Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το μέγεθος και η σύνθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αποτελούν «υπόλοιπα του Άμστερνταμ», θέματα, δηλαδή, τα οποία δεν επέλυσε η διακυβερνητική διάσκεψη που κατέληξε στη διαμόρφωση της Συνθήκης του Άμστερνταμ. Ενόψει της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), προσαρτήθηκε στις συνθήκες ένα πρωτόκολλο σχετικά με τα θεσμικά όργανα. Το πρωτόκολλο αυτό ορίζει ότι, κατά την πρώτη διεύρυνση της ΕΕ, η Επιτροπή θα απαρτίζεται από έναν μόνο υπήκοο κάθε κράτους μέλους, υπό την προϋπόθεση ότι η στάθμιση των ψήφων στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης θα έχει τροποποιηθεί κατά τρόπο αποδεκτό για όλα τα κράτη μέλη.

Το ζήτημα του μεγέθους της Επιτροπής υπήρξε στο κέντρο των διαπραγματεύσεων που κατέληξαν στη νέα Συνθήκη, με ορισμένα κράτη μέλη να προτιμούν μια Επιτροπή με περιορισμένο μέγεθος, ενώ κάποια άλλα να επιλέγουν μια Επιτροπή αποτελούμενη από έναν υπήκοο για κάθε κράτος μέλος. Πέραν τούτου, έχει ξεκινήσει συζήτηση σχετικά με την αναγκαιότητα ενίσχυσης της θέσης του προέδρου της Επιτροπής.

Η ΣΥΝΘΕΣΗ

Το άρθρο 213 της Συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (Συνθήκη ΕΚ) ορίζει επί του παρόντος ότι η Επιτροπή πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον έναν υπήκοο από κάθε κράτος μέλος, χωρίς ο αριθμός των μελών των εχόντων την αυτή ιθαγένεια να είναι μεγαλύτερος των δύο. Έτσι, η σημερινή Επιτροπή, στην Ένωση των 15 κρατών μελών, αποτελείται από είκοσι μέλη, δηλαδή δέκα κράτη μέλη εκπροσωπούνται με έναν υπήκοό τους, ενώ πέντε άλλα κράτη μέλη εκπροσωπούνται με δύο υπηκόους τους. Η Συνθήκη της Νίκαιας προβλέπει την τροποποίηση αυτής της διάταξης σε δύο στάδια.

Στο πρωτόκολλο για τη διεύρυνση της ΕΕ που είναι προσαρτημένο στη Συνθήκη της Νίκαιας, το άρθρο 4 ορίζει ότι, από 1ης Ιανουαρίου 2005, η Επιτροπή θα περιλαμβάνει έναν μόνο υπήκοο από κάθε κράτος μέλος. Η Συνθήκη προσχώρησης, που υπεγράφη στις 16 Απριλίου 2003 στην Αθήνα, τροποποίησε τη διάταξη αυτή, καθώς η νέα Επιτροπή θα αναλάβει τα καθήκοντά της ήδη από την 1η Νοεμβρίου 2004 και θα περιλαμβάνει, όπως προβλέπεται, έναν υπήκοο από κάθε κράτος μέλος.

Το πρωτόκολλο για τη διεύρυνση προβλέπει εξάλλου ότι, όταν η Ένωση θα περιλαμβάνει 27 κράτη μέλη, ο αριθμός των μελών της Επιτροπής θα είναι κατώτερος από τον αριθμό των κρατών μελών. Ο ακριβής αριθμός των μελών της Επιτροπής θα ορίζεται ομόφωνα από το Συμβούλιο. Τα μέλη της Επιτροπής θα επιλέγονται βάσει μιας εκ περιτροπής εναλλαγής σε ισότιμη βάση, οι λεπτομέρειες της οποίας θα αποφασίζονται ομόφωνα από το Συμβούλιο και βάσει των ακόλουθων αρχών:

• τα κράτη μέλη θα αντιμετωπίζονται με απόλυτη ισοτιμία όσον αφορά τον καθορισμό της σειράς διέλευσης των υπηκόων τους από την Επιτροπή και του χρόνου παρουσίας τους σε αυτήν. Σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να συμμετέχουν στο σώμα δύο μέλη με την ίδια υπηκοότητα.
• κάθε διαδοχικό σώμα θα συγκροτείται κατά τρόπο ώστε να αντικατοπτρίζει με ικανοποιητικό τρόπο το δημογραφικό και γεωγραφικό φάσμα του συνόλου των κρατών μελών της Ένωσης.

Αυτή η εκ περιτροπής εναλλαγή είναι εφαρμοστέα από την ημερομηνία ανάληψης των καθηκόντων της πρώτης Επιτροπής μετά την ημερομηνία προσχώρησης του εικοστού εβδόμου κράτους μέλους της Ένωσης (άρα κανονικά από τον Νοέμβριο του 2009). Με άλλα λόγια, η σύνθεση της Επιτροπής που θα αναλάβει τα καθήκοντά της το 2004 θα είναι επομένως διευρυμένη με έναν υπήκοο από κάθε χώρα που θα έχει προσχωρήσει στο μεταξύ στην Ένωση.

ΟΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ΔΙΟΡΙΣΜΟΥ

Πριν από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης της Νίκαιας, η Επιτροπή διοριζόταν με κοινή συμφωνία από τις κυβερνήσεις των κρατών μελών. Η Συνθήκη της Νίκαιας εισήγαγε την ειδική πλειοψηφία, γεγονός που αποτέλεσε σημαντική πρόοδο. Ο πρόεδρος της Επιτροπής διορίζεται, επομένως, σύμφωνα με μια νέα διαδικασία, η οποία περιγράφεται στο άρθρο 214. Το Συμβούλιο, συνερχόμενο σε επίπεδο αρχηγών κρατών ή κυβερνήσεων, και αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία, ορίζει την προσωπικότητα που προτίθεται να διορίσει ως πρόεδρο της Επιτροπής. Αυτός ο ορισμός πρέπει στη συνέχεια να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Τα κράτη μέλη καταρτίζουν τον κατάλογο των προσώπων που προτίθενται να διορίσουν ως μέλη της Επιτροπής. Το Συμβούλιο, αποφασίζοντας με ειδική πλειοψηφία, και κατόπιν κοινής συμφωνίας με τον ορισθέντα πρόεδρο, εγκρίνει τον κατάλογο αυτό. Το σώμα στο σύνολό του πρέπει να εγκριθεί εκ νέου από το Κοινοβούλιο. Μετά την έγκριση του Κοινοβουλίου, το Συμβούλιο, το οποίο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία, διορίζει επισήμως τον πρόεδρο και τα μέλη της Επιτροπής.

Το άρθρο 215 τροποποιήθηκε προκειμένου να λάβει υπόψη την εισαγωγή της ειδικής πλειοψηφίας στη διαδικασία διορισμού. Από εδώ και στο εξής, το άρθρο αυτό καθορίζει επίσης τις διάφορες περιπτώσεις παύσης των καθηκόντων των μελών της Επιτροπής, είτε κατόπιν παραιτήσεως ή απαλλαγής από αυτά, είτε λόγω θανάτου. Εκτός από τις περιπτώσεις απαλλαγής από τα καθήκοντά τους, τα μέλη της Επιτροπής παραμένουν σε υπηρεσία μέχρις ότου το Συμβούλιο διορίσει αντικαταστάτη ή αποφασίσει ότι δεν συντρέχει λόγος αντικατάστασης.

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ

Από την έναρξη ισχύος της Συνθήκης του Άμστερνταμ, ο πρόεδρος καθορίζει τους πολιτικούς προσανατολισμούς για το σώμα στο σύνολό του. Το νέο άρθρο 217 της Συνθήκης της Νίκαιας ενισχύει ακόμη περισσότερο το ρόλο του προέδρου.

Είναι εκείνος πλέον που αποφασίζει σχετικά με την εσωτερική οργάνωση της Επιτροπής, προκειμένου να διασφαλίζονται η συνοχή, η αποτελεσματικότητα και η συλλογικότητα της δράσης της. Έτσι, η αρχή της συλλογικότητας βρίσκει για πρώτη φορά επίσημη έκφραση στις Συνθήκες.

Ο πρόεδρος κατανέμει τα καθήκοντα μεταξύ των μελών της Επιτροπής και μπορεί να προβαίνει σε ανακατανομή των αρμοδιοτήτων κατά τη διάρκεια της θητείας. Ο πρόεδρος ορίζει τους αντιπροέδρους, κατόπιν εγκρίσεως του σώματος. Κάθε μέλος της Επιτροπής πρέπει να υποβάλλει την παραίτησή του, εφόσον του το ζητήσει ο πρόεδρος, κατόπιν εγκρίσεως του σώματος.

ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 13.09.2007