Εργαλεία διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα

Η Επιτροπή ξεκινά συζήτηση σχετικά με το μέλλον των συστημάτων διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα στο πλαίσιο της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής (ΚΑλΠ). Προτείνει ο διάλογος να επικεντρωθεί στην ανάλυση των υφιστάμενων εθνικών συστημάτων και στη δυνατότητα βελτίωσης της απόδοσής τους μέσω της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών.

Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 26ης Φεβρουαρίου 2007, σχετικά με εργαλεία διαχείρισης στον τομέα της αλιείας με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα [COM(2006) 73 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Όλα τα συστήματα διαχείρισης σε παγκόσμιο επίπεδο προβλέπουν δικαιώματα για την πρόσβαση ή/και την εκμετάλλευση των αλιευτικών πόρων. Αυτό συμβαίνει επίσης στην ΚΑλΠ, η οποία, μεταξύ άλλων, προβλέπει τη χορήγηση αδειών και εθνικών ποσοστώσεων, τον περιορισμό των «ημερών στη θάλασσα» για ορισμένους τύπους αλιείας και διάφορα μέτρα περιορισμού της αλιευτικής ικανότητας του στόλου. Παρά το γεγονός ότι οι βασικοί μηχανισμοί της ΚΑλΠ για την κατανομή αλιευτικών δικαιωμάτων μεταξύ των κρατών μελών αποδείχθηκαν αποτελεσματικοί, σε άλλα θέματα η ΚΑλΠ δεν κατόρθωσε να επιτύχει τους στόχους της, όπως φαίνεται από την εξάντληση που παρουσιάζουν πολλά ιχθυαποθέματα, καθώς και από τις χαμηλές οικονομικές επιδόσεις ορισμένων τμημάτων του στόλου. Ο σημερινός, κατά προτεραιότητα, στόχος της ΚΑλΠ είναι συνεπώς η διατήρηση των πόρων έτσι ώστε να προστατευθεί το οικοσύστημα αλλά και να διατηρηθεί η οικονομική δραστηριότητα.

Έχει αναγνωρισθεί ότι η μεγάλη ποικιλία των συστημάτων διαχείρισης που εφαρμόζονται επί του παρόντος στην Κοινότητα στερείται διαφάνειας, αποτελεσματικότητας και, σε ορισμένες περιπτώσεις, συνολικής συνέπειας, πράγμα που συμβάλει στην οικονομική δυσπραγία του κλάδου της αλιείας. Στόχος της παρούσας ανακοίνωσης είναι η εξέταση των διάφορων εναλλακτικών επιλογών που είναι δυνατόν να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της διαχείρισης στον τομέα της αλιείας ενώ ταυτόχρονα θα συμβάλουν στην επίτευξη των βασικών στόχων της ΚΑλΠ. Η Επιτροπή προτείνει την έναρξη «ρεαλιστικού, διαφανούς και αποδοτικού» διαλόγου με τα κράτη μέλη και με τον κλάδο της αλιείας. Στα προς εξέταση θέματα περιλαμβάνονται η αξιολόγηση και η βελτίωση των υφιστάμενων συστημάτων και η αλληλοενημέρωση για τις βέλτιστες πρακτικές.

Τα συστήματα διαχείρισης της αλιείας εμπίπτουν στις αρμοδιότητες που επιμερίζονται μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και κρατών μελών. Οι κοινοτικές αρμοδιότητας αφορούν τα εξής:

Οι εθνικές αρχές είναι αρμόδιες για την κατανομή και τη διαχείριση των αδειών, των ποσοστώσεων και της αλιευτικής προσπάθειας σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

Όλα αυτά τα μέτρα διαχείρισης βοηθούν στον καθορισμό και το χαρακτηρισμό των δικαιωμάτων πρόσβασης και αλίευσης για τους μεμονωμένους αλιείς. Τα εν λόγω δικαιώματα μπορούν να συνδυαστούν με οικονομικές αξίες, αλλά αυτό συχνά συμβαίνει κατά τρόπο αδιαφανή και απρόβλεπτο.

Συστήματα διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα

Τα συστήματα διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα δεν αποτελούν μέσο στήριξης των αλιέων προκειμένου να καταστήσουν αποδοτικότερη τη δραστηριότητά τους. Ως εκ τούτου, θα υπάρχει πάντοτε ανάγκη καθορισμού των προς επίτευξη στόχων διατήρησης μέσω διαφόρων μέτρων διαχείρισης αλιείας (π.χ. ποσοστώσεων). Εντούτοις, η επισημοποίηση των αλιευτικών δικαιωμάτων μπορεί να βοηθήσει να επιτευχθούν οι εν λόγω στόχοι κατά οικονομικότερο τρόπο. Έτσι η οικονομική αειφορία θα επιφέρει επίσης μακροπρόθεσμα βιολογική αειφορία, δεδομένου ότι ένα αποδοτικό σύστημα διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα πρέπει να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του ενδιαφέροντος των αλιέων και του κλάδου για την αειφορία των αλιευτικών πόρων.

Η πλέον αμφιλεγόμενη πτυχή των συστημάτων διαχείρισης είναι η δυνατότητα μεταφοράς των δικαιωμάτων. Συνεπάγεται πιθανώς υψηλή εμπορική αξία της χρήσης των πόρων και ενδέχεται να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του κλάδου. Η δυνατότητα μεταφοράς των δικαιωμάτων βελτιώνει την αποτελεσματικότητα των αλιευτικών επιχειρήσεων. Συμβάλλει επίσης στη συγκέντρωση του κλάδου από πλευράς ποσοστώσεων, αδειών, γεωγραφικής κατανομής και σύνθεσης του στόλου. Πρέπει να σημειωθεί ότι η συγκέντρωση αυτή έχει επίσης ως αποτέλεσμα τον περιορισμό των αλιευτικών δυνατοτήτων. Για να αντισταθμιστεί ο κίνδυνος υπερβολικής συγκέντρωσης, τα συστήματα διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα μπορούν να σχεδιαστούν κατά τρόπο ώστε να αποτρέπουν τις συγκεντρώσεις πέραν ενός ορισμένου ορίου, προκειμένου να διατηρείται η γεωγραφική ισορροπία των αλιευτικών δραστηριοτήτων και ο υφιστάμενος πολιτιστικός, κοινωνικός και επαγγελματικός ιστός, μέσω ιδίως της προστασίας της παράκτιας αλιείας μικρής κλίμακας. Ωστόσο, τα νέα μέτρα που τείνουν να περιορίσουν τη συγκέντρωση των δικαιωμάτων πρέπει να σέβονται τους κανόνες της εσωτερικής αγοράς και του ανταγωνισμού. Η Επιτροπή οφείλει να ελέγχει κατά πόσον οι μηχανισμοί που διαμορφώνονται συμμορφώνονται με την ενιαία αγορά και την κοινοτική νομοθεσία περί ανταγωνισμού προκειμένου να περιορίζονται οι συγκεντρώσεις και οι μεταφορές των δραστηριοτήτων.

Τα συστήματα διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα μπορούν επίσης να συμβάλουν στα προβλήματα των «ψευδών δηλώσεων του μεγέθους αλιευμάτων» * και των απορρίψεων, τα οποία θέτουν σε κίνδυνο τη βιωσιμότητα των πόρων και δυσχεραίνουν την αξιολόγηση του πραγματικού επιπέδου των αλιευμάτων. Τα προβλήματα αυτά προϋπήρχαν των συστημάτων διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα. Η Επιτροπή παρουσίασε σχέδιο εξάλειψης των απορρίψεων. Επίσης ο ενισχυμένος έλεγχος των αλιευτικών δραστηριοτήτων αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα της τελικής επιτυχίας κάθε συστήματος διαχείρισης που θα τεθεί σε λειτουργία.

Δεδομένου ότι στο πλαίσιο της ΚΑλΠ αναγνωρίζεται η αρχή της «σχετικής σταθερότητας» όσον αφορά την κατανομή των αλιευτικών δυνατοτήτων στα κράτη μέλη, «η οποία θα στηρίζεται σε ένα προβλέψιμο μερίδιο των αποθεμάτων για κάθε κράτος μέλος», η πιθανότητα εισαγωγής κοινοτικού συστήματος διαχείρισης με βάση ελευθέρως μεταφερόμενα αλιευτικά δικαιώματα είναι μάλλον περιορισμένη. Οι μέθοδοι διαχείρισης και μεταφοράς των αλιευτικών δικαιωμάτων πρέπει να αναπτυχθούν σε εθνικό επίπεδο. Φυσικά αυτό δεν αποκλείει την ανταλλαγή ποσοστώσεων μεταξύ κρατών μελών όπως συμβαίνει και σήμερα.

Οι συζητήσεις της Επιτροπής με τα κράτη μέλη και τον κλάδο της αλιείας έχουν αποκαλύψει ορισμένα ιδιαίτερα ευαίσθητα θέματα που συνδέονται με την καθιέρωση συστημάτων διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα, ήτοι:

Η συζήτηση σε επίπεδο Κοινότητας, η οποία πρέπει να είναι όσο γίνεται πιο ευρεία, πρέπει επίσης να θίξει και τα εξής ζητήματα:

Τα ζητήματα αυτά πρέπει να τεθούν στο πλαίσιο μιας αναγκαίας και επείγουσας συζήτησης σχετικά με το μέλλον των εργαλείων διαχείρισης με βάση τα αλιευτικά δικαιώματα. Η Επιτροπή θα τροφοδοτήσει την εν λόγω συζήτηση με σειρά μελετών και γνωμοδοτήσεων από εμπειρογνώμονες. Προβλέπει να καταρτίσει συνθετική αναφορά της συζήτησης στις αρχές του 2008, να εκτιμήσει την ανάγκη για μεταγενέστερη δράση και να συντάξει έκθεση προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην οποία ενδεχομένως θα συμπεριλάβει και προτάσεις ή συστάσεις όσον αφορά τις ενέργειες παρακολούθησης.

Λέξεις-κλειδιά της πράξης

Ψευδείς δηλώσεις μεγέθους αλιευμάτων (high grading): Πρακτική που συνίσταται στην απόρριψη μέρους των αλιευμάτων για οικονομικούς λόγους. Για παράδειγμα, όταν το κόστος μεταφοράς των αλιευμάτων είναι μεγαλύτερο της εμπορικής τους αξίας ή όταν τα αμπάρια προορίζονται για διατήρηση ή μεταφορά ειδών μεγαλύτερης αξίας.