Σχέδιο δράσης

1) ΣΤΟΧΟΣ

Δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης όπως προβλέπεται από τη συνθήκη του Άμστερνταμ.

2) ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ

Σχέδιο δράσης του Συμβουλίου και της Επιτροπής, της 3ης Δεκεμβρίου 1998, σχετικά με τους καλύτερους δυνατούς όρους εφαρμογής των διατάξεων της συνθήκης του Άμστερνταμ όσον αφορά τη δημιουργία ενός χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης.

3) ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

1ο Μέρος: Εισαγωγή

Ύστερα από αίτημα των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων κατά τη σύνοδο του Συμβουλίου του Κάρντιφ (Ιούνιος 1998), το Συμβούλιο προχώρησε στην έκδοση ενός σχεδίου δράσης το οποίο λίγες μέρες αργότερα παρουσιάστηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Βιέννης. Η πρώτη συμβολή της Επιτροπής στο πλαίσιο αυτό έγινε με την ανακοίνωσή της της 14ης Ιουλίου 1998 [COM(98) 459 τελικό] στην οποία γίνεται αναφορά στις έννοιες της ελευθερίας, της ασφάλειας και της δικαιοσύνης και σκιαγραφούνται οι κατευθυντήριες γραμμές. Στο σχέδιο δράσης διατυπώνονται με σαφήνεια οι εν λόγω έννοιες και καθορίζονται οι στόχοι προτεραιότητας για την επόμενη πενταετία σε συνδυασμό με ένα χρονοδιάγραμμα των μέτρων που πρέπει να αναληφθούν για την υλοποίηση αυτής της ζώνης ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης που προβλέπεται από τη συνθήκη του Άμστερνταμ. Το εν λόγω σχέδιο δράσης, βασιζόμενο στον τίτλο IV της συνθήκης ΕΚ, στον τίτλο VI της συνθήκης για την ΕΕ και στο κεκτημένο του Σένγκεν που περιλαμβάνεται στις συνθήκες αυτές, προσφέρει ένα συνεκτικό πλαίσιο για την ανάπτυξη της δράσης της ΕΕ ενώ παράλληλα διασφαλίζει ένα αποτελεσματικότερο δικαιοδοτικό και δημοκρατικό έλεγχο του Δικαστηρίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Στόχος του σχεδίου δράσης είναι η διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων σε καθεστώς απόλυτης ασφάλειας μέσω της καταπολέμησης της εγκληματικότητας. Θα πρέπει να διευκολύνεται η συνεργασία σε θέματα δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων όχι μόνο στο πλαίσιο της ΕΕ αλλά και με τις υποψήφιες προς ένταξη χώρες.

«Χώρος ελευθερίας»: πρόκειται για τη διασφάλιση της ελεύθερης κυκλοφορίας των προσώπων με βάση το πρότυπο του Σένγκεν αλλά και για την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους και την καταπολέμηση κάθε μορφής διακριτικής μεταχείρισης. Επιπλέον, θα πρέπει να διασφαλίζεται ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και κυρίως η προστασία των προσωπικών δεδομένων. Όσον αφορά το άσυλο και τη μετανάστευση, το μεγαλύτερο μέρος των μέσων που είχαν εγκριθεί στο παρελθόν δεν είχαν περιοριστικό χαρακτήρα. Επειδή πλέον οι τομείς αυτοί εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της συνθήκης της ΕΚ, θα καταστεί δυνατή η έγκριση κοινοτικών μέσων αφενός, και η χάραξη μιας πραγματικής ευρωπαϊκής πολιτικής αφετέρου.

«Χώρος προστασίας»: περιλαμβάνεται η καταπολέμηση της εγκληματικότητας, κυρίως δε της τρομοκρατίας, της εμπορίας ανθρώπων, των εγκλημάτων που στρέφονται κατά παιδιών, της διακίνησης ναρκωτικών, της εμπορίας όπλων, της διαφθοράς και της απάτης. Όσον αφορά την εγκληματικότητα, τον Ιούνιο 1997 εκδόθηκε ένα ειδικό σχέδιο δράσης κατά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Άμστερνταμ· για την περίοδο 2000-2004 θα εφαρμοστεί ένα άλλο σχέδιο δράσης για την καταπολέμηση των ναρκωτικών. Υπογραμμίζεται ο κεντρικός ρόλος της Ευρωπόλ, που αποτελεί ουσιαστικό μέσο για την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών μελών, κυρίως σε επιχειρησιακό επίπεδο.

«Ένας χώρος δικαιοσύνης»: παρά τις διαφορές που υπάρχουν στα κράτη μέλη, στόχος της Ένωσης είναι να διασφαλίσει στους ευρωπαίους πολίτες την ισότιμη πρόσβαση στη δικαιοσύνη και να διευκολύνει τη συνεργασία μεταξύ δικαστικών αρχών. Όσον αφορά τις αστικές υποθέσεις, η δικαστική συνεργασία πρέπει να στοχεύει στην απλούστευση του περιβάλλοντος των ευρωπαίων πολιτών ενώ όσον αφορά τις ποινικές υποθέσεις, πρέπει να επιτρέπει την ενίσχυση του συντονισμού των ενεργειών και τη δημιουργία ενός κοινού αισθήματος δικαιοσύνης μέσω του καθορισμού ελάχιστων κανόνων σε θέματα παραβιάσεων, διαδικασιών και κυρώσεων. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην ειδική περίπτωση διασυνοριακών διαφορών.

Οι σχέσεις της ΕΕ με τις τρίτες χώρες και τις διεθνείς οργανώσεις θα εξελιχθούν με βάση τις αλλαγές που θεσπίζονται με τη συνθήκη του Άμστερνταμ. Πράγματι, το άσυλο, η μετανάστευση και η δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις εμπίπτουν πλέον στον πρώτο πυλώνα, και η Κοινότητα διαθέτει νέες αρμοδιότητες σε θέματα εξωτερικών υποθέσεων που θα της επιτρέψουν να ασκήσει πίεση σε διεθνές επίπεδο σε αυτούς τους τομείς.

Οι εργασιακές δομές του Συμβουλίου στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων πρέπει να προσαρμοστούν στις μεταρρυθμίσεις που έγιναν με τη συνθήκη του ΄Άμστερνταμ ούτως ώστε να είναι δυνατή η ταυτόχρονη διαχείριση των μέτρων που εμπίπτουν στον πρώτο και τον τρίτο πυλώνα αφενός και του κεκτημένου του Σένγκεν αφετέρου. Πρόκειται για την εφαρμογή ενός συστήματος που διασφαλίζει τον καλό συντονισμό του συνόλου, απομακρύνει το ενδεχόμενο επικαλύψεων και προσφέρει την απαραίτητη εμπειρογνωμοσύνη για τη λήψη αποφάσεων.

2ο Μέρος: Προτεραιότητες και μέτρα

Οι διατάξεις της συνθήκης προβλέπουν την ολοκλήρωση του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης σε διάστημα πέντε ετών. Για τον καθορισμό κοινών προτεραιοτήτων καθώς και των λεπτομερών μέτρων που πρέπει να αναληφθούν βραχυπρόθεσμα (σε διάστημα δυο ετών) και μακροπρόθεσμα (σε διάστημα πέντε ετών), συνεκτιμήθηκαν τα ακόλουθα κριτήρια: οι προσανατολισμοί που έχουν ήδη καθοριστεί στη συνθήκη του Άμστερνταμ, οι αρχές επικουρικότητας και αλληλεγγύης, η επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα, τα όρια που καθορίζονται στις συνθήκες (τα κράτη μέλη είναι τα μόνα αρμόδια σε θέματα εσωτερικής ασφάλειας) και μια ρεαλιστική προσέγγιση σε ό,τι αφορά το διαθέσιμο χρόνο και τους διαθέσιμους πόρους.

Σε θέματα ασύλου, προβλέπεται η δημιουργία κοινών κανόνων για τις διαδικασίες που αφορούν τους πρόσφυγες και την υποδοχή των αιτούντων άσυλο, η εφαρμογή της σύμβασης Eurodac που θα επιτρέψει τις συγκρίσεις των δακτυλικών αποτυπωμάτων των αιτούντων άσυλο και η κατανομή της οικονομικής επιβάρυνσης που συνδέεται με την υποδοχή αυτών των ατόμων, μεταξύ των κρατών μελών. Προβλέπεται επίσης, η εφαρμογή μιας σφαιρικής στρατηγικής σε θέματα μετανάστευσης.

Στον τομέα της μετανάστευσης, προβλέπεται η εκπόνηση κοινών διατάξεων για τους όρους εισόδου, διαμονής και επιστροφής, η αποτελεσματικότερη καταπολέμηση της λαθρομετανάστευσης και τέλος ο καθορισμός των δικαιωμάτων των υπηκόων τρίτων χωρών σε θέματα ελεύθερης κυκλοφορίας στην επικράτεια της Ένωσης. Θα εγκριθεί μια ενιαία θεώρηση εισόδου.

10.Η δικαστική συνεργασία σε αστικές υποθέσεις αποκτά θεμελιώδη σημασία για το «χώρο δικαιοσύνης». Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εγκριθούν κανόνες για τις περιπτώσεις διαφορών στον τομέα του δίκαιου ή της νομολογίας, όσον αφορά κυρίως τις συμβατικές ή εξωσυμβατικές υποχρεώσεις, θέματα διαζυγίων και περιουσιακών σχέσεων, και πρέπει να αναπτυχθεί η διαδικασία διαμεσολάβησης κυρίως στις περιπτώσεις οικογενειακών διαφορών. Θα εξεταστεί η δυνατότητα δημιουργίας ενός δικαστικού πλαισίου για την ενίσχυση των επαγγελματικών επαφών σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Βασικός στόχος της αστυνομικής συνεργασίας είναι η διασφάλιση ενός υψηλού επιπέδου προστασίας των ευρωπαίων πολιτών. Για το σκοπό αυτό, πρέπει να αναπτυχθεί περαιτέρω η συνεργασία μεταξύ αστυνομικών αρχών, που προς το παρόν βρίσκεται στα σπάργανα. Η Ευρωπόλ θα πρέπει να επεκτείνει τις επιχειρησιακές ικανότητες της καθώς και το πεδίο ευθύνης της (για παράδειγμα, καταπολέμηση της παραχάραξης του ευρώ) και να δώσει προεξέχοντα ρόλο στην καταπολέμηση των κυκλωμάτων λαθρομεταναστών και της τρομοκρατίας. Θα πρέπει να γίνει σαφής καθορισμός των σχέσεων μεταξύ των δικαστικών αρχών και της Ευρωπόλ καθώς και ενός πλαισίου διεξαγωγής κοινών ερευνών. Με βάση το πρότυπο των συμφωνιών του Σένγκεν, θα πρέπει να εξεταστούν οι όροι παρέμβασης των μονάδων καταστολής ενός κράτους μέλους σε άλλο κράτος μέλος.

Όσον αφορά τη δικαστική συνεργασία για τις ποινικές υποθέσεις, θα ληφθούν μέτρα για τη διευκόλυνση της αλληλοβοήθειας μεταξύ των εθνικών αρχών, τη διαδικασία έκδοσης μεταξύ κρατών μελών και την αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων και την εκτέλεση τους και την περαιτέρω καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Θα πρέπει, επίσης, να εξεταστεί το θέμα της προσέγγισης του ποινικού δικαίου.

Όσον αφορά τους δυο τελευταίους τομείς, προβλέπεται η περαιτέρω ανάπτυξη της ανταλλαγής, συλλογής και αποθήκευσης στοιχείων προκειμένου να ενισχυθεί η αποτελεσματικότητα των αναλαμβανόμενων δράσεων. Τα στοιχεία αυτά μπορούν να αφορούν τις ύποπτες οικονομικές συναλλαγές, τα ποινικά μητρώα, τη διασυνοριακή εγκληματικότητα ή τις διεξαγόμενες έρευνες.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 04.07.2005