαφορετικές επιπτώσεις/αποτελέσματα που έχουν τα συστήματα εκπαίδευσης και πρόνοιας στις ευρωπαϊκές χώρες και περιοχές.

3.15

Νέες μορφές εργασίας αναπτύσσονται με τέτοια ταχύτητα ώστε οι συμβατικές ρυθμίσεις να μην προλαβαίνουν να τις ακολουθήσουν και για τον λόγο αυτό πρέπει να εξεταστεί το νομικό τους καθεστώς. Η ΕΟΚΕ έχει ζητήσει επειγόντως διευκρινίσεις σχετικά με το καθεστώς των μεσαζόντων της αγοράς εργασίας και των πλατφορμών επιγραμμικής σύνδεσης, καθώς και τη διενέργεια έρευνας σχετικά με το εργασιακό καθεστώς των εργαζομένων βάσει του μοντέλου του πληθοπορισμού και άλλων νέων μορφών εργασίας και εργασιακών σχέσεων. Απαιτούνται επίσης κατευθυντήριες γραμμές για τη διευκρίνιση τυχόν ασαφειών σχετικά με το καθεστώς απασχόλησης ως προς τη φορολογία και την κοινωνική ασφάλιση (37). Γενικός στόχος πρέπει να είναι η εγγύηση δίκαιων συνθηκών εργασίας για όλους με στόχο να εξασφαλιστεί ότι όλοι οι εργαζόμενοι καλύπτονται από τα θεμελιώδη πρότυπα εργασίας και επαρκή κοινωνική προστασία.

3.16

Οι κοινωνικοί εταίροι, ιδίως, είναι στο επίκεντρο όταν πρόκειται για την προώθηση της υπό διαπραγμάτευση ευελιξίας και σταθερότητας της εργασίας σε όλα τα κατάλληλα επίπεδα, όμως αυτό απαιτεί δέσμευση των κυβερνήσεων και της διακυβέρνησης ευρωπαϊκού επιπέδου, επιπρόσθετα με τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, των κυβερνήσεων και των κοινωνικών εταίρων. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη δηλώσει ότι η ΕΕ και τα κράτη μέλη, σε διαβούλευση με τους κοινωνικούς εταίρους, θα πρέπει να εξετάσουν στρατηγικές για την προσαρμογή του πεδίου εφαρμογής των κοινωνικών και εργασιακών προτύπων, έτσι ώστε να αντανακλούν τις συνθήκες ενός ψηφιοποιημένου εργασιακού περιβάλλοντος (38).

3.17

Η «οικονομία του διαμοιρασμού» (sharing economy) και τα άλλα νέα πρότυπα απασχόλησης δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται ως μέσο για την αποφυγή αξιοπρεπών μισθών ή την εκπλήρωση φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεων (39). Η ΕΟΚΕ έχει επίσης προτείνει ήδη η ΕΕ να εξετάσει τρόπους με τους οποίους θα ενθαρρυνθεί η ανάπτυξη των πλατφορμών της ΕΕ κατά τρόπο ώστε η αξία που δημιουργείται να παραμένει στις τοπικές οικονομίες (40).

3.18

Τα θέματα της σύγκλισης των μισθών και της θέσπισης κατώτατων μισθών στα κράτη μέλη τέθηκαν από τους συμμετέχοντες σε ορισμένες από τις συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο (41). Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι πρέπει να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή. Η μελέτη της ΔΟΕ με θέμα την Οικοδόμηση κοινωνικού πυλώνα για την ευρωπαϊκή σύγκλιση  (42) αποτελεί χρήσιμο σημείο αναφοράς. Τονίζει ότι μια σειρά από δείκτες μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη σύγκριση των ελάχιστων επιπέδων των μισθών, οι οποίοι λαμβάνουν υπόψη τις εθνικές συνθήκες, με δημοφιλέστερο τον λόγο του ελάχιστου προς τον διάμεσο (ή μέσο) μισθό. Επιπλέον, αναφέρει ότι η υιοθέτηση μιας κοινής προσέγγισης για τις πολιτικές ελάχιστου μισθού σε επίπεδο ΕΕ θα μπορούσε να συμβάλει στον περιορισμό της έκτασης της φτώχειας στη διευρυμένη Ένωση και να περιορίσει το ποσοστό των ατόμων με χαμηλή αμοιβή μέσα σε εθνικά πλαίσια. Προτείνει ότι αφετηρία θα μπορούσε να είναι μια τριμερής ανάλυση σε εθνικό επίπεδο της ελάχιστης κάλυψης, επιπέδου και συμμόρφωσης των μισθών, όπως αναφέρεται στα μέσα της ΔΟΕ. Η μελέτη της ΔΟΕ αναφέρει επίσης ότι τα ευρήματα μιας σειράς μελετών υπογραμμίζουν τη σημασία μιας ισορροπημένης προσέγγισης —όπως τονίζεται στη σύμβαση αριθ. 131— σε σχέση με τα στοιχεία που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τον καθορισμό του επιπέδου του κατώτατου μισθού τα οποία, όσο αυτό είναι δυνατό και σκόπιμο σε σχέση με τις εθνικές πρακτικές και συνθήκες, περιλαμβάνουν: α) τις ανάγκες των εργαζομένων και των οικογενειών τους, λαμβάνοντας υπόψη το γενικό επίπεδο των μισθών στη χώρα, το κόστος ζωής, τις παροχές κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και το σχετικό βιοτικό επίπεδο άλλων κοινωνικών ομάδων, και β) τους οικονομικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων των απαιτήσεων της οικονομικής ανάπτυξης, τα επίπεδα της παραγωγικότητας και τη σκοπιμότητα της επίτευξης και της διατήρησης ενός υψηλού επιπέδου απασχόλησης. Χρειάζονται περαιτέρω συζητήσεις για τα θέματα αυτά και θα πρέπει να πραγματοποιηθούν στο πλαίσιο της ανάπτυξης του κοινωνικού πυλώνα. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι η βασική αρμοδιότητα και η αυτονομία των εθνικών κοινωνικών εταίρων όσον αφορά τις διαδικασίες καθορισμού των μισθών πρέπει να γίνονται πλήρως σεβαστές, σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές. Η ανάγκη να γίνονται σεβαστές η κατανομή των αρμοδιοτήτων και η αρχή της επικουρικότητας, καθώς και ο ρόλος των κοινωνικών εταίρων στον καθορισμό του ύψους των κατώτατων μισθών (43), αναφέρθηκαν επίσης σε ορισμένες συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο. Συνολικά, η ΕΟΚΕ έχει ήδη δηλώσει ότι δεν έχει επέλθει σύγκλιση μεταξύ των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ, παρά τις προσδοκίες μιας ενδογενούς βέλτιστης νομισματικής ζώνης (44).

3.19

Σε ορισμένες συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο αναγνωρίστηκε ότι οι δημογραφικές αλλαγές (45) και τα μεταβαλλόμενα πρότυπα στην κοινωνία είναι επιπλέον παράγοντες που επηρεάζουν βαθύτατα τον κόσμο της εργασίας. Οι ενεργητικές πολιτικές για την αγορά εργασίας (ΕΠΑΕ) πρέπει να είναι αποτελεσματικές και στοχευμένες, ώστε να επιτευχθούν καλά αποτελέσματα για την απασχόληση. Σε μία χώρα συζητήθηκε η εστίαση στη δυνατότητα συμμετοχής ιδιωτικών φορέων για τη βελτίωση της ενεργού βοήθειας όσον αφορά άτομα που αναζητούν εργασία (46). Οι πολιτικές για την απασχόληση και την αγορά εργασίας στην Ευρώπη πρέπει να συνεχίσουν να εφαρμόζουν συγκεκριμένα μέτρα με σκοπό τόσο την εφαρμογή στην πράξη της αρχής της αποφυγής διακρίσεων στην εργασία όσο και την κατοχύρωση της ισότητας μεταξύ όλων των ομάδων εργαζομένων (47).

3.20

Η ισότητα των φύλων αποτελεί κεντρικό στοιχείο της διασφάλισης δίκαιων συνθηκών εργασίας για όλους. Εκτός από την ύπαρξη περισσότερων γυναικών στην αγορά εργασίας, η γήρανση του πληθυσμού και η παράταση του επαγγελματικού βίου είναι πιθανόν να επιφέρουν αυξημένες ευθύνες παροχής φροντίδας σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η ευελιξία στην εργασία, ο χρόνος εργασίας και ο βιώσιμος συνδυασμός του επαγγελματικού με τον οικογενειακό βίο θα είναι όλο και μεγαλύτερης σημασίας για όλους τους εργαζόμενους. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επισημάνει ότι η συμφιλίωση των ευθυνών της οικογενειακής και επαγγελματικής ζωής χρειάζεται συντονισμό σε ένα ευρύ φάσμα τομέων, όπως η παροχή φροντίδας, η γονική άδεια και οι φιλικοί προς την οικογένεια χώροι εργασίας (48). Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση να εισαχθεί μια ολοκληρωμένη προσέγγιση μεταξύ νομοθετικών και μη νομοθετικών μέτρων στο κατάλληλο επίπεδο για την προώθηση της εξισορρόπησης μεταξύ εργασίας και ζωής στα κράτη μέλη. Είναι σημαντικό επαρκείς επενδύσεις να στοχεύουν σε προσβάσιμες και οικονομικά προσιτές υπηρεσίες φροντίδας. Αυτό θα συμβάλει στην αύξηση της συμμετοχής στην εργασία συνολικά, ιδίως μεταξύ των γυναικών, και μάλιστα σε βάση πλήρους απασχόλησης.

3.21

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην ένταξη στην αγορά εργασίας των ευάλωτων τομέων της κοινωνίας και των μειονοτήτων. Η οικονομική, κοινωνική και πολιτιστική κατάσταση των Ρομά δεν βελτιώνεται στα περισσότερα κράτη μέλη και, όπως αναφέρεται σε έκθεση της ΕΟΚΕ, η στρατηγική για τους Ρομά θα πρέπει να περιλαμβάνεται σταθερά στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (49).

3.22

Τα βιώσιμα συνταξιοδοτικά συστήματα είναι καθοριστικής σημασίας αν ληφθεί υπόψη η γήρανση των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Η Επιτροπή έχει δηλώσει ότι η αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης σύμφωνα με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής, σε συνδυασμό με τις προσπάθειες για την προώθηση της ενεργού γήρανσης, όχι μόνο επιτρέπει την ουσιαστική μείωση των δαπανών για συντάξεις, αλλά και επιτρέπει την επίτευξη υψηλότερων συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ έχει επικρίνει στο παρελθόν την πρόταση της Επιτροπής σύμφωνα με την οποία η ηλικία συνταξιοδότησης να αναπροσαρμόζεται ανάλογα με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής και πρότεινε αντ’ αυτού μέτρα που φέρνουν την πραγματική ηλικία συνταξιοδότησης πιο κοντά στη νόμιμη ηλικία συνταξιοδότησης (50). Όπως αναφέρει η Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας, ο περιορισμός της ανεργίας και η ενθάρρυνση μεγαλύτερης παραμονής στην αγορά εργασίας σήμερα, μεταξύ άλλων μέσω της αύξησης της συμμετοχής στην αγορά εργασίας των γυναικών, θα είναι καίριας σημασίας για τη μελλοντική βιωσιμότητα και την επάρκεια των συνταξιοδοτικών παροχών (51). Για παράδειγμα, ένας ευρωπαϊκός δείκτης συγκριτικής βιωσιμότητας και επάρκειας των συντάξεων θα ήταν ένα χρήσιμο σημείο αναφοράς για την υποστήριξη των προσπαθειών των κρατών μελών να μεταρρυθμίσουν τα συνταξιοδοτικά τους συστήματα και να μειώσουν τη φτώχεια.

3.23

Ο στόχος τού να κάνουμε τους ανθρώπους να εργάζονται περισσότερο πρέπει να συνοδεύεται από μια διά βίου προσέγγιση που να περιλαμβάνει καλές συνθήκες εργασίας, μεταξύ άλλων, πολιτικές υγείας και ασφάλειας και σχετικές με τον χρόνο εργασίας, καθώς και ενθάρρυνση των πολιτών ώστε να επιδιώκουν ευκαιρίες διά βίου μάθησης. H παράταση της επαγγελματικής σταδιοδρομίας μέχρι την ηλικία συνταξιοδότησης, με αξιοπρεπές εισόδημα κατά τη διάρκεια των ετών εργασίας και με αποτέλεσμα μια αξιοπρεπή σύνταξη, καθώς και οι πολιτικές που καθιστούν δυνατή την ομαλή μετάβαση προς τη συνταξιοδότηση για τους εργαζόμενους μεγαλύτερης ηλικίας, αποτελούν επίσης προαπαιτούμενο: η εξέλιξη του τρόπου με τον οποίο εργαζόμαστε αποτελεί επίσης βασικό παράγοντα για το θέμα αυτό.

3.24

Τα πρότυπα της κοινωνικής ασφάλισης στην ΕΕ διαφέρουν σε μεγάλο βαθμό, ανάλογα με τα διάφορα συστήματα και τις παραδόσεις. Η ΕΟΚΕ έχει υποστηρίξει τη θέσπιση σαφέστερων στρατηγικών προτεραιοτήτων της ΕΕ στην κοινωνική πολιτική και την επεξεργασία γενικών αρχών κοινωνικής πολιτικής στο πλαίσιο ενός σταθερού προγράμματος εργασιών. Η ΕΟΚΕ αναφέρθηκε επίσης στην ανάγκη για ένα υποχρεωτικό ελάχιστο επίπεδο κοινωνικής προστασίας (52) και προτείνει να οριστούν πρότυπα υψηλού επιπέδου, σε κατάλληλα επίπεδα, λαμβάνοντας παράλληλα δεόντως υπόψη τόσο τη βιωσιμότητα όσο και την επάρκεια των απαιτήσεων. Απαιτείται καλύτερη ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών για ένα πιο περιεκτικό δίκτυο κοινωνικής ασφάλειας για όλους όσοι ζουν νόμιμα στην ΕΕ. Στο πλαίσιο των προκλήσεων της εργασίας 4.0 και της έλευσης νέων μορφών απασχόλησης και ημιαπασχόλησης, είναι απαραίτητο να προβληματιστούμε και να αποφασίσουμε τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη μπορούν να μεταρρυθμίσουν τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισής τους ώστε να μετατρέψουν την ασφάλιση ανεργίας σε ασφάλιση απασχόλησης χωρίς αποκλεισμούς που μπορεί να λειτουργήσει ως μια μελλοντική ζώνη ασφαλείας, αλλά και να διευκολύνουν την απασχόληση και την αξιοπρεπή εργασία. Είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι η εργασία αποτελεί πιο ελκυστική επιλογή από την εξάρτηση από τα επιδόματα, δημιουργώντας τα σωστά κίνητρα ώστε οι πολίτες να ζουν καλύτερα ως εργαζόμενοι, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα την ασφάλεια εισοδήματος για όσους δεν βρίσκουν εργασία. Η συγκριτική αξιολόγηση σε αυτόν τον τομέα θα μπορούσε να επιφέρει προστιθέμενη αξία για τα κράτη μέλη να βελτιώσουν, εφόσον απαιτείται, τις προϋποθέσεις επιλεξιμότητας, τη διάρκεια και τα επίπεδα των παροχών.

3.25

Ήδη από το 2009, η ΕΟΚΕ τόνισε ότι η Ευρώπη πρέπει να ανακτήσει την ηγετική της θέση στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας. Υπογράμμισε ότι οι επιδόσεις στον επιστημονικό και τεχνικό τομέα, καθώς και η εφαρμογή τους σε μια ανταγωνιστική παγκοσμιοποιημένη οικονομία, θα διασφαλίσουν ότι η Ευρώπη έχει μέλλον στην παγκόσμια βιομηχανική αρένα. Επιπλέον, τόνισε ότι το ανοικτό στην πρόοδο κοινωνικό κλίμα αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για την καινοτομία (53). Η δημιουργική επιχειρηματικότητα που οδηγεί σε ευκαιρίες απασχόλησης διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός φιλικού προς την καινοτομία περιβάλλοντος. Η κοινωνία των πολιτών έχει να διαδραματίσει καίριο ρόλο στη διαδικασία αυτή.

3.26

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι υπάρχει σύνδεση μεταξύ της ικανότητας για καινοτομία στον χώρο εργασίας και της συμμετοχής των εργαζομένων. Επιπλέον, η «χρηστή» και «βιώσιμη» εταιρική διακυβέρνηση πρέπει να βασίζεται στις νομικές δομές οι οποίες έχουν αποδείξει την αξία τους στην εσωτερική αγορά και σε πρακτικές συμμετοχής των εργαζομένων μέσω της ενημέρωσης, της διαβούλευσης και, κατά περίπτωση, της συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων (54). Οι διατάξεις για την υποχρεωτική συμμετοχή των εργαζομένων θα πρέπει να ενοποιηθούν και να εφαρμόζονται καθολικά στο δίκαιο της ΕΕ, βάσει των προτύπων που έχουν ήδη επιτευχθεί (55).

3.27

Η αλλαγή του κλίματος παρουσιάζει σημαντικές περιβαλλοντικές και κοινωνικές προκλήσεις για την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Το μέλλον της εργασίας θα διαμορφωθεί επίσης από την επείγουσα ανάγκη μετασχηματισμού των οικονομιών, των βιομηχανιών και των θέσεων εργασίας μας για την προστασία του πλανήτη. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την επικύρωση της συμφωνίας του Παρισιού από την ΕΕ. Έχει ήδη ζητήσει στο παρελθόν την οικοδόμηση συνασπισμού μεταξύ της κοινωνίας των πολιτών και των υποεθνικών αρχών για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων της COP21 (56). Η εκπλήρωση των δεσμεύσεων αυτών πρέπει να συνάδει με τις δεσμεύσεις της ΕΕ για τον περιορισμό της φτώχειας. Η στήριξη της δίκαιης μετάβασης, της αξιοπρεπούς εργασίας και της απασχολησιμότητας θα απαιτήσει επενδύσεις σε πόρους για τη στήριξη των κοινοτήτων και των εργαζομένων σε τομείς που έχουν ήδη επηρεαστεί από την εν λόγω μετάβαση, καθώς και να υπάρξει πρόβλεψη και να διευκολυνθεί η μελλοντική αναδιάρθρωση και μετάβαση σε μια πιο πράσινη και πιο βιώσιμη οικονομία. Το Επενδυτικό Πρόγραμμα για την Ευρώπη πρέπει να στηρίζει σχέδια σύμφωνα με τις δεσμεύσεις της COP21.

4.1

Τόσο οι κοινωνικές όσο και οι οικονομικές ανισορροπίες αποτελούν απειλή για την ΕΕ. Υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή και την πολιτική αξιοπιστία, και παρεμποδίζουν την οικονομική πρόοδο. Η ΕΟΚΕ έχει ήδη διατυπώσει τις απόψεις της σχετικά με την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στην καταπολέμηση της φτώχειας και να καταστεί ο αγώνας κατά της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού ένα από τα σημαντικότερα συστατικά του πυλώνα (57).

4.2

Αν και αναγνωρίζει ότι η μείωση της φτώχειας είναι κατά κύριο λόγο στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, η ΕΟΚΕ καλεί επίσης το Συμβούλιο της ΕΕ να επαναλάβει τη δέσμευση στον στόχο για μείωση της φτώχειας της στρατηγικής «Ευρώπη 2020», ακολουθώντας ταυτόχρονα μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση. Αυτό σημαίνει ότι η μείωση της φτώχειας πρέπει να αντιμετωπίζεται συστηματικά μέσω της διαδικασίας του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου και ότι η στρατηγική «Ευρώπη 2020» θα πρέπει να συνδέεται με το θεματολόγιο με ορίζοντα το 2030 (58). Η οικονομική ανάπτυξη και η ανταγωνιστικότητα είναι απαραίτητες, ως εκ τούτου είναι σημαντική μια μακροοικονομική πολιτική που να συμβάλλει στη δημιουργία αξιοπρεπών θέσεων εργασίας για τη μείωση των ανισοτήτων και της φτώχειας.

4.3

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη δηλώσει ότι όσο περισσότερο διαρκεί η υφιστάμενη πολιτική εξοικονόμησης, που επιδιώκει πρωτίστως τη μείωση των δαπανών χωρίς επαρκή μέτρα για τη δημιουργία ανάπτυξης, κοινωνικής συνοχής και αλληλεγγύης, διαφαίνεται ολοένα και περισσότερο ότι οι αυξανόμενες κοινωνικές ανισότητες θέτουν σε κίνδυνο την οικονομική ολοκλήρωση και την ευημερία της Ευρώπης (59). Η ΕΟΚΕ ζητεί να καταβληθούν νέες προσπάθειες για την προώθηση της έννοιας της κοινωνικής επένδυσης σε όλους τους σχετικούς τομείς πολιτικής (60). Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω ο τρόπος σύνδεσης του Σχεδίου Juncker 2 με τους στόχους της δέσμης κοινωνικών επενδύσεων. Επιπλέον, έχει ζητήσει την υιοθέτηση ευρωπαϊκού συμφώνου κοινωνικών επενδύσεων (61), το οποίο θα στηρίζει τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και τις κοινωνικές επενδύσεις και θα συμβάλλει στην επίτευξη ανανεωμένης οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής σύγκλισης.

4.4

Η ΕΟΚΕ επικρότησε τη δέσμη κοινωνικών επενδύσεων της Επιτροπής, η οποία φαίνεται να σηματοδοτεί μια χαρακτηριστική στροφή προς την ενίσχυση της έμφασης στην κοινωνική επένδυση, που δεν θεωρείται ως κόστος αλλά ως επένδυση στο δυναμικό ανάπτυξης και απασχόλησης της Ευρώπης (62). Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν έχουν καταβληθεί περισσότερες προσπάθειες για την αποτελεσματική υλοποίηση των στόχων αυτών. Η κοινωνική επένδυση προσφέρει οικονομικές και κοινωνικές αποδόσεις με την πάροδο του χρόνου όσον αφορά την αύξηση της απασχόλησης ή των εισοδημάτων από εργασία, τη βελτίωση της υγείας, τη μείωση της ανεργίας, τη βελτίωση της εκπαίδευσης, τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού κ.λπ. Επίσης, βελτιώνει την ευημερία και την ευζωία των ατόμων, τονώνοντας παράλληλα την οικονομία με τη διασφάλιση πιο ειδικευμένου εργατικού δυναμικού και υψηλότερης παραγωγικότητας και απασχόλησης. Η επένδυση αυτή, ειδικά όταν ενισχύει την ανάπτυξη, θα συμβάλει στην ενίσχυση των δεξιοτήτων και των προσόντων των ατόμων, θα βελτιώσει τις ευκαιρίες τους στην κοινωνία και στην αγορά εργασίας, αλλά και θα συμβάλει στην τόνωση της οικονομίας, βοηθώντας την ΕΕ να εξέλθει από την κρίση ισχυρότερη και πιο ανταγωνιστική. Επιπλέον, θα διασφαλίσει αποδοτικότερες και αποτελεσματικότερες δημόσιες δαπάνες, με αποτέλεσμα την εξοικονόμηση για τους δημόσιους προϋπολογισμούς μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

4.5

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι ο σημαντικός ρόλος της κοινωνικής οικονομίας, των κοινωνικών επιχειρήσεων, της κοινωνίας των πολιτών και των κοινωνικών εταίρων για την υλοποίηση της δέσμης κοινωνικών επενδύσεων αναγνωρίζεται ρητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (63).

4.6

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη εκφράσει την άποψη ότι η θέσπιση ενός ευρωπαϊκού ελάχιστου εισοδήματος δυνάμει μιας οδηγίας-πλαισίου θα συμβάλει στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού, θα διασφαλίσει την οικονομική και εδαφική συνοχή, θα προστατεύσει τα θεμελιώδη δικαιώματα του ατόμου, θα εγγυηθεί την ισορροπία μεταξύ των οικονομικών και κοινωνικών στόχων και θα διανείμει δίκαια τον πλούτο και το εισόδημα. Επαναλαμβάνει την έκκλησή της προς την Επιτροπή να εξετάσει τις δυνατότητες χρηματοδότησης για ένα ευρωπαϊκό ελάχιστο εισόδημα και τη σύσταση σχετικού ταμείου (64).

4.7

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την άποψη ότι τα βιώσιμα, αποδοτικά και αποτελεσματικά συστήματα κοινωνικής πρόνοιας είναι υψίστης σημασίας για όλες τις κοινωνίες στην ΕΕ. Είναι ζωτικής σημασίας μέσα για τη διατήρηση της κοινωνικής και εδαφικής συνοχής, της αλληλεγγύης, της σταθερότητας στην κοινωνία, καθώς και της υποστήριξης της οικονομικής ανάπτυξης. Τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας έχουν επίσης σημαντικό ρόλο ως αυτόματοι σταθεροποιητές, όπως διαπιστώθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης. Αναγνωρίζοντας ότι η απόφαση σχετικά με τη δομή και το περιεχόμενο των κοινωνικών πολιτικών έγκειται κατά κύριο λόγο στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, οι εθνικές και κοινοτικές πρωτοβουλίες θα πρέπει να αποσκοπούν στη βελτίωση της αποτελεσματικότητας και στην ενίσχυση των συστημάτων κοινωνικής προστασίας που καλύπτουν την κοινωνική ασφάλιση, την κοινωνική πρόνοια και τις κοινωνικές υπηρεσίες, την υγειονομική περίθαλψη και την παροχή στέγης (65). Όπως αναφέρεται από το Συμβούλιο και την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας, τα κράτη μέλη θα πρέπει να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για τη βελτίωση της απόδοσης των συστημάτων κοινωνικής προστασίας και τη διασφάλιση παροχής καλύτερων κοινωνικών αποτελεσμάτων, μεγιστοποιώντας παράλληλα τον θετικό αντίκτυπο της απασχόλησης και της ανάπτυξης (66).

4.8

Οι εθνικοί φορείς κοινωνικής πρόνοιας και οι δημόσιες αρχές φέρουν την ευθύνη για τη διασφάλιση καθολικών, ποιοτικών, οικονομικά προσιτών και προσβάσιμων κοινωνικών υπηρεσιών. Το κράτος πρέπει να πιστοποιεί, να επενδύει και να επιβλέπει την πρόσβαση στην παροχή των υπηρεσιών αυτών, οι οποίες μπορεί να παρέχονται από δημόσιες αρχές, μη κερδοσκοπικού ή κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορείς, όπως συμβαίνει ήδη σε πολλές χώρες της ΕΕ. Οι αντιπροσωπευτικές οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ιδίως οι κοινωνικοί εταίροι, οι κοινωνικές επιχειρήσεις και τα ταμεία αλληλασφάλισης, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Ο ρόλος αυτός επεκτείνεται στην εκπόνηση, την υλοποίηση, την παροχή και την επιτήρηση της κοινωνικής ασφάλισης, της ασφάλισης υγείας και των συστημάτων κοινωνικής πρόνοιας. Επιπλέον, η στενότερη συνεργασία μεταξύ όλων των φορέων μπορεί να συμβάλει στην αποτελεσματικότερη και καλύτερη χρήση των δημόσιων πόρων για την υλοποίηση των κοινωνικών πολιτικών. Στην εν λόγω συνεργασία περιλαμβάνεται επίσης η δυνατότητα χρήσης εταιρικών σχέσεων μεταξύ δημόσιων αρχών και ιδιωτικών φορέων, με παράλληλο σεβασμό των χαρακτηριστικών των εθνικών συστημάτων.

4.9

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι απαιτείται εκτενέστερος και πιο διαφανής διάλογος μεταξύ των σχετικών φορέων ώστε τα συστήματα κοινωνικής προστασίας να μετασχηματιστούν και να καταστούν περισσότερο βιώσιμα όσον αφορά την ιεράρχηση των πόρων σε αποτελεσματικές, αποδοτικές και σχετικές δημόσιες επενδύσεις, με πλήρη σεβασμό και με στόχο την προαγωγή των κοινωνικών δικαιωμάτων, και ιδίως των θεμελιωδών αρχών των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης των κρατών μελών.

4.10

Η μετάβαση προς την Εργασία 4.0 θα πρέπει να συνοδεύεται από την παράλληλη μετάβαση προς την Πρόνοια 4.0. Η κρίση, η αργή ανάπτυξη και το υψηλό επίπεδο ανεργίας, αλλά και ο συνδυασμός της αυξανόμενης γήρανσης του πληθυσμού και της συρρίκνωσης του εργατικού δυναμικού, θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα και την επάρκεια των συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Παράλληλα, κοινωνικές υπηρεσίες ζητούνται ολοένα και περισσότερο, ιδίως ως αποτέλεσμα της γήρανσης του πληθυσμού, όμως οι πόροι για την κάλυψη της ζήτησης αυτής είναι περιορισμένοι. Είναι επομένως απαραίτητες μεταρρυθμίσεις ώστε να τεθούν σε εφαρμογή αποτελεσματικά και οικονομικά αποδοτικά συστήματα κοινωνικής προστασίας, κοινωνικές πολιτικές και υπηρεσίες. Ο πυλώνας πρέπει όχι μόνο να ανταποκρίνεται στη σύλληψη των μετασχηματισμών που συμβαίνουν στον κόσμο της εργασίας, αλλά θα πρέπει επίσης να στοχεύει στη στήριξη των κρατών μελών κατά την παροχή κατάλληλων λύσεων για την αντιμετώπιση των σημαντικών αλλαγών που σημειώνονται όσον αφορά τα συστήματα κοινωνικής πρόνοιας, τις κοινωνικές πολιτικές και τις υπηρεσίες. Βασικοί στόχοι πρέπει να είναι η διασφάλιση της ποιότητας, της βιωσιμότητας, της προσβασιμότητας, της οικονομικής προσιτότητας και της επάρκειάς τους για όλους όσοι εξαρτώνται από αυτές, μέσω των κατάλληλων ρυθμιστικών πλαισίων και πολιτικών.

4.11

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει επίσης ότι η συνεχής πίεση στους κρατικούς προϋπολογισμούς, οι δημογραφικές και κοινωνικές αλλαγές, καθώς και οι αναδυόμενες νέες κοινωνικές προκλήσεις, έχουν δημιουργήσει σε πολλά κράτη μέλη νέες και καινοτόμες μορφές οργάνωσης για τη χρηματοδότηση και την προσφορά παροχών και υπηρεσιών. Το φαινόμενο αυτό, που ονομάζεται κοινωνική καινοτομία, καθοδηγείται από την ανάγκη για την αντιμετώπιση ανικανοποίητων κοινωνικών αναγκών. Είναι συμπληρωματικό της παραδοσιακής παροχής κοινωνικής πρόνοιας από το κράτος με την κινητοποίηση διαφόρων κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων και οικονομικών πόρων σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές. Ωστόσο, δεν πρέπει να αντικαθιστά την ευθύνη και τον ρόλο του κράτους και των διαφόρων δημόσιων συνιστωσών του στη διασφάλιση καθολικής πρόσβασης σε ποιοτικές, οικονομικά προσιτές, βιώσιμες και προσβάσιμες υπηρεσίες για τους κατοίκους της ΕΕ σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές. Η κοινωνική καινοτομία δημιουργεί κοινωνικό κεφάλαιο και ενισχύει τον ρόλο των τοπικών κοινωνιών. Συνιστάται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν ότι σημαντικά εργαλεία όπως οι δημόσιες συμβάσεις και τα ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά ταμεία χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά για τη στήριξη της κοινωνικής καινοτομίας και των επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας.

4.12

Η ΕΟΚΕ έχει επανειλημμένως υπογραμμίσει τον ιδιαίτερο και σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η κοινωνική οικονομία, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών επιχειρήσεων, στην παροχή οικονομικών και κοινωνικών λύσεων (67). Ο τομέας αποτελεί βασικό στοιχείο του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και συμβάλλει άμεσα στην κοινωνική και οικονομική συνοχή και αλλαγή με σκοπό τη δικαιότερη κατανομή του εισοδήματος και του πλούτου και την ενεργό συμμετοχή στα κοινά. Πιο πρόσφατα, η ΕΟΚΕ ζήτησε την εκπόνηση σχεδίου δράσης της ΕΕ για την κοινωνική οικονομία (68).

4.13

Σε γενικές γραμμές, και στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της ΕΕ, ο πυλώνας πρέπει να στοχεύει στην παροχή κοινού πλαισίου αναφοράς για τη συγκριτική αξιολόγηση και την παρακολούθηση του απαραίτητου εθνικού νομικού και πολιτικού πλαισίου για τη διασφάλιση του δικαιώματος σε καλής ποιότητας παροχές, ιδίως επιδομάτων κοινωνικής προστασίας (69), συμπεριλαμβανομένης της διαθεσιμότητας, της οικονομικής προσιτότητας και της προσβασιμότητας των κοινωνικών υπηρεσιών, καθώς και της βιωσιμότητας και της αποτελεσματικότητας. Αυτό θα πρέπει να ισχύει σε όλους τους κλάδους κοινωνικής ασφάλισης (70) καθώς και σε όλες τις άλλες υπηρεσίες κοινωνικής προστασίας.

4.14

Στο ίδιο πνεύμα, ο πυλώνας θα πρέπει να αποσκοπεί στη δημιουργία των απαραίτητων κινήτρων ώστε τα κράτη μέλη να διασφαλίσουν τη δυνατότητα μεταφοράς των δικαιωμάτων που αποκτώνται σύμφωνα με τα σχετικά εθνικά κριτήρια, εξασφαλίζοντας έτσι την ελεύθερη κυκλοφορία. Η εν λόγω διαβεβαίωση θα μπορούσε να επιτρέψει μια πιο προσαρμοσμένη υποστήριξη για κάθε άτομο ώστε να οργανώσει την επαγγελματική και ιδιωτική του ζωή. Θα παράσχει περισσότερο αξιόπιστα και ευέλικτα μέσα για την προσαρμογή του κύκλου ζωής του κάθε πολίτη της ΕΕ, ιδίως επιτρέποντας την ομαλή μετάβαση κατά την είσοδο, στη διάρκεια και κατά την έξοδο από την αγορά εργασίας.

4.15

Επιπλέον, ο πυλώνας θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για τον καθορισμό σημείων αναφοράς σχετικά με την παροχή βασικών υπηρεσιών. Θα πρέπει να αναπτυχθούν στρατηγικές υλοποίησης από τα κράτη μέλη, λαμβάνοντας υπόψη την ειδική κοινωνικοοικονομική και δημοσιονομική κατάσταση της κάθε χώρας. Τα σημεία αναφοράς δεν πρέπει να περιορίζονται στη διαθεσιμότητα υπηρεσιών και θα πρέπει να καθοδηγούν την εφαρμογή των βασικών αρχών που κατοχυρώνονται στο πρωτόκολλο 26 (καθολική πρόσβαση, ποιότητα, ασφάλεια, οικονομική προσιτότητα, ίση μεταχείριση και προώθηση των δικαιωμάτων των χρηστών). Το εθελοντικό ευρωπαϊκό πλαίσιο ποιότητας για τις κοινωνικές υπηρεσίες και το ευρωπαϊκό πλαίσιο ποιότητας για την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ως σημείο αναφοράς για την ανάπτυξη των κριτηρίων αξιολόγησης.

4.16

Η αρχή της ισότητας των ευκαιριών για όλους κατοχυρώνεται στις ευρωπαϊκές Συνθήκες και πρέπει να αντικατοπτρίζεται πλήρως και επαρκώς σε έναν περιεκτικό κοινωνικό πυλώνα. Καθώς το κεκτημένο της ΕΕ προβλέπει ήδη ένα κοινό σύνολο ελάχιστων προτύπων για τους εργαζόμενους σε όλη την Ευρώπη, αυτά θα πρέπει βεβαίως να εφαρμόζονται. Η ισότητα και η μη διάκριση πρέπει να διασφαλίζονται για άνδρες και γυναίκες, καθώς και για όλες τις ομάδες της κοινωνίας μας, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με ειδικές ανάγκες, των ΛΟΑΔΜ, όσων ατόμων ανήκουν σε εθνοτικές μειονότητες και γενικά όσων πέφτουν θύματα διακρίσεων.

4.17

Η επίτευξη υψηλότερων επιπέδων συμμετοχής στην απασχόληση διαφορετικών ομάδων στην Ευρώπη είναι απαραίτητη για την αντιμετώπιση της γήρανσης του πληθυσμού και της συρρίκνωσης του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας. Πρόοδος απαιτείται επίσης στην προώθηση της ισότητας και της μη διάκρισης σε άλλες πτυχές της ζωής, πέρα από την εργασία, όπως στην πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες, στην εκπαίδευση, τη στέγαση και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη. Στο πλαίσιο αυτό, ευελπιστούμε ότι θα δρομολογηθούν γρήγορα εκ νέου οι συζητήσεις για μια οδηγία της ΕΕ για την ίση μεταχείριση όσον αφορά την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες.

5.1

Η ΕΟΚΕ διοργάνωσε συζητήσεις με την οργανωμένη κοινωνία των πολιτών σε όλα τα κράτη μέλη μεταξύ 2 Σεπτεμβρίου και 2 Νοεμβρίου 2016. Οι συζητήσεις συντονίζονταν από τρία μέλη της ΕΟΚΕ («τριάδες») από την εκάστοτε χώρα, συχνά σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (15 συζητήσεις) ή το εθνικό Οικονομικό και Κοινωνικό Συμβούλιο (7 συζητήσεις). Οι συμμετέχοντες προέρχονταν από ένα ευρύ φάσμα εργοδοτικών οργανώσεων, συνδικάτων και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και, λιγότερο συχνά, από τον ακαδημαϊκό χώρο. Συνολικά, σχεδόν 1 800 εκπρόσωποι οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών συμμετείχαν στις 28 συζητήσεις.

5.2

Στην πλειοψηφία των συζητήσεων ως βάση για την ανταλλαγή απόψεων χρησιμοποιήθηκε μια σειρά από καίρια ερωτήματα. Οι συζητήσεις κάλυψαν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, γεγονός που αντικατοπτρίζει τα διαφορετικά εθνικά συστήματα, τις προτεραιότητες και τις περιστάσεις. Μετά από τις συζητήσεις, οι συντονιστικές τριάδες εκπόνησαν εθνικές εκθέσεις οι οποίες, στις περισσότερες περιπτώσεις, περιλάμβαναν συμπεράσματα ή/και συστάσεις. Οι ερωτήσεις καθοδήγησης είχαν ως εξής:

5.3

Τα συμπεράσματα/οι συστάσεις των εκθέσεων των χωρών μελών των τριάδων αποκάλυψαν μια σειρά από κοινά θέματα/ζητήματα που τέθηκαν κατά τις διάφορες συζητήσεις. Αυτά συνοψίζονται στο παρόν τμήμα της γνωμοδότησης.

5.3.1

Σε σχέση με το πεδίο εφαρμογής και τη μορφή του ευρωπαϊκού πυλώνα κοινωνικών δικαιωμάτων:

5.3.2

Βασικά θέματα που τέθηκαν στα συμπεράσματα/συστάσεις και συνδέονται με το προκαταρκτικό περίγραμμα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τον ΕΠΚΔ:

5.4

Τα συμπεράσματα/οι συστάσεις αποκάλυψαν επίσης ότι το κύριο σημείο διαφωνίας ήταν εάν ο ΕΠΚΔ θα πρέπει να προβλέπει νομοθετικά μέτρα. Οι συμμετέχοντες εντός και μεταξύ των χωρών διαφώνησαν ως προς το θέμα, με τους εκπροσώπους των εργοδοτών (γενικά) να μην υποστηρίζουν την ιδέα περαιτέρω νομοθεσίας και τους εκπροσώπους των συνδικαλιστικών οργανώσεων (γενικά) να ασπάζονται την αντίθετη άποψη.

6.1.1

Ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων χρειάζεται πολύ περισσότερη σαφήνεια σχετικά με το περιεχόμενο, τις διαδικασίες, τις συγκεκριμένες πρωτοβουλίες για την εφαρμογή, τη χρηματοδότηση και την παρακολούθησή του, αλλά και σαφήνεια σχετικά με τον ρόλο των διαφόρων παραγόντων. Το ζήτημα της διακυβέρνησης είναι υψίστης σημασίας, με σεβασμό προς ό,τι προβλέπεται στις Συνθήκες, συμπεριλαμβανομένης της αρχής της επικουρικότητας. Οι πολίτες έχουν δικαίωμα να γνωρίζουν ποιος είναι υπεύθυνος και υπόλογος για κάθε απόφαση.

6.1.2

Όσο για τους αρμόδιους φορείς και τον ρόλο τους, η ΕΟΚΕ τονίζει ότι σε θέματα αγοράς εργασίας κύριος φορέας για τη βελτίωση της προόδου της πολιτικής προς την κατεύθυνση ευρέως αποδεκτών στόχων είναι η εταιρική σχέση μεταξύ δημόσιων αρχών και κοινωνικών εταίρων σε ενωσιακό και εθνικό επίπεδο. Στον τομέα της κοινωνικής προστασίας, καίριο ρόλο διαδραματίζουν οι κυβερνήσεις, οι δημόσιες/περιφερειακές/τοπικές αρχές και οι διάφοροι εθνικοί φορείς που ασχολούνται με την οργάνωση της κοινωνικής ασφάλισης, καθώς και οι φορείς παροχής κοινωνικών υπηρεσιών. Επιπλέον, και οι κοινωνικοί εταίροι έχουν συχνά ρόλο και ευθύνες όσον αφορά την εκπόνηση και την εφαρμογή συστημάτων κοινωνικής προστασίας, αλλά και όσον αφορά τις κοινωνικές υπηρεσίες. Άλλα ενδιαφερόμενα μέρη, όπως οι κοινωνικοί φορείς, ενδέχεται να διαθέτουν εμπειρία, ιδίως στην κοινωνική πρόνοια, και μπορούν να διαδραματίσουν ρόλο και να παράσχουν δίκτυα ασφαλείας για ένα περιθωριοποιημένο τμήμα του πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας.

6.1.3

Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι ο πυλώνας μπορεί να γίνει ένα θετικό σχέδιο για την Ευρώπη και για όλους, μόνον όμως εάν τα αποτελέσματά του είναι ορατά. Στην παρούσα εποχή της κρίσης, ο πυλώνας μπορεί να είναι μια καλή ευκαιρία να αποδειχθεί ότι το ευρωπαϊκό επίπεδο εξακολουθεί να είναι ικανό να παράσχει την κατάλληλη, κατά περίπτωση, απάντηση στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι απλοί άνθρωποι, σεβόμενο ταυτόχρονα πλήρως την κατανομή των αρμοδιοτήτων και την αρχή της επικουρικότητας. Ειδικότερα, ο πυλώνας θα πρέπει να χρησιμεύσει στην προώθηση της ευημερίας των ατόμων σύμφωνα με την υποχρέωση της Συνθήκης, μεταξύ άλλων, για «άκρως ανταγωνιστική κοινωνική οικονομία της αγοράς, με στόχο την πλήρη απασχόληση και την κοινωνική πρόοδο, και υψηλό επίπεδο προστασίας και βελτίωσης της ποιότητας του περιβάλλοντος» (άρθρο 3 ΣΕΕ). Επιπλέον, ο πυλώνας θα πρέπει να συμβάλει στην καλύτερη λειτουργία των αγορών εργασίας και των συστημάτων κοινωνικής προστασίας. Ταυτόχρονα, η ΕΟΚΕ ανησυχεί για την έλλειψη σαφήνειας του πυλώνα σε σχέση με το πεδίο εφαρμογής του. Η ΕΟΚΕ φοβάται ότι αυτό μπορεί να δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερη αβεβαιότητα και απογοήτευση με την καλλιέργεια προσδοκιών που δεν θα ικανοποιηθούν ή δεν θα μπορούν να ικανοποιηθούν (71).

6.2.1

Η Επιτροπή προτείνει ο πυλώνας να εφαρμοστεί για πρώτη φορά στη ζώνη του ευρώ, καθώς έχει ήδη ξεκινήσει η διαδικασία για περαιτέρω ολοκλήρωση και ενοποίηση με στόχο την ενίσχυση της σύγκλισης. Ωστόσο, οι κοινωνικές διατάξεις των συνθηκών της ΕΕ (72) καλύπτουν όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Με βάση τα όσα αναφέρθηκαν σε πολυάριθμες συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο, η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι ο πυλώνας θα πρέπει να ισχύσει και στα 28 κράτη μέλη της ΕΕ.

6.2.2

Σε προηγούμενη γνωμοδότηση, η ΕΟΚΕ έχει επισημάνει ότι οι κοινωνικά βιώσιμες μακροοικονομικές πολιτικές αποτελούν προϋπόθεση για την ενίσχυση της οικονομικής ανάκαμψης και τη διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Επίσης, μια καλύτερη θεώρηση της οικονομικής πραγματικότητας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την επίτευξη παραγωγικής απασχόλησης και καλά χαραγμένων κοινωνικών πολιτικών σε επίπεδο ΕΕ και σε εθνικό επίπεδο, με δίκαιο τρόπο μεταξύ των γενεών. Η ΕΟΚΕ επικροτεί την έμφαση που δίδεται στη χρήση ευελιξίας κατά την εφαρμογή των κανόνων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, βάσει της οποίας η Επιτροπή θα συνεκτιμά ορισμένες δημόσιες επενδύσεις κατά τον υπολογισμό του ελλείμματος, αλλά θεωρεί ότι πρόκειται για περιορισμένο και επί μέρους μέτρο (73).

6.3.1

Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο και τα Εθνικά Προγράμματα Μεταρρυθμίσεων –που ισχύουν εξίσου και για χώρες εκτός ζώνης του ευρώ– θα πρέπει να γίνουν το κύριο μέσο για την υλοποίηση και παρακολούθηση του πυλώνα. Ωστόσο, με δεδομένους τους πρόσθετους μηχανισμούς μακροοικονομικής παρακολούθησης που υφίστανται στο εσωτερικό του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου για τις χώρες της ζώνης του ευρώ, είναι πιθανόν αυτές να μπορούν να αναπτύξουν επιπλέον σχετικά σημεία αναφοράς για την υποστήριξη των εθνικών μεταρρυθμίσεων. Η σύνδεση μεταξύ του πυλώνα και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου αναφέρθηκε σε μια σειρά συζητήσεων σε εθνικό επίπεδο (74).

6.3.2

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ορισμένοι από τους στόχους οικονομικής πολιτικής της οικονομικής διακυβέρνησης των τελευταίων ετών θα πρέπει να ευθυγραμμιστούν περισσότερο με τους στόχους της κοινωνικής πολιτικής της ΕΕ σύμφωνα με το άρθρο 4 παράγραφος 2 της ΣΛΕΕ (75). Όλα τα μέτρα του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου —σύμφωνα με την οριζόντια κοινωνική ρήτρα (76)— πρέπει να υπόκεινται σε εκτίμηση κοινωνικών επιπτώσεων. Αυτά τα αποτελέσματα θα πρέπει να δημοσιοποιούνται και να συζητούνται σε εθνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο (77).

6.3.3

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη δηλώσει ότι κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, οι στόχοι για την απασχόληση και οι κοινωνικοί στόχοι θα πρέπει να εξετάζονται επί ίσοις όροις με τις μακροοικονομικές εκτιμήσεις στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (78). Έχει επίσης συστήσει να υπάρχουν συγκρίσιμοι και κοινοί δείκτες, π.χ. σχετικά με τη φτώχεια και την ανισότητα, καθώς και υποχρεωτική αξιολόγηση των κοινωνικών επιπτώσεων όλων των μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων που προτείνονται από τα εθνικά προγράμματα μεταρρυθμίσεων (ΕΠΜ) και τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις (ΑΧΣ) (79).

6.3.4

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για την επανεξισορρόπηση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου ώστε να λαμβάνονται υπόψη οι υφιστάμενοι πίνακες των βασικών δεικτών απασχόλησης και των κοινωνικών δεικτών στη διαμόρφωση των ΑΧΣ.

6.3.5

Ο στόχος που έχει μεγαλύτερη σύγκλιση προς τη βελτίωση της εργασίας και των συνθηκών διαβίωσης θα πρέπει να διευκολυνθεί με συγκεκριμένους στόχους, λαμβάνοντας υπόψη τη στρατηγική «Ευρώπη 2020» και τους στόχους για τη βιώσιμη ανάπτυξη και καθοδηγώντας τον συντονισμό των οικονομικών και κοινωνικών πολιτικών και των πολιτικών απασχόλησης.

6.4.1

Η ΕΟΚΕ ανησυχεί ιδιαίτερα για τη σταθερότητα της ΕΕ, διότι οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις —με ή χωρίς τροποποίηση των Συνθηκών— γίνονται πάντα μόνο την τελευταία στιγμή και υπό έντονη πίεση. Αυτό που χρειάζεται είναι να ενισχυθεί για άλλη μια φορά η κοινωνική, πολιτική και οικονομική συνοχή της ΕΕ και να συνεχιστεί η εφαρμογή μιας συνεκτικής οικονομικής και νομισματικής ολοκλήρωσης που θα αποτελέσει βάση για την εύρυθμη λειτουργία της ΟΝΕ. Είναι επομένως αναπόφευκτη η διεξαγωγή σοβαρής συζήτησης για μια στέρεη αρχιτεκτονική της ΟΝΕ, η οποία θα συμπεριλαμβάνει συμφωνία για τους οικονομικούς και κοινωνικούς στόχους, καθώς και για τη διακυβέρνηση (80).

6.4.2

Πρέπει να εφαρμοστεί η κοινωνική, πολιτική και οικονομική συνοχή ώστε να ενισχυθεί η ικανότητα απορρόφησης κραδασμών της οικονομικής και νομισματικής ένωσης. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στις αποκλίσεις των οικονομιών της ΟΝΕ και ότι πρέπει να πραγματοποιηθούν ισορροπημένες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις στις εν λόγω χώρες με βάση τις ανάγκες που επιτάσσει μια νομισματική ένωση σε συνδυασμό με τις εθνικές απαιτήσεις, για την εξασφάλιση της αναγκαίας σύγκλισης.

6.4.3

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη προτείνει τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να σχεδιαστεί καλύτερα η ΟΝΕ και έχει υποβάλει προτάσεις για την ανάπτυξη του δημοκρατικού και κοινωνικού σχεδιασμού της το συντομότερο δυνατό στο πλαίσιο της κοινοτικής μεθόδου. Έτσι θα ενισχυθεί η δημοκρατική ανθεκτικότητα και θα πληρούνται οι κοινωνικές υποχρεώσεις που απορρέουν από τις Συνθήκες (81).

6.4.4

Η οικονομικά υγιής ΟΝΕ είναι καίριας σημασίας. Όπως αναφέρθηκε κατά το παρελθόν από την ΕΟΚΕ, στο πλαίσιο αυτό, οι κυβερνήσεις των κρατών μελών έχουν σημαντική ευθύνη για την περαιτέρω ανάπτυξη μιας δημοκρατικής και κοινωνικής ΟΝΕ. Το ίδιο ισχύει και για τους κοινωνικούς εταίρους, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, για τους οποίους η ΟΝΕ συνιστά το γενικό πλαίσιο κάτω από το οποίο εξελίσσονται τα διαφορετικά συστήματα διαμόρφωσης των μισθών και οργάνωσης της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής πολιτικής. Ως οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες, διαδραματίζουν βασικό ρόλο αναφορικά με την τήρηση του κοινού στόχου της σταθερότητας της ΟΝΕ (82). Η ενίσχυση της συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της διακυβέρνησης της ΟΝΕ. Οι απόψεις τους σχετικά με τον τρόπο οργάνωσης της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής πολιτικής θα πρέπει επίσης να εξεταστούν ως μέρος των συζητήσεων σχετικά με το μέλλον της ΟΝΕ (83). Ο ενισχυμένος και δομημένος διάλογος με την κοινωνία των πολιτών θα βοηθούσε επίσης στη βελτίωση της δημοκρατικής ανθεκτικότητας και της διακυβέρνησης.

6.4.5

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η αντιμετώπιση των χρόνιων ανισορροπιών, καθώς και η οικοδόμηση εμπιστοσύνης σε όλη την Ευρώπη, απαιτούν αποτελεσματικότερη και πιο δημοκρατική οικονομική διακυβέρνηση, ιδίως στη ζώνη του ευρώ (84).

6.5.1

Ο Ευρωπαϊκός Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων θα πρέπει να αποσκοπεί στο να συμβάλει στην αποτελεσματική εφαρμογή του ισχύοντος νομικού κοινωνικού κεκτημένου που κατοχυρώνεται στην πρωτογενή και δευτερογενή νομοθεσία της ΕΕ σε σχέση με την απασχόληση και τα κοινωνικά δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης κυρίως της κοινωνικής προστασίας και της αποτελεσματικής εποπτείας από την επιθεώρηση εργασίας, μεταξύ άλλων, καθώς και του δικαιώματος ουσιαστικής προσφυγής και πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Πρέπει να τηρούνται πλήρως οι διεθνείς νομικά δεσμευτικές πηγές δικαίου που έχουν επικυρωθεί από τα κράτη μέλη για τους πολίτες της ΕΕ.

6.5.2

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο πυλώνας προβλέπει την ευκαιρία επαναβεβαίωσης του υφιστάμενου κοινωνικού κεκτημένου. Επιπλέον, η διαδικασία ανάπτυξης του πυλώνα δίνει επίσης τη δυνατότητα αξιολόγησης τού τι λειτουργεί και τι όχι, τι λείπει και τι πρέπει να βελτιωθεί στην προσέγγιση της ΕΕ και των κρατών μελών, έτσι ώστε να προωθηθεί μια ανανεωμένη κοινωνική και οικονομική σύγκλιση, η βιώσιμη ανάπτυξη και η δημιουργία απασχόλησης στην ΕΕ.

6.6.1

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων και τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία έχουν σχεδιαστεί ώστε να διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία θέσεων εργασίας και ανάπτυξης και στην προώθηση της εδαφικής και κοινωνικής συνοχής. Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι είναι απαραίτητη μια αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη χρήση αυτών των κονδυλίων και ότι θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στη μακροπρόθεσμη επένδυση της ΕΕ σε υψηλής ποιότητας κοινωνικές υποδομές και υπηρεσίες, μεταξύ άλλων μέσω του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, καθώς και να συνδυαστεί με την εφαρμογή του πυλώνα.

6.6.2

Εντός των ορίων του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η ΕΟΚΕ έχει παρουσιάσει διάφορες επιλογές και προτάσεις. Μία θα μπορούσε να είναι ο «χρυσός» ή, μάλλον, ο «ασημένιος» κανόνας (85) για τις δημόσιες επενδύσεις, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων στον κοινωνικό τομέα από τα κράτη μέλη προς συμπλήρωση των δημόσιων επενδύσεων της ΕΕ μέσω ενός συστήματος αμοιβαίως συμφωνούμενων παραμέτρων οι οποίες, σε συνδυασμό με τις κατάλληλες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, θα ενθαρρύνουν και τις ιδιωτικές επενδύσεις (86).

6.6.3

Στο πλαίσιο των προϋπολογισμών και των αναθεωρήσεων του Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι είναι απαραίτητο να χρησιμοποιείται, όπως ήδη αναφέρθηκε από την Επιτροπή, τουλάχιστον το 25 % των ευρωπαϊκών διαρθρωτικών και επενδυτικών ταμείων, και συγκεκριμένα του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης, για την προώθηση της κοινωνικής επένδυσης σε κοινωνικές, υγειονομικές, εκπαιδευτικές και στεγαστικές υπηρεσίες και πολιτικές. Επιπλέον, ορισμένοι πόροι πρέπει να δεσμεύονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο στο πλαίσιο του ΕΚΤ ως διαθέσιμη χρηματοδότηση για την ενίσχυση των ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να παρέχει καθοδήγηση στα κράτη μέλη σχετικά με τον τρόπο προώθησης της κοινωνικής επένδυσης στην πράξη, αλλά και παρακολούθησης της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των έργων.

6.6.4

Το 2014 η ΕΟΚΕ αναφέρθηκε σε έναν αναδιανεμητικό μηχανισμό που θα χρησιμοποιείται σε περίπτωση ασύμμετρων διαταραχών (87) και επεσήμανε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, και ειδικότερα η ζώνη του ευρώ, δεν μπορούν να αγνοήσουν τις κοινωνικές συνέπειες της τρέχουσας οικονομικής πολιτικής, αφήνοντας πλήρως εκτεθειμένες τις επιμέρους χώρες. Τόνισε την ανάγκη οι προϋπολογισμοί για την εκπαίδευση και την κατάρτιση να θεωρούνται επένδυση για το μέλλον (88). Οι συμμετέχοντες σε ορισμένες συζητήσεις σε εθνικό επίπεδο αντάλλαξαν απόψεις για το κατά πόσο θα ήταν αναγκαία και εφικτή η θέσπιση ασφάλισης ανεργίας ή ταμείου προσαρμογής της ΕΕ (89). Οι συζητήσεις αυτές κατέδειξαν ότι οι θέσεις για το θέμα αυτό διαφέρουν σημαντικά και ότι οι συζητήσεις αυτές θα πρέπει να συνεχιστούν (90).

6.7.1

Ο προβληματισμός σχετικά με τον πυλώνα πρέπει επίσης να εξετάζει, ενδεχομένως, την παγκόσμια διάσταση. Οι τελευταίες συζητήσεις που απορρέουν από τη ΔΟΕ, το Συμβούλιο της Ευρώπης, τον ΟΟΣΑ και το ΔΝΤ είναι καίριας σημασίας, ιδίως όσον αφορά τα στοιχεία που καταδεικνύουν ότι η ανισότητα επηρεάζει την ανθεκτικότητα της ανάπτυξης και ότι η αναδιανομή δεν βλάπτει την ανάπτυξη. Ο προβληματισμός θα πρέπει επίσης να αναγνωρίζει ότι η βιωσιμότητα του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου είναι αλληλένδετη με τη βελτίωση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητας της Ευρώπης.

6.7.2

Το θεματολόγιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030 συμφωνήθηκε από όλα τα κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών το 2015. Ως εκ τούτου, η επίτευξη των στόχων αυτών αποτελεί υποχρέωση για τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ο πυλώνας θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στο θεματολόγιο για τη βιώσιμη ανάπτυξη με ορίζοντα το 2030, ιδίως όσον αφορά τους στόχους 1 (εξάλειψη της φτώχειας), 3 (καλή υγεία και ευημερία), 5 (ισότητα των φύλων) και 8 (αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη).

6.8.1

Η ΕΟΚΕ καλεί την Επιτροπή να προτείνει μια σαφή και συνεκτική στρατηγική για τον πυλώνα. Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την Επιτροπή Απασχόλησης (EMCO) και την Επιτροπή Κοινωνικής Προστασίας (SPC), οι οποίες έχουν δηλώσει ότι «ο ευρωπαϊκός πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων θα πρέπει να αξιοποιήσει και να βελτιώσει τα υφιστάμενα μέσα, συμπεριλαμβανομένης της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για την Απασχόληση (ΕΣΑ) και της ανοικτής μεθόδου συντονισμού στους τομείς της κοινωνικής προστασίας και της κοινωνικής ένταξης (κοινωνική ΑΜΣ) και, σε αυτήν τη βάση, να χρησιμεύσει ως πυξίδα για τη διαδικασία προώθησης της βιώσιμης ανοδικής σύγκλισης όσον αφορά την απασχόληση και τα κοινωνικά αποτελέσματα, επιδεικνύοντας παράλληλα σεβασμό προς τις εθνικές αρμοδιότητες» (91). Ο σχεδιασμός νέων κατάλληλων σημείων αναφοράς σε έναν περιορισμένο αριθμό βασικών προκλήσεων για την αγορά εργασίας και κοινωνικών προκλήσεων με στόχο την εκτίμηση της προόδου αποτελεί μέρος αυτής της διαδικασίας. Η δημιουργία ενός τέτοιου πλαισίου συνεργασίας θα βοηθήσει τα κράτη μέλη να επιτύχουν θετικά αποτελέσματα μέσω μεταρρυθμίσεων (92) και θα συμβάλει προς την κατεύθυνση της ενίσχυσης της κοινωνικής συνοχής.

6.8.2

Παρά τους σαφείς κινδύνους, η ΕΟΚΕ ωστόσο εξακολουθεί να πιστεύει ότι η ΕΕ είναι ικανή να παράσχει μια καλύτερη, πιο δημοκρατική και κοινωνική Ένωση. Η ΕΟΚΕ θα πράξει ό,τι είναι απαραίτητο για την υποστήριξη συζητήσεων στα κράτη μέλη και σε επίπεδο ΕΕ με στόχο τη συμμετοχή των πολιτών «για ένα καλύτερο μέλλον στην Ευρώπη». Η δίκαιη παγκοσμιοποίηση, η οποία παρέχει καλή ζωή, επαρκείς ευκαιρίες απασχόλησης και δίκαιες συνθήκες εργασίας για όλους, μπορεί να επιτευχθεί μόνον εάν η ΕΕ διατηρεί την ενότητά της και είναι σε θέση να ενεργήσει. Για να διατηρήσει το κοινωνικό της μοντέλο, η Ευρώπη πρέπει να είναι σε θέση να προσαρμόζεται στις μεταβαλλόμενες πραγματικότητες με σκοπό τη μεγιστοποίηση των ευκαιριών για όλους. Αυτή είναι η εναλλακτική μας λύση απέναντι στον προστατευτισμό, τον εθνικισμό και τον λαϊκισμό.

21.4.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 125/27

Εισηγητής:

ο κ. Juan MENDOZA CASTRO

1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δέσμη μέτρων για την προσαρμογή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή οικονομία.

1.2

Η ΕΕ δεν διαθέτει ένα ολοκληρωμένο σύστημα δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Προκειμένου να το θεσμοθετήσει, κεντρικό στόχο αποτελεί η άρση του κατακερματισμού με την ταυτόχρονη ενίσχυση της προστασίας των δημιουργών από τους τεχνολογικούς κολοσσούς που κυριαρχούν στην αγορά.

1.3

Ο τομέας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας είναι ιδιαιτέρως περίπλοκος λόγω του ότι περιλαμβάνει πολλούς ενδιαφερόμενους με διαφορετικά συμφέροντα, αλλά που χρειάζονται ο ένας τον άλλο. Οι κανόνες θα πρέπει να επιτυγχάνουν την ισορροπία των δικαιωμάτων όλων αυτών αποφεύγοντας τη γραφειοκρατία και τις περιττές απαιτήσεις.

1.4

Απέναντι στην «προοδευτική» προσέγγιση της Επιτροπής, η ΕΟΚΕ εισηγείται την αναθεώρηση και την εδραίωση της ισχύουσας νομοθεσίας, με τη συμπερίληψη τροποποιήσεων σε άλλες οδηγίες, την εξέταση της σκοπιμότητας να προταθούν μέτρα για τις περιπτώσεις των μηχανών αναζήτησης και της δωρεάν μετάδοσης περιεχομένου μέσω των δικτύων wi-fi, καθώς και με τη ρύθμιση ορισμένων ζητημάτων μέσω κανονισμών.

1.5

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σημασία και την ανάγκη να επικυρώσει το συντομότερο η ΕΕ τη Συνθήκη του Μαρακές για την πνευματική ιδιοκτησία στην περίπτωση των τυφλών ατόμων.

1.6

Επιγραμμικές μεταδόσεις ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών και ψηφιακές αναμεταδόσεις τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων: Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η πρόταση της Επιτροπής είναι ενδεδειγμένη και θα ευνοήσει τη διανομή ευρωπαϊκών κινηματογραφικών παραγωγών. Η αρχή της «χώρας προέλευσης» δεν αντιβαίνει προς τον εδαφικό χαρακτήρα του δικαίου και τη συμβατική ελευθερία.

1.7

Προσαρμογή των εξαιρέσεων στο ψηφιακό και διασυνοριακό περιβάλλον: Αν και οι προτάσεις της Επιτροπής προσδιορίζουν ορθώς τα προβλήματα, η ΕΟΚΕ προτείνει μια σειρά τροποποιήσεων στις προτάσεις αυτές, προκειμένου τα πνευματικά δικαιώματα να προσαρμοστούν καλύτερα στις σύγχρονες απαιτήσεις. Πρόκειται για τις ακόλουθες:

1.8

Η απόφαση με την οποία το Δικαστήριο της ΕΕ δηλώνει ότι, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, ο δανεισμός ψηφιακών βιβλίων μπορεί να εξομοιωθεί με τον δανεισμό έντυπου βιβλίου (5) ικανοποιεί ένα επανειλημμένα διατυπωθέν αίτημα των χρηστών βιβλιοθηκών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων.

1.9

Πρέπει να αξιολογηθεί θετικά η πρόταση που αναφέρεται στην ψηφιοποίηση, τη διανομή και τη διασυνοριακή χρήση έργων που βρίσκονται εκτός εμπορίου (τίτλος ΙΙΙ, κεφάλαιο 1).

1.10

Είναι σκόπιμη η εναρμόνιση, με ευρωπαϊκούς κανόνες, της «εξαίρεσης του πανοράματος».

1.11

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει το συγγενές αποκλειστικό δικαίωμα των εκδοτών να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν επί εικοσαετία την ψηφιακή χρήση των δημοσιεύσεών τους στον τύπο.

1.12

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί ότι πρέπει οι πάροχοι υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας που αποθηκεύουν και παρέχουν πρόσβαση στο κοινό σε μεγάλες ποσότητες έργων ή άλλου υλικού που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, τα οποία αναφορτώνονται από τους χρήστες τους, να έχουν την υποχρέωση να υιοθετούν ενδεδειγμένα και αναλογικά μέτρα, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η λειτουργία των συμφωνιών με τους δικαιούχους των δικαιωμάτων, ή να αποκλείουν την προσβασιμότητα σε αυτά τα έργα ή υλικό (value gap).

1.13

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι η πρόταση της Επιτροπής αποτελεί σημαντικό βήμα για την προστασία των δικαιωμάτων των δημιουργών, οι οποίοι θα πρέπει να έχουν δικαίωμα σε εύλογη αποζημίωση για τον δημιουργικό τους μόχθο, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι θα μπορούν να αποκομίσουν το όφελος της εμπορικής επιτυχίας των έργων τους και ότι θα διατηρηθεί υψηλό το επίπεδο προστασίας και χρηματοδότησης των έργων.

1.14

Είναι σκόπιμο να επισημανθεί η ανάγκη να συμβάλουν οι θεσμοί της κοινωνίας των πολιτών στην ενίσχυση της συνειδητοποίησης των χρηστών ως προς την τήρηση των νόμων σχετικά με τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προσπάθειες της Επιτροπής στην καταπολέμηση της πειρατείας και κάθε μορφής παράνομης χρήσης περιεχομένου το οποίο προστατεύεται από τον νόμο.

2.1

Η εξέλιξη των ψηφιακών τεχνολογιών έχει αλλάξει τον τρόπο δημιουργίας, παραγωγής, διανομής και εκμετάλλευσης των έργων και άλλων προστατευόμενων υλικών. Έχουν προκύψει νέες χρήσεις, καθώς και νέοι παράγοντες και νέα επιχειρηματικά μοντέλα. Στο ψηφιακό περιβάλλον, έχουν επίσης εντατικοποιηθεί οι διασυνοριακές χρήσεις και έχουν προκύψει και νέες δυνατότητες ώστε ο καταναλωτής να έχει πρόσβαση σε περιεχόμενο που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

2.2

Αν και οι στόχοι και οι αρχές του δικαίου της Ένωσης στον τομέα των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας εξακολουθούν να ισχύουν, είναι απαραίτητο να προσαρμοστεί η εν λόγω νομοθεσία σε αυτήν τη νέα πραγματικότητα. Είναι αναγκαία η παρέμβαση σε επίπεδο ΕΕ για να αποφευχθεί ο κατακερματισμός της εσωτερικής αγοράς.

2.3

Υπό τις συνθήκες αυτές, η στρατηγική για την ψηφιακή ενιαία αγορά (6) του Μαΐου του 2015 υπογράμμιζε την ανάγκη «να μειωθούν οι διαφορές μεταξύ των εθνικών καθεστώτων των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και να επιτραπεί η ευρύτερη διαδικτυακή πρόσβαση των χρηστών σε έργα, σε ολόκληρη την ΕΕ», υπογραμμίζοντας επίσης ότι είναι σημαντικό να βελτιωθεί η διασυνοριακή πρόσβαση σε υπηρεσίες περιεχομένου που προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, καθώς και διευκρινίζοντας τον ρόλο των διαδικτυακών υπηρεσιών στη διανομή έργων και άλλου προστατευόμενου υλικού.

2.4

Τον Δεκέμβριο του 2015, η Επιτροπή δημοσίευσε μια ανακοίνωση (7) όπου περιγράφονται ορισμένες ειδικές δράσεις και ένα μακροπρόθεσμο όραμα και αντικατοπτρίζεται η ανάγκη για την προώθηση της ενιαίας αγοράς στον εν λόγω τομέα, η επικαιροποίηση των κανόνων σύμφωνα με την ψηφιακή πραγματικότητα, η διασφάλιση ότι οι δημιουργικοί τομείς της Ευρώπης θα εξακολουθήσουν να είναι ανταγωνιστικοί και η διατήρηση ορθής ισορροπίας μεταξύ των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των άλλων στόχων της δημόσιας πολιτικής.

2.5

Με βάση την πρόσφατη πρόταση σχετικά με τη διασυνοριακή φορητότητα (8), η Επιτροπή προτείνει τώρα ένα σύνολο νομοθετικών μέτρων με τρεις στόχους:

2.6

Πρώτον, υπάρχει μια πρόταση κανονισμού (9) που αποσκοπεί στη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για τις νέες μορφές διανομής ψηφιακών και επιγραμμικών τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών προγραμμάτων, παρόμοιων με εκείνες που ισχύουν για τις παραδοσιακές δορυφορικές ή καλωδιακές μεταδόσεις. Οι νέοι κανόνες, οι οποίοι βασίζονται στους ισχύοντες με την οδηγία για τη δορυφορική και καλωδιακή μετάδοση (10), θα διευκολύνουν και θα επιταχύνουν την κτήση των δικαιωμάτων που απαιτούνται για ορισμένες επιγραμμικές υπηρεσίες που παρέχονται από ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς, καθώς και για ορισμένες υπηρεσίες αναμετάδοσης. Οι εν λόγω κανόνες αποσκοπούν στο να διευκολύνουν την ανάπτυξη της αγοράς και την ευρύτερη διάδοση των ευρωπαϊκών ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών παραγωγών. Αυτό, με τη σειρά του, θα οδηγήσει σε μεγαλύτερη δυνατότητα επιλογής για τον καταναλωτή και αύξηση της πολιτισμικής πολυμορφίας.

2.7

Παράλληλα, η πρόταση οδηγίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στην ψηφιακή ενιαία αγορά (11) δημιουργεί ένα νέο διαπραγματευτικό μηχανισμό, που θα διευκολύνει τη σύναψη συμφωνιών αδειοδότησης, για τη διάδοση των οπτικοακουστικών έργων στις πλατφόρμες που προσφέρουν βίντεο κατά παραγγελία. Αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής προσπάθειας για την αντιμετώπιση των πολλαπλών παραγόντων στους οποίους οφείλεται η χαμηλή διαθεσιμότητα ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων, ιδίως ταινιών, στην Ένωση.

2.7.1

Τα προβλήματα στη χορήγηση αδειών και οι συνακόλουθες νομικές και συμβατικές δυσχέρειες για την εκμετάλλευση των ευρωπαϊκών οπτικοακουστικών έργων στις υπηρεσίες βίντεο κατά παραγγελία θα συζητηθούν και αυτά σε έναν συγκροτημένο διάλογο με τα ενδιαφερόμενα μέρη, προκειμένου να εξορθολογιστούν οι πρακτικές σχετικά με τη χορήγηση αδειών και τη διευκόλυνση τομεακών συμφωνιών που θα οδηγήσουν σε πιο σταθερή εκμετάλλευση και σε μεγαλύτερη διαθεσιμότητα των ευρωπαϊκών έργων. Η Επιτροπή θα υποβάλει έκθεση για τα αποτελέσματα του διαλόγου στα τέλη του 2018.

2.7.2

Τέλος, η παρούσα πρόταση οδηγίας περιέχει επίσης λύσεις για τη διευκόλυνση της χορήγησης αδειών εκμετάλλευσης δικαιωμάτων από τα ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς, που απαιτούνται για την ψηφιοποίηση και διάδοση έργων που δεν κυκλοφορούν στο εμπόριο αλλά έχουν μεγάλη πολιτιστική αξία. Η πρόσβαση σε έργα σε μη εμπορικούς χώρους, όπως είναι για παράδειγμα τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, οι δημόσιες βιβλιοθήκες ή οι μη θεατρικοί χώροι, έχει επίσης μεγάλη σημασία για την τόνωση της πολιτιστικής πολυμορφίας, την εκπαίδευση και τη συμμετοχή στην κοινωνική ζωή. Επιπλέον, η Επιτροπή εξετάζει, από κοινού με τη European Film Agency Directors (EFAD) και τον οπτικοακουστικό τομέα, τη δημιουργία και χρηματοδότηση, το 2017, ενός καταλόγου ευρωπαϊκών ταινιών για εκπαιδευτικούς σκοπούς.

2.8

Παράλληλα, έχουν εγκριθεί δύο νομοθετικές προτάσεις (12) για την εφαρμογή της νομοθεσίας της ΕΕ σχετικά με τη Συνθήκη του Μαρακές, που απαιτεί από τα συμβαλλόμενα μέρη να δημιουργήσουν εξαιρέσεις για την υποστήριξη ατόμων με δυσκολία στην πρόσβαση σε τυπωμένα κείμενα, προκειμένου να μπορούν αυτά να έχουν πρόσβαση σε βιβλία και λοιπό έντυπο υλικό σε μορφότυπους που να τους δίνουν τη δυνατότητα πρόσβασης. Η πρόταση οδηγίας θα δημιουργήσει μια υποχρεωτική εξαίρεση και θα εξασφαλίσει την εφαρμογή της, προκειμένου τα εν λόγω αντίγραφα σε προσβάσιμους μορφότυπους να παραχθούν και να διατεθούν στην ενιαία αγορά. Η πρόταση κανονισμού θα επιτρέψει τη διασυνοριακή ανταλλαγή των αντιγράφων αυτών μεταξύ ΕΕ και τρίτων χωρών που αποτελούν συμβαλλόμενα μέρη της Συνθήκης.

3.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη δέσμη μέτρων για την προσαρμογή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στις απαιτήσεις της ψηφιακής οικονομίας.

3.2

Η ευρωπαϊκή τέχνη κατέχει ηγετικές θέσεις παγκοσμίως, αλλά η κινηματογραφική παραγωγή, η εκδοτική βιομηχανία και η μουσική και καλλιτεχνική δημιουργία πρέπει να αντιμετωπίσουν τον κατακερματισμό της αγοράς, τον μεγάλο πλούτο που αποτελεί η πολιτισμική και γλωσσική πολυμορφία, την ψηφιακή μετάβαση και τις δημοσιονομικές δυσχέρειες.

3.3

Η απλοποίηση του συστήματος αδειοδότησης πρέπει να συμβάλει στη μείωση του κατακερματισμού, τη διευκόλυνση της διασυνοριακής πρόσβασης στο διαδικτυακό υλικό και στην επίτευξη μεγαλύτερης ισορροπίας όσον αφορά την προστασία των δημιουργών, κυρίως έναντι των επιχειρηματικών κολοσσών που ελέγχουν τις ψηφιακές αγορές.

3.4

Ο τομέας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας είναι πολύ περίπλοκος, λόγω του ότι περιλαμβάνει πολλούς ενδιαφερομένους με διαφορετικά συμφέροντα, αλλά που χρειάζονται ο ένας τον άλλο. Οι κανόνες θα πρέπει να επιτυγχάνουν την ισορροπία των δικαιωμάτων όλων αυτών των ενδιαφερομένων.

3.5

Η Επιτροπή υιοθετεί μια «προοδευτική» προσέγγιση (13) και δεν προτείνει συνολική επανεξέταση, αλλά σημαντικές προσθήκες στις ισχύουσες διατάξεις. Η ΕΟΚΕ συνιστά να ληφθούν υπόψη:

4.1.1

Στην ΕΕ, ο τομέας προγραμματισμού και μετάδοσης ραδιοφώνου και τηλεόρασης περιλαμβάνει σχεδόν 12 000 επιχειρήσεις, απασχολεί 255 000 άτομα και έχει όγκο συναλλαγών που ανέρχεται σε 66,5 δισ. ευρώ (19). Η μεταρρύθμιση αιτιολογείται καθώς οι υφιστάμενοι μηχανισμοί για τη χορήγηση της άδειας από τον δικαιούχο των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων δεν περιλαμβάνουν την επιγραμμική μετάδοση ούτε ορισμένες ψηφιακές αναμεταδόσεις.

4.1.2

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ενσωμάτωσης της αρχής της «χώρας προέλευσης» που έχει ήδη θεσπιστεί στον τομέα των δορυφορικών μεταδόσεων (20) και δεν αντιβαίνει προς τον εδαφικό χαρακτήρα του δικαίου και τη συμβατική ελευθερία.

4.1.3

Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι μια τεχνολογικά ουδέτερη τροποποίηση της νομοθεσίας σχετικά με την ψηφιακή αναμετάδοση πρέπει να απλουστεύσει τη διαδικασία απόκτησης δικαιωμάτων για τους νέους παρόχους και, ως εκ τούτου, να βελτιώσει την πρόσβαση σε περιεχόμενο που είναι σημαντικό για τους καταναλωτές.

4.1.4

Η μεταρρύθμιση προβλέπει ορθώς ότι —όταν υπάρχουν δυσκολίες που σχετίζονται με τη χορήγηση αδειών— τα κράτη μέλη θα μεριμνούν ώστε ένας «αμερόληπτος φορέας» να διευκολύνει τη σύναψη συμφωνιών όσον αφορά την πρόσβαση και τη διαθεσιμότητα οπτικοακουστικών έργων σε πλατφόρμες βίντεο κατά παραγγελία.

5.1

Οι βιβλιοθήκες, τα μουσεία και τα αρχεία της Ευρώπης αποτελούν χώρο πολιτισμού για τους ευρωπαίους πολίτες και είναι θεμελιώδη για τη μετάδοση της γνώσης, της εκπαίδευσης και της έρευνας. Ταυτόχρονα, προσφέρουν σημαντική οικονομική συνεισφορά από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας (22).

5.2

Λόγω έλλειψης εναρμόνισης, περίπλοκων νομοθεσιών, γεωγραφικών εμποδίων και γλωσσικών διαφορών, οι ευρωπαίοι ερευνητές βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με τους ερευνητές κρατών με ηγετικό ρόλο, όπως οι ΗΠΑ. Συνεπώς, η μεταρρύθμιση πρέπει να επιδιώκει τρεις στόχους: διεύρυνση και προσαρμογή στα νέα τεχνολογικά δεδομένα, εναρμονισμένη και υποχρεωτική εφαρμογή, και ασφάλεια δικαίου στη ρύθμιση των εξαιρέσεων και περιορισμών (23).

5.3

Η Δήλωση της Χάγης (2014) τονίζει τις τεράστιες δυνατότητες για καινοτομία και έρευνα από την εξόρυξη κειμένων και δεδομένων. Για τους ερευνητές, τις ΜΜΕ και τις μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας, η εξόρυξη κειμένων και δεδομένων αποτελεί πολύ βασικό εργαλείο, που υποχρησιμοποιείται στην ΕΕ λόγω νομικών, τεχνολογικών και συμβατικών περιορισμών.

5.4

Η Επιτροπή προτείνει τη θέσπιση υποχρεωτικών εξαιρέσεων σε διάφορες περιπτώσεις:

5.5

Παρότι η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι οι προτάσεις της Επιτροπής προσδιορίζουν ορθώς τα προβλήματα, προτείνει αλλαγές ώστε να υπάρξει καλύτερη προσαρμογή της νομοθεσίας στις τρέχουσες ανάγκες (βλέπε τα συμπεράσματα). Μεταξύ άλλων, είναι σημαντικό να μην ακυρώνονται από συμβατικές ρυθμίσεις ή τεχνολογικά εργαλεία οι εξαιρέσεις από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Από την άλλη πλευρά, είναι σκόπιμο να αναθεωρηθεί η εξαίρεση από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας όσον αφορά την επιστημονική έρευνα για μη κερδοσκοπικούς σκοπούς [άρθρο 5 παράγραφος 3 στοιχείο α)], δεδομένου ότι η εφαρμογή της κρίνεται ιδιαίτερα δυσχερής (24).

5.6

Η ΕΟΚΕ ζητεί επίσης να γίνει εναρμόνιση της «εξαίρεσης του πανοράματος», σύμφωνα με την οποία οι ιδιώτες μπορούν να αντλούν και να μοιράζονται στο διαδίκτυο εικόνες έργων, όπως κτιρίων ή γλυπτών, που βρίσκονται σε δημόσιους χώρους. Η Επιτροπή, παρότι επιβεβαιώνει τη σημασία της εξαίρεσης αυτής, αποφάσισε να διατηρήσει την πιθανή υλοποίησή της, σε προαιρετική βάση, από τα κράτη μέλη.

5.7.1

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει τη σημασία και την ανάγκη να επικυρώσει έγκαιρα η ΕΕ τη Συνθήκη του Μαρακές, ώστε να διευκολύνει την πρόσβαση στα δημοσιευμένα έργα για τα άτομα που είναι τυφλά, αμβλύωπες ή έχουν άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων, συνθήκη η οποία τέθηκε σε ισχύ στις 30 Σεπτεμβρίου 2016. Η Συνθήκη θα δώσει σε πολλούς ευρωπαίους πολίτες, που είναι τυφλοί ή έχουν προβλήματα όρασης, τη δυνατότητα πρόσβασης σε περισσότερα έργα και, ως εκ τούτου, θα τους ανοίξει τον δρόμο για τον πολιτισμό, την εκπαίδευση, μια θέση απασχόλησης και, τελικά, για την πραγματική κοινωνική ένταξη.

5.7.2

Οι προτάσεις κανονισμού (25) και οδηγίας (26) θα επιτρέψουν στην Ένωση να εκπληρώσει μια διεθνή υποχρέωσή της στο πλαίσιο της Συνθήκης του Μαρακές. Επιπλέον, είναι σύμφωνη προς τις υποχρεώσεις της Ένωσης που απορρέουν από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία.

5.8

Χορήγηση αδειών και μεγαλύτερη πρόσβαση σε περιεχόμενα. Θα επιτραπεί, ορθώς, η ψηφιοποίηση και διάδοση έργων εκτός εμπορίου που δημοσιεύθηκαν για πρώτη φορά στην ΕΕ (άρθρο 7) και η χορήγηση μιας άδειας σε ένα κράτος θα ισχύει σε ολόκληρη την ΕΕ (άρθρο 8).

5.9.1

Σύμφωνα με το άρθρο 11 παράγραφοι 1 και 4 της πρότασης οδηγίας (27), τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν στους εκδότες αυτούς το αποκλειστικό δικαίωμα —επί είκοσι έτη— να επιτρέπουν ή να απαγορεύουν την ψηφιακή χρήση των εκδόσεών τους.

5.9.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει αυτό το μέτρο, ώστε να εξασφαλίζεται μια δίκαιη και ισότιμη κατανομή της αξίας μεταξύ των εκδοτών Τύπου που τις δημιουργούν και των διαδικτυακών πλατφορμών όπου γίνεται χρήση τους.

5.9.3

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι ενώ πολλοί εκδότες Τύπου —θεμελιακοί για τη δημοκρατία— υφίστανται μια χρηματοπιστωτική κρίση που μεταφράζεται σε κλείσιμο εντύπων και μαζικές απώλειες θέσεων εργασίας, εκείνοι που χρησιμοποιούν τις πληροφορίες τους έχουν αυξανόμενα έσοδα (28).

5.10.1

Οι πάροχοι υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, που αποθηκεύουν και παρέχουν στο κοινό πρόσβαση σε μεγάλο αριθμό έργων ή άλλο υλικό, το οποίο αναφορτώνεται από τους χρήστες και προστατεύεται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, θα λάβουν μέτρα, σε συνεργασία με τους δικαιούχους, με σκοπό την εξασφάλιση της ορθής εφαρμογής των συμφωνιών που συνάπτονται με τους δικαιούχους για τη χρήση των έργων τους ή άλλου υλικού, τα οποία προσδιορίζονται από τους δικαιούχους σε συνεργασία με τους παρόχους υπηρεσιών. Αφενός, θα υπάρξουν μέτρα όπως «αποτελεσματικές τεχνολογίες αναγνώρισης περιεχομένου»· αφετέρου, οι εν λόγω πάροχοι θα παρέχουν «κατάλληλα στοιχεία» στους δικαιούχους και θα θεσπίσουν μηχανισμούς καταγγελίας και προσφυγής. Τα κράτη μέλη θα διευκολύνουν τη συνεργασία μεταξύ των μερών (29).

5.10.2

Το μέτρο —που η ΕΟΚΕ θεωρεί ενδεδειγμένο— πρέπει να καλύπτει το αξιακό χάσμα (value gap) που υφίσταται σήμερα μεταξύ των δικαιούχων και των παρόχων υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, δίνοντας τη δυνατότητα στους δικαιούχους πνευματικών δικαιωμάτων να λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις αναφορικά με τη χρήση των έργων τους. Υπάρχουν παραδείγματα υπηρεσιών βασισμένων στη διαφήμιση, που δεν αποδίδουν επαρκώς στους δημιουργούς τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, σε αντίθεση με τις διαδικτυακές υπηρεσίες που πληρώνονται μέσω συνδρομής και τα αποδίδουν (30).

6.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τη δήλωση της Επιτροπής ότι η παραβίαση των δικαιωμάτων του δημιουργού σε εμπορική κλίμακα, που χαρακτηρίζεται από την παρασιτική εργασία και τις επενδύσεις των άλλων, αποτελεί σήμερα σοβαρή απειλή για τους ευρωπαίους δημιουργούς. Χωρίς ένα αποτελεσματικό και ισόρροπο σύστημα, που να διασφαλίζει την τήρησή τους, τα δικαιώματα του δημιουργού και λοιπά δικαιώματα διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) μένουν απροστάτευτα και οι επενδύσεις στη δημιουργία και την καινοτομία παραλύουν (31).

6.2

Οι δημιουργοί πρέπει να έχουν δικαίωμα σε εύλογη αποζημίωση για τον δημιουργικό τους μόχθο, να συμμετέχουν στην εμπορική επιτυχία των έργων τους και να διατηρούν υψηλό επίπεδο προστασίας και χρηματοδότησης των έργων (32).

6.3

Με την πρόταση, που η ΕΟΚΕ θεωρεί ενδεδειγμένη, θεσπίζονται μέτρα που τείνουν να ενισχύσουν τις συμβατικές δυνατότητες των δημιουργών. Ενώ τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξασφαλίζουν την υποχρέωση για διαφάνεια, καθώς και τους μηχανισμούς προσαρμογής των συμβολαίων και της εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών, η μεταρρύθμιση ενισχύει τη διαπραγματευτική ικανότητα των δημιουργών και των καλλιτεχνών (33).

6.4

Είναι σκόπιμο να επισημανθεί η ανάγκη να συμβάλουν οι δημόσιες και ιδιωτικές οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών, όσον αφορά τους τομείς που τους αντιστοιχούν, στην ενίσχυση της συνείδησης των χρηστών ως προς το ότι οι δημιουργοί πρέπει να αμείβονται για τα έργα τους στο πλαίσιο που ορίζουν οι νόμοι.

21.4.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 125/34

Εισηγητής:

Stefan BACK

1.1

Η ΕΟΚΕ επαναλαμβάνει την υποστήριξή της στο σχέδιο δράσης για καινοτόμο και ανταγωνιστικό τομέα ασφάλειας του 2012 («το σχέδιο δράσης») (1).

1.2

Η ΕΟΚΕ εφιστά επίσης την προσοχή στο ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια («το θεματολόγιο για την ασφάλεια») (2) και εκφράζει εκ νέου την υποστήριξή της τόσο στο σχέδιο δράσης κατά της παράνομης διακίνησης και χρήσης πυροβόλων όπλων και εκρηκτικών όσο και στην πρόταση οδηγίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (3)  (4).

1.3

Με την επιφύλαξη των κάτωθι παρατηρήσεων, η ΕΟΚΕ σήμερα επιδοκιμάζει επίσης τον στόχο της πρότασης κανονισμού της Επιτροπής για τη θέσπιση ενωσιακού συστήματος πιστοποίησης του εξοπλισμού ελέγχου προστασίας των αερομεταφορών από έκνομες ενέργειες (5) («η πρόταση») ως ένα πρώτο βήμα για την υλοποίηση του σχεδίου δράσης. Επικροτεί τον στόχο της πρότασης που αποβλέπει στην καθιέρωση ενός συστήματος έγκρισης τύπου για τον εξοπλισμό ελέγχου με μονοαπευθυντική πιστοποίηση, με μέλημα την απλούστευση της διάθεσης των προϊόντων στην αγορά, τη μείωση του κόστους, την αύξηση της ποσότητας στην αγορά του όγκου της αγοράς και τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας προϊόντων ασφάλειας.

1.4

Η ΕΟΚΕ λυπάται, ωστόσο, διότι στην πρόταση δεν προβλέπεται μια ενιαία ενωσιακή αρχή έγκρισης με ενσωματωμένη τεχνική υπηρεσία, πράγμα το οποίο θα συνέβαλλε στη βελτιστοποίηση της αποτελεσματικότητας και στη μείωση του κόστους. Η ΕΟΚΕ εκφράζει σοβαρές αμφιβολίες σχετικά με την αποτελεσματική χρήση των πόρων στο πλαίσιο της προτεινόμενης λύσης, που συνίσταται στον διαχωρισμό των τεχνικών υπηρεσιών και των αρχών έγκρισης.

1.5

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης τη λύπη της για το γεγονός ότι η δυνατότητα που προβλέπεται στο άρθρο 6 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008 για τη θέσπιση κοινών κανόνων στο πεδίο της ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας (6), σύμφωνα με την οποία μπορούν να επιβάλλονται αυστηρότερες απαιτήσεις σε εθνικό επίπεδο από τα βασικά πρότυπα που ορίζονται στον εν λόγω κανονισμό, δεν αντικατοπτρίζεται στην πρόταση· πρόκειται για δυνατότητα η οποία επικροτήθηκε ρητά από την ΕΟΚΕ στη γνωμοδότησή της (7) με θέμα τη συγκεκριμένη πρόταση κανονισμού.

1.6

Η ΕΟΚΕ θεωρεί λυπηρό το γεγονός ότι οι πτυχές που σχετίζονται με την εσωτερική αγορά φαίνεται να υπερισχύουν των ανησυχιών σχετικά με την ασφάλεια, μέχρι του σημείου να μην παρέχεται καν η δυνατότητα επιβολής πρόσθετων εθνικών απαιτήσεων ασφάλειας για λόγους προστασίας ζωτικών εθνικών συμφερόντων, σύμφωνα με το άρθρο 114 παράγραφος 10 της ΣΛΕΕ.

1.7

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης τη λύπη της για το γεγονός ότι η ΣΛΕΕ δεν επιτρέπει την ανάληψη ειδικών εθνικών δράσεων για την προστασία των ζωτικών εθνικών συμφερόντων από τρομοκρατικές ενέργειες, σύμφωνα με ό,τι ισχύει για τον στρατιωτικό εξοπλισμό δυνάμει του άρθρου 346 της ΣΛΕΕ ή για τις δημόσιες συμβάσεις δυνάμει του άρθρου 15 της οδηγίας 2014/24/ΕΕ για τις δημόσιες συμβάσεις (8).

1.8

Η ΕΟΚΕ αμφισβητεί την καταλληλότητα της διάταξης του άρθρου 24 παράγραφος 3 της πρότασης, στην οποία διευκρινίζεται ότι η Επιτροπή θα προεδρεύει της ομάδας συντονισμού των τεχνικών υπηρεσιών, λόγω του εξαιρετικά τεχνικού και περίπλοκου χαρακτήρα των ζητημάτων που θα πρέπει να διευθετούνται από τις υπηρεσίες της.

1.9

Επ’ αυτού, η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την απογοήτευσή της διότι δεν φαίνεται να έχει εξετασθεί η δυνατότητα να συμπεριληφθεί στην πρόταση ένα σύστημα για την ανταλλαγή πληροφοριών και τον συντονισμό μεταξύ των διαφόρων εθνικών αρχών έγκρισης.

1.10

Η ΕΟΚΕ διερωτάται μήπως ο βαθμός στον οποίο η πρόταση επιτρέπει τη χρήση κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων για την τροποποίηση τεχνικών διατάξεων υπερβαίνει τα όρια που επιβάλλονται σύμφωνα με το άρθρο 290 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όσον αφορά το άρθρο 27 στοιχείο α) της πρότασης στο οποίο δεν τίθενται περιορισμοί ως προς την έκταση ή τη φύση των νέων απαιτήσεων επιδόσεων που ενδέχεται να συμπεριληφθούν στο παράρτημα Ι της πρότασης μέσω κατ’ εξουσιοδότηση πράξεων.

1.11

Σε κάθε περίπτωση, η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι, εάν πρόκειται να προτείνει νομοθεσία σε αυτόν τον τομέα, η Επιτροπή θα χρειαστεί τις τεχνικές ικανότητες που απαιτούνται για τη διασφάλιση της ποιότητας των νομοθετικών πράξεων.

1.12

Η ΕΟΚΕ επικροτεί κατ’ αρχήν την πρόταση σύμφωνα με την οποία η ΕΕ θα πρέπει να επιδιώξει να καταστεί πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Διάσκεψης Πολιτικής Αεροπορίας (ECAC/European Civil Aviation Conference). Ωστόσο, δεδομένου ότι, βάσει του ισχύοντος καταστατικού της ECAC, επιτρέπεται μόνο σε κράτη να καθίστανται πλήρη μέλη της ECAC, δεδομένου ότι τα μέλη της ECAC είναι περισσότερα από τα κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και δεδομένου ότι η έκβαση μιας διαδικασίας διαπραγμάτευσης ενόψει ενδεχόμενης προσχώρησης δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένη, θα ήταν πιο ρεαλιστικό να αναφερθεί ότι η ΕΕ οφείλει να προβεί στις δέουσες ενέργειες με στόχο την απόκτηση της ιδιότητας του μέλους της ECAC.

1.13

Η ΕΟΚΕ έλαβε υπόψη της τη διάταξη της πρότασης στην οποία προβλέπεται μέγιστο μέσο χρονικό διάστημα έξι μηνών μεταξύ της υποβολής αιτήματος για τη διεξαγωγή δοκιμής από τις τεχνικές υπηρεσίες και της αποστολής των αποτελεσμάτων της δοκιμής στην αρμόδια αρχή έγκρισης. Η ΕΟΚΕ εκτιμά ότι καλύτερη επιλογή θα ήταν να προβαίνει η τεχνική υπηρεσία σε μια αρχική αξιολόγηση του εκάστοτε αιτήματος για να προσδιορίσει τον χρόνο που απαιτείται για τη διεξαγωγή δοκιμής και να ενημερώνει τον αιτούντα εντός προκαθορισμένου χρονικού διαστήματος. Σε περίπτωση μη τήρησης της προβλεπόμενης προθεσμίας για την πραγματοποίηση της δοκιμής, θα πρέπει να ενημερώνεται ο αιτών και να εξηγούνται δεόντως οι λόγοι της καθυστέρησης.

1.14

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το σύστημα της ECAC για την αξιολόγηση προϊόντων λειτουργεί πλέον ικανοποιητικά και, άρα, η προστιθέμενη αξία ενός ενωσιακού συστήματος έγκρισης τύπου για λειτουργικούς σκοπούς μπορεί να τεθεί υπό αμφισβήτηση. Η παρατήρηση αυτή δεν θίγει τους στόχους που καθορίζονται στην πρόταση σχετικά με την εσωτερική αγορά.

1.15

Για τους λόγους που εκτέθηκαν ανωτέρω, η ΕΟΚΕ διατηρεί επιφυλάξεις ως προς την προστιθέμενη αξία της πρότασης υπό την παρούσα μορφή της και καλεί, συνεπώς, την Επιτροπή να επανεξετάσει το περιεχόμενό της με στόχο τη συνεκτίμηση των παρατηρήσεων που διατυπώνονται στην παρούσα γνωμοδότηση.

2.1

Η πρόταση αποτελεί ένα πρώτο βήμα για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης (9). Οι στόχοι του σχεδίου δράσης είναι οι εξής:

2.2

Σημαντικός στόχος του σχεδίου δράσης είναι να τεθεί τέλος στον κατακερματισμό της αγοράς ασφάλειας με την εισαγωγή πανενωσιακών συστημάτων πιστοποίησης για τις τεχνολογίες ασφάλειας, αρχής γενομένης από τον εξοπλισμό ελέγχου των αερολιμένων και τα συστήματα συναγερμού· ο εν λόγω στόχος θα μπορέσει να επιτευχθεί με τη θέσπιση ενιαίου (μονοαπευθυντικού) συστήματος για την απόκτηση πιστοποίησης που θα χορηγεί στα πιστοποιημένα προϊόντα πρόσβαση στην αγορά ολόκληρης της ΕΕ. Αυτό θα επιφέρει απλούστευση, μείωση του κόστους πιστοποίησης, αύξηση της ποσότητας στην εγχώρια αγορά και, ως εκ τούτου, βελτίωση της ανταγωνιστικότητας σε σύγκριση με τα προϊόντα των ΗΠΑ και της Κίνας που έχουν το πλεονέκτημα μεγαλύτερης ποσότητας σε εκτεταμένες εγχώριες αγορές.

2.3

Στο θεματολόγιο για την ασφάλεια (10) επικροτούνται οι δράσεις στήριξης που προβλέπονται από το σχέδιο δράσης σε τομείς όπως η κατάρτιση, η χρηματοδότηση, η έρευνα και η καινοτομία.

2.4

Το θεματολόγιο για την ασφάλεια περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα μέτρων που καλύπτουν την καταπολέμηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, του λαθρεμπορίου και της χρήσης πυροβόλων όπλων και εκρηκτικών υλών, καθώς και πρόσθετα μέτρα για την προστασία των πολιτών και των υποδομών ζωτικής σημασίας, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται ένα σχέδιο δράσης κατά της παράνομης διακίνησης και χρήσης πυροβόλων όπλων και εκρηκτικών και μια πρόταση οδηγίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (11).

2.5

Με την πρόταση εισάγεται ένα σύστημα πιστοποίησης βασισμένο σε κοινές απαιτήσεις επιδόσεων, κοινές μεθοδολογίες δοκιμών και διαπίστευση των εργαστηρίων δοκιμών (τεχνικές υπηρεσίες).

2.6

Οι απαιτήσεις επιδόσεων καθορίστηκαν βάσει του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (12) για τη θέσπιση κοινών κανόνων στο πεδίο της ασφάλειας της πολιτικής αεροπορίας και των εκτελεστικών πράξεών του (άρθρο 4 και παράρτημα Ι της πρότασης).

2.7

Οι μέθοδοι αξιολόγησης διαμορφώθηκαν σύμφωνα με την κοινή διαδικασία αξιολόγησης (CEP/Common Evaluation Process) που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Διάσκεψη Πολιτικής Αεροπορίας (ECAC).

2.8

Κάθε κράτος μέλος πρέπει να διαθέτει αρχή έγκρισης αρμόδια για όλες τις πτυχές έγκρισης του εξοπλισμού (άρθρο 6 της πρότασης). Κανένα κράτος μέλος δεν μπορεί να επιβάλει πρόσθετες απαιτήσεις σε πιστοποιημένο εξοπλισμό (άρθρο 4 της πρότασης).

2.9

Στην πρόταση καθορίζονται διαδικασίες αντιμετώπισης εξοπλισμού που παρουσιάζει κίνδυνο σε εθνικό επίπεδο ή δεν συμμορφώνεται με την πιστοποίηση (άρθρα 17 έως 19 της πρότασης).

3.1

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη επιδοκιμάσει το σχέδιο δράσης (13), το ευρωπαϊκό θεματολόγιο για την ασφάλεια, το σχέδιο δράσης κατά της παράνομης διακίνησης και χρήσης πυροβόλων όπλων και εκρηκτικών, καθώς και την πρόταση οδηγίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας (14).

3.2

Η ΕΟΚΕ, επί του παρόντος, επικροτεί επίσης την πρόθεση που εκδηλώνεται στην πρόταση για την εφαρμογή του προτεινόμενου σχεδίου δράσης μέσω της ενίσχυσης της ευρωπαϊκής βιομηχανίας ασφάλειας με τη δημιουργία ευρύτερης εγχώριας αγοράς και με τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του εν λόγω τομέα.

3.3

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει τον στόχο της πρότασης που αποβλέπει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τομέα ασφάλειας της ΕΕ και στην απλούστευση των διοικητικών διαδικασιών με τη θέσπιση ενιαίου (μονοαπευθυντικού) συστήματος πιστοποίησης για τη μείωση του κόστους και τη δημιουργία ευρύτερης εγχώριας αγοράς. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει τόσο την ισχυρή εστίαση στην εσωτερική αγορά και στην ανταγωνιστικότητα όσο και την αντιμετώπιση των ζητημάτων ασφαλείας, με βασικό σκεπτικό ότι η μεγιστοποίηση της ανταγωνιστικότητας της εν λόγω βιομηχανίας μπορεί να βελτιώσει τις δυνατότητές της για καινοτομία και ανάπτυξη νέων προϊόντων.

3.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την προσέγγιση που ακολουθείται στην πρόταση όσον αφορά τη θέσπιση νομοθεσίας σχετικά με τις απαιτήσεις επιδόσεων και τη χρήση των κοινών μεθοδολογιών δοκιμών που καθορίστηκαν από την ECAC· συμφωνεί δε με την άποψη ότι ο απόρρητος χαρακτήρας μεγάλου μέρους των νομικών στοιχείων καθιστά αναγκαία αυτή την προσέγγιση. Ωστόσο, η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι η πρόταση θα μπορούσε να βελτιωθεί όσον αφορά ορισμένες σημαντικές παραμέτρους.

3.5

Η ΕΟΚΕ εκφράζει, ως εκ τούτου, τη λύπη της για το γεγονός ότι δεν έχει συμπεριληφθεί στην πρόταση η δυνατότητα που προβλέπεται στο άρθρο 6 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008, σύμφωνα με την οποία τα κράτη μέλη μπορούν να εφαρμόζουν αυστηρότερα μέτρα σε σχέση με τα κοινά βασικά πρότυπα που αναφέρονται στην πρόταση. Ούτε οι διαδικασίες αντιμετώπισης εξοπλισμού που παρουσιάζει κίνδυνο σε εθνικό επίπεδο ούτε η διαδικασία διασφάλισης της Ένωσης είναι κατάλληλες για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους προβλημάτων.

3.6

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει σε αυτό το σημείο ότι έχει επιδοκιμάσει τη δυνατότητα που παρέχεται στα κράτη μέλη προκειμένου να εφαρμόζουν αυστηρότερα μέτρα, βάσει του άρθρου 6 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 300/2008, στη γνωμοδότησή της με θέμα την εν λόγω πρόταση κανονισμού (15).

3.7

Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση των δυσκολιών που συνεπάγεται η έγκριση της επιβολής πρόσθετων εθνικών απαιτήσεων σε προϊόντα που καλύπτονται από εναρμονισμένα κριτήρια, αλλά εφιστά ωστόσο την προσοχή στη δυνατότητα που παρέχεται δυνάμει του άρθρου 114 παράγραφος 10 της ΣΛΕΕ για την έγκριση της επιβολής εθνικών απαιτήσεων με βάση, παραδείγματος χάρη, την ανάγκη προστασίας των συμφερόντων εθνικής ασφάλειας, παρότι μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα.

3.8

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει το γεγονός ότι τα κοινοβούλια τουλάχιστον δύο κρατών μελών —σε προτάσεις για την έκδοση αιτιολογημένης γνώμης σχετικά με το ζήτημα της επικουρικότητας, η μία εκ των οποίων έχει ήδη υποβληθεί— αναφέρθηκαν, μεταξύ άλλων, στην ανάγκη να παρέχεται δυνατότητα προσαρμογής στις απαιτήσεις ασφάλειας σύμφωνα με τα ποικίλα επίπεδα έκθεσης σε κίνδυνο που υφίστανται στα διάφορα κράτη μέλη (16). Αυτό σημαίνει ότι ενδέχεται να είναι αναγκαία η ενίσχυση των απαιτήσεων ασφάλειας με την εισαγωγή πρόσθετων χαρακτηριστικών και βελτιωμένων επιδόσεων του εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένου του εξοπλισμού ελέγχου που χρησιμοποιείται στους αερολιμένες, σε σύγκριση με τις τυπικές ενωσιακές απαιτήσεις.

3.9

Η ΕΟΚΕ είναι της γνώμης ότι, κατά την εφαρμογή μιας πολιτικής που αποσκοπεί στη βελτίωση της προστασίας από τρομοκρατικές ενέργειες, ο συγκεκριμένος στόχος πρέπει να θεωρείται ως βασικό στοιχείο οποιουδήποτε προτεινόμενου μέτρου. Μια ατζέντα βιομηχανικής πολιτικής, η οποία σχετίζεται με τον εν λόγω στόχο, πρέπει να θεωρείται ως δευτερεύουσα σε σχέση με τον στόχο της πάταξης της τρομοκρατίας.

3.10

Ως εκ τούτου, πρέπει να υπάρχουν σαφή περιθώρια για επιμέρους δράσεις των κρατών μελών που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση τρομοκρατικών απειλών, συμπεριλαμβανομένης και της επιβολής πρόσθετων απαιτήσεων σχετικά με τον εξοπλισμό ελέγχου στους αερολιμένες πάνω και πέρα από τις τυπικές απαιτήσεις πιστοποίησης. Στα άρθρα 17 και 18 της πρότασης δεν θίγεται το εν λόγω πρόβλημα και δεν παρέχονται επαρκή περιθώρια διακριτικής ευχέρειας στα κράτη μέλη προκειμένου να έχουν τη δυνατότητα να προστατευτούν από τρομοκρατικές απειλές. Η ΕΟΚΕ έχει επίγνωση του γεγονότος ότι η ΣΛΕΕ, υπό την παρούσα μορφή της, δεν περιέχει ειδικούς κανόνες που να επιτρέπουν την εξαίρεση του εξοπλισμού ασφαλείας από τους κανόνες της εσωτερικής αγοράς για λόγους προστασίας ζωτικών εθνικών συμφερόντων, δεδομένου ότι το άρθρο 346 της ΣΛΕΕ προβλέπει αυτή τη δυνατότητα μόνον για τον στρατιωτικό εξοπλισμό, καθώς και ότι οι διατάξεις της οδηγίας 2014/24/ΕΕ (άρθρο 15) αφορούν μόνο τις δημόσιες συμβάσεις (17).

3.11

Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει ότι η πρόταση παρέχει στην Επιτροπή τη δυνατότητα να εκδίδει κατ’ εξουσιοδότηση πράξεις για την τροποποίηση του παραρτήματος Ι με στόχο την καθιέρωση νέων απαιτήσεων επιδόσεων για τον εξοπλισμό ελέγχου προστασίας των αερομεταφορών [άρθρο 27 στοιχείο α)], καθώς και για την τροποποίηση των παραρτημάτων του κανονισμού με στόχο την προσαρμογή τους στην εξέλιξη των επιστημονικών και τεχνικών γνώσεων [άρθρο 27 στοιχείο β)]. Σύμφωνα με το άρθρο 290 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ, η αρμοδιότητα έκδοσης πράξεων περιορίζεται σε ουσιώδη στοιχεία της εν λόγω νομικής πράξης, συμπεριλαμβανομένων των επικαιροποιήσεων λόγω τεχνικών εξελίξεων. Η εξουσιοδότηση που προβλέπεται στο άρθρο 27 στοιχείο α) της πρότασης φαίνεται να υπερβαίνει αυτό το όριο. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ αμφισβητεί τη συμβατότητα της εξουσιοδότησης που προτείνεται στο άρθρο 27 στοιχείο α) της πρότασης με τις διατάξεις της ΣΛΕΕ.

3.12

Σε κάθε περίπτωση, εάν πρόκειται να προτείνει νομοθεσία σε αυτόν τον τομέα, η Επιτροπή θα χρειαστεί τις τεχνικές ικανότητες που απαιτούνται για τη διασφάλιση της ποιότητας των νομοθετικών πράξεων.

3.13

Στην πρόταση προβλέπεται μία αρχή έγκρισης ανά κράτος μέλος. Η ΕΟΚΕ εκφράζει αμφιβολίες όσον αφορά τόσο την ικανότητα όλων των κρατών μελών να συγκροτήσουν μια τέτοια αρχή κατά τη στιγμή έναρξης ισχύος του προτεινόμενου κανονισμού όσο και την αποτελεσματική χρήση των πόρων στο πλαίσιο μιας τέτοιας απαίτησης, καθώς και την προστιθέμενη αξία της, λαμβανομένου υπόψη του γεγονότος ότι, επί του παρόντος, μόνο πέντε κράτη μέλη είναι σε θέση να διενεργήσουν δοκιμές του εξοπλισμού και να εκδώσουν πιστοποιητικό έγκρισης τύπου. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι μια ενιαία ενωσιακή αρχή έγκρισης θα αποτελούσε αποτελεσματικότερη λύση, η οποία θα ήταν σύμφωνη με τη μονοαπευθυντική προσέγγιση.

3.14

Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης αμφιβολίες όσον αφορά τη χρησιμότητα τoυ διαχωρισμού των λειτουργιών της δοκιμής και της πιστοποίησης μεταξύ των τεχνικών υπηρεσιών και των αρχών έγκρισης, υπό την έννοια ότι η έμπρακτη δοκιμή των επιδόσεων ενός προϊόντος πρέπει να διενεργείται από μια τεχνική υπηρεσία, πιστοποιημένη ως προς το επίπεδο ικανοτήτων της, ενώ η απόφαση σχετικά με την έκδοση εγγράφου πιστοποίησης (έγκρισης τύπου) πρέπει να λαμβάνεται από την εκάστοτε αρχή έγκρισης, η οποία σαφώς δεν χρειάζεται να πληροί συγκεκριμένα κριτήρια τεχνικής ικανότητας, αλλά να βασίζεται εξ ολοκλήρου στις αξιολογήσεις που πραγματοποιούνται από την τεχνική υπηρεσία. Σε περίπτωση που αυτό το δυαδικό σύστημα αιτιολογείται ελλείψει της δέουσας τεχνικής ικανότητας σε όλα τα κράτη μέλη, η ΕΟΚΕ θα συνιστούσε είτε την ενσωμάτωση αυτών των δύο λειτουργιών σε έναν περιορισμένο αριθμό αρχών έγκρισης είτε, ιδεωδώς, όπως έχει ήδη προταθεί, τη σύσταση μιας κοινής αρχής έγκρισης για ολόκληρη την ΕΕ.

3.15

Η ΕΟΚΕ παρατηρεί επίσης ότι η κοινή μεθοδολογία δοκιμών για την πιστοποίηση λειτουργεί πλέον ικανοποιητικά, πράγμα το οποίο θέτει υπό αμφισβήτηση την προστιθέμενη αξία που αναμένεται να προσδώσει η πρόταση στο σύστημα, δεδομένου άλλωστε ότι το πλαίσιο της ECAC διασφαλίζει την ελεύθερη κυκλοφορία των σχετικών προϊόντων μεταξύ των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Διάσκεψης Πολιτικής Αεροπορίας (ECAC). Η παρατήρηση αυτή δεν θίγει τους στόχους της πρότασης που αφορούν την εσωτερική αγορά.

3.16

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι το άρθρο 10 της πρότασης ορίζει ότι η ΕΕ καθίσταται πλήρες μέλος του αρμόδιου φορέα για την κατάρτιση των κοινών μεθοδολογιών δοκιμών, δηλαδή της ECAC. Η ΕΟΚΕ τονίζει ότι για την προσχώρηση της ΕΕ στην ECAC απαιτείται προηγούμενη τροποποίηση του καταστατικού του εν λόγω φορέα, βάσει του οποίου επί του παρόντος επιτρέπεται μόνο σε κράτη να καθίστανται πλήρη μέλη της ECAC. Δεδομένου ότι η προσχώρηση θα αποτελέσει απόρροια μιας διαδικασίας διαπραγμάτευσης, η ΕΟΚΕ θα πρότεινε την τροποποίηση της εν λόγω διάταξης προκειμένου να οριστεί ρητά ότι η ΕΕ θα πρέπει να λάβει εντολή έναρξης διαπραγματεύσεων με σκοπό την απόκτηση της ιδιότητας του πλήρους μέλους της ECAC.

4.1

Στην πρόταση διευκρινίζεται ότι η Επιτροπή θα πρέπει να συστήσει κλαδική ομάδα τεχνικών υπηρεσιών της οποίας θα προεδρεύει, με στόχο την εξασφάλιση συντονισμού και συνεργασίας μεταξύ των τεχνικών υπηρεσιών. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εν λόγω ομάδα ενδέχεται να ασχολείται με εξαιρετικά περίπλοκα τεχνικά ζητήματα, η ΕΟΚΕ αμφισβητεί την καταλληλότητα της προτεινόμενης λύσης.

4.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την έκπληξή της για το γεγονός ότι δεν θεωρήθηκε αναγκαίο να προταθεί η ανταλλαγή πληροφοριών και ο συντονισμός μεταξύ των διαφόρων εθνικών αρχών έγκρισης, καθώς και μεταξύ των αρχών έγκρισης και της Επιτροπής, έχοντας κατά νου ότι το εν λόγω σύστημα κρίθηκε χρήσιμο για τις τεχνικές υπηρεσίες και για άλλες περιπτώσεις, κατά τις οποίες οι εθνικές αρχές είναι αρμόδιες για τη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται με την εφαρμογή του δικαίου της ΕΕ, όπως, παραδείγματος χάρη, στον τομέα του ανταγωνισμού.

4.3

Ενώ στην πρόταση προβλέπεται μια αρχή έγκρισης για κάθε κράτος μέλος, δεν επιβάλλεται παρεμφερής υποχρέωση όσον αφορά τις τεχνικές υπηρεσίες οι οποίες, όπως επισημάνθηκε ανωτέρω, θα έχουν καθοριστικό ρόλο στο προβλεπόμενο σύστημα πιστοποίησης. Το γεγονός αυτό ενισχύει περαιτέρω την άποψη ότι η απαίτηση σχετικά με μια αρχή έγκρισης ανά κράτος μέλος έχει μόνο συμβολική αξία, δεδομένου ότι τα πιστοποιητικά έγκρισης τύπου και τα πιστοποιητικά συμμόρφωσης που εκδίδονται με βάση την εν λόγω πιστοποίηση ισχύουν σε ολόκληρη την επικράτεια της ΕΕ. Η διαδικασία αντιμετώπισης εξοπλισμού που παρουσιάζει κίνδυνο σε εθνικό επίπεδο (άρθρο 17 της πρότασης) θα μπορούσε να εμπίπτει στα καθήκοντα μιας εθνικής αρχής αρμόδιας για θέματα ασφάλειας.

4.4

Στην πρόταση διευκρινίζεται ότι οι τεχνικές υπηρεσίες διασφαλίζουν ότι το μέσο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την υποβολή αιτήματος διεξαγωγής δοκιμής έως την αποστολή των αποτελεσμάτων στην αρχή έγκρισης δεν υπερβαίνει κατ’ ανώτατο όριο τους έξι μήνες, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις ή κατόπιν ειδικού αιτήματος των κατασκευαστών. Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι ένα προκαθορισμένο χρονικό διάστημα αυτού του είδους δεν είναι ούτε επιθυμητό ούτε ρεαλιστικό. Καλύτερη επιλογή θα ήταν να έχει η τεχνική υπηρεσία την υποχρέωση να αξιολογεί αμέσως τον απαιτούμενο χρόνο για τη διεκπεραίωση ενός αιτήματος και να ενημερώνει τον αιτούντα εντός προκαθορισμένου χρονικού διαστήματος, παραδείγματος χάρη, 15 εργάσιμων ημερών. Σε περίπτωση μη τήρησης της προβλεπόμενης προθεσμίας, η τεχνική υπηρεσία θα πρέπει να παρέχει τεκμηριωμένη αιτιολόγηση.

21.4.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 125/40

Εισηγητής:

Christian MOOS

1.1

τάσσεται υπέρ μιας πραγματικής κοινής πολιτικής ασύλου σύμφωνα με τις ευρωπαϊκές αξίες· χαιρετίζει τη θέσπιση πλαισίου της Ένωσης για την επανεγκατάσταση·

1.2

καλεί την Ένωση να αναλάβει μεγαλύτερες ευθύνες σχετικά με τα πρόσωπα που χρήζουν διεθνούς προστασίας, να καταβάλει μεγαλύτερες προσπάθειες από ό,τι μέχρι στιγμής και να επιδείξει μεγαλύτερη αλληλεγγύη προς τρίτες χώρες αλλά και προς τα κράτη μέλη της ΕΕ, όπως η Ελλάδα, στο ζήτημα των προσφύγων·

1.3

υπογραμμίζει το αίτημά της για δημιουργία ισχυρών συστημάτων ένταξης στα κράτη μέλη·

1.4

ζητεί τα κοινά κριτήρια επανεγκατάστασης να βασίζονται κυρίως στην τρωτότητα των θιγόμενων ατόμων και όχι μόνο στην αποτελεσματική συνεργασία τρίτης χώρας σε θέματα ασύλου, καθώς επίσης και να μην οδηγούν σε διακριτική μεταχείριση·

1.5

θεωρεί τη χρήση των εννοιών της «πρώτης χώρας ασύλου» και της «ασφαλούς τρίτης χώρας» αμφισβητήσιμη λόγω της ασταθούς κατάστασης που επικρατεί στις θιγόμενες τρίτες χώρες και περιοχές. Εκτιμά ότι η δήλωση ΕΕ-Τουρκίας είναι υψίστης σημασίας στην τρέχουσα κατάσταση. Είναι προς το συμφέρον της ΕΕ και της Τουρκίας να παρακολουθείται η κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατά την εφαρμογή της στην πράξη·

1.6

ζητεί την αποσύνδεση του προγράμματος επανεγκατάστασης από τις συμφωνίες εταιρικής σχέσης, οι οποίες έχουν ως στόχο να πείσουν τις τρίτες χώρες να παρεμποδίσουν τη διαφυγή των προσφύγων, καθότι μια τέτοια ενέργεια εγκυμονεί τον κίνδυνο παραβίασης του διεθνούς δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Υπογραμμίζει ότι οι δράσεις που αναλαμβάνονται στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες ή η γενικότερη αναπτυξιακή βοήθεια δεν θα πρέπει να περιορίζονται από συμφωνίες επιστροφής ή άλλες παρόμοιες συμφωνίες συνεργασίας με τρίτες χώρες·

1.7

ζητά η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) να συμβάλλει σε σημαντικό βαθμό στην ταυτοποίηση των υπηκόων τρίτων χωρών ή απάτριδων που θα επανεγκατασταθούν και αμφισβητεί τα ειδικά δικαιώματα κατά την επιλογή τρίτων χωρών·

1.8

επικροτεί την έμφαση που δίνεται στην τρωτότητα των γυναικών, καθώς και των παιδιών και των εφήβων, θεωρεί, εντούτοις, κρίσιμης σημασίας την κατηγορία «πρόσωπα με κοινωνικοοικονομική τρωτότητα». Ο συνδυασμός διαφόρων νόμιμων διόδων εισόδου που προτείνει η Επιτροπή συνεπάγεται τον κίνδυνο επιπτώσεων όσον αφορά τα αριθμητικά ποσοστά και την ποιότητα των επανεγκαταστάσεων·

1.9

αμφισβητεί, σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης του 1951, τον γενικό αποκλεισμό προσώπων τα οποία έχουν διαμείνει, εισέλθει ή έχουν επιχειρήσει να εισέλθουν παράτυπα στο έδαφος των κρατών μελών κατά τα τελευταία πέντε έτη πριν από την επανεγκατάσταση, καθώς και των προσώπων που έχουν απορριφθεί από τα κράτη μέλη πέντε έτη πριν από την επανεγκατάσταση, μολονότι τα κριτήρια επιλεξιμότητας ισχύουν για αυτά τα πρόσωπα·

1.10

επισημαίνει ότι το δικαίωμα ασύλου δεν πρέπει να θίγεται από την επανεγκατάσταση. Πρέπει γενικότερα να διασφαλιστεί η τήρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων που κατοχυρώνονται στη Σύμβαση της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων, στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Χάρτης) και στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (ΕΣΑΔ)·

1.11

υποστηρίζει ότι πρέπει να τίθενται φιλόδοξοι στόχοι κατά τον καθορισμό του ετήσιου αριθμού των προσώπων που θα επανεγκατασταθούν και προτείνει ο αριθμός που θα καθορίζεται από την επιτροπή υψηλού επιπέδου να συνιστά τον ελάχιστο αριθμό·

1.12

αναμένει τη συμμετοχή της στη σύσταση της επιτροπής υψηλού επιπέδου για την επανεγκατάσταση·

1.13

συνιστά επίσης τη μόνιμη συμμετοχή της UNHCR στην επιτροπή υψηλού επιπέδου για την επανεγκατάσταση. Σε γενικές γραμμές, στην πρόταση της Επιτροπής υπάρχει έλλειψη σαφήνειας ως προς το πώς και με ποιες διαδικασίες διεξάγεται η ταυτοποίηση των προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας —από την UNHCR ή από τα κράτη μέλη— καθώς και σχετικά με το ποιον ρόλο θα αναλάβει σε αυτές τις διαδικασίες ο οργανισμός της ΕΕ για το άσυλο·

1.14

επικροτεί την εξέταση συμπληρωματικών εναλλακτικών προγραμμάτων υποδοχής και χρηματοδότησης κατά το πρότυπο του «Private Sponsorship Program» (πρόγραμμα ιδιωτικής χορηγίας) (1) που εφαρμόζει ο Καναδάς. Ένα πλαίσιο της EΕ για την επανεγκατάσταση μπορεί, σε γενικές γραμμές, να επωφεληθεί από τη θεσμική κατοχύρωση μιας προσέγγισης των τριών συμβαλλόμενων μερών, στην οποία θα συμμετέχουν τα κράτη μέλη, η UNHCR, καθώς και ιδιωτικοί παράγοντες/φορείς της κοινωνίας των πολιτών. Ωστόσο, αυτή η κατοχύρωση δεν θα πρέπει να έχει επιπτώσεις στην ποιότητα και τα αριθμητικά ποσοστά των επανεγκαταστάσεων. Καλεί τα κράτη μέλη να εξασφαλίσουν τη δέουσα ενημέρωση της κοινωνίας των πολιτών αναφορικά με τα σχέδια για την επανεγκατάσταση και την υποστήριξη της συμμετοχής της στην εν λόγω διαδικασία·

1.15

συνιστά ισχυρότερη θεσμική παρουσία της ΕΕ και των κρατών μελών της σε ιδιαίτερα επιβαρυμένες τρίτες χώρες καταγωγής και διέλευσης και την ανακούφισή τους μέσω της δημιουργίας ικανότητας υποδοχής και προστασίας σε τοπικό επίπεδο.

2.1.1

Η ΕΟΚΕ επικροτεί την επανεγκατάσταση στην Ένωση προσώπων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει, όπως και στη γνωμοδότησή της με θέμα «Ευρωπαϊκό πρόγραμμα δράσης για τη μετανάστευση» (2), το αίτημα δημιουργίας —παράλληλα με την επανεγκατάσταση— ισχυρών συστημάτων ένταξης στα κράτη μέλη, διευκόλυνσης της πρόσβασης στην αγορά εργασίας, αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων και της επαγγελματικής και γλωσσικής κατάρτισης.

2.1.2

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τα μέτρα για την έγκαιρη, αποτελεσματική και επιτυχή ένταξη των επανεγκατεστημένων προσώπων στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για την ένταξη των υπηκόων τρίτων χωρών (3), που παρουσιάστηκε στις 7 Ιουνίου 2016. Εντούτοις, αυτά τα μέτρα αντίκεινται στο καθεστώς επικουρικής προστασίας, διότι τα κράτη μέλη πρέπει να ελέγξουν εκ νέου το καθεστώς προστασίας ενός προσώπου και στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας ενδέχεται να μην του αναγνωρίσουν το καθεστώς πρόσφυγα. Σε αυτή την περίπτωση, το πρόσωπο που χρήζει διεθνούς προστασίας κινδυνεύει με απομάκρυνση ή επιστροφή σε τρίτη χώρα ή στη χώρα καταγωγής του.

2.2.1

Η EOKE υποστηρίζει την ευελιξία που ορίζεται στα άρθρα 7 και 8 κατά τον καθορισμό των κοινών κριτηρίων για την επιλογή των περιοχών ή των τρίτων χωρών από τις οποίες πρόκειται να πραγματοποιηθεί η επανεγκατάσταση. Ωστόσο, αυτά τα κριτήρια δεν πρέπει να οδηγούν σε υπέρμετρο αποκλεισμό ούτε να διαμορφώνονται βάσει της ποιότητας της συνεργασίας μιας τρίτης χώρας ή μιας περιοχής στον τομέα της μετανάστευσης και του ασύλου, αλλά βάσει του κριτηρίου τρωτότητας των προσώπων. Η ΕΟΚΕ απορρίπτει κάθε διάκριση λόγω της επιλεγμένης διαδρομής διαφυγής ή της χώρας καταγωγής, καθώς και λόγω εθνότητας ή θρησκείας (άρθρο 3 της σύμβασης της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων).

2.2.2

Όσον αφορά τη δημιουργία προϋποθέσεων για τη χρήση των εννοιών της «πρώτης χώρας ασύλου» και της «ασφαλούς τρίτης χώρας» κατά την επιστροφή των αιτούντων άσυλο, η ΕΟΚΕ έχει ήδη δηλώσει στη γνωμοδότησή της με θέμα «Θέσπιση ενωσιακού κοινού καταλόγου ασφαλών χωρών καταγωγής» (4) ότι είναι πολύ νωρίς για τη δημιουργία πλήρους καταλόγου, ότι, εν τέλει, θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία σχετικά με έναν κατάλογο ασφαλών χωρών καταγωγής βάσει κοινών κριτηρίων, όπως αυτά που ορίζονται στην οδηγία 2013/32/ΕΕ, και ότι, για την αξιολόγηση μιας χώρας, θα πρέπει να αντληθούν συγκεκριμένοι, ειδικοί και με πρακτική εφαρμογή δείκτες, ιδίως από πηγές της UNHCR, της EASO (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο), του Συμβουλίου της Ευρώπης, του ΕΔΑΔ (Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων) και άλλων οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι αυτές οι έννοιες δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να ισχύσουν για χώρες οι οποίες παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις αρχές του κράτους δικαίου. Επίσης, κάποια τρίτη χώρα μπορεί να θεωρηθεί «ασφαλής» μόνο εάν διασφαλίζεται ότι η συγκεκριμένη χώρα σέβεται την αρχή της μη επαναπροώθησης και γενικά αναγνωρίζει και εφαρμόζει πλήρως τη σύμβαση της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων, το πρωτόκολλο της Νέας Υόρκης σχετικά με τη νομική κατάσταση των προσφύγων και άλλες σχετικές συμβάσεις.

2.2.3

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η Ένωση προσπαθεί μέσω αυτών των εταιρικών σχέσεων να μεταθέσει το προσφυγικό ζήτημα και την ευθύνη της για τα άτομα που αναζητούν προστασία σε τρίτες χώρες και να τις προσελκύσει παρέχοντάς τους υλικά κίνητρα προκειμένου να ανακόψουν την επέλαση των ατόμων που αναζητούν προστασία στα εξωτερικά τους σύνορα. Υπό αυτό το πρίσμα, η ενισχυμένη επανεισδοχή υπηκόων τρίτων χωρών και απάτριδων, οι οποίοι διαμένουν παράτυπα στο έδαφος των κρατών μελών, μέσω νέων συμφωνιών, πρέπει επίσης να εξεταστεί ενδελεχέστερα. Στις προσπάθειες για μείωση του αριθμού των προσφύγων ελλοχεύει ο κίνδυνος οι τρίτες χώρες —κατά παράβαση των απαγορεύσεων επαναπροώθησης που ορίζονται στον Χάρτη, στη σύμβαση της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων και στην ΕΣΑΔ (Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων)— να θέτουν υπό κράτηση, να απορρίπτουν ή να απελαύνουν άτομα που φτάνουν στα σύνορά τους αναζητώντας προστασία. Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ ζητεί την αυστηρή εφαρμογή των αρχών του διεθνούς δικαίου και τη θέσπιση αποτελεσματικών μηχανισμών ελέγχου.

2.3.1

Η ΕΟΚΕ απευθύνει έκκληση για αποσύνδεση του προγράμματος επανεγκατάστασης από τις συμφωνίες εταιρικής σχέσης, επομένως, προτείνεται η διαγραφή του δεύτερου μέρους της πρότασης στο άρθρο 4 στοιχείο α) («και κάθε περαιτέρω προώθηση των εν λόγω προσώπων στο έδαφος των κρατών μελών»). Η ΕΟΚΕ φρονεί ότι τα κριτήρια που ορίζονται στο άρθρο 4 στοιχεία γ) και δ) (με εξαίρεση την περίπτωση iii) θέτουν υπό αμφισβήτηση το δικαίωμα ασύλου και προστασίας από επαναπροώθηση σύμφωνα με τα άρθρα 18 και 19 του Χάρτη και πρέπει, συνεπώς, να διαγραφούν.

2.3.2

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την UNHCR και ζητεί, στο πλαίσιο των ενεργειών επανεισδοχής, να διασφαλίζεται ότι η τρίτη χώρα ή η θιγόμενη περιοχή έχει αναγνωρίσει και εφαρμόζει πλήρως τη σύμβαση της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η πρόσβαση σε διαδικασία ελέγχου αίτησης προστασίας βάσει της σύμβασης της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων.

2.3.3

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ανησυχία ότι ο μηχανισμός επιστροφής στο πλαίσιο της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας θα μπορούσε να μετατρέψει τα «κέντρα πρώτης υποδοχής» (hotspots) που έχουν δημιουργηθεί στην Ελλάδα σε κέντρα κράτησης. Το γεγονός θα αντέβαινε στο δικαίωμα της ελευθερίας και προστασίας κατά της αυθαίρετης κράτησης (άρθρο 5 της ΕΣΑΔ, άρθρο 6 του Χάρτη). Ως εκ τούτου, η ΕΟΚΕ εκφράζει την έντονη ανησυχία της για τις συλλήψεις και τις επιστροφές στο πλαίσιο της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας και θεωρεί ότι ο υφιστάμενος μηχανισμός επιστροφών πρέπει να αναθεωρηθεί επειγόντως, προκειμένου να διασφαλιστεί η κατάλληλη προστασία στο πλαίσιο της ισχύουσας συμφωνίας αλλά και των συμφωνιών εταιρικής σχέσης.

2.3.4

H EOKE χαιρετίζει καταρχήν την εντατικοποίηση των διπλωματικών σχέσεων, καθώς και τα οικονομικά και τεχνικά μέτρα συνεργασίας στο πλαίσιο εταιρικών σχέσεων με τρίτες χώρες, όπως η δημιουργία ικανοτήτων σε τοπικό επίπεδο για την υποδοχή και την προστασία ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας, που στοχεύουν στην αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος στις τρίτες χώρες και περιοχές. Τα μέτρα αυτά πρέπει να συμβαδίζουν με τη σύμβαση της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων, την ΕΣΑΔ και τον Χάρτη. Τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο των επανεγκαταστάσεων ή η γενικότερη αναπτυξιακή βοήθεια δεν θα πρέπει να περιορίζονται από συμφωνίες επιστροφής ή άλλες παρόμοιες συμφωνίες συνεργασίας με τρίτες χώρες, δεδομένου ότι αντίκεινται στον ανθρωπιστικό στόχο των εν λόγω μέτρων.

2.4.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ιδιαίτερη έμφαση που αποδίδεται στην τρωτότητα των γυναικών και των κοριτσιών, καθώς και των παιδιών και των εφήβων, συμπεριλαμβανομένων των ασυνόδευτων ανηλίκων, και τη σύνδεση ατόμων που έχουν οικογενειακούς δεσμούς ως διεύρυνση των κλασικών κατηγοριών επανεγκατάστασης. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει ιδίως τη μέριμνα για την οικογενειακή ενότητα των ατόμων, λαμβάνοντας υπόψη και την περίπτωση των αδελφών ως «μελών της οικογένειας». Εντούτοις, αυτές οι διατάξεις θα πρέπει να ισχύσουν μόνο σε περιπτώσεις κατά τις οποίες τα υφιστάμενα μέτρα για την οικογενειακή επανένωση, όπως, λόγου χάρη, η οδηγία για την οικογενειακή επανένωση του 2003, δεν επιτρέπουν την οικογενειακή επανένωση. Η ΕΟΚΕ υπογραμμίζει την τήρηση των αρχών της ισότητας και μη διακριτικής μεταχείρισης, οι οποίες θα πρέπει να παραμείνουν σε ισχύ ακόμη και με την επιφύλαξη των στοιχείων α), β) γ) και δ).

2.4.2

Εντούτοις, η ΕΟΚΕ θεωρεί κρίσιμης σημασίας τη διεύρυνση των κατηγοριών στα «πρόσωπα με κοινωνικοοικονομική τρωτότητα», εφόσον πρόκειται για πρόσωπα με χαμηλό εισόδημα, χαμηλό επαγγελματικό επίπεδο ή χαμηλή μόρφωση κ.λπ. Αυτή η κατηγορία δεν απαιτεί προστασία υπό την έννοια της σύμβασης της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων και θα μπορούσε να οδηγήσει σε διακριτική μεταχείριση κατά των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει απαραίτητα να δημιουργηθούν άλλοι τρόποι νόμιμης εισόδου και μέτρα που θα βασίζονται στην τρωτότητα προσώπων με κοινωνικοοικονομική τρωτότητα.

2.4.3

Γενικότερα, η ΕΟΚΕ συνιστά να υιοθετηθούν τα κριτήρια αναγνώρισης της UNHCR, που ισχύουν εδώ και πολλά χρόνια, και να ενισχυθεί ο ζωτικός της ρόλος στην ταυτοποίηση των ατόμων που χρήζουν διεθνούς προστασίας.

2.5.1

Η ΕΟΚΕ απορρίπτει τον γενικό αποκλεισμό προσώπων σύμφωνα με το άρθρο 6 παράγραφος 1 στοιχεία δ) και στ), διότι αντιβαίνουν στο θεμελιώδες δικαίωμα ασύλου. Αμφότερα τα στοιχεία θα πρέπει να διαγραφούν προκειμένου να διατηρηθεί η ακεραιότητα και η αξιοπιστία του θεσμού του ασύλου.

2.5.2

Πρέπει επίσης να διασφαλιστεί ότι το άρθρο 6 παράγραφος 1 στοιχείο γ) θα εφαρμόζεται μόνο σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας. Επιπλέον, τόσο στα κριτήρια επιλεξιμότητας όσο και στους λόγους αποκλεισμού θα πρέπει να αποφευχθούν ή να συγκεκριμενοποιηθούν, λόγω διαφορετικών νομικών πλαισίων και ερμηνειών των κρατών, ασαφείς έννοιες και φράσεις, όπως η φράση «έχουν διαπράξει σοβαρό έγκλημα» στο στοιχείο α) περίπτωση ii) του άρθρου 6 παράγραφος 1.

2.5.3

Σε περίπτωση προαιρετικού λόγου αποκλεισμού (άρθρο 6, παράγραφος 2), ο οποίος προβλέπει ότι τα κράτη μέλη δύνανται να αρνηθούν την επανεγκατάσταση υπηκόων τρίτων χωρών ή απάτριδων για τους οποίους ισχύει, εκ πρώτης όψεως, ένας εκ των λόγων αποκλεισμού που αναφέρονται στα στοιχεία α) ή β) του άρθρου 6 παράγραφος 1, θα πρέπει να υπάρχουν σαφείς και κατανοητές ενδείξεις. Σε αντίθετη περίπτωση, αυτή η παράγραφος θα πρέπει να διαγραφεί. Ακόμη και σε περίπτωση απλής υποψίας, το κράτος μέλος παραβιάζει την αρχή της μη διακριτικής μεταχείρισης.

2.6.1

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη δυνατότητα ευέλικτης αντίδρασης στις μεταβαλλόμενες μεταναστευτικές ροές και τις εξελισσόμενες διεθνείς συνθήκες. Ωστόσο, σύμφωνα με τις θέσεις της UNHCR και άλλων οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών (5), η ΕΟΚΕ ζητεί οπωσδήποτε —αντίθετα από ό,τι προβλέπει το άρθρο 7— ο αριθμός των προσώπων που θα επανεγκατασταθούν να θεωρηθεί ελάχιστος αριθμός και να χρησιμοποιηθεί στην ετήσια έκθεση της UNHCR (6) ως βάση του προβλεπόμενου αριθμού των ατόμων που θα πρέπει να επανεγκατασταθούν. Η ΕΟΚΕ κρίνει ότι ένα ποσοστό τουλάχιστον 25 % του συνολικού αριθμού των ατόμων που η UNHCR εκτιμά ότι χρήζουν επανεγκατάστασης σε διεθνές επίπεδο είναι ενδεδειγμένο για την Ευρώπη.

2.6.2

Η ΕΟΚΕ εκφράζει την ανησυχία της για τη συμμετοχή των κρατών μελών στην εφαρμογή του ετήσιου σχεδίου για την επανεγκατάσταση. Οι αμφιβολίες αιτιολογούν τη μέχρι στιγμής εφαρμογή των συμπερασμάτων του Συμβουλίου της 20ής Ιουλίου 2015, αλλά και τις διαδικασίες επί παραβάσει της Επιτροπής λόγω μη εφαρμογής του κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου (7) και τις εκθέσεις της Επιτροπής για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εφαρμογή της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας (8).

2.6.3

Στο άρθρο 8 θα πρέπει να γίνει σαφέστερη διαφοροποίηση μεταξύ του πλαισίου για την επανεγκατάσταση που έχει θεσπίσει η UNHCR, από τη μία πλευρά, και, από την άλλη πλευρά, των μέτρων για την επανεγκατάσταση καθώς και άλλων διόδων νόμιμης εισόδου που έχουν θεσπίσει η Ένωση, τα κράτη μέλη της ή άλλοι ενδιαφερόμενοι παράγοντες. Η ΕΟΚΕ επικροτεί, σε γενικές γραμμές, μια θεσμοθετημένη προσέγγιση των τριών συμβαλλομένων μερών στο πλαίσιο της ΕΕ για την επανεγκατάσταση, η οποία θα επιτρέπει στην UNHCR, στην Ένωση και στα κράτη μέλη της, αλλά και σε ιδιωτικούς παράγοντες και σε φορείς της κοινωνίας των πολιτών να πραγματοποιούν επανεγκαταστάσεις.

2.7.1

Στο πλαίσιο των διαδικασιών επανεγκατάστασης που ορίζονται στα άρθρα 10 και 11, στις οποίες θα πρέπει να βασίζεται η συγκατάθεση των υπηκόων τρίτων χωρών ή των απάτριδων, δεν θα πρέπει να αποκλείεται η επανεγκατάσταση υπηκόων τρίτων χωρών ή απάτριδων οι οποίοι έχουν αρνηθεί την επανεγκατάσταση σε συγκεκριμένο κράτος μέλος π.χ. για οικογενειακούς, κοινωνικούς ή πολιτιστικούς λόγους.

2.8.1

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η UNHCR θα πρέπει να συμβάλλει σε σημαντικό βαθμό στην ταυτοποίηση υπηκόων τρίτων χωρών και απάτριδων. Την UNHCR θα μπορεί να υποστηρίζει μια υπηρεσία της Ένωσης για το άσυλο, της οποίας η αποστολή και το χαρτοφυλάκιο καθηκόντων θα πρέπει να έχουν υποβληθεί εκ των προτέρων από την Επιτροπή ή από σχετικούς διεθνείς οργανισμούς. Η ΕΟΚΕ εκφράζει αμφιβολίες σχετικά με τη χορήγηση ειδικών δικαιωμάτων —όπως στην περίπτωση της δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας— μέσω των οποίων μια τρίτη χώρα, αντί της UNHCR, θα μπορεί να επιλέγει τα άτομα προς αναχώρηση. Διαφορετικά, δεν μπορεί να διασφαλιστεί η τήρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων σύμφωνα με τη σύμβαση της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων, τον Χάρτη και την ΕΣΑΔ.

2.8.2

Σύμφωνα με την πρόταση, η επανεγκατάσταση θα πρέπει να είναι το προτιμώμενο μέσο για τη χορήγηση διεθνούς προστασίας στο έδαφος των κρατών μελών και δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε πρόσθετη διαδικασία ασύλου. Τέτοιοι περιορισμοί ενδεχομένως να θίξουν το δικαίωμα ασύλου των προσώπων που χρήζουν προστασίας. Η δυνατότητα αίτησης ασύλου στο έδαφος των κρατών μελών θα πρέπει να διασφαλιστεί και με άλλους τρόπους, διαφορετικά αυτό θα μπορούσε να αντιβαίνει προς το δικαίωμα και την υποχρέωση των ατόμων που αναζητούν προστασία να υποβάλλουν αίτηση ασύλου στην πρώτη χώρα υποδοχής της Ένωσης.

2.8.3

Η ΕΟΚΕ υπενθυμίζει ότι, κατά την ένταξη επανεγκατεστημένων ατόμων σε ένα κράτος μέλος, προκύπτει σύγκρουση με το καθεστώς επικουρικής προστασίας στο πλαίσιο της ταχείας διαδικασίας (άρθρο 11). Αυτό σημαίνει ότι στο κράτος μέλος επανεγκατάστασης πρέπει να ελεγχθεί εκ νέου το καθεστώς πρόσφυγα ενός προσώπου και, συνεπώς, αυτό ενδέχεται να απορριφθεί. Επομένως, δεν θα πρέπει να χορηγείται το καθεστώς επικουρικής προστασίας, δεδομένου ότι η επείγουσα διαδικασία εφαρμόζεται σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης, όπως, για παράδειγμα, σε επείγουσα ανάγκη ιατρικής περίθαλψης. Σε αμφότερες τις διαδικασίες, θα πρέπει να ελέγχονται οι προϋποθέσεις για την πλήρη αναγνώριση του καθεστώτος πρόσφυγα (9).

2.9.1

Η ΕΟΚΕ συνιστά η κατάρτιση του ετήσιου σχεδίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την επανεγκατάσταση να μην περιορίζεται μόνο στη διαβούλευση με την επιτροπή υψηλού επιπέδου, καθώς και τη δεσμευτική εφαρμογή του σχεδίου. Την προεδρία θα πρέπει να μοιράζονται από κοινού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Κοινοβούλιο, σε στενή συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών. Η ΕΟΚΕ, ως φωνή της κοινωνίας των πολιτών, θα πρέπει επίσης να εκπροσωπείται ως μέλος της επιτροπής υψηλού επιπέδου ή τουλάχιστον να συμμετέχει ως μόνιμο μέλος με καθεστώς παρατηρητή ή εμπειρογνώμονα.

2.9.2

Η ΕΟΚΕ ζητεί η υπηρεσία ασύλου της Ένωσης, η UNHCR και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) να αποτελέσουν μόνιμα μέλη της επιτροπής υψηλού επιπέδου.

3.1.1

Σε αυτό το σημείο, η ΕΟΚΕ καλεί εκ νέου τα κράτη μέλη της Ένωσης και τη διεθνή κοινότητα κρατών να αναλάβουν μεγαλύτερες ευθύνες σχετικά με τα πρόσωπα που χρήζουν διεθνούς προστασίας, να επιδείξουν μεγαλύτερη αλληλεγγύη προς τρίτες χώρες και περιοχές προς τις οποίες ή εντός των οποίων έχουν εκτοπισθεί άτομα, καθώς και να καταβάλουν μεγαλύτερες προσπάθειες για την επανεγκατάσταση και την οικειοθελή υποδοχή για ανθρωπιστικούς λόγους.

3.1.2

Η ΕΟΚΕ ζητεί από την Ένωση και τα κράτη μέλη να τηρήσουν τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει μέχρι στιγμής σχετικά με τη μετεγκατάσταση και την επανεγκατάσταση στο πλαίσιο των αποφάσεων του Συμβουλίου του Ιουλίου και του Σεπτεμβρίου 2015, λαμβάνοντας περισσότερο υπόψη την περιορισμένη ικανότητα υποδοχής ενός κράτους μέλους, όπως η Ελλάδα, και καταβάλλοντας μεγαλύτερες προσπάθειες για τη θέσπιση ενός πλαισίου αλληλεγγύης της Ένωσης για την επανεγκατάσταση και ενός κοινού ευρωπαϊκού συστήματος ασύλου. Δεδομένων των 65,3 εκατομμυρίων ατόμων που αναζητούν προστασία διεθνώς, σύμφωνα με τα στοιχεία της UNHCR, η ΕΟΚΕ συνιστά την ανάληψη μεγαλύτερης δέσμευσης και την επανεγκατάσταση ετησίως περισσότερων από 20 000 ατόμων που χρήζουν προστασίας.

3.1.3

Η ΕΟΚΕ συνιστά στα κράτη μέλη να διευρύνουν άμεσα τη θεσμική παρουσία τους σε χώρες καταγωγής και διέλευσης παρέχοντας τη δυνατότητα σε πρεσβείες, προξενεία ή στα κέντρα μεταναστών που πρόκειται να δημιουργηθούν, να αναγνωρίζουν χωρίς καθυστέρηση την ανάγκη προστασίας των ατόμων βάσει της διαδικασίας παραπομπής της UNHCR και να επιτρέπουν την επανεγκατάσταση στα κράτη μέλη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα συμβάλλουν επιπλέον και στη δημιουργία των αναγκαίων υποδομών για τα σχέδια της Ένωσης όσον αφορά την επανεγκατάσταση.

3.2.1

Η ΕΟΚΕ συνιστά τη θεσμοθέτηση της στενής συνεργασίας με την UNHCR λόγω της διεθνώς αναγνωρισμένης εμπειρογνωμοσύνης της. Παράλληλα, μπορούν να δημιουργηθούν παρόμοιες εταιρικές σχέσεις με τον ΔΟΜ και άλλες διαπιστευμένες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, όπως την Ένωση των Εκκλησιών για τους Μετανάστες στην Ευρώπη (CCME/Churches' Commission for Migrants in Europe) ή το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για Πρόσφυγες και Εξόριστους (ECRE/European Council on Refugees and Exiles). Η ΕΟΚΕ επιθυμεί να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να προωθήσουν τη συμμετοχή των πολιτών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών από τα αρχικά ήδη στάδια σε τοπικό επίπεδο προκειμένου να εξασφαλιστεί η υποστήριξη της τοπικής κοινότητας και να ενισχυθούν, κατ’ αυτό τον τρόπο, οι προοπτικές επιτυχούς ένταξης των προσφύγων που επανεγκαθίστανται.

3.2.2

Θα πρέπει επίσης να εξεταστούν και εναλλακτικά προγράμματα υποδοχής και χρηματοδότησης, για παράδειγμα, από μεμονωμένα πρόσωπα, μη κυβερνητικές οργανώσεις, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών οργανώσεων ή άλλες ενδιαφερόμενες ομάδες προκειμένου να δημιουργηθούν δίοδοι νόμιμης εισόδου. Αυτοί οι τρόποι μπορούν να λειτουργήσουν συμπληρωματικά ως προς το ευρωπαϊκό σχέδιο για την επανεγκατάσταση, αλλά δεν μπορούν, σε καμία περίπτωση, να το αντικαταστήσουν. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΟΚΕ επισημαίνει επαινετικά το «Private Sponsorship Program» (πρόγραμμα ιδιωτικής χορηγίας) που εφαρμόζει ο Καναδάς. Η κοινωνία των πολιτών, οι κοινωνικοί εταίροι και οι τοπικές αρχές επιτελούν σημαντικό έργο και προάγουν την ένταξη μετά την επανεγκατάσταση ενός προσώπου. Θα πρέπει, ως εκ τούτου, να συμμετέχουν ενεργά όσο το δυνατόν πιο έγκαιρα στις διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης αποφάσεων εντός του πλαισίου για την επανεγκατάσταση.

3.2.3

Τα ιδιωτικά προγράμματα υποδοχής θα πρέπει να αξιολογούνται τακτικά από τα κράτη μέλη προκειμένου να διασφαλιστεί ότι τηρούνται τα θεμελιώδη δικαιώματα που κατοχυρώνονται στον Χάρτη, την ΕΣΑΔ και τη σύμβαση της Γενεύης περί του καθεστώτος των προσφύγων και ότι δεν επιδιώκονται άλλα συμφέροντα. Τα πρόσωπα που θα επανεγκατασταθούν στο πλαίσιο ιδιωτικών προγραμμάτων υποδοχής θα πρέπει να πληρούν τις προϋποθέσεις του καθεστώτος πρόσφυγα. Στη χώρα υποδοχής τα πρόσωπα αυτά λαμβάνουν το ίδιο νομικό καθεστώς με αυτό που λαμβάνουν οι εισερχόμενοι πρόσφυγες μέσω κρατικών προγραμμάτων.

21.4.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 125/46

Εισηγητής:

ο κ. Christian BÄUMLER

1.1

Στις πολιτικές κατευθύνσεις της Επιτροπής Juncker τονίζεται ορθά, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, ότι η δικαστική συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ πρέπει να βελτιωθεί προοδευτικά και να συμβαδίσει με την πραγματικότητα, καθώς οι πολίτες μετακινούνται ολοένα και περισσότερο στην Ένωση, παντρεύονται και αποκτούν παιδιά.

1.2

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στόχος της πρότασης της Επιτροπής είναι να λαμβάνεται περισσότερο υπόψη το συμφέρον του παιδιού κατά τις αποφάσεις επιστροφής. Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τα δικαιώματα του παιδιού και τονίζει ότι ο σεβασμός των δικαιωμάτων αυτών σε όλους τους τομείς πολιτικής που αφορούν τα παιδιά είναι υψίστης σημασίας. Το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού πρέπει να αποτελεί ζήτημα πρωταρχικής σημασίας.

1.3

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η Επιτροπή προτείνει μια σειρά ουσιωδών τροποποιήσεων με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας επιστροφής απαχθέντος παιδιού. Στις εν λόγω τροποποιήσεις θα μπορούσε να ενταχθεί, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, και η θέσπιση κοινών ελάχιστων προτύπων, καθώς και μια ενιαία διαδικασία εκτέλεσης.

1.4

Η ΕΟΚΕ πιστεύει ότι η συνεργασία μεταξύ των κεντρικών αρχών στο πλαίσιο ειδικών υποθέσεων γονικής μέριμνας, όπως προβλέπεται στο άρθρο 55, είναι θεμελιώδους σημασίας και επικροτεί την αναδιατύπωση αυτών των διατάξεων.

1.5

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη θέσπιση υποχρέωσης των κρατών μελών να συγκεντρώσουν τη δικαιοδοσία σε περιορισμένο αριθμό δικαστηρίων κατά τρόπο συνεκτικό με τη δομή του αντίστοιχου νομικού τους συστήματος.

1.6

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η πρόταση συγκεκριμενοποιεί τις προθεσμίες για την έκδοση εκτελεστής απόφασης επιστροφής και περιορίζει τη μέγιστη διάρκεια της διαδικασίας επιστροφής σε 18 εβδομάδες.

1.7

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εύλογο τον περιορισμό σε ένα ένδικο μέσο κατά τη διαδικασία επιστροφής.

1.8

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το ότι το δικαστήριο προέλευσης μπορεί να κηρύττει απόφαση προσωρινά εκτελεστή ακόμη και εάν η δυνατότητα αυτή δεν παρέχεται από το εθνικό δίκαιο.

1.9

Η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι η θέσπιση ελάχιστων προτύπων για την ακρόαση του παιδιού μπορεί να ενισχύσει την αποδοχή της απόφασης.

1.10

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης την κατάργηση της διαδικασίας κήρυξης της εκτελεστότητας. Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ θα πρέπει, ωστόσο, να διατηρηθούν προστατευτικοί μηχανισμοί.

1.11

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δυνατότητα του δικαστηρίου που επιλαμβάνεται της αίτησης επιστροφής να διατάσσει ασφαλιστικά μέτρα στην περίπτωση που το παιδί ενδέχεται να αντιμετωπίσει σοβαρό κίνδυνο βλάβης ή άλλως να τεθεί σε μη ανεκτή κατάσταση.

1.12

H EOKE επιδοκιμάζει το γεγονός ότι το σχέδιο εξαρτά την τοποθέτηση παιδιού σε ανάδοχη οικογένεια ή σε ίδρυμα άλλου κράτους μέλους από τη συγκατάθεση του κράτους μέλους υποδοχής.

1.13

Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμη την αποσαφήνιση του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού Βρυξέλλες IIα. Ακόμη και όταν τα κράτη μέλη προσεγγίζουν τον γάμο από «εθνική» σκοπιά, οφείλουν να σέβονται το άρθρο 21 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ. Η ΕΟΚΕ προτείνει να γίνει αναφορά στo σεβασμό του άρθρου 21 σε μία από τις αιτιολογικές σκέψεις του κανονισμού.

1.14

Η ΕΟΚΕ εντοπίζει την ανάγκη νομοθετικής ρύθμισης αναφορικά με τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο ένας γονέας δεν προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τάσσεται υπέρ της σύναψης διμερών συμφωνιών, ιδίως με τις χώρες οι οποίες δεν συνιστούν συμβαλλόμενα μέρη της σύμβασης της Χάγης για τις απαγωγές παιδιών.

2.1

Στις 30 Ιουνίου 2016 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπέβαλε προτάσεις για τη μεταρρύθμιση του κανονισμού Βρυξέλλες IIα. Ο κανονισμός Βρυξέλλες ΙΙα αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της δικαστικής συνεργασίας σε υποθέσεις οικογενειακού δικαίου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο εν λόγω κανονισμός θεσπίζει ενιαίους κανόνες δικαιοδοσίας για τα ζητήματα διαζυγίου, δικαστικού χωρισμού και ακύρωσης γάμου, καθώς και για τις διαφορές που αφορούν τη γονική μέριμνα σε υποθέσεις με διασυνοριακό χαρακτήρα. Διευκολύνει την ελεύθερη κυκλοφορία των αποφάσεων, των δημοσίων εγγράφων και των συμφωνιών στην Ένωση μέσω της θέσπισης διατάξεων σχετικά με την αναγνώριση και την εκτέλεσή τους σε άλλα κράτη μέλη. Εφαρμόζεται από την 1η Μαρτίου 2005 σε όλα τα κράτη μέλη εκτός από τη Δανία.

2.2

Το μέρος του κανονισμού που αφορά το δίκαιο ανηλίκων προβλέπει εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης διεθνή δικαιοδοσία σε υποθέσεις γονέων και τέκνων και ρυθμίζει την αναγνώριση και εκτέλεση των αποφάσεων άλλων κρατών μελών σε υποθέσεις γονέων και τέκνων. Περαιτέρω, ο κανονισμός εμπεριέχει ρυθμίσεις για την επιστροφή παιδιών που έχουν μετακινηθεί ή κατακρατούνται παράνομα σε άλλο κράτος μέλος, ενισχύοντας τον μηχανισμό επιστροφής, σύμφωνα με τη σύμβαση της Χάγης για την απαγωγή παιδιών.

2.3

Ο κανονισμός, σχετικά με την ερμηνεία του οποίου έχουν ήδη εκδοθεί 24 αποφάσεις του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πρόκειται τώρα να μεταρρυθμιστεί σε αρκετά σημεία. Η υπό εξέταση πρόταση της Επιτροπής επιθυμεί να καταστήσει τον κανονισμό ακόμη πιο αποτελεσματικό: περιορίζεται στο μέρος του κανονισμού που αφορά το δίκαιο ανηλίκων και δεν θίγει τις διατάξεις που αφορούν τη διαδικασία του διαζυγίου.

2.4

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τις πολιτικές κατευθύνσεις της Επιτροπής Juncker που αναφέρουν ότι η δικαστική συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών της ΕΕ πρέπει να βελτιωθεί προοδευτικά και να συμβαδίσει με την πραγματικότητα, καθώς οι πολίτες μετακινούνται ολοένα και περισσότερο στην Ένωση, παντρεύονται και αποκτούν παιδιά.

2.5

Η ΕΟΚΕ έχει ήδη τονίσει σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις της (1) ότι στις συνθήκες και τον Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ εξασφαλίζεται η πρόσβαση στα δικαστήρια και ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων, ειδικότερα: του δικαιώματος ιδιοκτησίας, της ισότητας ενώπιον του νόμου, της απαγόρευσης των διακρίσεων, του δικαιώματος του σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής, του δικαιώματος τέλεσης γάμου και δημιουργίας οικογένειας και του δικαιώματος σε αμερόληπτο δικαστήριο.

2.6

H Επιτροπή αξιολόγησε τη λειτουργία του κανονισμού στην πράξη και εξέτασε τις τροποποιήσεις που είναι αναγκαίο να γίνουν στην έκθεσή της [COM(2014) 225] (2) σχετικά με την εφαρμογή του κανονισμού, η οποία εκδόθηκε τον Απρίλιο του 2014. Πρόκειται για πρωτοβουλία στο πλαίσιο του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT — Regulatory Fitness and Performance Programme).

2.7

Στόχος της αναδιατύπωσης είναι η περαιτέρω ανάπτυξη του ευρωπαϊκού χώρου δικαιοσύνης και θεμελιωδών δικαιωμάτων με βάση την αμοιβαία εμπιστοσύνη, μέσω της κατάργησης των εμποδίων που εξακολουθούν να παρεμποδίζουν την ελεύθερη κυκλοφορία των δικαστικών αποφάσεων, σύμφωνα με την αρχή της αμοιβαίας αναγνώρισης, καθώς και η καλύτερη προστασία του συμφέροντος του παιδιού μέσω της απλούστευσης των διαδικασιών και της βελτίωσης της αποτελεσματικότητάς τους.

2.8

Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι στόχος της πρότασης της Επιτροπής είναι να λαμβάνεται περισσότερο υπόψη το συμφέρον του παιδιού κατά τις αποφάσεις επιστροφής. Με την αυξανόμενη μετανάστευση αναδεικνύεται όλο και περισσότερο η ανάγκη για μέσα και δομές συνεργασίας, προκειμένου να καταστεί δυνατή η προστασία των παιδιών στο πλαίσιο διασυνοριακών διαφορών.

2.9

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η Επιτροπή προτείνει σειρά ουσιωδών τροποποιήσεων με στόχο τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαδικασίας επιστροφής απαχθέντος παιδιού. Στις υποθέσεις απαγωγής παιδιού από γονέα, ο χρόνος αποτελεί στοιχείο-κλειδί για την επιτυχή διεκπεραίωση της διαδικασίας επιστροφής του παιδιού, η οποία ορίζεται στον κανονισμό.

2.10

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, η συνεργασία μεταξύ των κεντρικών αρχών στο πλαίσιο ειδικών υποθέσεων γονικής μέριμνας, όπως προβλέπεται στο άρθρο 55, είναι θεμελιώδους σημασίας για την αποτελεσματική υποστήριξη των γονέων και των παιδιών που εμπλέκονται σε διασυνοριακές διαδικασίες που αφορούν παιδιά.

2.11

Ένα πρόβλημα που παρατηρείται, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, είναι η ασαφής διατύπωση του άρθρου σχετικά με τη βοήθεια που παρέχεται από τις κεντρικές αρχές σε ειδικές υποθέσεις γονικής μέριμνας. Το άρθρο αυτό δεν αποτελεί επαρκή νομική βάση, ώστε οι εθνικές αρχές σε ορισμένα κράτη μέλη να αναλάβουν δράση.

2.12

H EOKE επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η πρόταση αποσαφηνίζει ποιος μπορεί να ζητά ποιες πληροφορίες ή ποια βοήθεια, από ποιον και υπό ποιους όρους. Επιπλέον, καθίσταται σαφές ότι τη βοήθεια κεντρικών αρχών μπορούν να ζητούν και δικαστήρια και υπηρεσίες παιδικής πρόνοιας. Η αναδιατύπωση δημιουργεί μια νομική βάση για να συγκεντρώνουν οι υπηρεσίες παιδικής πρόνοιας τις αναγκαίες πληροφορίες από άλλα κράτη μέλη, μέσω των κεντρικών αρχών.

2.13

Η ΕΟΚΕ επικροτεί τη θέσπιση υποχρέωσης των κρατών μελών να συγκεντρώσουν τη δικαιοδοσία σε περιορισμένο αριθμό δικαστηρίων κατά τρόπο συνεκτικό με τη δομή του αντίστοιχου νομικού συστήματός τους. Θα πρέπει να αποφεύγονται καθυστερήσεις που παρατηρούνται κατά τον χειρισμό υποθέσεων λόγω έλλειψης εξειδίκευσης των δικαστηρίων που ασχολούνται με αιτήσεις επιστροφής σε διάφορα κράτη μέλη. Κατά συνέπεια, οι δικαστές είναι λιγότερο εξοικειωμένοι με τις σχετικές διαδικασίες και διατάξεις και δεν έχουν αρκετές ευκαιρίες να εξοικειωθούν με τα συστήματα απονομής δικαιοσύνης άλλων κρατών της ΕΕ, έτσι ώστε να οικοδομηθεί αμοιβαία εμπιστοσύνη.

2.14

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει το γεγονός ότι η πρόταση συγκεκριμενοποιεί τις προθεσμίες για την έκδοση εκτελεστής απόφασης επιστροφής και περιορίζει τη μέγιστη διάρκεια της διαδικασίας επιστροφής σε 18 εβδομάδες.

2.15

Η πρόταση θέτει προθεσμία έξι εβδομάδων εντός της οποίας υποχρεούνται οι κεντρικές αρχές να παραλάβουν και να επεξεργαστούν την εκάστοτε αίτηση, να εντοπίσουν τον καθ’ ου η αίτηση και το παιδί, να προωθήσουν τη διαδικασία διαμεσολάβησης, διασφαλίζοντας, ταυτοχρόνως, ότι αυτό δεν θα καθυστερήσει τη διαδικασία. Επί του παρόντος, δεν τίθεται προθεσμία για τις κεντρικές αρχές.

2.16

Προβλέπονται ξεχωριστές προθεσμίες έξι εβδομάδων για τη διαδικασία ενώπιον του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου και τη διαδικασία ενώπιον του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου αντιστοίχως. Με τον τρόπο αυτόν, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, οι τιθέμενες για τα δικαστήρια προθεσμίες καθίστανται πιο ρεαλιστικές, με στόχο την προστασία του δικαιώματος του καθ’ ου σε δίκαιη δίκη. Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι η συμμόρφωση με τις εν λόγω προθεσμίες πρέπει να διασφαλίζεται στο εκάστοτε δικαστικό σύστημα.

2.17

Η ΕΟΚΕ θεωρεί εύλογο τον περιορισμό σε ένα ένδικο μέσο κατά τη διαδικασία επιστροφής. Τα περισσότερα συντάγματα των κρατών μελών διασφαλίζουν την άσκηση ένδικων μέσων μόνο εφόσον στρέφονται κατά κανονιστικών αποφάσεων.

2.18

Η ΕΟΚΕ επιδοκιμάζει το γεγονός ότι το δικαστήριο προέλευσης θα μπορεί να κηρύσσει απόφαση προσωρινά εκτελεστή ακόμη και εάν η δυνατότητα αυτή δεν παρέχεται από το εθνικό δίκαιο. Η πρόβλεψη αυτή είναι χρήσιμη στα συστήματα όπου η απόφαση δεν καθίσταται εκτελεστή ενόσω υφίσταται ακόμη δυνατότητα προσβολής της με ένδικο μέσο. Με τον τρόπο αυτό, ο γονέας θα μπορεί να διατηρεί επικοινωνία με το παιδί βάσει απόφασης που έχει κηρυχθεί προσωρινά εκτελεστή, ενόσω θα εξελίσσεται η διαδικασία εκδίκασης του ένδικου μέσου κατά της απόφασης που θα έχει ασκήσει ο άλλος γονέας.

2.19

Η ΕΟΚΕ τάσσεται υπέρ της ρητής παρότρυνσης του δικαστή να εξετάσει το ενδεχόμενο κήρυξης της απόφασής του που διατάσσει την επιστροφή ως προσωρινά εκτελεστή. Οι καθυστερήσεις μετά από μια απόφαση επιστροφής έχουν αρνητική επίπτωση στις σχέσεις γονέων και παιδιών και στο συμφέρον των παιδιών. Η ΕΟΚΕ επικροτεί το γεγονός ότι η πρόταση περιλαμβάνει σειρά αποσαφηνίσεων για την καλύτερη εφαρμογή των τρεχόντων κανόνων. Η πρόταση υποχρεώνει το κράτος μέλος στο οποίο το παιδί είχε τη συνήθη διαμονή του αμέσως πριν από την παράνομη μετακίνηση ή κατακράτησή του να εξετάσει ενδελεχώς το συμφέρον του παιδιού πριν από την έκδοση οριστικής απόφασης για την επιμέλεια, η οποία μπορεί ενδεχομένως να συνεπάγεται την επιστροφή του παιδιού. Στο πλαίσιο αυτό, κατά την εξέταση του συμφέροντος του παιδιού, κάθε παιδί με την ικανότητα διαμόρφωσης ιδίας άποψης διαθέτει το δικαίωμα να ακουστεί, ακόμη και εάν δεν είναι φυσικά παρόν, με τη χρήση εναλλακτικών μέσων, όπως μέσω τηλεδιάσκεψης ή άλλου ενδεικνυόμενου κατά περίπτωση μέσου.

2.20

Η θέσπιση ελάχιστων προτύπων για την ακρόαση του παιδιού μπορεί να συμβάλλει, κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, στην εξάλειψη της άρνησης αναγνώρισης και εκτέλεσης ή της διαδικασίας κήρυξης της εκτελεστότητας μιας απόφασης από άλλο κράτος μέλος και την ενίσχυση κατ’ αυτόν τον τρόπο της αποδοχής της απόφασης από τους πολίτες της ΕΕ. Στα εν λόγω πρότυπα συμπεριλαμβάνεται η ελάχιστη ηλικία του παιδιού για ακρόαση, όχι όμως και άλλες διαδικαστικές λεπτομέρειες, όπως ποιος θα θέτει ερωτήσεις στο παιδί. Οι εν λόγω λεπτομέρειες συνεχίζουν να εναπόκεινται (και θα πρέπει να εναπόκεινται) στα κράτη μέλη. Η ΕΟΚΕ συνιστά για τους δικαστές που προβαίνουν σε ακροάσεις παιδιών να διαθέτουν πρόσθετη κοινωνικο-παιδαγωγική εκπαίδευση.

2.21

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει επίσης την κατάργηση της κήρυξης της εκτελεστότητας για όλες τις αποφάσεις που εκδίδονται σε ένα κράτος μέλος, καθώς και για τα δημόσια έγγραφα και τις συμφωνίες σχετικά με τη γονική μέριμνα. Όσον αφορά την εκτέλεση, η οποία καθαυτή εμπίπτει στην αρμοδιότητα των κρατών μελών, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει αποφανθεί ότι η εφαρμογή των εθνικών κανόνων για την εκτέλεση δεν πρέπει να θίγει την πρακτική αποτελεσματικότητα του κανονισμού.

2.22

Επιπλέον, η απαίτηση για κήρυξη της εκτελεστότητας προκάλεσε, κατά μέσο όρο, καθυστερήσεις πολλών μηνών ανά υπόθεση και κόστος μέχρι και 4 000 ευρώ για τους πολίτες (3).

2.23

Κατά την άποψη της ΕΟΚΕ, θα πρέπει ωστόσο να διατηρηθούν συγκεκριμένοι προστατευτικοί μηχανισμοί. Σε αυτούς συγκαταλέγονται η δέουσα κοινοποίηση εγγράφων, τα δικαιώματα ακρόασης των διαδίκων και του παιδιού, ιδίως όταν πρόκειται για αντικρουόμενες αποφάσεις, καθώς και η τήρηση συγκεκριμένων δικονομικών διατάξεων για την τοποθέτηση του παιδιού σε άλλο κράτος μέλος, βάσει του ισχύοντος άρθρου 56 του κανονισμού Βρυξέλλες ΙΙα.

2.24

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τη δυνατότητα του δικαστηρίου που επιλαμβάνεται της αίτησης επιστροφής να διατάσσει ασφαλιστικά μέτρα στην περίπτωση που το παιδί ενδέχεται να αντιμετωπίσει σοβαρό κίνδυνο βλάβης ή άλλως να τεθεί σε μη ανεκτή κατάσταση. Παραδείγματος χάρη, το δικαστήριο ενώπιον του οποίου εκκρεμεί διαδικασία επιστροφής θα δύναται να παρέχει δικαίωμα επικοινωνίας σε κάποιον από τους γονείς το οποίο θα είναι εκτελεστό και στο κράτος μέλος της συνήθους διαμονής του παιδιού έως ότου το δικαστήριο του εν λόγω κράτους εκδώσει οριστική απόφαση επί της επικοινωνίας με το παιδί.

2.25

H EOKE επιδοκιμάζει το γεγονός ότι η παρούσα πρόταση της Επιτροπής εξαρτά την τοποθέτηση παιδιού σε ανάδοχη οικογένεια ή σε ίδρυμα άλλου κράτους μέλους από τη συγκατάθεση του κράτους μέλους υποδοχής. Η απαίτηση συγκατάθεσης διασφαλίζει μια στοχοθετημένη φροντίδα του παιδιού στη χώρα υποδοχής. Η ΕΟΚΕ συνιστά, επίσης, να δίνεται προτεραιότητα στην τοποθέτηση του παιδιού εντός της οικογένειάς του. Εάν όμως αυτή η λύση δεν είναι πρακτικά εφαρμόσιμη ή δεν εναρμονίζεται με το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού, τούτο θα πρέπει να τοποθετηθεί σε ανάδοχη οικογένεια ή στη φροντίδα της τοπικής κοινότητας.

2.26

Η ΕΟΚΕ σημειώνει ότι, σύμφωνα με την έκθεση εφαρμογής του κανονισμού, συχνά απαιτούνται αρκετοί μήνες έως ότου καθοριστεί εάν απαιτείται συγκατάθεση σε κάποια συγκεκριμένη περίπτωση. Εάν απαιτείται συγκατάθεση, πρέπει να ακολουθήσει η διαδικασία διαβούλευσης, η οποία, όπως αναφέρεται, είναι εξίσου χρονοβόρα, αφού δεν τίθεται προθεσμία εντός της οποίας να πρέπει να απαντήσουν οι αρχές στις οποίες υποβάλλεται η αίτηση. Το αποτέλεσμα είναι πολλές αρχές που υποβάλλουν την αίτηση να διατάσσουν την τοποθέτηση και να αποστέλλουν το παιδί στο κράτος παραλαβής, ενώ η διαδικασία διαβούλευσης είναι σε εκκρεμότητα ή ακόμη και στην αρχή της, επειδή κρίνουν ότι η τοποθέτηση έχει επείγοντα χαρακτήρα και γνωρίζουν τη διάρκεια της διαδικασίας. Ως εκ τούτου, τα παιδιά περιέρχονται σε κατάσταση νομικής αβεβαιότητας.

2.27

Η ΕΟΚΕ συμφωνεί με την πρόβλεψη του σχεδίου για τη θέσπιση προθεσμίας οκτώ εβδομάδων για να αποφασίσει το κράτος στο οποίο απευθύνεται η αίτηση επί αυτής. Η επιτάχυνση της διαδικασίας εξυπηρετεί το συμφέρον του παιδιού.

2.28

Η ΕΟΚΕ αποδέχεται ότι σύμφωνα με τη σύμβαση της Χάγης, αποφασιστική δικαιοδοσία έχει το δικαστήριο της χώρας όπου βρίσκεται το παιδί. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι στις περισσότερες περιπτώσεις απαγωγής παιδιού το δικαστήριο που επιλαμβάνεται της υπόθεσης είναι αυτό του κράτους όπου διαμένει ο απαγωγέας. Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι ο κανονισμός Βρυξέλλες ΙΙα προβλέπει ήδη υπηρεσίες παροχής δωρεάν συμβουλών σε γονείς που προέρχονται από διαφορετική χώρα από αυτήν στην οποία διαμένει το παιδί.

2.29

Με στόχο την επιτάχυνση της διαδικασίας επιστροφής, η ΕΟΚΕ τάσσεται συνολικά υπέρ της θέσπισης κοινών ελάχιστων προτύπων, συμπεριλαμβανομένης και μιας ενιαίας διαδικασίας εκτέλεσης.

3.1

Η ΕΟΚΕ διαβλέπει την ανάγκη νομοθετικής ρύθμισης αναφορικά με τις περιπτώσεις κατά τις οποίες ο ένας γονέας δεν προέρχεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η μετανάστευση και οι παγκόσμιες ροές αγαθών και υπηρεσιών οδηγούν σε αύξηση των εν λόγω περιπτώσεων. Η ΕΟΚΕ θεωρεί απαραίτητη τη σύναψη διμερών συμφωνιών, ιδίως με τις χώρες οι οποίες δεν έχουν προσχωρήσει στη σύμβαση της Χάγης για τις απαγωγές παιδιών.

3.2

Η ΕΟΚΕ κρίνει σκόπιμη την αποσαφήνιση του πεδίου εφαρμογής του κανονισμού Βρυξέλλες IIα. Από το σχέδιο της Επιτροπής δεν διαφαίνεται εάν ο κανονισμός καλύπτει νέες μορφές γάμου ή διαζυγίου. H έννοια του γάμου δεν προσδιορίζεται αλλά τεκμαίρεται. Ακόμη και όταν τα κράτη μέλη προσεγγίζουν την έννοια του γάμου από «εθνική» σκοπιά, οφείλουν να σέβονται το άρθρο 21 του Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ, το οποίο απαγορεύει διακρίσεις λόγω γενετήσιου προσανατολισμού. Η ΕΟΚΕ προτείνει να γίνει αναφορά στην σεβασμό του άρθρου 21 σε μία από τις αιτιολογικές σκέψεις του κανονισμού.

21.4.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 125/51

Μόνος εισηγητής:

ο κ. Ulrich SAMM

1.1.

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να υπογραμμίσει το γεγονός ότι η ψηφιακή τεχνολογία διαδραματίζει ολοένα σημαντικότερο ρόλο στην οικονομία και στην κοινωνική ζωή μας. Η πραγματοποίηση σημαντικών επενδύσεων σε ψηφιακές υποδομές πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα προκειμένου να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί και να καθίσταται δυνατή η σύσταση νέων επιχειρήσεων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, ιδίως υπό το πρίσμα των επενδύσεων από τους κυριότερους ανταγωνιστές της Ευρώπης: τις ΗΠΑ και την Ασία.

1.2.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ανακοίνωση και τις σχετικές πρωτοβουλίες της ΕΕ σχετικά με τον ευρωπαϊκό κώδικα ηλεκτρονικών επικοινωνιών, τον Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (BEREC — Body of European Regulators for Electronic Communications), το σχέδιο δράσης «5G» και το πρόγραμμα στήριξης για τις δημόσιες αρχές που επιθυμούν να προσφέρουν δωρεάν ασύρματη πρόσβαση (WiFi4EU — «Wi-Fi for Europe» — «Wi-Fi για την Ευρώπη»).

1.3.

Ο κατακερματισμός των παρόχων δικτύου στην Ευρώπη σημαίνει ότι απαιτούνται ενωσιακές κατευθυντήριες γραμμές για την επίτευξη συνεκτικού, πανευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού προκειμένου να στηριχθεί η ψηφιακή ενιαία αγορά.

1.4.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει ότι οι στρατηγικοί στόχοι για το 2025 είναι φιλόδοξοι μεν, ρεαλιστικοί δε, παρότι εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την εθνική χρηματοδότηση (ιδιωτική και δημόσια), με τη χρηματοδότηση από την ΕΕ να χρησιμοποιείται για την ενεργοποίηση και τον συντονισμό. Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη συγκρότηση και τη στήριξη ενός δικτύου αρμόδιων γραφείων ευρυζωνικότητας σε περιφερειακό και σε εθνικό επίπεδο, που θα βοηθήσουν τις τοπικές διοικήσεις στην εφαρμογή και χρήση των διαρθρωτικών ταμείων.

1.5.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει επίσης την εισαγωγή ενός συστήματος κουπονιών, που αποσκοπεί στη μείωση των διοικητικών δαπανών και επιβαρύνσεων, ιδίως για τις μικρές κοινότητες και τις ΜΜΕ.

1.6.

Η ΕΟΚΕ είναι στην ευχάριστη θέση να σημειώσει ότι τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) παρέχουν σημαντική χρηματοδότηση για ευρυζωνικά δίκτυα υψηλής ταχύτητας. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Η ΕΟΚΕ προτείνει να ενισχυθεί ο ρόλος αυτός με την υποστήριξη ευρωπαϊκών έργων μεγάλης κλίμακας για τα ευρυζωνικά δίκτυα υψηλής ταχύτητας, μεταξύ άλλων, και κατά μήκος του διευρωπαϊκού κεντρικού δικτύου μεταφορών, καθώς και με τον καθορισμό του κατάλληλου χρηματοδοτικού και κανονιστικού πλαισίου.

1.7.

Τα πλήρη οικονομικά και κοινωνικά οφέλη από τον εν λόγω μετασχηματισμό συνδεσιμότητας σε gigabit θα επιτευχθούν μόνο εάν η Ευρώπη μπορεί να παράσχει δίκτυα υψηλής χωρητικότητας σε αγροτικές και αστικές περιοχές, αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία. Απαιτούνται δημόσιες επενδύσεις καθώς, από μόνη της, η αγορά δεν θα καλύψει όλες τις απομακρυσμένες περιοχές ούτε θα διασφαλίσει ελάχιστη ψηφιακή πρόσβαση για τα ευάλωτα μέλη της κοινωνίας μας.

1.8.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει τη θετική δυναμική στα κράτη μέλη όσον αφορά τους ευρυζωνικούς στόχους που ορίζονται στο Ψηφιακό Θεματολόγιο για την Ευρώπη του 2010 και οι οποίοι λειτουργούν ως σημείο αναφοράς για τη χάραξη πολιτικής, καθώς και για τα εθνικά ή περιφερειακά ευρυζωνικά σχέδια.

1.9.

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει με ικανοποίηση την πρωτοβουλία δωρεάν ασύρματης πρόσβασης «WIFI4EU» για όλους τους Ευρωπαίους σε δημόσιους χώρους, δημόσιες διοικήσεις, βιβλιοθήκες και νοσοκομεία, καθώς και σε εξωτερικούς χώρους. Η πρωτοβουλία αυτή θα προσφέρει σε όλους τη δυνατότητα δωρεάν σύνδεσης στο διαδίκτυο με τη χρήση της ίδιας ψηφιακής ταυτότητας σε ολόκληρη την ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ προτείνει την τήρηση του κανονισμού σχετικά με την ηλεκτρονική ταυτοποίηση και τις υπηρεσίες εμπιστοσύνης για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές στην εσωτερική αγορά (eIDAS — Electronic Identification and Signature [Electronic Trust Services]) (1) όσον αφορά την ψηφιακή ταυτότητα, ο οποίος προσφέρει εγγυήσεις προστασίας των δεδομένων και δημόσιας ασφάλειας ενάντια στην κατάχρηση των υπηρεσιών (π.χ. τρομοκρατία).

2.1.

Η συνδεσιμότητα πολύ υψηλής χωρητικότητας στο διαδίκτυο αποτελεί βασική υποδομή για τη μεταφορά δεδομένων, όπως είναι οι οδικές αρτηρίες, οι σιδηρόδρομοι, τα λιμάνια και τα αεροδρόμια για τη μεταφορά εμπορευμάτων και προσώπων. Καθώς η μεταφορά δεδομένων καθίσταται ολοένα σημαντικότερη για την οικονομία και την κοινωνική ζωή μας, η πραγματοποίηση επενδύσεων σε τέτοιου είδους υποδομές είναι καίριας σημασίας για την κοινωνία μας, προκειμένου να παραμείνουμε ανταγωνιστικοί και να καθίσταται δυνατή η σύσταση νέων επιχειρήσεων και η δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.

2.2.

Η συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο είναι σημαντική για την ψηφιακή ενιαία αγορά. Η στρατηγική της Επιτροπής του Μαΐου 2015 για την ψηφιακή ενιαία αγορά δημιούργησε το κατάλληλο περιβάλλον και τις κατάλληλες συνθήκες για την εγκατάσταση προηγμένων ψηφιακών δικτύων. Η ΕΟΚΕ έχει ασχοληθεί με τη σπουδαιότητα των ζητημάτων αυτών σε διάφορες γνωμοδοτήσεις (2)  (3).

2.3.

Οι προσδοκίες σχετικά με τη βελτίωση της ποιότητας της συνδεσιμότητας στο διαδίκτυο μέχρι το 2025 είναι καλά τεκμηριωμένες (παραδείγματος χάρη στη δημόσια διαβούλευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής).

2.4.

Η βασική ευρυζωνική σύνδεση που είναι διαθέσιμη σήμερα σχεδόν σε όλους τους Ευρωπαίους δεν επαρκεί πλέον. Μέσα στην επόμενη δεκαετία, θα χρειαστούν ευρυζωνικά δίκτυα πολύ υψηλής χωρητικότητας (gigabit) για πολλές και διάφορες εφαρμογές, όπως το διαδίκτυο των πραγμάτων (κυρίως ασύρματο), το υπολογιστικό νέφος, η πληροφορική υψηλών επιδόσεων και η ανάλυση μαζικών δεδομένων, η τηλεόραση νέας γενιάς ή η εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα.

2.5.

Η ποιότητα της μεταφοράς δεδομένων δεν χαρακτηρίζεται μόνο από την ταχύτητα, αλλά και από τον λανθάνοντα χρόνο και την αξιοπιστία. Η μεγάλη ελάττωση του λανθάνοντος χρόνου σε σχέση με σήμερα και η υψηλή αξιοπιστία θα ανοίξουν τον δρόμο για νέες εφαρμογές που απαιτούν γρήγορο έλεγχο ανάδρασης, όπως η συνδεδεμένη και αυτοματοποιημένη οδήγηση, η εξ αποστάσεως χειρουργική, το απτικό διαδίκτυο ή η πλοήγηση ακριβείας.

2.6.

Η ανακοίνωση COM(2016) 587, συνοδευόμενη από το έγγραφο εργασίας SWD (2016) 300, καθορίζει ένα όραμα για μια ευρωπαϊκή κοινωνία των gigabit με τρεις στρατηγικούς στόχους για το 2025:

Και οι τρεις στόχοι είναι καίριας σημασίας για την ανάπτυξη της Ευρώπης και τη δημιουργία θέσεων εργασίας, την ανταγωνιστικότητα και τη συνοχή.

3.1.

Η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει τον διαρκή εκσυγχρονισμό των ψηφιακών υποδομών των κυριότερων ανταγωνιστών της στις ΗΠΑ και στην Ασία. Η Ευρώπη έχει το πλεονέκτημα των χαμηλότερων τιμών καταναλωτή για τις υπηρεσίες διαδικτύου, λόγω του υψηλότερου ανταγωνισμού στην εσωτερική της αγορά, σε συνδυασμό με το μειονέκτημα των πολύ πιο κατακερματισμένων παρόχων δικτύου. Συνεπώς, είναι σαφές ότι απαιτούνται ενωσιακές κατευθυντήριες γραμμές για την επίτευξη συνεκτικού, πανευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού προκειμένου να στηριχθεί η ψηφιακή ενιαία αγορά.

3.2.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΚΕ χαιρετίζει την ανακοίνωση και τις σχετικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, με τις οποίες έχει ασχοληθεί σε ειδικές γνωμοδοτήσεις (4)  (5)  (6)  (7):

3.3.

Η ΕΟΚΕ αναγνωρίζει ότι μέχρι σήμερα, οι ευρυζωνικοί στόχοι του ψηφιακού θεματολογίου για την Ευρώπη του 2010 έγιναν αποδεκτοί στα κράτη μέλη και λειτουργούν ως σημείο αναφοράς για τη χάραξη πολιτικής στα κράτη μέλη. Πολλά κράτη μέλη έχουν πράγματι ευθυγραμμίσει τα εθνικά ή περιφερειακά τους ευρυζωνικά σχέδια με τους στόχους.

3.4.

Η ΕΟΚΕ εκφράζει επίσης την ικανοποίησή της για το γεγονός ότι οι στόχοι έγιναν αποδεκτοί ως σημεία αναφοράς στο πλαίσιο των κανόνων και των κατευθυντήριων γραμμών τόσο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων όσο και του μηχανισμού «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ευρυζωνικά δίκτυα ΔΣΕ), καθώς και στο πλαίσιο των κατευθυντήριων γραμμών για τις κρατικές ενισχύσεις στον ευρυζωνικό τομέα.

3.5.

Οι στρατηγικοί στόχοι για το 2025, όπως παρουσιάζονται στην ανακοίνωση, θέτουν ένα χρονοδιάγραμμα για την ανάπτυξη των ευρωπαϊκών ευρυζωνικών υποδομών υψηλής χωρητικότητας. Υλοποιούνται με δεδομένη την αύξηση του ποσοστού επενδύσεων σε φιλόδοξες, αλλά ρεαλιστικές τιμές:

έως την 1η Ιουλίου 2018, εκτίμηση του αντίκτυπου του κόστους των ευρυζωνικών έργων που χρηματοδοτούνται από την ΕΕ και έκδοση οδηγιών για την προώθηση των βέλτιστων πρακτικών.

3.6.

Τα πλήρη οικονομικά και κοινωνικά οφέλη από αυτόν τον ψηφιακό μετασχηματισμό θα επιτευχθούν μόνο εάν η Ευρώπη μπορεί να διασφαλίσει την ευρεία εγκατάσταση και υιοθέτηση δικτύων πολύ υψηλής χωρητικότητας σε αστικές και αγροτικές περιοχές, αλλά και σε ολόκληρη την κοινωνία. Εντούτοις, η αγορά δεν θα λύσει όλα τα προβλήματα. Πιο συγκεκριμένα:

Ως εκ τούτου, πρέπει να εφαρμοστούν συστήματα δημόσιας στήριξης προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι για ολόκληρη την ΕΕ και για όλους τους Ευρωπαίους.

4.1.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τη συγκρότηση και στήριξη ενός ενωσιακού δικτύου αρμόδιων γραφείων ευρυζωνικότητας σε περιφερειακό και σε εθνικό επίπεδο. Το δίκτυο θα είναι καίριας σημασίας για τις αγροτικές περιοχές και τις μικρές κοινότητες. Θα βοηθήσει τις τοπικές διοικήσεις να εφαρμόσουν και να χρησιμοποιήσουν τα διαρθρωτικά ταμεία, παρέχοντας βέλτιστες πρακτικές και συμβουλές στις τοπικές διοικήσεις. Αυτό θα είναι ένα μεγάλο βήμα για την ανάπτυξη και των αγροτικών περιοχών.

4.2.

Οι στρατηγικές και τα μέσα της ΕΕ είναι τεχνολογικά ουδέτερα. Εντούτοις, είναι γνωστό ότι, τελικά, μόνο οι οπτικές ίνες μπορούν να παρέχουν άριστη απόδοση. Τα παλαιά μονοπώλια (όπως η Deutsche Telekom) δεν θα πρέπει να παρεμποδίζουν την εγκατάσταση οπτικών ινών, συνεχίζοντας να επενδύουν στις υποδομές καλωδίων χαλκού που χρησιμοποιούν.

4.3.

Μόνον ορισμένες χώρες, όπως η Μάλτα, η Λιθουανία, το Βέλγιο και οι Κάτω Χώρες, διαθέτουν ήδη σχεδόν πλήρη κάλυψη από δίκτυα πρόσβασης νέας γενιάς (NGA — Next Generation Access). Σε άλλα μέρη, η κάλυψη NGA δεν είναι τόσο προηγμένη. Ορισμένα κράτη μέλη με λιγότερο ανεπτυγμένες επί του παρόντος υποδομές ήταν σε θέση ακόμη και να κάνουν τεχνολογικά άλματα. Η εγκατάσταση οπτικών ινών τούς δίνει ένα πλεονέκτημα.

4.4.

Το «EDUROAM» είναι το μεγαλύτερο και το πιο επιτυχημένο σύστημα περιαγωγής για δωρεάν Wi-Fi παγκοσμίως και έχει αναπτυχθεί στην ΕΕ για την ακαδημαϊκή κοινότητα. Παρέχει σε εκατομμύρια φοιτητές και άλλους ακαδημαϊκούς δωρεάν πρόσβαση σε Wi-Fi. Η ΕΟΚΕ διαπιστώνει με ικανοποίηση ότι αυτό το επιτυχημένο παράδειγμα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως υπόδειγμα για την πρωτοβουλία δωρεάν ασύρματης πρόσβασης «WIFI4EU» για όλους τους Ευρωπαίους σε δημόσιους χώρους, δημόσιες διοικήσεις, βιβλιοθήκες και νοσοκομεία, καθώς και σε ελεύθερα προσβάσιμους εξωτερικούς χώρους. Η πρωτοβουλία αυτή θα προσφέρει σε όλους τη δυνατότητα δωρεάν σύνδεσης στο διαδίκτυο με τη χρήση της ίδιας ψηφιακής ταυτότητας σε ολόκληρη την ΕΕ. Πιο συγκεκριμένα, η ΕΟΚΕ προτείνει την τήρηση του κανονισμού eIDAS (Electronic Identification and Signature [Electronic Trust Services — κανονισμός σχετικά με την ηλεκτρονική ταυτοποίηση και τις υπηρεσίες εμπιστοσύνης για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές στην εσωτερική αγορά]) όσον αφορά την ψηφιακή ταυτότητα, ο οποίος προσφέρει εγγυήσεις προστασίας των δεδομένων και δημόσιας ασφάλειας ενάντια στην κατάχρηση των υπηρεσιών (π.χ. τρομοκρατία).

4.5.

Θα χρησιμοποιούνται κουπόνια από τις τοπικές αρχές, σχεδιασμένα για τη στήριξη των ΜΜΕ, για την πραγματοποίηση πληρωμών για εγκαταστάσεις (καλώδια, κεραίες κ.λπ.). Οι εταιρείες που εγκαθιστούν το υλικό θα αποστέλλουν τα κουπόνια στην ΕΕ για να λάβουν την οικονομική τους ανταμοιβή. Εκτός από τη μείωση των διοικητικών δαπανών και επιβαρύνσεων, το σύστημα θα διευκολύνει την παρακολούθηση και θα εξασφαλίσει την υλοποίηση των στόχων όσον αφορά την καλή ποιότητα.

4.6.

Η ΕΟΚΕ χαιρετίζει τον στόχο της συμμετρίας αναφόρτωσης-καταφόρτωσης για όλους τους κοινωνικοοικονομικούς κινητήριους μοχλούς, καθώς αυτό θα είναι απαραίτητο για πολλές μελλοντικές εφαρμογές.

4.7.

Η ΕΟΚΕ ζητεί να θεσπιστεί ένα σύστημα που θα διασφαλίζει ότι οι ευάλωτοι τελικοί χρήστες έχουν πρόσβαση σε εύλογη και επαρκή συνδεσιμότητα που τους επιτρέπει να συμμετέχουν, από κοινωνική και οικονομική άποψη, στη σύγχρονη κοινωνία. Η πρωτοβουλία WiFi4EU θα μπορούσε να αποτελέσει ένα στοιχείο αυτού του συστήματος.

4.8.

Τα κανονιστικά κίνητρα που θα παρέχονται στους παρόχους δικτύου για να στηρίξουν τους στόχους της ανακοίνωσης COM(2016) 587 δεν θα πρέπει να έρχονται σε αντίθεση με άλλους σημαντικούς στόχους, όπως η ουδετερότητα των δικτύων.

4.9.

Μακροπρόθεσμα, οι κάτοικοι αγροτικών περιοχών θα πρέπει να είναι επίσης σε θέση να επωφεληθούν από τον υγιή ανταγωνισμό και την ελευθερία επιλογής του παρόχου πρόσβασης στο διαδίκτυο που θα χρησιμοποιούν. Ως εκ τούτου, τα κανονιστικά μέτρα θα πρέπει επίσης να παρέχουν κίνητρα για τέτοιου είδους ανταγωνισμό.

4.10.

Η τεχνολογία 5G δεν θα καταστήσει απλώς δυνατές νέες κινητές εφαρμογές, αλλά θα λειτουργήσει και ως τεχνολογία γεφύρωσης, φέρνοντας πιο γρήγορα τη συνδεσιμότητα υψηλής ταχύτητας στις αγροτικές περιοχές. Παρόλα αυτά, μόνον οι υποδομές που βασίζονται σε οπτικές ίνες θα παρέχουν τη σταθερότητα και το αξιόπιστο εύρος ζώνης που απαιτούν πολλές νέες εφαρμογές.

5.1.

Η ΕΟΚΕ σημειώνει με ευχαρίστηση την έντονη αύξηση της χρηματοδότησης από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) για ευρυζωνικά δίκτυα υψηλής ταχύτητας από 2,7 δισεκατομμύρια ευρώ την περίοδο 2007-2013 σε περίπου 6 δισεκατομμύρια ευρώ για την περίοδο 2014-2020. Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των επενδύσεων αναμένεται να πάρει τη μορφή επιχορηγήσεων. Με τα αποτελέσματα μόχλευσης στην εθνική ή/και περιφερειακή συγχρηματοδότηση και την ιδιωτική συγχρηματοδότηση, αναμένεται ότι θα επενδυθούν 9-10 δισεκατομμύρια ευρώ στον τομέα της ευρυζωνικότητας κατά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020. Αυτή η παράμετρος θα είναι καίριας σημασίας για εμπορικές επενδύσεις προκειμένου να εξασφαλιστεί συνδεσιμότητα υψηλής ταχύτητας στον αγροτικό πληθυσμό.

5.2.

Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) διαδραματίζει επίσης σημαντικό ρόλο. Ο ρόλος αυτός θα μπορούσε να ενισχυθεί τόσο με την υποστήριξη ευρωπαϊκών έργων μεγάλης κλίμακας για τα ευρυζωνικά δίκτυα υψηλής ταχύτητας, μεταξύ άλλων κατά μήκος του διευρωπαϊκού δικτύου μεταφορών, καθώς και στο βιομηχανικό δίκτυο ταχύτητας άνω του 1 Gbps και στη «Βιομηχανία 4.0», όσο και με την εκπροσώπηση της ΓΔ Επικοινωνιακών Δικτύων, Περιεχομένου και Τεχνολογιών (ΓΔ CONNECT) στη διευθύνουσα επιτροπή του ΕΤΣΕ. Η Επιτροπή θα πρέπει, επίσης, να μεριμνήσει για τον προορατικό καθορισμό του κατάλληλου χρηματοδοτικού και κανονιστικού πλαισίου.

5.3.

Ο μηχανισμός «Συνδέοντας την Ευρώπη» (ΔΣΕ) στον ψηφιακό τομέα έχει προϋπολογισμό ύψους 150 εκατομμυρίων ευρώ για την υποστήριξη της εγκατάστασης ευρυζωνικών υποδομών αιχμής, βάσει της εξασφάλισης χρηματοδοτικών μέσων μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Η συνιστώσα ευρυζωνικότητας της ΔΣΕ αναμένεται να κινητοποιήσει τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο ευρώ σε συμπληρωματικές επενδύσεις μέσω ενός ειδικού ταμείου για τις υποδομές ευρυζωνικών δικτύων, το οποίο θα μπορούσε να συμπληρωθεί περαιτέρω από το ΕΤΣΕ.

21.4.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 125/56

Μόνος εισηγητής:

ο κ. Jorge PEGADO LIZ

1.1

Η ΕΟΚΕ εκφράζει τη συμφωνία της με το γενικό περιεχόμενο της πρότασης της Επιτροπής σχετικά με τον Ευρωπαϊκό Κώδικα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών, καθώς και με τη σκοπιμότητα της και με τον τρόπο με τον οποίο η Επιτροπή προσέγγισε το ζήτημα και προέβη στην κωδικοποίηση και την οριζόντια αναδιατύπωση των τεσσάρων υφιστάμενων οδηγιών (οδηγία πλαίσιο, οδηγία για την αδειοδότηση, οδηγία για την πρόσβαση και οδηγία καθολικής υπηρεσίας), ενσωματώνοντας όλες τις οδηγίες σε μία ενιαία οδηγία, απλουστεύοντας έτσι την υφιστάμενη διάρθρωση, με σκοπό την ενίσχυση της συνοχής και της προσβασιμότητάς της, σύμφωνα με τον στόχο της βελτίωσης της καταλληλότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT).

1.2

Η ΕΟΚΕ επισημαίνει, ιδίως, τη δυσκολία του εγχειρήματος της αναδιατύπωσης των διάφορων εν λόγω οδηγιών, υπογραμμίζοντας το άριστο νομικό έργο που υλοποιήθηκε για πρώτη φορά, αλλά εφιστά την προσοχή στην αναγκαιότητα μιας επισταμένης αναθεώρησης των διάφορων γλωσσικών εκδόσεων, προκειμένου να διορθωθούν ορισμένα μικρά σφάλματα στη διατύπωση.

1.3

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται τους δύο μεγάλους στόχους της πρότασης, να εξασφαλιστεί δηλαδή καλύτερη συνδεσιμότητα στο διαδίκτυο για όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις στο σύνολο της δέσμης πρωτοβουλιών, με σκοπό να καταστούν πιο ελκυστικές για όλες τις επιχειρήσεις οι επενδύσεις σε νέες υποδομές υψηλής ποιότητας σε ολόκληρη την ΕΕ, τόσο σε τοπικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο.

1.4

Η ΕΟΚΕ εκφράζει, ωστόσο, την απογοήτευσή της για τη μη συμπερίληψη της οδηγίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής, που θα έπρεπε να αποτελεί για τους πολίτες φάρο που να σηματοδοτεί τη θετική δράση της Ένωσης υπέρ τους. Τούτο αφαιρεί από την πρόταση έναν από τους πιο σημαντικούς πυλώνες εγγυήσεων προστασίας των βασικών συμφερόντων των χρηστών των δικτύων και, συνεπώς, αποτελεί ένα από τα αδύναμα σημεία της πρότασης.

1.5

Θεωρεί, επίσης, λυπηρό το γεγονός ότι η Επιτροπή επέλεξε μια οδηγία με ποικίλα καθεστώτα εναρμόνισης, αφήνοντας πολλά σημαντικά ζητήματα στην αρμοδιότητα των κρατών μελών και μην αποτρέποντας τον κατακερματισμό των αγορών, αντί να επιλέξει έναν άμεσα εφαρμοστέο κανονισμό, προβλέποντας υψηλότερο επίπεδο προστασίας των καταναλωτών και συνεισφέροντας, με αυτόν τον τρόπο, στην περαιτέρω ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς.

1.6

Η ΕΟΚΕ υποστηρίζει τις προτεινόμενες ρυθμίσεις, υπογραμμίζοντας τις ακόλουθες πτυχές:

1.7

Αντιθέτως, η ΕΟΚΕ διατηρεί σοβαρές επιφυλάξεις και βάσιμες αμφιβολίες ως προς τις ακόλουθες πτυχές:

2.1.1

Στο πλαίσιο της στρατηγικής για την ψηφιακή ενιαία αγορά (1) και λαμβανομένων υπόψη των πρόσφατων ριζικών αλλαγών των δομών της αγοράς ηλεκτρονικών επικοινωνιών και της ανάδυσης νέων φορέων της αγοράς άγνωστου είδους, που ανταγωνίζονται με παραδοσιακούς φορείς εκμετάλλευσης τηλεπικοινωνιών, σε συνδυασμό με την αύξηση του αριθμού και της δημοτικότητας των υπηρεσιών επιγραμμικού περιεχομένου, επιβάλλεται αναθεώρηση και εκσυγχρονισμός του κανονιστικού πλαισίου των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, το οποίο χρονολογείται από το 2009, προκειμένου κυρίως να μπορούν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις να έχουν αδιάλειπτη πρόσβαση σε διαδικτυακές δραστηριότητες και να τις αναπτύσσουν υπό συνθήκες θεμιτού ανταγωνισμού. Η εξασφάλιση καλύτερης συνδεσιμότητας στο διαδίκτυο για όλους τους πολίτες και τις επιχειρήσεις είναι ο βασικός στόχος που θέτει η Επιτροπή με την πρόταση που δημοσιεύτηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2016 (2).

2.1.2

Η εν λόγω πρόταση αποτελεί τμήμα μιας δέσμης μέτρων που έχει ως στόχο οι επενδύσεις σε νέες υποδομές υψηλής ποιότητας να καταστούν πιο ελκυστικές για όλες τις επιχειρήσεις σε ολόκληρη την ΕΕ, τόσο σε τοπικό όσο και σε υπερεθνικό επίπεδο. Στην ίδια δέσμη περιλαμβάνεται μια πρόταση κανονισμού σχετικά με τον Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (BEREC) και μια ανακοίνωση της Επιτροπής με θέμα «Συνδεσιμότητα για μια ανταγωνιστική ψηφιακή ενιαία αγορά — Προς μια ευρωπαϊκή κοινωνία των gigabit». Παρουσιάστηκαν, ακόμη, ένα σχέδιο δράσης για την ανάπτυξη υπηρεσιών 5G σε ολόκληρη την ΕΕ από το 2018 και μια πρόταση κανονισμού για την προώθηση της συνδεσιμότητας στο διαδίκτυο στις τοπικές κοινότητες και σε δημόσιους χώρους — WIFI4EU.

2.1.3

Όλα αυτά τα μέσα εξυπηρετούν τους τρεις μεγάλους στρατηγικούς στόχους συνδεσιμότητας έως το 2025:

2.1.4

Η πρόταση βασίζεται στο άρθρο 114 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης διότι αποσκοπεί στη δημιουργία της εσωτερικής αγοράς ηλεκτρονικών επικοινωνιών και στην εξασφάλιση της λειτουργίας της· επιλέγεται η οριζόντια αναδιατύπωση των τεσσάρων υφιστάμενων οδηγιών (οδηγία πλαίσιο, οδηγία για την αδειοδότηση, οδηγία για την πρόσβαση και οδηγία καθολικής υπηρεσίας) και η ενσωμάτωσή τους σε μία ενιαία οδηγία, που απλουστεύει την υφιστάμενη διάρθρωση, με σκοπό την ενίσχυση της συνοχής και της προσβασιμότητάς της, σύμφωνα με τον στόχο της βελτίωσης της καταλληλότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT), και λαμβάνει έτσι τη μορφή ενός πραγματικού Ευρωπαϊκού Κώδικα Ηλεκτρονικών Επικοινωνιών.

2.1.5

Ανάλογα με τα θέματα που καλύπτονται, η πρόταση υιοθετεί διάφορους τρόπους νομοθετικής εναρμόνισης που κυμαίνονται από την πλήρη εναρμόνιση, στοχευμένη ή επιλεκτική —π.χ. όσον αφορά τους κανόνες προστασίας των τελικών χρηστών—, έως την ελάχιστη εναρμόνιση των αρμοδιοτήτων των εθνικών ρυθμιστικών αρχών (ΕΡΑ) σε υψηλό επίπεδο, ή έως τη μέγιστη εναρμόνιση σε θέματα που αφορούν το ραδιοφάσμα.

2.1.6

Η πρόταση βασίστηκε σε ευρεία δημόσια διαβούλευση με τα ενδιαφερόμενα μέρη διάρκειας 12 εβδομάδων, σε ειδική εξωτερική παροχή συμβουλών του ΕΚ και του Συμβουλίου, παράλληλα με διάφορες μελέτες που παρουσιάστηκαν και σχολιάστηκαν λεπτομερώς στα πλαίσια της αξιολόγησης αντίκτυπου, καθώς και σε ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου που συστάθηκε στο πλαίσιο της μελέτης SMART 2015/0005.

2.1.7

Οι στόχοι που επιδιώκει η Επιτροπή με την υπό εξέταση πρόταση είναι οι εξής:

2.1.8

Συνοψίζοντας, πολλές από τις προτεινόμενες τροποποιήσεις, ιδίως όσες σχετίζονται με το ραδιοφάσμα, την καθολική υπηρεσία, την πρόσβαση, τους τελικούς χρήστες, την αριθμοδότηση και την πολιτική διακυβέρνηση, έχουν ως στόχο να εισαγάγουν σαφείς κανόνες, να δώσουν τη δυνατότητα στα μέρη να κατανοούν εύκολα τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και να αποφευχθούν η υπερβολική ρύθμιση και οι διοικητικές επιβαρύνσεις.

2.1.9

Συγκεκριμένα, οι προτεινόμενες τροποποιήσεις συμπεριλαμβάνουν: απλούστευση και γεωγραφική στόχευση του κανονισμού περί πρόσβασης· χρήση (όπου είναι δυνατό) γενικών αδειών αντί μεμονωμένων αδειών για το ραδιοφάσμα· προώθηση της δευτερογενούς εμπορίας του ραδιοφάσματος· κατάργηση ορισμένων υποχρεώσεων παροχής καθολικής υπηρεσίας, όπως η υποχρέωση εξασφάλισης της παροχής κοινόχρηστων τηλεφώνων και έντυπων τηλεφωνικών καταλόγων· περιορισμό του πεδίου εφαρμογής της παροχής καθολικής υπηρεσίας· αποσαφήνιση του πεδίου εφαρμογής του κανονιστικού πλαισίου και κατάργηση υποχρεώσεων προστασίας των καταναλωτών, εφόσον αυτές καλύπτονται ήδη από οριζόντια νομοθεσία ή εξασφαλίζονται από την αγορά· εναρμόνιση και αποσαφήνιση των κανόνων και της διακυβέρνησης της αριθμοδότησης στο πλαίσιο υπηρεσιών μηχανής προς μηχανή (M2M).

2.1.10

Η Επιτροπή προτείνει, επίσης, την ενίσχυση του ρόλου των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και του BEREC για να εξασφαλίσει συνεκτική και προβλέψιμη εφαρμογή των κανόνων σε ολόκληρη την ψηφιακή ενιαία αγορά, περιορίζοντας τον σημερινό κατακερματισμό και τις ανακολουθίες, με στόχο να προωθήσει μια αποδοτική διακυβέρνηση των νέων φορέων (3).

2.2.1

Η Επιτροπή δεν περιορίστηκε σε απλή «κωδικοποίηση», αλλά ενσωμάτωσε το περιεχόμενο διάφορων πρότερων οδηγιών σε ένα αρμονικό και συνεκτικό σύνολο, χωρίς όμως να τροποποιήσει το περιεχόμενο, όπως είθισται να πράττει στην πλειονότητα των περιπτώσεων. Προηγουμένως, θεώρησε σκόπιμο να χρησιμοποιήσει την ευχέρεια που της παρέχει η Διοργανική Συμφωνία της 28ης Νοεμβρίου 2001 (4), ούτως ώστε, παράλληλα με την οριζόντια ενσωμάτωση των διαφόρων προγενέστερων πράξεων σε μία ενιαία νομοθετική πράξη, να προχωρήσει σε ριζικές και ουσιαστικές τροποποιήσεις του καθεστώτος (τις καλούμενες «τροποποιήσεις ουσίας»).

2.2.2

Σε αυτού του είδους το εγχείρημα νομοθετικής απλούστευσης, κωδικοποίησης και ουσιαστικής τροποποίησης του νομικού πλαισίου μιας νομοθετικής πράξης, «η συνήθης νομοθετική διαδικασία της Κοινότητας τηρείται καθ’ ολοκληρίαν» (σημείο 5 της συμφωνίας), ιδίως δε υποβάλλεται αίτηση διαβούλευσης στην ΕΟΚΕ, η δε πρόταση αναδιατύπωσης πληροί μία σειρά κριτηρίων και κανόνων που αναφέρονται ρητά στα σημεία 6 και 7 της εν λόγω Συμφωνίας.

3.1.1

Όχι μόνο λόγω των περιορισμών που επιβάλλονται στον αριθμό σελίδων των γνωμοδοτήσεών της, αλλά και λόγω της ίδιας της φύσης της πρότασης, η ΕΟΚΕ θεωρεί ότι δεν χρειάζεται να τοποθετηθεί εκ νέου επί των θεμάτων που μεταφέρονται από τις προηγούμενες νομοθετικές πράξεις στη νέα πρόταση χωρίς τροποποιήσεις, εκτός των περιπτώσεων όπου αυτό είναι απολύτως απαραίτητο για την κατανόηση κάποιου σημείου του εγγράφου αυτού.

3.1.2

Πράγματι, η ΕΟΚΕ είχε την ευκαιρία να τοποθετηθεί λεπτομερώς σε προηγούμενες γνωμοδοτήσεις επί όλων αυτών των θεμάτων, περιορίζεται δε στο να επιβεβαιώσει τις θέσεις που έχει διατυπώσει.

3.1.3

Επίσης, δεν θα τοποθετηθεί λεπτομερώς από αυτό το βήμα επί των πτυχών της πρότασης οι οποίες αφορούν τη δομή και τη λειτουργία του BEREC, καθώς οι πτυχές αυτές αναλύονται λεπτομερώς στη γνωμοδότηση που συντάσσεται παράλληλα με την παρούσα.

3.2.1

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε καταρχάς να συγχαρεί την Επιτροπή για τη σκοπιμότητα της πρωτοβουλίας της, η οποία δικαιολογείται πλήρως για λόγους αγοράς, τεχνολογικών εξελίξεων και νομικής προστασίας των χρηστών των ηλεκτρονικών επικοινωνιών, καθώς χρειάζεται αναδιατύπωση του νομικού πλαισίου ώστε να εγγυάται αφενός στους πολίτες αδιάλειπτη πρόσβαση στις επιγραμμικές δραστηριότητες και, αφετέρου, στις επιχειρήσεις την ανάπτυξη των δραστηριοτήτων αυτών σε συνθήκες θεμιτού ανταγωνισμού. Συγχαίρει επίσης την Επιτροπή και για τη χρησιμοποίηση της τεχνικής της αναδιατύπωσης, που αποτελεί άκρως ενδεδειγμένο μέσο στο γενικό πλαίσιο του REFIT, εκφράζοντας μόνο την απογοήτευσή της για την ελάχιστη χρήση της αναδιατύπωσης από την Επιτροπή.

3.2.2

Η ΕΟΚΕ θα ήθελε να συγχαρεί εν προκειμένω την Επιτροπή για την τυπική επιμέλεια του δύσκολου έργου της αναδιατύπωσης, το οποίο επιτέλεσε τηρώντας αυστηρά τους νομοτεχνικούς κανόνες. Εκφράζει μόνο τη λύπη της για το γεγονός ότι η Επιτροπή δεν υιοθετεί τη διαδικασία της ταυτόχρονης δημοσίευσης μιας «καθαρής», πιο ευανάγνωστης εκδοχής, όπως έχει επανειλημμένως προτείνει.

3.2.3

Θα ήθελε, επίσης, να εκφράσει τη συμφωνία της ως προς τους περισσότερους από τους νέους κανόνες που εισάγονται στην πρόταση νέας νομοθετικής πράξης και ως προς τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι νομοθετικές διατάξεις κατέστησαν συμβατές με λοιπές κοινοτικές πολιτικές, είτε πρόκειται για τις ισχύουσες ειδικές ρυθμίσεις για τον τομέα είτε για τις αρχές του δικαίου του ανταγωνισμού και την οριζόντια νομοθεσία σε θέματα προστασίας καταναλωτών.

3.2.4

Ωστόσο, η ΕΟΚΕ κρίνει ότι η επιλογή —που, παρεμπιπτόντως, δεν αιτιολογείται επαρκώς— μιας τόσο εκτενούς και περιεκτικής οδηγίας και με τόσες πτυχές να αφήνονται προς ρύθμιση από το εθνικό δίκαιο, θα κέρδιζε σε απλότητα και ασφάλεια δικαίου αν είχε προτιμηθεί μάλλον ένας κανονισμός πλαίσιο, άμεσης και ομοιόμορφης εφαρμογής σε όλα τα κράτη μέλη, όπως προτάθηκε από την Επιτροπή, ο οποίος θα διαχωριζόταν σε συγκεκριμένες οδηγίες για ορισμένους από τους συμπεριλαμβανόμενους τομείς που υπόκεινται σε διαφορετικό βαθμό εναρμόνισης ανάλογα με τις συνθήκες των αγορών και τη φύση των θεμάτων. Ο απαιτούμενος χρόνος για τη διαδικασία υιοθέτησής της (όχι λιγότερο από 18 μήνες), για τη μεταφορά της στο εθνικό δίκαιο (όχι λιγότερο από 2 έτη) και για την εφαρμογή της εκτοξεύει την πραγματική έναρξη της ισχύος του νέου καθεστώτος στο 2021/2022.

3.2.5

Εξάλλου, η μη συμπερίληψη της οδηγίας για την προστασία της ιδιωτικής ζωής —για την οποία εκδόθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2017 σχετική πρόταση κανονισμού [COM(2017) 10 final], και η οποία αντιπροσωπεύει ένα από τα κεντρικά και πλέον σημαντικά ζητήματα της δέσμης μέτρων—, ακόμη και αν είναι κατανοητή για λόγους νομοθετικού χρονοδιαγράμματος, δεν μπορεί παρά να αποτελεί ένα από τα αδύναμα σημεία της πρότασης, η οποία παρουσιάζεται ακρωτηριασμένη δίχως τον ένα από τους πιο σημαντικούς πυλώνες διασφάλισης των βασικότερων συμφερόντων των χρηστών δικτύων, παραπέμποντας στο μακρινό μέλλον την προσαρμογή της σημερινής νομοθεσίας προς το όποιο μελλοντικό νομοθέτημα για την προστασία της ιδιωτικής ζωής και αυξάνοντας τις δυσκολίες όσον αφορά τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και την εφαρμογή του συνόλου των μέτρων.

3.2.6

Επίσης, αφέθηκαν εκτός ο κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την περιαγωγή σε δημόσια δίκτυα κινητών επικοινωνιών εντός της Ένωσης (5) και ορισμένες πτυχές της ανακοίνωσης της Επιτροπής για την προαγωγή της από κοινού (μεριζόμενης) χρήσης πόρων ραδιοφάσματος στην εσωτερική αγορά (6), που θα άξιζε να έχουν συμπεριληφθεί σε αυτόν τον Κώδικα.

3.2.7

Τέλος, είναι προφανές ότι η πρόταση αυτή δεν ανταποκρίνεται στην επιθυμία που εκφράστηκε από το Συμβούλιο για έναν «Ευρωπαϊκό Κώδικα των δικαιωμάτων των χρηστών των υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών», στόχος του οποίου θα ήταν «να υπάρχει σε επίπεδο ΕΕ ένα απλό, εύχρηστο εργαλείο που θα συγκεντρώνει το σύνολο των δικαιωμάτων των χρηστών των υπηρεσιών ηλεκτρονικών επικοινωνιών στους τομείς των ΤΠΕ (Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών) και της προστασίας των καταναλωτών» (7), ούτε, ομοίως, στην πρόθεση της Επιτροπής, που αναφέρεται στο ψηφιακό θεματολόγιο, να «εκδώσει, ως το 2011, κώδικα επιγραμμικών δικαιωμάτων όπου, με σαφή και προσιτό τρόπο, θα συνοψίζονται τα ψηφιακά δικαιώματα των πολιτών στην ΕΕ» (8).

4.3.1

Ως προς τους στόχους, η ΕΟΚΕ επισημαίνει το ζήτημα της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και άλλων αρμοδίων αρχών, όπως και μεταξύ των κρατών μελών και του BEREC, για την επίτευξή τους, παρόλο που το «μοντέλο» της προτίμησής της προσανατολίζεται σε διαφορετική κατεύθυνση, όπως αναφέρεται στη γνωμοδότηση σχετικά με το νέο καθεστώς του BEREC.

4.3.2

Επ’ αυτού, είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ο επαναπροσδιορισμός των υποχρεώσεων των εθνικών ρυθμιστικών αρχών και άλλων αρμοδίων αρχών, καθώς και του BEREC, όπως ορίζονται στο άρθρο 3 παράγραφος 2.

4.3.3

Σημαντική είναι επίσης η συνεργασία των κρατών μελών μέσω της ομάδας για την πολιτική ραδιοφάσματος —η οποία συστάθηκε με την απόφαση 2002/622/ΕΚ της Επιτροπής—, τόσο μεταξύ τους όσο και με την Επιτροπή και, κατόπιν αιτήματός τους, με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, προς στήριξη του στρατηγικού σχεδιασμού και του συντονισμού των προσεγγίσεων πολιτικής του ραδιοφάσματος στην Ένωση.