Πράσινο Βιβλίο σχετικά με τις ποινικές διαδικασίες

Αποσκοπώντας στη διευκόλυνση της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσιάζει το εν λόγω Πράσινο Βιβλίο σχετικά με τους ελάχιστους κοινούς κανόνες για τις δικονομικές εγγυήσεις υπέρ υπόπτων και κατηγορουμένων για τη διάπραξη μιας αξιόποινης πράξης και οι οποίοι διώκονται ή έχουν καταδικαστεί για την πράξη αυτή. Τα εν λόγω βασικά δικαιώματα είναι πέντε: το δικαίωμα νομικής συνδρομής και εκπροσώπησης· το δικαίωμα συνδρομής από διερμηνέα και/ή μεταφραστή· το δικαίωμα των ευάλωτων ομάδων σε ειδική προστασία· το δικαίωμα των υπηκόων άλλων κρατών μελών και τρίτων κρατών σε προξενική συνδρομή· το δικαίωμα ενός «εγγράφου δικαιωμάτων».

Πράσινο Βιβλίο της Επιτροπής : δικονομικές εγγυήσεις υπέρ υπόπτων και κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Για τη διευκόλυνση της εφαρμογής της αρχής της αμοιβαίας αναγνώρισης, το εν λόγω Πράσινο Βιβλίο της Επιτροπής στοχεύει να εξετάσει τη δυνατότητα και την αναγκαιότητα θέσπισης στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ελάχιστων κοινών κανόνων όσον αφορά τις δικονομικές εγγυήσεις υπέρ υπόπτων και κατηγορουμένων για τη διάπραξη μιας αξιόποινης πράξης και οι οποίοι διώκονται ή έχουν καταδικαστεί για την πράξη αυτή. Το Πράσινο Βιβλίο στοχεύει επίσης στον καθορισμό των ελάχιστων κανόνων, καθώς και των τομέων στους οποίους οι κανόνες αυτοί θα εφαρμοστούν.

Το Πράσινο Βιβλίο υποδιαιρείται σε εννέα κεφάλαια γύρω από τα οποία διατυπώνονται 35 συγκεκριμένες ερωτήσεις οι οποίες υπόκεινται προς διαβούλευση σε όλους τους σχετικούς τομείς (κυβερνητικές υπηρεσίες, επαγγελματικά όργανα και θεσμοί, μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), δικηγόροι και ιδιώτες).

Τα τρία πρώτα κεφάλαια, που αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο του Πράσινου Βιβλίου, νομιμοποιούν την παρέμβαση της Επιτροπής σε ευρωπαϊκή κλίμακα στον τομέα της προστασίας των δικαιωμάτων των υπόπτων και κατηγορουμένων για τη διάπραξη μιας αξιόποινης πράξης και οι οποίοι διώκονται ή έχουν καταδικαστεί για την πράξη αυτή, προσδίδοντας ιδιαίτερη προσοχή στα πρόσωπα τα οποία θεωρούνται ύποπτα σε ένα κράτος μέλος του οποίου δεν είναι υπήκοοι. Τα τρία αυτά κεφάλαια αναφέρονται αντίστοιχα στα ακόλουθα θέματα: τους λόγους ανάληψης δράσης της Ένωσης στον τομέα αυτό· τον ορισμό των βασικών δικαιωμάτων· τις συμβατικές υποχρεώσεις και τις ισχύουσες διατάξεις.

Βασικά δικαιώματα που απορρέουν από το δικαίωμα δίκαιης δίκης

Η Επιτροπή προβαίνει σε καταγραφή των βασικών δικαιωμάτων, η τήρηση των οποίων υποχρεώνει την Ένωση να δράσει: άρθρο 6 της ευρωπαϊκής σύμβασης διαφύλαξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και των θεμελιωδών ελευθεριών που προβλέπει το «δικαίωμα δίκαιης δίκης» και άρθρο 47 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων, που αναφέρεται στο «δικαίωμα πραγματικής προσφυγής και αμερόληπτου δικαστηρίου» και άλλες διατάξεις άλλων διεθνών συνθηκών.

Όσον αφορά τον ορισμό των «βασικών δικαιωμάτων» που καλύπτει την έννοια του «δικαιώματος δίκαιης δίκης», η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, εάν είναι όλα σημαντικά, πρέπει κατά το στάδιο αυτό να δοθεί προτεραιότητα στα δικαιώματα που κρίνονται θεμελιώδη, ήτοι:

Το κάθε ένα από τα δικαιώματα αυτά αποτελεί αντικείμενο κεφαλαίου στο Πράσινο Βιβλίο.

Δικαίωμα νομικής συνδρομής και εκπροσώπησης

Η Επιτροπή προβλέπει τη δυνατότητα υπέρβασης του δικαιώματος συνδρομής δικηγόρου, υποχρεώνοντας τα κράτη μέλη να θεσπίσουν ένα εθνικό σύστημα νομικής εκπροσώπησης από δικηγόρο. Επιπλέον, προβλέπει επίσης τη δυνατότητα να επιβληθεί στα κράτη μέλη η υποχρέωση να ελέγχουν το επίπεδο της ικανότητας των διορισμένων αυτεπαγγέλτως δικηγόρων και να τους παρέχουν εγγύηση επαρκούς αμοιβής.

Δικαίωμα συνδρομής από διερμηνέα και/ή μεταφραστή

Το Πράσινο Βιβλίο προβλέπει τη σύσταση ενός επίσημου μηχανισμού που θα υποχρεώνει το αρμόδιο προσωπικό των δικαστηρίων να διασφαλίζει ότι ο ύποπτος θα κατανοεί επαρκώς τη γλώσσα της διαδικασίας ώστε να μπορεί να αμυνθεί. Προβλέπει επίσης τη σύσταση εθνικών μητρώων νομικών μεταφραστών και διερμηνέων καθώς και εθνικά συστήματα κατάρτισης των εν λόγω επαγγελματιών και υποχρέωση για τα κράτη μέλη να ελέγχουν κατά πόσον αυτοί οι τελευταίοι αμείβονται επαρκώς.

Η Επιτροπή αναλύει έναν κατάλογο δυνητικά ευάλωτων ομάδων προσώπων έναντι των οποίων τα κράτη μέλη θα πρέπει να χορηγήσουν το κατάλληλο επίπεδο προστασίας σε συνάρτηση με το βαθμό στον οποίο είναι ευάλωτοι. Μεταξύ των προταθεισών κατηγοριών, η Επιτροπή αναφέρει ιδίως τους αλλοδαπούς, τα παιδιά, τα πρόσωπα που είναι ευάλωτα λόγω της φυσικής ή διανοητικής τους κατάστασης, όσοι έχουν εξαρτώμενα από αυτούς πρόσωπα, τα άτομα που δεν γνωρίζουν ανάγνωση ή γραφή, οι πρόσφυγες, οι αλκοολικοί και οι τοξικομανείς.

Το Πράσινο Βιβλίο αναφέρει επίσης τη δυνατότητα να επιβληθεί στους αστυνομικούς, δικηγόρους και σωφρονιστικούς υπαλλήλους η αξιολόγηση του δυνητικά ευάλωτου χαρακτήρα ενός υπόπτου ή κατηγορουμένου σε ποινική διαδικασία και προτείνει επίσης τη θέσπιση μέτρων σε σχέση με την αξιολόγηση αυτή.

Οι ισχύουσες διατάξεις στον τομέα αυτόν προβλέπονται στο άρθρο 36 της σύμβασης της Βιέννης το 1963 περί των προξενικών σχέσεων. Με στόχο τη βελτίωσή τους, η Επιτροπή προτείνει να επιβληθεί στα κράτη μέλη μία υποχρέωση ανάθεσης σε υπάλληλο της αποστολής εποπτείας των δικαιωμάτων των υπόπτων και κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες στη χώρα υποδοχής και διασφάλισης της σχέσης μεταξύ των προσώπων αυτών και των οικογενειών τους καθώς και των δικηγόρων τους.

Αφού απαρίθμησε τα δικαιώματα για τα οποία πρέπει να παρέχονται εγγυήσεις υπέρ των υπόπτων και κατηγορουμένων, το Πράσινο Βιβλίο αναφέρει την αναγκαιότητα σύνταξης ενός «εγγράφου δικαιωμάτων» κοινού σε όλα τα κράτη μέλη, που θα απαριθμεί γραπτώς τα βασικά δικαιώματα κάθε υπόπτου ή κατηγορουμένου και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να τους επιδίδεται κατά τη στιγμή της σύλληψής τους το αργότερο.

Συμμόρφωση και παρακολούθηση των κοινών κανόνων

Τέλος, το Πράσινο Βιβλίο προβλέπει την αναγκαιότητα θέσπισης ενός συστήματος που θα επιτρέπει τον έλεγχο του βαθμού τήρησης των εν λόγω ελάχιστων κανόνων από όλα τα κράτη μέλη, τη σύσταση μέσων αξιολόγησης, καθώς και την ενδεχόμενη πρόβλεψη κυρώσεων στην περίπτωση μη τήρησης των κανόνων από ένα κράτος μέλος.

Παραπομπες

Πράξη	Θέση σε ισχύ	Μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Eφημερίδα
Πράσινο βιβλίο της Επιτροπής COM(2003) 75 τελικό	-	-	-

Πρόταση απόφασης πλαισίου του Συμβουλίου σχετικά με ορισμένα δικονομικά δικαιώματα που χορηγήθηκαν στο πλαίσιο των ποινικών διαδικασιών σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση [COM(2004) 328 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]. Μετά τη δημοσίευση του Πράσινου Βιβλίου, υποβλήθηκαν στην Επιτροπή 78 γραπτές απαντήσεις, υποστηρίζοντας την ιδέα του καθορισμού ελάχιστων κοινών κανόνων στον τομέα των δικονομικών εγγυήσεων. Τον Ιούνιο του 2003, οργανώθηκε μία ακρόαση· λαμβάνοντας υπόψη τις αντιδράσεις, η Επιτροπή παρουσίασε στις 28 Απριλίου 2004 μία πρόταση απόφασης πλαίσιο. Η πρόταση αναφέρεται στην πρόσβαση των υπόπτων και κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες στη συνδρομή δικηγόρου, στην πρόσβαση των κατηγορουμένων αλλοδαπής προέλευσης στις υπηρεσίες διερμηνέα και μεταφραστή, στην προστασία των ανίκανων προσώπων να κατανοήσουν ή να παρακολουθήσουν τη διαδικασία, στο δικαίωμα στην επικοινωνία των κρατουμένων και ιδίως στην προξενική συνδρομή που χορηγείται στους αλλοδαπούς κρατουμένους, στο έγγραφο δικαιωμάτων, καθώς και στην αξιολόγηση και παρακολούθηση.

Πρόταση απόφασης πλαισίου του Συμβουλίου σχετικά με το ευρωπαϊκό ένταλμα συγκέντρωσης αποδεικτικών στοιχείων για τη συγκέντρωση αντικειμένων, εγγράφων και δεδομένων με σκοπό τη χρησιμοποίησή τους στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών [COM(2003) 688 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].Διαδικασία διαβούλευσης (CNS 2003/0270)