Θανατική ποινή: προσανατολισμοί της ΕΕ

Οι κατευθυντήριες γραμμές παρουσιάζουν τους στόχους και τα στοιχεία της πολιτικής τής Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) σχετικά με την κατάργηση της θανατικής ποινής παγκοσμίως. Σε περίπτωση που απορρίπτεται η κατάργηση, η ΕΕ προωθεί ελάχιστους κανόνες σχετικά με τη θανατική ποινή.

ΠΡΑΞΗ

Κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ για τη θανατική ποινή: αναθεωρημένο και επικαιροποιημένο κείμενο. Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της 16ης Ιουνίου 2008 [Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Μετά την υπογραφή του 13ου Πρωτόκολλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΣΑΔ), όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) δεσμεύονται για τη μόνιμη κατάργηση της θανατικής ποινής σε όλες τις περιπτώσεις. Επίσης, δεσμεύονται να εφαρμόσουν τον Χάρτη θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ, δυνάμει του οποίου «κανείς δεν μπορεί να καταδικαστεί στην ποινή του θανάτου ούτε να εκτελεστεί».

Για να βελτιωθεί ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και, κατά συνέπεια, για να ενισχυθεί η ανθρώπινη αξιοπρέπεια στις τρίτες χώρες, η ΕΕ έχει θέσει τους εξής στόχους, ως αναπόσπαστο τμήμα της πολιτικής της για τα ανθρώπινα δικαιώματα:

• να καταβάλει προσπάθειες υπέρ της κατάργησης της θανατικής ποινής παγκοσμίως, με την άμεση θέσπιση μορατόριουμ όσον αφορά την προσφυγή στη θανατική ποινή, εφόσον χρειάζεται·
• να ζητήσει τη μείωση της εφαρμογής της θανατικής ποινής, εκεί όπου εξακολουθεί να υφίσταται, και να επιμείνει ώστε η εν λόγω ποινή να εκτελείται σύμφωνα με ορισμένους ελάχιστους κανόνες, και να επιδιώκει παράλληλα επακριβή δεδομένα για τον αριθμό των προσώπων που έχουν καταδικαστεί σε θάνατο και των προσώπων που έχουν εκτελεστεί.

Μέθοδος εργασίας

Τα κύρια στοιχεία της προσέγγισης της ΕΕ περιλαμβάνουν γενικά διαβήματα, όπου το θέμα της θανατικής ποινής τίθεται στο πλαίσιο διαλόγου ή διαβούλευσης με τρίτες χώρες. Το επίκεντρο των συζητήσεων αφορά τις τρίτες χώρες κυρίως ως προς:

• το νομικό τους σύστημα, τη λειτουργία και τη διαφάνειά του·
• τις εξελίξεις στην πολιτική μιας χώρας όσον αφορά τη θανατική ποινή·
• την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε αυτές, ως αυτή καταγράφεται από τους ειδικούς διεθνείς μηχανισμούς.

Η ΕΕ μπορεί επίσης να προβεί σε ειδικά διαβήματα, ανά περίπτωση, σε μεμονωμένες περιπτώσεις όπου γνωρίζει ότι παραβιάζονται οι ελάχιστοι προβλεπόμενοι κανόνες.

Επιπλέον, η ΕΕ παρεμβαίνει δυνάμει εκθέσεων σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα των αρχηγών αποστολών της ΕΕ, οι οποίες οφείλουν να περιλαμβάνουν ανάλυση της εφαρμογής και της χρήσης της θανατικής ποινής στη συγκεκριμένη χώρα καθώς και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων των δράσεων της ΕΕ.

Η ΕΕ στοχεύει να ενθαρρύνει την κατάργηση της θανατικής ποινής σε τρίτες χώρες, μέσα από την προώθηση της κύρωσης του 2ου Προαιρετικού Πρωτοκόλλου του Διεθνούς Συμφώνου για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα. Σε περιπτώσεις όπου αυτό δεν είναι δυνατό, θα εργαστεί υπέρ της επίτευξης του στόχου της μέσα από άλλες πρωτοβουλίες, όπως μέσα από:

• την προώθηση της κύρωσης άλλων διεθνών μέσων για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ιδίως εκείνων που αφορούν τη θανατική ποινή·
• την προώθηση διμερούς και πολυμερούς συνεργασίας με σκοπό τη θέσπιση μιας δίκαιης και αμερόληπτης δικαστικής διαδικασίας σε ποινικές υποθέσεις.

Η ΕΕ στοχεύει επίσης στην προώθηση πρωτοβουλιών, σε πολυμερή φόρουμ, για την εισαγωγή μορατόριουμ όσον αφορά τη χρήση της θανατικής ποινής, και σε εύθετο χρόνο την κατάργησή της. Επιπλέον, θα ενθαρρύνει αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς να προβούν σε ενέργειες για την επικύρωση των διεθνών συνθηκών και των κανόνων που αφορούν τη θανατική ποινή καθώς και τη συμμόρφωση προς αυτά.

Ελάχιστοι κανόνες

Σε περίπτωση διατήρησης της θανατικής ποινής, η ΕΕ θα προάγει την εφαρμογή των ακόλουθων ελάχιστων κανόνων:

• επιβολή της θανατικής ποινής μόνο για τα σοβαρότερα εκ προθέσεως εγκλήματα και τα βίαια εγκλήματα·
• επιβολή της θανατικής ποινής μόνο για έγκλημα για το οποίο προβλεπόταν η θανατική ποινή όταν διεπράχθη. Αν, σε προγενέστερο στάδιο, προβλεπόταν μικρότερη ποινή, πρέπει να επιβληθεί αυτή·
• η μη επιβολή της θανατικής ποινής σε άτομα που δεν είχαν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους κατά τη διάπραξη του εγκλήματος, σε έγκυες γυναίκες, σε μητέρες μικρών παιδιών και σε άτομα που πάσχουν από διανοητικές διαταραχές·
• απαίτηση για σαφείς και πειστικές αποδείξεις, και για δίκαιη δίκη, όπου ο κατηγορούμενος τυγχάνει δικαστικής συνδρομής·
• πρόβλεψη του δικαιώματος προσφυγής σε ανώτερο δικαστήριο και υποβολής ατομικής προσφυγής. Ο καταδικασθείς σε θάνατο πρέπει να έχει το δικαίωμα να υποβάλει αίτηση μετατροπής της ποινής του·
• εκτέλεση της θανατικής ποινής κατά τρόπο ώστε το άτομο να υποφέρει όσο το δυνατό λιγότερο.

Πλαίσιο

Το 1998, οι χώρες της ΕΕ αποφάσισαν να ενισχύσουν τις δραστηριότητές τους στον τομέα της καταπολέμησης της θανατικής ποινής. Για το σκοπό αυτό, υιοθέτησαν την πρώτη εκδοχή αυτών των κατευθυντήριων γραμμών. Την εποχή εκείνη, η θανατική ποινή είχε καταργηθεί στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, ενώ εκείνες που δεν την είχαν ακόμα καταργήσει δεν την εφάρμοζαν. Από τότε μέχρι σήμερα, όλες οι χώρες της Ένωσης έχουν κυρώσει το 6ο Πρωτόκολλο της ΕΣΑΔ για την κατάργηση της θανατικής ποινής. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η κατάργηση της θανατικής ποινής αποτελεί έναν από τους όρους προσχώρησης στην ΕΕ.

Συνεπώς, η ΕΕ έχει αποφασίσει να ενισχύσει τις πρωτοβουλίες της σε επίπεδο διεθνών οργανισμών, ιδίως προς τα Ηνωμένα Έθνη. Το 2007, το ψήφισμά της για μορατόριουμ για τη χρήση της θανατικής ποινής, έτυχε συνυποστήριξης και υιοθετήθηκε από την 62η σύνοδο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Το εν λόγω ψήφισμα καλεί υπέρ της χρήσης των ελάχιστων προδιαγραφών για τη διασφάλιση των δικαιωμάτων όσων απειλούνται με θανατική ποινή, του προοδευτικού περιορισμού της χρήσης της θανατικής ποινής και της θέσπισης μορατόριουμ για τις εκτελέσεις. Επιπλέον, η ΕΕ συνεργάζεται με μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), ιδίως μέσω του χρηματοδοτικού μέσου για την προαγωγή της δημοκρατίας και των δικαιωμάτων του ανθρώπου παγκοσμίως.

τελευταία ενημέρωση 30.09.2010