Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου - (ΕΠΔΔΑ) (2000-2006)

Μετά τη λήξη των κανονισμών αριθ. 975/1999 (αναπτυσσόμενες χώρες) και 976/1999 (άλλες τρίτες χώρες) του Συμβουλίου, οι οποίοι αποτέλεσαν τη νομική βάση για τις δραστηριότητες που διεξήχθησαν στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας, από την 1η Ιανουαρίου 2007 η Πρωτοβουλία αντικαταστάθηκε από το μέσο χρηματοδότησης για την προαγωγή της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου παγκοσμίως.

Πλαίσιο

Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου (ΕΠΔΔΑ), η οποία δημιουργήθηκε το 1994 με πρωτοβουλία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΚ), συγκέντρωνε τα κονδύλια του προϋπολογισμού για την προώθηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου, τον εκδημοκρατισμό και την πρόληψη των συγκρούσεων, που έπρεπε να εκτελεσθούν ουσιαστικά σε συνεργασία με μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) και διεθνείς οργανισμούς.

Η συνθήκη για την Ευρωπαϊκή Ένωση (συνθήκη ΕΕ) επιβεβαιώνει πράγματι στο άρθρο 6 ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) «βασίζεται στις αρχές της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών και του κράτους δικαίου, αρχές οι οποίες είναι κοινές στα κράτη μέλη».

Στο άρθρο 49, τονίζει ότι οι χώρες που έχουν ζητήσει να προσχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει επίσης να σέβονται αυτές τις αρχές. Εξάλλου, εισήγαγε, στο άρθρο 7, ένα μηχανισμό που επιβάλλει κυρώσεις στις σοβαρές και διαρκείς παραβιάσεις των δικαιωμάτων του ανθρώπου από τα κράτη μέλη της ΕΕ. Ο μηχανισμός αυτός ενισχύθηκε περισσότερο με τη συνθήκη της Νίκαιας, που υπεγράφη τον Δεκέμβριο του 2000. Επίσης διεύρυνε το στόχο για την προώθηση του σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών στη συνεργασία για την ανάπτυξη και σε όλες τις άλλες μορφές συνεργασίας με τις τρίτες χώρες σύμφωνα με τα άρθρα 177 έως 181 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (συνθήκη ΕΚ).

Τα άρθρα 179 και 308 αυτής της συνθήκης επέτρεψαν να δημιουργηθεί μια νομική βάση για όλες τις δράσεις της ΕΕ στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του εκδημοκρατισμού. Οι δραστηριότητες σ' αυτό τον τομέα ενισχύθηκαν εξάλλου το 2000 με την επίσημη διακήρυξη του χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων, που κατευθύνει πλέον τις δράσεις της ΕΕ στις εξωτερικές σχέσεις.

Η ΕΠΔΔΑ αντιπροσώπευε προστιθέμενη αξία σε σχέση με τα άλλα κοινοτικά μέσα στο βαθμό που συμπλήρωνε τα κοινοτικά προγράμματα που εκτελούνται με τις κυβερνήσεις (όπως τα ΕΤΑ, TACIS, ALA, MEDA, CARDS, PHARE), καθώς και του μηχανισμού ταχείας αντίδρασης (esdeenfr) και ως προς το ότι μπορούσε να εφαρμοστεί με διάφορους εταίρους, ιδίως με ΜΚΟ και διεθνείς οργανισμούς. Επίσης μπορούσε να χρησιμοποιείται χωρίς τη συναίνεση της κυβέρνησης της χώρας υποδοχής ή εφόσον δεν ήταν διαθέσιμα τα κυριότερα κοινοτικά προγράμματα για άλλους λόγους, όπως η αναστολή τους. Εξάλλου, ήταν συμπληρωματική των στόχων της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας (ΚΕΠΠΑ).

Κύρια θέματα

Τον Μάιο του 2001, η Επιτροπή εξέδωσε μία ανακοίνωση για το ρόλο της ΕΕ στην προώθηση των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του εκδημοκρατισμού στις τρίτες χώρες, στην οποία αναπτύσσει μία συνεκτική στρατηγική που βασίζεται περισσότερο σε ορισμένα θέματα προτεραιότητας και θέματα που αφορούν τις «χώρες-στόχο» για τις δράσεις στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Η νέα προσέγγιση αναπτύχθηκε σε συνεργασία με διάφορες γενικές διευθύνσεις. Τα κράτη μέλη, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και ΜΚΟ συμμετέχουν επίσης στην εφαρμογή της.

Κατά την περίοδο 2005-2006, πραγματοποιήθηκαν τέσσερις θεματικές εκστρατείες, καθεμία από τις οποίες καλύπτει έναν περιορισμένο αριθμό συγκεκριμένων προτεραιοτήτων, όπως:

• η προαγωγή της δικαιοσύνης και του κράτους δικαίουΟι ενέργειες που χρηματοδοτήθηκαν αφορούσαν την αποτελεσματική λειτουργία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και άλλων διεθνών ποινικών δικαστηρίων, την κατάργηση της θανατικής ποινής, καθώς και την ενίσχυση των διεθνών μηχανισμών στον τομέα των δικαιωμάτων του ανθρώπου·
• η προαγωγή της παιδείας περί τα δικαιώματα του ανθρώπουΤα ποσά που διανεμήθηκαν προορίζονταν, μεταξύ άλλων, για την ενίσχυση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών στον τομέα της προάσπιση των δικαιωμάτων των ευάλωτων ομάδων, την προώθηση των σχετικών διεθνών συμφωνιών και την καταπολέμηση των βασανιστηρίων·
• η προώθηση της διαδικασίας εκδημοκρατισμούΤα ποσά προορίζονταν για την προώθηση δημοκρατικών εκλογικών διαδικασιών και για την ενίσχυση μιας βάσης για το δημοκρατικό διάλογο στην κοινωνία των πολιτών·
• η προώθηση της ισότητας, της ανοχής και της ειρήνηςΟι ενέργειες που χρηματοδοτήθηκαν αφορούσαν τα ίσα δικαιώματα και την ίση μεταχείριση των προσώπων που ανήκουν σε μειονότητες, τη διασφάλιση του σεβασμού των δικαιωμάτων των αυτόχθονων πληθυσμών, καθώς και τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών στην πρόληψη και την επίλυση των διαφορών.

Στα θέματα προτεραιότητας προστέθηκαν δύο διατομεακά ζητήματα: η προώθηση της ισότητας μεταξύ των δύο φύλων και των δικαιωμάτων του παιδιού.

Εφαρμογή

Στόχος των δύο από τις τέσσερις θεματικές εκστρατείες ήταν η κάθε περιφέρεια και οι επιλέξιμες χώρες αυτής της περιφέρειας, εκτός από εξαιρετικές περιπτώσεις.

Στο πλαίσιο της κάθε εκστρατείας, επελέγη ένα σύνολο συνεκτικών έργων. Τα έργα παγκόσμιας κλίμακας κάλυπταν μία ή περισσότερες προτεραιότητες σε δύο ή περισσότερες επιλέξιμες περιφέρειες, τα περιφερειακά έργα αφορούσαν μία ή περισσότερες προτεραιότητες σε μία επιλέξιμη περιφέρεια και τα εθνικά έργα αφορούσαν μία ή περισσότερες προτεραιότητες σε μία επιλέξιμη χώρα.

Ο προγραμματισμός βασιζόταν σε δύο ειδών έργα:

• τα έργα μεγάλης κλίμακας, δηλ. τα έργα παγκόσμιας κλίμακας και τα περιφερειακά έργα που αφορούν ελάχιστο ποσό ενίσχυσης 300 000 ευρώ για τους υποψηφίους που είναι εγκατεστημένοι στο έδαφος της ΕΕ και 150 000 ευρώ για εκείνους της περιφέρειας ή της αποδέκτριας του έργου χώρας·
• τα μικροέργα τα οποία στηρίζουν δραστηριότητες μικρής κλίμακας σε εθνικό επίπεδο και αφορούν ποσό ενίσχυσης μεταξύ 10 000 και 100 000 ευρώ. Μόνο οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών των επιλέξιμων χωρών μπορούσαν να τα υποβάλλουν, οι οποίες, ωστόσο, είχαν τη δυνατότητα να συνεργαστούν με ΜΚΟ της ΕΕ.

Ο προϋπολογισμός που χορηγήθηκε για την περίοδο 2005-2006 ήταν 106 εκατ. ευρώ ανά έτος, κατανεμημένος ως εξής: 93 % στις εκστρατείες (48 % στα έργα μεγάλης κλίμακας, 32 % στα μικροέργα και 13 % στις δραστηριότητες παρατήρησης των εκλογών) και 7 % στα απρόβλεπτα γεγονότα.

Η υλοποίηση των εκστρατειών βασίστηκε σε προσκλήσεις υποβολής προτάσεων για τα έργα μεγάλης κλίμακας και τα μικροέργα. Η συνεργασία μεταξύ των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών της ΕΕ και εκείνων των επιλέξιμων χωρών ενθαρρύνθηκε.

Αντίθετα με τα προηγούμενα έτη, η υλοποίηση μέσω στοχοθετημένων έργων αποτελούσε εξαίρεση. Τα έργα αυτά μπορούσαν να υποβληθούν από εθνικούς ή διεθνείς οργανισμούς όπως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τα δικαιώματα του ανθρώπου (EN) (ES) (FR), το Συμβούλιο της Ευρώπης (DE), (EN), (FR), (IT), ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (EN) και η Αφρικανική Ένωση (EN) (FR).

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 20.08.2007