Στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την αγροτική ανάπτυξη

Με τις παρούσες στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές, το Συμβούλιο καθορίζει, στο πλαίσιο του Tαμείου Aγροτικής Aνάπτυξης (ΕΓΤΑΑ), τις προτεραιότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Επιδιώκει ιδίως την εναρμόνιση της πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη με τις άλλες ευρωπαϊκές πολιτικές, ειδικά με τις πολιτικές που αφορούν τη συνοχή και το περιβάλλον, την ενίσχυση της εφαρμογής της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) και την αναδιάρθρωση που αυτή συνεπάγεται.

ΠΡΑΞΗ

Απόφαση 2006/144/ΕΚ του Συμβουλίου, της 20ής Φεβρουαρίου 2006, σχετικά με τις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές της Κοινότητας για την αγροτική ανάπτυξη (περίοδος προγραμματισμού 2007-2013)[Βλέπε πράξη (εις) τροποποίησης].

ΣΥΝΟΨΗ

Οι αγροτικές περιοχές αντιπροσωπεύουν το 92 % του εδάφους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ). Οι περιοχές αυτές αντιπροσωπεύουν το 45 % της προστιθέμενης αξίας της ΕΕ και το 53 % της απασχόλησης. Παρόλο που υπάρχουν μεγάλες διαφορές ανάμεσά τους, το εισόδημα ανά κάτοικο είναι κατά γενικό κανόνα μικρότερο κατά ένα τρίτο από το μέσο ευρωπαϊκό, τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών είναι χαμηλά και ο τομέας των υπηρεσιών δεν είναι και τόσο ανεπτυγμένος.

Για το λόγο αυτό, οι προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν κατά τα προσεχή χρόνια οι αγροτικές περιοχές θα είναι η ανάπτυξη, η αύξηση της απασχόλησης και η αειφόρος ανάπτυξη. Η νέα περίοδος προγραμματισμού παρέχει τη δυνατότητα χρησιμοποίησης των ενισχύσεων του νέου Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης για την επίτευξη αυτών των στόχων σύμφωνα με τις βασικές αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και του ανανεωμένου προγράμματος δράσης της Λισσαβόνας. Χρειάζονται τομεακές και περιφερειακές παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων.

Αγροτική ανάπτυξη και γενικοί στόχοι της Ένωσης

Η πολιτική της αγροτικής ανάπτυξης επικεντρώνεται σε τρεις βασικούς τομείς: στην οικονομία των γεωργικών προϊόντων διατροφής, στο περιβάλλον και στον αγροτικό πληθυσμό. Οι μελλοντικές στρατηγικές και τα μελλοντικά προγράμματα κινούνται γύρω από τους εξής τέσσερις άξονες:

• «ανταγωνιστικότητα της γεωργίας, των ειδών διατροφής και της δασοκομίας», ο οποίος έχει ως στόχο του τους ανθρώπινους και τους φυσικούς πόρους­·
• «διαχείριση του χώρου και του περιβάλλοντος», όπου προβλέπεται η λήψη μέτρων για την προστασία και τη βελτίωση των φυσικών πόρων, των γεωργικών και δασικών συστημάτων και των παραδοσιακών τοπίων των γεωργικών περιοχών της Ευρώπης·
• «ποιότητα ζωής και διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας», ο οποίος συμβάλλει στην ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών μέσω της παροχής υπηρεσιών στον πληθυσμό, των μικροεπιχειρήσεων, του αγροτικού τουρισμού και της αξιοποίησης της πολιτιστικής κληρονομιάς·
• τον άξονα «Leader», ο οποίος παρέχει καινοτομικές δυνατότητες διακυβέρνησης μέσω στρατηγικών τοπικής δράσης.

Οι προτεραιότητες της ΕΕ όσον αφορά την αγροτική ανάπτυξη κατά την περίοδο προγραμματισμού 2007-2013

Το Συμβούλιο ορίζει τις στρατηγικές προτεραιότητες της ΕΕ προσδιορίζοντας για καθεμία απ' αυτές τις ενδεικτικές βασικές δράσεις. Οι ευρωπαϊκές προτεραιότητες θα ενσωματωθούν στα εθνικά στρατηγικά σχέδια των κρατών μελών καθώς και στα προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης.

Προτεραιότητα 1: Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του αγροτικού και του δασοκομικού τομέα

Στόχος είναι η επίτευξη ενός δυναμικού ευρωπαϊκού τομέα γεωργικών προϊόντων και ειδών διατροφής. Η EE επιχειρεί μεταξύ άλλων να ενθαρρύνει τη μεταφορά γνώσης, να προωθήσει την καινοτομία και να ενισχύσει τις επενδύσεις σε φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο. Στο πλαίσιο αυτό, οι βασικές δράσεις θα μπορούσαν να είναι οι εξής:

• αναδιάρθρωση και εκσυγχρονισμός του γεωργικού τομέα·
• βελτιώσεις στον τομέα της βιομηχανίας τροφίμων·
• διευκόλυνση της καινοτομίας και της πρόσβασης στην έρευνα και την ανάπτυξη·
• ενθάρρυνση της υιοθέτησης και διάδοσης των τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας (ΤΠΕ) ειδικά για τις μικρές επιχειρήσεις·
• προώθηση του δυναμικού επιχειρηματικού πνεύματος για την αξιοποίηση των δυνατοτήτων που παρέχουν οι πρόσφατες μεταρρυθμίσεις, οι οποίες έχουν δημιουργήσει για την ευρωπαϊκή γεωργία ένα περιβάλλον που βασίζεται στις αγορές·
• δημιουργία νέων αγορών για τα αγροτικά και τα δασοκομικά προϊόντα, προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των βιοκαυσίμων και των μεταποιητικών δυνατοτήτων·
• βελτίωση της φιλικής προς το περιβάλλον συμπεριφοράς των γεωργικών και δασοκομικών εκμεταλλεύσεων.

Προτεραιότητα 2: Βελτίωση του περιβάλλοντος και του τοπίου

Οι πόροι που διατίθενται για τον άξονα 2 πρέπει να έχουν ως στόχο την προστασία των φυσικών πόρων και του τοπίου των αγροτικών περιοχών της ΕΕ, ιδίως στους τομείς της βιοποικιλότητας, της διατήρησης των συστημάτων που διαθέτουν υψηλή φυσική αξία, των υδάτων και των κλιματικών αλλαγών. Η Ένωση ενθαρρύνει ιδιαίτερα:

• την προαγωγή των περιβαλλοντικών υπηρεσιών και των ορθών κτηνοτροφικών πρακτικών·
• τη διατήρηση του τοπίου των καλλιεργειών και των δασών·
• την καταπολέμηση των κλιματικών αλλαγών, λαμβανομένου υπόψη ότι η γεωργία και η δασοκομία παίζουν μεγάλο ρόλο στην ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και πρώτων υλών για τις εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας από βιομάζα·
• τη βιολογική γεωργία στο πλαίσιο της σφαιρικής προσέγγισης της αειφόρου γεωργίας·
• τις οικονομικές/φιλοπεριβαλλοντικές πρωτοβουλίες, όπως είναι η παραγωγή προϊόντων φιλικών προς το περιβάλλον, ιδίως όταν συνδέονται με τη διαφοροποίηση και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στους τομείς του τουρισμού, της βιοτεχνίας, της κατάρτισης και του τομέα εκτός των τροφίμων·
• τη διατήρηση σταθερής ισορροπίας μεταξύ των αστικών και των αγροτικών περιοχών με στόχο τη θετική συμβολή στη χωροταξική κατανομή των οικονομικών δραστηριοτήτων και στην εδαφική συνοχή.

Προτεραιότητα 3: Βελτίωση της ποιότητας ζωής στις αγροτικές περιοχές και ενθάρρυνση της διαφοροποίησης της αγροτικής οικονομίας

Η ΕΕ επιχειρεί να ενθαρρύνει την απασχόληση και να βελτιώσει τους όρους ανάπτυξης στις αγροτικές περιοχές. Στον τομέα αυτό, οι βασικές δράσεις θα μπορούσαν να είναι οι εξής:

• αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας και του ποσοστού απασχόλησης στην ευρύτερη αγροτική οικονομία και επίτευξη καλύτερης εδαφικής ισορροπίας τόσο από οικονομική όσο και από κοινωνική άποψη (τουρισμός, βιοτεχνία και δημιουργία υποδομών φιλοξενίας)·
• ενθάρρυνση της εισόδου των γυναικών στην αγορά εργασίας με τη δημιουργία υποδομών φύλαξης των παιδιών·
• αναζωογόνηση των χωριών μέσω πρωτοβουλιών που θα έχουν ως στόχο τη διαφοροποίηση, τη δημιουργία επιχειρήσεων, τις επενδύσεις στην πολιτιστική κληρονομιά, στις υποδομές παροχής τοπικών υπηρεσιών και στην καινοτομία·
• ανάπτυξη των μικροεπιχειρήσεων και της βιοτεχνίας με βάση τις παραδοσιακές γνώσεις ή με την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων με στόχο την προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος και την ανάπτυξη του οικονομικού ιστού·
• κατάρτιση των νέων για την απόκτηση των δεξιοτήτων που είναι απαραίτητες για τη διαφοροποίηση της τοπικής οικονομίας·
• ενθάρρυνση της υιοθέτησης και της διάδοσης ΤΠΕ, των οποίων η χρησιμοποίηση μπορεί να συμβάλει στην επίτευξη οικονομιών κλίμακας που διευκολύνουν την υιοθέτηση της πληροφορικής εκ μέρους των τοπικών γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των αγροτικών επιχειρήσεων καθώς και της πρακτικής του ηλεκτρονικού εμπορίου·
• ανάπτυξη της παροχής και της καινοτόμου χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, που μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία νέων αγορών για τα γεωργικά και δασοκομικά προϊόντα, στην παροχή τοπικών υπηρεσιών και στη διαφοροποίηση της αγροτικής οικονομίας·
• ενθάρρυνση της ανάπτυξης του τουρισμού·
• εκσυγχρονισμός των τοπικών υποδομών (βασικές υποδομές στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, των μεταφορών, της ενέργειας και του ύδατος), ιδίως στα νέα κράτη μέλη.

Προτεραιότητα 4: Δημιουργία τοπικών ικανοτήτων για την απασχόληση και τη διαφοροποίηση

Οι πόροι που διατίθενται για τον άξονα Leader πρέπει να έχουν ως στόχο τη βελτίωση της διακυβέρνησης και της κινητοποίησης του ενδογενούς αναπτυξιακού δυναμικού των αγροτικών περιοχών. Πρόκειται για μία οριζόντια προσέγγιση η οποία συνδυάζει τρεις στόχους: ανταγωνιστικότητα, περιβάλλον και ποιότητα ζωής/διαφοροποίηση. Στο πλαίσιο αυτό, οι βασικές δράσεις θα μπορούσαν να είναι οι εξής:

• δημιουργία τοπικών συμπράξεων, ενθάρρυνση και προώθηση της απόκτησης δεξιοτήτων που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην κινητοποίηση του τοπικού δυναμικού·
• ενθάρρυνση των συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα·
• προώθηση της συνεργασίας και της καινοτομίας μέσω της ενθάρρυνσης του πνεύματος της επιχειρηματικότητας και της συμμετοχής όλων καθώς και της παροχής τοπικών υπηρεσιών·
• βελτίωση της τοπικής διακυβέρνησης μέσω της δημιουργίας δεσμών ανάμεσα στη γεωργία, τη δασοκομία και την τοπική οικονομία.

Προτεραιότητα 5: Διασφάλιση της υλοποίησης των προγραμμάτων

Κατά την επεξεργασία των εθνικών τους σχεδίων, τα κράτη μέλη πρέπει να εξασφαλίσουν τη μεγιστοποίηση των συνεργιών μεταξύ των διάφορων αξόνων και την αποφυγή πιθανών αντιφάσεων.

Εξάλλου, η ΕΕ προτείνει ένα πλαίσιο για τη βελτίωση της διακυβέρνησης και την υλοποίηση πολιτικών, μεταξύ άλλων για τη δημιουργία ευρωπαϊκών και εθνικών δικτύων. Τα δίκτυα αυτά ενθαρρύνουν για παράδειγμα την ανταλλαγή ορθών πρακτικών και εμπειρογνωμοσύνης σχετικά με την εκπόνηση και τη διαχείριση των αγροτικών πολιτικών.

Προτεραιότητα 6: Συμπληρωματικότητα των ευρωπαϊκών μέσων

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνέργια ανάμεσα στις διαρθρωτικές πολιτικές και τις πολιτικές της απασχόλησης και της αγροτικής ανάπτυξης, τα κράτη μέλη πρέπει να φροντίσουν για τη συμπληρωματικότητα και την εναρμόνιση των δράσεων που πρέπει να χρηματοδοτηθούν από το ΕΤΠΑ, το Ταμείο Συνοχής, το ΕΚΤ και το ΕΤΑ σε μια δεδομένη περιοχή και σ' έναν δεδομένο τομέα δραστηριότητας.

Η διαχωριστική γραμμή και οι μηχανισμοί συντονισμού των δράσεων που χρηματοδοτούνται από τα διάφορα ταμεία προβλέπονται από τα εθνικά στρατηγικά σχέδια.

Αντιμετώπιση νέων προκλήσεων

Η παρούσα απόφαση τροποποιήθηκε το 2009 προκειμένου να συμπεριλάβει στις στρατηγικές κατευθυντήριες γραμμές τις νέες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η Ένωση:

• αντιμετώπιση κλιματικών αλλαγών·
• προώθηση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας·
• διαχείριση των υδάτων·
• προστασία της βιοποικιλότητας·
• αναδιάρθρωση του γαλακτοκομικού τομέα.

Οι στόχοι αυτοί έχουν μία εγκάρσια διάσταση και έτσι μπορούν να ενταχθούν στις προτεραιότητες των εθνικών στρατηγικών σχεδίων των κρατών μελών. Επί παραδείγματι, η ΕΕ ενθαρρύνει τα κράτη μέλη:

• να εντάξουν τα θέματα αυτά στις τοπικές αναπτυξιακές στρατηγικές των αγροτικών περιοχών·
• να στηρίξουν την καινοτομία σε αυτούς τους τομείς·
• να υιοθετήσουν γεωργοπεριβαλλοντικά και δασοκομικά μέτρα για την ενίσχυση της βιοποικιλότητας·
• να στηρίξουν τα τοπικά σχέδια σε θέματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας·
• να στηρίξουν τις επενδύσεις σε εξοπλισμό πράγμα που επιτρέπει την εξοικονόμηση ενέργειας και νερού.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Κανονισμός 1698/2005 του Συμβουλίου που αφορά την ενίσχυση της αγροτικής ανάπτυξης εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) [Επίσημη Εφημερίδα αριθ. L 277 της 21.10.2005] Ο κανονισμός αυτός δημιουργεί ένα ενιαίο μέσο χρηματοδότησης της πολιτικής για την αγροτική ανάπτυξη, το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ).

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 30.06.2011