Κατάρτιση δικαστικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση

Η κατάρτιση δικαστικών αποτελεί σημαντική πρόκληση όσον αφορά την εφαρμογή του ευρωπαϊκού δικαστικού χώρου. Αυτή η κοινή κατάρτιση δικαστικών, η οποία εγγράφεται στο πλαίσιο του Προγράμματος της Χάγης, πρέπει να επικεντρωθεί στη γνώση των δικαστικών οργάνων της Ένωσης και των δικαστικών συστημάτων των κρατών μελών, αλλά και στη βελτίωση της γλωσσικής κατάρτισης με σκοπό την καλύτερη επικοινωνία.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, της 29ης Ιουνίου 2006, σχετικά με την κατάρτιση δικαστικών στην Ευρωπαϊκή Ένωση [COM(2006) 356 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) προχωρεί προς ένα χώρο ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι έχει κεφαλαιώδη σημασία να αποκτήσουν οι ασκούντες συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα κάθε κράτους μέλους μία κοινή ευρωπαϊκή δικαστική παιδεία. Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος, τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξοικειωθούν με τα αμοιβαία δικαστικά συστήματά τους, να μάθουν τις αμοιβαίες γλώσσες τους και να συνηθίσουν να εργάζονται στο πλαίσιο μιας διεθνικής εταιρικής σχέσης και αμοιβαίας αναγνώρισης με σκοπό την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των δικαστικών αρχών.

Πολυμορφία της κατάρτισης των δικαστικών ανάλογα με τα κράτη μέλη

Τα συστήματα κατάρτισης των δικαστικών συνδέονται στενά με την οργάνωση των δικαστηρίων των κρατών μελών και αποκλίνουν ως προς τους μηχανισμούς πρόσληψης (δικαστές, εισαγγελείς, δικηγόροι):

η αρχική κατάρτιση των δικαστών και, ενίοτε, των εισαγγελέων, είναι μάλλον ικανοποιητική, αν έχουν προσληφθεί μετά το πανεπιστήμιο ή έπειτα από πολλά έτη επαγγελματικής πείρας. Η διαρκής κατάρτιση ποικίλλει ανάλογα με τα κράτη μέλη·
οι διαφορές μεταξύ ενιαίας κατάρτισης/διαφορετικών συστημάτων κατάρτισης: ορισμένα κράτη μέλη έχουν ένα ενιαίο αρμόδιο ίδρυμα για την κατάρτιση των δικαστών και των εισαγγελέων· άλλα κράτη επιλέγουν διαφορετικούς φορείς. Όσον αφορά τους δικηγόρους, η κατάρτιση εξαρτάται συχνά άμεσα από τους δικηγορικούς συλλόγους, ενδεχομένως, σε σχέση με τα πανεπιστήμια·
η διάρκεια της κατάρτισης και το είδος της χρηματοδότησης ανάλογα με την επιλεγείσα ειδίκευση διαφέρει από το ένα στο άλλο κράτος μέλος.

Επίσης, είναι δυνατή η συμμετοχή στη διαδικασία άλλου είδους δικαστικών ειδικών δικαστηρίων (διοικητικών, στρατιωτικών).

Η ΕΕ δεν επιθυμεί, σε καμία περίπτωση, να παρέμβει στην οργάνωση των εθνικών συστημάτων κατάρτισης. Ωστόσο, η ενίσχυση του ευρωπαϊκού δικαστικού χώρου προϋποθέτει την ίδια ποιότητα κατάρτισης. Εξάλλου, οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν παρά ως συμπλήρωμα των εθνικών χρηματοδοτήσεων.

Οι ευρωπαϊκές πτυχές της κατάρτισης δικαστικών

Η ΕΕ δραστηριοποιείται εδώ και πάνω από δεκαπέντε χρόνια για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών (esdeenfr) (ΕΔΚΔ), από το οποίο εξαρτάται η ανάπτυξη μιας κοινής δικαστικής παιδείας. Με πρωτοβουλίες όπως η Grotius (esdeenfr) και η δημιουργία του προγράμματος πλαισίου «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» (2007-2013), η Ευρωπαϊκή Ένωση προσπαθεί να ενισχύσει και να επικεντρώσει καλύτερα τα μέσα που είναι αφιερωμένα στην κατάρτιση δικαστικών στον ευρωπαϊκό χώρο.

Πέραν των οικονομικών μέσων, οι μηχανισμοί για την ενίσχυση της συνεργασίας, όπως το δικαστικό δίκτυο για αστικές υποθέσεις, η Eurojust και το δικαστικό δίκτυο για ποινικές υποθέσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον τομέα της πληροφόρησης.

Εξάλλου, υπάρχει μεγάλος αριθμός οργανισμών ευρωπαϊκής διάστασης που οργανώνουν τακτικά καταρτίσεις για τους ασκούντες συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα όπως το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Δημόσιας Διοίκησης (IEAP) (ΕΝ) του Μάαστριχτ, το ευρωπαϊκό κέντρο δικαστών και νομικών ή το Europaοsche Rechtacademie της Trier.

Στόχος του ΕΔΚΔ, το οποίο δημιουργήθηκε το 2000, είναι να προωθήσει ένα πρόγραμμα κατάρτισης δικαστικών με πραγματικά ευρωπαϊκή διάσταση. Το ΕΔΚΔ, που αποτελεί πολύτιμο μέσο για την ανάπτυξη της κατάρτισης δικαστικών και για το συντονισμό της δράσης των διαφόρων εθνικών διαρθρώσεων στο δίκαιο της Ένωσης, έλαβε από την Ένωση επιδοτήσεις λειτουργίας το 2003 και το 2005. Από το 2007, η Επιτροπή χορηγεί ετήσια επιδότηση που εγγράφεται στο πρόγραμμα πλαίσιο «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη» (ειδικό πρόγραμμα «ποινική δικαιοσύνη»).

Ανάγκες και στόχοι της ευρωπαϊκής κατάρτισης δικαστικών

Η οργάνωση της κατάρτισης δικαστικών αποτελεί πάνω απ' όλα ευθύνη των κρατών μελών στα οποία εναπόκειται η πλήρης ένταξη της ευρωπαϊκής διάστασης στις εθνικές τους δραστηριότητες. Η ανακοίνωση αναφέρει σαφώς ότι υπεύθυνα για τη σύλληψη και την εφαρμογή δραστηριοτήτων κατάρτισης είναι κατ' αρχήν τα κράτη μέλη, λαμβανομένης υπόψη της ιδιαιτερότητας κάθε δικαστικής παιδείας. Ωστόσο, υπάρχει χώρος για δράση της ΕΕ σ' αυτό τον τομέα. Η Επιτροπή επισήμανε λοιπόν δύο τομείς με προτεραιότητα:

η κατάλληλη εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο εφαρμόζεται από τους ασκούντες συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα και ιδίως από τους δικαστές·
η ανάπτυξη της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης η οποία βασίζεται στην εμπιστοσύνη και τη συνεργασία μεταξύ των δικαστικών αρχών.

Εξάλλου, οι ανάγκες που καταγράφηκαν από την Επιτροπή στον τομέα της κατάρτισης δικαστικών είναι οι ακόλουθες:

η βελτίωση της γνώσης των νομικών μέσων που θεσπίστηκαν από την Ένωση και από την Κοινότητα, ιδίως, στους τομείς όπου ανατίθενται ειδικές εξουσίες στους εθνικούς δικαστές·
η βελτίωση των γλωσσικών ικανοτήτων, ώστε να επιτραπεί στις δικαστικές αρχές να επικοινωνούν απευθείας μεταξύ τους, όπως το προβλέπουν τα περισσότερα μέτρα·
η εξοικείωση με τα δικαστικά και νομικά συστήματα των κρατών μελών που θα επιτρέπει να εκτιμώνται οι αντίστοιχες ανάγκες τους στο πλαίσιο της δικαστικής συνεργασίας.

Όσον αφορά τη μέθοδο, η κατάρτιση πρέπει να επικεντρώνεται στις πρακτικές πτυχές με σκοπό να:

αναπτυχθούν μέθοδοι που θα επιτρέψουν ευρύτερη διάδοση των αποτελεσμάτων των καταρτίσεων παράλληλα με τις περισσότερο κλασικές διαλέξεις και σεμινάρια·
χρησιμοποιηθούν καινοτόμα εργαλεία κατάρτισης που να είναι προσβάσιμα όσον αφορά τα μέσα της Ένωσης και τις πληροφορίες για τα εθνικά δικαστικά συστήματα·
προωθηθεί η στενή συνεργασία μεταξύ των εθνικών οργανισμών κατάρτισης και των οργανισμών κατάρτισης ευρωπαϊκού προσανατολισμού, του ΕΔΚΔ αφενός, και αφετέρου του Eurojust, του δικαστικού δικτύου για αστικές υποθέσεις και του δικαστικού δικτύου για ποινικές υποθέσεις. Η καλύτερη συνεργασία που σέβεται τις εθνικές παραδόσεις θα επιτρέψει τη σύγκριση απόψεων και την ανταλλαγή εμπειριών.

Ευρωπαϊκή στρατηγική κατάρτισης δικαστικών

Το Πρόγραμμα της Χάγης εμμένει στην ανάγκη ένταξης μιας ευρωπαϊκής συνιστώσας στα εθνικά προγράμματα κατάρτισης και, ιδίως, στον τομέα της αρχικής κατάρτισης. Οι μελλοντικοί επαγγελματίες θα έχουν έτσι το αίσθημα ότι συμμετέχουν στον ίδιο χώρο δικαίου και ότι έχουν τις ίδιες αξίες. Εξάλλου, η διαρκής κατάρτιση πρέπει να επιτρέπει σε ήδη έμπειρους επαγγελματίες να εξοικειώνονται με τις νομικές πράξεις που θεσπίζονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Επιτροπή επιθυμεί κατ' αρχάς, στο πρόγραμμα πλαίσιο 2007-2013 «θεμελιώδη δικαιώματα και δικαιοσύνη», να στηρίξει οικονομικά την κατάρτιση των ασκούντων συναφή προς τη δικαιοσύνη επαγγέλματα στον τομέα του δικαίου της Ένωσης και του κοινοτικού δικαίου. Επιπλέον, για να διασφαλιστεί η καλύτερη επικέντρωση στις ουσιώδεις ανάγκες, θα ζητείται τακτικά η γνώμη των βασικών παραγόντων για την κατάρτιση δικαστικών στα κράτη μέλη για την εκπόνηση πολυετούς στρατηγικής.

Πρέπει να ενισχυθεί το ΕΔΚΔ, ώστε να βελτιωθεί ο συντονισμός μεταξύ των εθνικών φορέων και να αναπτυχθούν μεταξύ τους σταθερές και ισχυρές σχέσεις με τη δημιουργία ετήσιας επιδότησης λειτουργίας σύμφωνα με τις δημοσιονομικές ρυθμίσεις. Το ΕΔΚΔ θα πρέπει επίσης να μπορεί να δεσμευθεί ως προς το σχεδιασμό πλήρως ευρωπαϊκών προγραμμάτων σε συνεργασία με τους λοιπούς αρμόδιους οργανισμούς. Το ΕΔΚΔ συγκεντρώνει τα αρμόδια ιδρύματα για την κατάρτιση των δικαστών και των εισαγγελέων, ακόμη και αν σε ορισμένα κράτη μέλη, οι εισαγγελείς δεν αποτελούν πλήρως μέρος του δικαστικού σώματος. Επιπλέον, η Επιτροπή εξέδωσε, το 2006, την απόφαση χρηματοδότησης για να θέσει σε εφαρμογή το πρόγραμμα ανταλλαγής μεταξύ των δικαστικών αρχών. Στην απόφαση αυτή η Επιτροπή όρισε ότι το ΕΔΚΔ πρέπει να έχει το μονοπώλιο στις ανταλλαγές μεταξύ των δικαστών και των εισαγγελέων σε όλη την Ευρώπη. Θα πρέπει να εξεταστεί το θέμα της συμμετοχής των εξειδικευμένων δικαστών, ενώ επίσης θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και η κατάρτιση των δικηγόρων.

Από οικονομική άποψη, είναι αναγκαία μια απλοποίηση, ώστε οι ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις να μπορούν να εστιαστούν περισσότερο σε σχέδια που επιτρέπουν τη συμμετοχή προνομιούχου κοινού, καθώς και η προσφυγή σε συμβάσεις-πλαίσια εταιρικής σχέσης, ώστε να σταθεροποιηθούν οι σχέσεις μεταξύ εξειδικευμένων ιδρυμάτων. Η Επιτροπή θα μπορεί να προσφύγει σε προσκλήσεις υποβολής προσφορών για προγράμματα μεγαλύτερης εμβέλειας.

Τέλος, η κατάρτιση δικαστικών πρέπει να ενταχθεί σε ένα ευρύτερο πλαίσιο πέραν των συνόρων της Ένωσης, για να διευκολύνει τη δικαστική συνεργασία με τις τρίτες χώρες και να ενισχύσει το κράτος δικαίου στον κόσμο.

Πλαίσιο

Τον Δεκέμβριο 2001, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάκεν καλούσε για την ταχεία συγκρότηση ευρωπαϊκού δικτύου για την προώθηση της επιμόρφωσης των δικαστών, το οποίο θα χρησιμεύσει στην ανάπτυξη της εμπιστοσύνης μεταξύ των φορέων της δικαστικής συνεργασίας. Παρομοίως, το Πρόγραμμα της Χάγης, που εκδόθηκε τον Νοέμβριο του 2004, επιμένει στην αναγκαιότητα ενίσχυσης της αμοιβαίας εμπιστοσύνης χάρη στη βελτίωση της αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ δικαστικών αρχών και διαφορετικών νομικών συστημάτων. Στόχος αυτών των αποφάσεων είναι να δημιουργηθεί μία πραγματική κοινή ευρωπαϊκή δικαστική παιδεία.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Πρωτοβουλία της Γαλλικής Δημοκρατίας ενόψει της έκδοσης της απόφασης του Συμβουλίου για τη δημιουργία ευρωπαϊκού δικτύου κατάρτισης δικαστικών [CNS (2000) 0829 - Επίσημη Εφημερίδα C 18 της 19.01.2001].

See also