Διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής και μέτρα απλούστευσης και επιτάχυνσης της εκδίκασης των μικροδιαφορών (Πράσινη Βίβλος)

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κηρύττει την έναρξη διαβουλεύσεων με όλους τους ενδιαφερόμενους όσον αφορά τη θέσπιση διαδικασίας έκδοσης ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής και τη λήψη μέτρων για την απλούστευση και την επιτάχυνση της εκδίκασης των μικροδιαφορών. Μετά την έκδοση της Πράσινης Βίβλου, η Επιτροπή εγκρίνει δύο προτάσεις κανονισμού επί του θέματος.

ΠΡΑΞΗ

Πράσινη Βίβλος για διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής και μέτρα απλούστευσης και επιτάχυνσης της εκδίκασης των μικροδιαφορών [COM(2002) 746 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Στις 20 Δεκεμβρίου 2002, η Επιτροπή εξέδωσε Πράσινη Βίβλο για διαδικασία έκδοσης ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής και μέτρα απλούστευσης και επιτάχυνσης της εκδίκασης των μικροδιαφορών, προκειμένου να εγκαινιασθούν διαβουλεύσεις σχετικά με το ενδεχόμενο ανάληψης νομοθετικής πρωτοβουλίας από την ΕΕ στον συγκεκριμένο τομέα. Η προθεσμία που τασσόταν στην Πράσινη Βίβλο για την υποβολή των τυχόν παρατηρήσεων έληγε στις 31 Μαΐου 2003.

ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΔΙΑΤΑΓΗΣ ΠΛΗΡΩΜΗΣ

Σε όλα τα κράτη μέλη παρατηρείται το πρόβλημα της είσπραξης απαιτήσεων των οποίων η αιτιολογία δεν αποτελεί αντικείμενο σοβαρής αμφισβήτησης. Σε αρκετά κράτη μέλη προβλέπεται ειδική διαδικασία ταχείας είσπραξης. Εντούτοις, όταν ιδίως τα μέρη έχουν τη νόμιμη κατοικία τους σε διαφορετικά κράτη μέλη, τα έξοδα και ο χρόνος που απαιτούνται για τη διεξαγωγή της τακτικής αστικής διαδικασίας (η οποία συχνά είναι η μόνη εφαρμοστέα στις διαφορές αυτού του είδους) ορθώνουν ανυπέρβλητα εμπόδια για την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, τα οποία αποβαίνουν προς όφελος των κακόπιστων οφειλετών.

Η ύπαρξη διαδικασίας για την έκδοση ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής, δηλαδή μιας σύντομης και μη δαπανηρής ειδικής διαδικασίας για την επίλυση διαφορών που κατά τεκμήριο δεν αποτελούν αντικείμενο αμφισβήτησης, θα διασφάλιζε την ταχεία είσπραξη των απαιτήσεων και θα είχε θεμελιώδη σημασία για τους οικονομικούς παράγοντες στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Διαδικασίες έκδοσης διαταγής πληρωμής προβλέπονται σε πολλές χώρες της ΕΕ. Γίνεται διάκριση μεταξύ δύο τύπων διαδικασίας. Ο πρώτος τύπος, που καλείται και «έκδοση βάσει αποδείξεων», χαρακτηρίζεται από την υποχρέωση του ενάγοντα να προσκομίσει γραπτά αποδεικτικά στοιχεία τα οποία να δικαιολογούν και να προσδίδουν νομικό έρεισμα στην επίδικη απαίτηση, που εξετάζεται από δικαστή. Ο δεύτερος τύπος, που καλείται «έκδοση άνευ αποδείξεως», χαρακτηρίζεται από την παντελή έλλειψη της εξέτασης της ουσίας της επίδικης απαίτησης από το εκάστοτε δικαστήριο. Οσάκις πρόκειται γι' αυτόν το δεύτερο τύπο, αφ' ης στιγμής η αίτηση που έχει υποβληθεί είναι παραδεκτή και πληροί τις βασικές τυπικές προϋποθέσεις, το δικαστήριο εκδίδει διαταγή πληρωμής, χωρίς να απαιτείται η υποβολή κάποιου εγγράφου προς επίρρωση της απαίτησης.

Αναλόγως του τύπου διαδικασίας, ο εναγόμενος διαθέτει μία ή δύο δυνατότητες εναντίωσης στην απαίτηση. Ειδικότερα, στις περισσότερες από τις χώρες που έχουν υιοθετήσει την «έκδοση βάσει αποδείξεων», ο εναγόμενος έχει μόνο μία δυνατότητα, ενώ δύο δυνατότητες του αναγνωρίζονται στην πλειονότητα των κρατών μελών που εφαρμόζουν την «άνευ αποδείξεως» διαδικασία.

Πεδίο εφαρμογής του μέσου

Σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο της αξίωσης (καταβολή χρηματικού ποσού ή διενέργεια άλλης πράξης), η Επιτροπή υποστηρίζει ότι θα ήταν δυνατό να περιορίζεται η διαταγή στην υποχρέωση πληρωμής χρηματικού ποσού, δεδομένου ότι στις αστικές υποθέσεις είναι σαφώς συνηθέστερες οι αξιώσεις πληρωμής. Τίθεται επίσης το ερώτημα κατά πόσον η διαδικασία πρέπει να εφαρμόζεται μόνο για τις απαιτήσεις μέχρι μια συγκεκριμένη αξία.

Περιεχόμενο και τύπος της αίτησης έκδοσης διαταγής πληρωμής και αποδεικτικά έγγραφα

Η Επιτροπή έχει καταρτίσει έναν πιθανό κατάλογο των στοιχείων που πρέπει υποχρεωτικά να περιλαμβάνονται στις αιτήσεις για την έκδοση ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής. Σε ό,τι αφορά την υποχρέωση προσκόμισης κάποιου εγγράφου προς απόδειξη της απαίτησης, το ζήτημα αυτό εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τη μέθοδο που προκρίνεται κάθε φορά, δηλαδή από το αν η έκδοση γίνεται «βάσει αποδείξεων» ή «άνευ αποδείξεως».

Η αυτοματοποιημένη διεκπεραίωση των αιτήσεων θα προϋπέθετε κατ' ανάγκη τη χρήση ομοιόμορφου εντύπου. Συγχρόνως, η διαδικασία έκδοσης διαταγής πληρωμής θα έπρεπε ομοίως να είναι αυτοματοποιημένη, στο βαθμό που τούτο είναι δυνατό. Η επικοινωνία μεταξύ του δικαστηρίου και των διαδίκων είναι σκόπιμο, στο μέτρο του δυνατού, να πραγματοποιείται με ηλεκτρονικά μέσα.

Εξέταση της αίτησης και τυποποίηση της απόφασης

Ο προσδιορισμός του προσώπου που αναλαμβάνει να εξετάσει το περιεχόμενο της αίτησης εξαρτάται ομοίως από την προκρινόμενη μέθοδο (είναι οπωσδήποτε δικαστής στη μέθοδο «βάσει αποδείξεων», αλλά όχι κατ' ανάγκη δικαστής στη μέθοδο «άνευ αποδείξεως»).

Προκειμένου για τις τυπικές προϋποθέσεις, η καθιέρωση ομοιόμορφου εντύπου υποβολής αίτησης θα διευκόλυνε μεν την πρόσβαση στη δικαιοσύνη, αλλά η έκδοση ομοιόμορφων αποφάσεων θα άμβλυνε τον επαχθή κατ' ανάγκη χαρακτήρα της εκτέλεσης μιας απόφασης σε ένα κράτος μέλος διαφορετικό από εκείνο στο οποίο εκδόθηκε η διαταγή πληρωμής.

Ενημέρωση του εναγομένου για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του

Τα ουσιώδη στοιχεία που πρέπει να γνωστοποιούνται σε κάθε εναγόμενο, ώστε να μπορεί αυτός να αποφασίσει εάν επιθυμεί ή όχι να αμφισβητήσει την απαίτηση, θα έπρεπε να είναι οπωσδήποτε τα εξής:

δυνατότητα και προθεσμία εναντίωσης, καθώς και τυπικές προϋποθέσεις για την προβολή εναντίωσης·
κήρυξη εκτελεστότητας της διαταγής πληρωμής σε περίπτωση που δεν αμφισβητηθεί η απαίτηση εντός της προβλεπόμενης προθεσμίας.

Αμφισβήτηση και ισχύς δεδικασμένου

Για να είναι δυνατή η σωστή προετοιμασία και να απλουστευθεί η τακτική διαδικασία που ακολουθεί, η Πράσινη Βίβλος θέτει το ζήτημα της καθιέρωσης ομοιόμορφης προθεσμίας για την εναντίωση. Σε περίπτωση που ο εναγόμενος αμφισβητήσει την αξίωση εντός της ταχθείσας προθεσμίας, η διαταγή δεν καθίσταται εκτελεστή. Εάν δεν υπάρξει εναντίωση, παρατηρεί κανείς ότι υφίσταται μια βασική διαφορά μεταξύ των διαφόρων τύπων διαδικασιών έκδοσης διαταγής πληρωμής, υπό την έννοια ότι αυτές αποτελούνται από ένα ή δύο στάδια, δηλαδή παρέχουν μία ή δύο δυνατότητες αμφισβήτησης της απαίτησης.

Η διαταγή πληρωμής θα μπορούσε να αποκτήσει ισχύ δεδικασμένου εφόσον ο εναγόμενος αφήσει την προθεσμία εναντίωσης να παρέλθει χωρίς να πράξει τίποτε, όπως ισχύει στην πλειονότητα των κρατών μελών που εφαρμόζουν την υπόψη διαδικασία.

ΕΚΔΙΚΑΣΗ ΜΙΚΡΟΔΙΑΦΟΡΩΝ

Δεν υπάρχουν σε όλες τις χώρες της Ένωσης απλουστευμένες διαδικασίες για τις απαιτήσεις μικρής αξίας. Καθώς δεν προβλέπεται διαδικασία η οποία να βρίσκεται σε σχέση «αναλογίας» με την αξία του αντικειμένου της διαφοράς, τα έξοδα για την έκδοση δικαστικής απόφασης για απαιτήσεις αυτής της κατηγορίας είναι συχνά δυσανάλογα υψηλά σε σύγκριση με το διακυβευόμενο ποσό. Το πρόβλημα αυτό παρατηρείται ιδίως σε σχέση με τις διασυνοριακές διαφορές, για τις οποίες πρέπει να επιστρατευθούν οι υπηρεσίες δύο δικηγόρων, να αναληφθεί το κόστος της μετάφρασης και διερμηνείας και να καλυφθούν τα έξοδα μετακίνησης. Κατά συνέπεια, έχει σημασία να υπάρξει ένας εξορθολογισμός των σχετικών μηχανισμών και να μειωθεί το κόστος τους, ούτως ώστε να μπορούν οι πολίτες και οι επιχειρήσεις να ασκούν τα δικαιώματά τους.

Πεδίο εφαρμογής

Κρίνεται σκόπιμη η θέσπιση ποσοτικού ορίου, με βάση την αξία της επίδικης απαίτησης, κάτω του οποίου μια αγωγή θεωρείται ότι αφορά «μικροδιαφορά».

Σε ό,τι αφορά το κατά πόσον η διαδικασία πρέπει να είναι υποχρεωτική ή προαιρετική, στην Πράσινη Βίβλο υπογραμμίζεται ότι η υποχρεωτικότητα της διαδικασίας θα διασφάλιζε ένα ευρύτερο πεδίο εφαρμογής, ιδίως εάν η διαδικασία δεν αφορά αποκλειστικά και μόνο τις υποθέσεις διασυνοριακού χαρακτήρα. Συγχρόνως, προτείνεται να παραχωρείται στο δικαστή η ευχέρεια να προτιμήσει την εκδίκαση της υπόθεσης με την τακτική διαδικασία.

Απλούστευση των δικονομικών κανόνων

Για να απλουστευθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η διαδικασία που ισχύει για τις μικροδιαφορές, στην Πράσινη Βίβλο διατυπώνονται οι εξής ιδέες:

καθιέρωση ομοιόμορφων και πολυγλωσσικών εντύπων, τα οποία να περιέχουν ορισμένα ουσιώδη στοιχεία (π.χ. όνομα και διεύθυνση των διαδίκων και του δικαστηρίου· αξίωση, συμπεριλαμβανομένης σύντομης περιγραφής των πραγματικών περιστατικών· ημερομηνία και υπογραφή)·
δυνατότητα κίνησης της διαδικασίας με προφορική δήλωση·
δικαίωμα εκπροσώπησης από άλλο πρόσωπο πλην δικηγόρου ή δικαίωμα μη εκπροσώπησης·
θέσπιση ελαστικότερων κανόνων για τη διεξαγωγή αποδείξεων ή περιορισμός των παραδεκτών μέσων απόδειξης·
εισαγωγή της δυνατότητας αποκλειστικά έγγραφης διαδικασίας·
χαλάρωση των κανόνων που αφορούν το περιεχόμενο της απόφασης·
αποκλεισμός ή περιστολή της δυνατότητας άσκησης ενδίκων μέσων.

Απαντήσεις στην Πράσινη Βίβλο

Η Επιτροπή έλαβε πλήθος απαντήσεων στην υπόψη Πράσινη Βίβλο. Σχετικά υπομνήματα υπέβαλαν σχεδόν όλα τα κράτη μέλη, καθώς και διάφοροι ενδιαφερόμενοι και συλλογικοί φορείς (ιδίως ενώσεις εκπροσώπησης των νομικών επαγγελμάτων). Σε έγγραφο προς συζήτηση [PDF (DE) (EN) (FR)] παρουσιάζονται οι γενικές κατευθύνσεις των υπομνημάτων αυτών όσον αφορά τα πλέον καθοριστικά ζητήματα για τα βασικά στοιχεία της μελλοντικής κοινοτικής νομικής πράξης περί των μικροδιαφορών.

Ιστορικό

Σύμφωνα με το άρθρο 61 στοιχείο γ) και το άρθρο 65 της συνθήκης περί ιδρύσεως της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, η Κοινότητα λαμβάνει μέτρα στον τομέα της δικαστικής συνεργασίας σε αστικές υποθέσεις με διασυνοριακές επιπτώσεις.

Το σημείο 38 των συμπερασμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Τάμπερε του 1999 μνημονεύει τις διαταγές πληρωμής μεταξύ των στοιχείων που συμβάλλουν στη διευκόλυνση της δικαστικής συνεργασίας και τη βελτίωση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Στα σημεία 30 και 31 των ίδιων συμπερασμάτων διατυπώνεται το αίτημα της απλούστευσης και επίσπευσης της εκδίκασης διασυνοριακών μικροδιαφορών αστικής ή εμπορικής φύσης.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 15ης Μαρτίου 2005, για τη θέσπιση ευρωπαϊκής διαδικασίας μικροδιαφορών [COM(2005) 87 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Μετά την υπό εξέταση Πράσινη Βίβλο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε στις 15 Μαρτίου 2005 πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση ευρωπαϊκής διαδικασίας μικροδιαφορών. Η πρόταση κανονισμού εφαρμόζεται στις αστικές και εμπορικές υποθέσεις, εφόσον η συνολική αξία της χρηματικής ή μη χρηματικής απαιτήσεως, εκτός τόκων, δαπανών και εξόδων, δεν υπερβαίνει τα 2.000 ευρώ κατά το χρόνο κίνησης της διαδικασίας.

Θέσπιση: διαδικασία συναπόφασης COD/2005/0020

Το Συμβούλιο ενέκρινε στις 13 Ιουνίου 2007 κοινή θέση (EN) (FR) σχετικά με αυτή την πρόταση κανονισμού.

Τροποποιημένη πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 7ης Φεβρουαρίου 2006, για τη θέσπιση διαδικασίας έκδοσης ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής [COM(2006) 57 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Στις 19 Μαρτίου 2004, η Επιτροπή εξέδωσε πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση διαδικασίας έκδοσης ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής [COM(2004) 173 τελικό]. Με την υπόψη τροποποιημένη πρόταση προσαρμόζεται η αρχική πρόταση λαμβανομένων υπόψη των τροπολογιών που ενέκρινε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Σκοπός της πρότασης κανονισμού είναι:

η απλούστευση, η επιτάχυνση και η συρρίκνωση του κόστους της επίλυσης διαφορών σε διασυνοριακές υποθέσεις που αφορούν την είσπραξη μη αμφισβητούμενων χρηματικών αξιώσεων·
η διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των ευρωπαϊκών διαταγών πληρωμής σε όλα τα κράτη μέλη με τη θέσπιση ελάχιστων κανόνων, η τήρηση των οποίων καθιστά περιττή την κίνηση οιωνδήποτε ενδιάμεσων διαδικασιών στο κράτος μέλος εκτέλεσης πριν από την αναγνώριση και την εκτέλεση.

Θέσπιση: διαδικασία συναπόφασης COD/2004/0055

Στις 11 Δεκεμβρίου 2006, το Συμβούλιο ενέκρινε σε δεύτερη ανάγνωση την πρόταση κανονισμού για τη θέσπιση διαδικασίας έκδοσης ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής. Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1896/2006 για τη θέσπιση διαδικασίας ευρωπαϊκής διαταγής πληρωμής [Επίσημη Εφημερίδα L 399 της 30.12.2006] προβλέπεται να ισχύσει από τις 12 Δεκεμβρίου 2008, με εξαίρεση ορισμένα άρθρα που θα τεθούν σε ισχύ στις 12 Ιουνίου 2008.

See also