Αθέμιτες εμπορικές πρακτικές
ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
Οδηγία 2005/29/ΕΚ για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;
- Η οδηγία 2005/29/ΕΚ:
- ορίζει τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές που απαγορεύονται εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ)·
- εφαρμόζεται σε κάθε πράξη ή παράλειψη που συνδέεται άμεσα με την προώθηση, πώληση ή προμήθεια ενός προϊόντος* από εμπορευόμενο σε καταναλωτές* προστατεύει τα οικονομικά συμφέροντα των καταναλωτών πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την πραγματοποίηση μιας εμπορικής συναλλαγής·
- εξασφαλίζει το ίδιο επίπεδο προστασίας σε όλους τους καταναλωτές ασχέτως του τόπου αγοράς ή πώλησης στην ΕΕ.
- Η οδηγία (EE) 2019/2161 τροποποιεί την οδηγία 2005/29/ΕΚ όσον αφορά την καλύτερη επιβολή και τον εκσυγχρονισμό των κανόνων της ΕΕ για την προστασία των καταναλωτών σχετικά με τις νέες εξελίξεις στην αγορά, ιδίως σε ό,τι αφορά το διαδικτυακό μάρκετινγκ.
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
- Αθέμιτες είναι οι εμπορικές πρακτικές οι οποίες:
- αντιβαίνουν στις απαιτήσεις της επαγγελματικής ευσυνειδησίας*·και
- είναι πιθανό να προκαλέσουν ουσιώδη στρέβλωση της αγοραστικής συμπεριφοράς του μέσου καταναλωτή.
- Ορισμένοι καταναλωτές χρήζουν υψηλότερου επιπέδου προστασίας, επειδή είναι ιδιαιτέρως ευάλωτοι στις πρακτικές ή το προϊόν, λόγω ηλικίας (παιδιά ή ηλικιωμένοι), αφέλειας ή αναπηρίας νοητικής ή σωματικής.
- Η οδηγία 2005/29/ΕΚ διακρίνει δύο κατηγορίες εμπορικών πρακτικών οι οποίες είναι αθέμιτες εφόσον έχουν ως αποτέλεσμα να λάβει ο μέσος καταναλωτής μια αγοραστική απόφαση την οποία δεν θα είχε λάβει διαφορετικά: παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές (με πράξεις ή παραλείψεις) και επιθετικές εμπορικές πρακτικές.
- Επιπλέον, το παράρτημα I της οδηγίας 2005/29/ΕΚ περιλαμβάνει κατάλογο των πρακτικών που απαγορεύονται υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις (μια «μαύρη λίστα»).
Παραπλανητικές εμπορικές πρακτικές
Παραπλανητικές πράξεις
Μια εμπορική πρακτική είναι παραπλανητική εάν περιέχει εσφαλμένες, ψευδείς πληροφορίες ή εάν οι πληροφορίες, μολονότι ορθές αντικειμενικά, ενδέχεται να παραπλανήσουν τον μέσο καταναλωτή και να τον κάνουν να λάβει αγοραστική απόφαση την οποία διαφορετικά δεν θα λάμβανε. Παραδείγματα τέτοιων πράξεων περιλαμβάνουν πληροφορίες που είναι ψευδείς ή εξαπατούν τον καταναλωτή σχετικά με:
- την ύπαρξη ή τη φύση του προϊόντος·
- τα κύρια χαρακτηριστικά του προϊόντος (τη διαθεσιμότητα, τα οφέλη, τους κινδύνους, τη σύνθεση, τη γεωγραφική προέλευσή του, τα αναμενόμενα αποτελέσματα από τη χρήση του κλπ.)·
- την έκταση των δεσμεύσεων του εμπορευόμενου (στο πλαίσιο κωδίκων συμπεριφοράς με τους οποίους ο εμπορευόμενος έχει συμφωνήσει να δεσμευτεί)·
- την τιμή ή την ύπαρξη ειδικής πλεονεκτικής τιμής·
- την ανάγκη υπηρεσίας ή επισκευής.
Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2019/2161 θεσπίζει έναν ειδικό κανόνα για την αντιμετώπιση της παραπλανητικής εμπορικής προώθησης ενός αγαθού ως πανομοιότυπου με άλλο αγαθό, στον βαθμό που το αγαθό αυτό έχει σαφώς διαφορετική σύσταση σε διαφορετικά κράτη μέλη (συχνά αναφέρεται ως «διττή ποιότητα» των αγαθών).
Παραπλανητικές παραλείψεις
- Μια πρακτική είναι επίσης παραπλανητική, εφόσον παραλείπονται ή παρέχονται κατά τρόπο ασαφή, ακατάληπτο, διφορούμενο ή εκτός χρόνου ουσιώδεις πληροφορίες που χρειάζεται ο μέσος καταναλωτής για να λάβει τεκμηριωμένη αγοραστική απόφαση και ως εκ τούτου είναι πιθανό να οδηγηθεί να λάβει μια αγοραστική απόφαση την οποία διαφορετικά δεν θα λάμβανε.
- Η οδηγία 2005/29/ΕΚ προβλέπει ένα γενικό κατάλογο των πληροφοριών που πρέπει να θεωρούνται ως ουσιαστικές, όπως η τιμή και τα βασικά χαρακτηριστικά του προϊόντος. Η τροποποιητική οδηγία (EE) 2019/2161 περιλαμβάνει πρόσθετες απαιτήσεις για τις διαδικτυακές πωλήσεις, όπως την υποχρέωση των επιγραμμικών αγορών* να ενημερώνουν τους καταναλωτές σχετικά με τα κύρια κριτήρια που επηρεάζουν την κατάταξη* των προσφορών που παρέχονται μετά την υποβολή ερωτήματος αναζήτησης, και την υποχρέωση να ενημερώνουν σχετικά με το κατά πόσον και με ποιον τρόπο επαληθεύεται η αυθεντικότητα των αξιολογήσεων των καταναλωτών.
Επιθετικές εμπορικές πρακτικές
- Οι αγοραστικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται ελεύθερα από τους καταναλωτές. Μια πρακτική θεωρείται επιθετική και αθέμιτη αν διενεργείται με παρενόχληση, καταναγκασμό ή κατάχρησης επιρροής* παρεμποδίζει σημαντικά την ελευθερία επιλογής του καταναλωτή και τον οδηγεί να λάβει μια αγοραστική απόφαση που διαφορετικά δεν θα λάμβανε.
- Συνεπώς, για να καθοριστεί εάν μια εμπορική πρακτική είναι επιθετική ή όχι, πρέπει να ληφθούν υπόψη διάφορα στοιχεία. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται:
- η φύση, ο τόπος και η διάρκεια της πρακτικής·
- η ενδεχόμενη χρήση απειλητικών ή προσβλητικών εκφράσεων ή συμπεριφορών·
- η εκμετάλλευση, από τον εμπορευόμενο, κάθε συγκεκριμένης περίστασης, η οποία είναι τόσο σοβαρή (π.χ. θάνατος ή σοβαρή ασθένεια) ώστε να διαταράσσει την κρίση του καταναλωτή, προκειμένου να επηρεάσει την απόφασή του όσον αφορά το προϊόν·
- τυχόν δυσανάλογες μη συμβατικές προϋποθέσεις που επιβάλλονται στον καταναλωτή ο οποίος επιθυμεί να ασκήσει τα δικαιώματά του στο πλαίσιο της σύμβασης (όπως να λύσει τη σύμβαση ή να μεταβεί σε άλλη).
- Το παράρτημα Ι της οδηγίας 2005/29/ΕΚ περιλαμβάνει κατάλογο 35 εμπορικών πρακτικών που θεωρούνται αθέμιτες σε κάθε περίπτωση.
Πρακτικές που απαγορεύονται υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις («μαύρη λίστα»)
- Η οδηγία 2005/29/ΕΚ περιλαμβάνει κατάλογο των εμπορικών πρακτικών που απαγορεύονται υπό οποιεσδήποτε περιστάσεις. Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2019/2161 έχει προσθέσει στον κατάλογο αρκετές ακόμη πρακτικές όπου απαγορεύει την υποβολή ψευδών αξιολογήσεων, την εμφάνιση κρυφών διαφημίσεων στα αποτελέσματα αναζήτησης και την μεταπώληση των εισιτηρίων που έχει αποκτήσει ο έμπορος με τη χρήση αυτοματοποιημένων μέσων (γνωστών ως «bot»).
Μέσα επανόρθωσης και κυρώσεις
- Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2019/2161 προσθέτει απαίτηση στα κράτη μέλη ώστε να διασφαλίσει ότι οι καταναλωτές έχουν δικαίωμα σε ατομικά μέσα έννομης προστασίας (π.χ. αποζημίωση, μείωση της τιμής κ.λπ.) όταν βλάπτονται από αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
- Τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να ορίσουν αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις για την τιμωρία των εμπόρων που παραβιάζουν τους εθνικούς κανόνες όσον αφορά τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές.
- Η τροποποιητική οδηγία (EE) 2019/2161 θεσπίζει τα κριτήρια που πρέπει να εφαρμοστούν κατά την επιβολή των κυρώσεων. Υποχρεώνει τα κράτη μέλη να προβλέπουν την επιβολή προστίμων που ισούνται με τουλάχιστον το 4% του κύκλου εργασιών του εμπόρου ή με 2 εκατ. ευρώ όταν δεν υπάρχουν πληροφορίες σχετικά με τον κύκλο εργασιών όταν οι εθνικές αρχές αρκετών χωρών συνεργάζονται επί σημαντικών διασυνοριακών παραβιάσεων που επηρεάζουν τους καταναλωτές σε αρκετά κράτη μέλη.
Έγγραφο καθοδήγησης
Το 2021 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέδωσε ενημερωμένες κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την επιβολή και εφαρμογή της οδηγίας 2005/29/ΕΚ. Εξηγεί έννοιες κλειδιά και κανόνες, και δίνει πρακτικά παραδείγματα από τη νομολογία του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης καθώς και των εθνικών δικαστηρίων και διοικήσεων, προκειμένου να καταστεί ευκολότερη η επιβολή για τις εθνικές αρχές και να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη ασφάλεια δικαίου για τους εμπορευόμενους. Οι κατευθυντήριες γραμμές καλύπτουν τις τροποποιήσεις που τέθηκαν σε ισχύ με την οδηγία (ΕΕ) 2019/2161.
ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ;
- Η οδηγία 2005/29/ΕΚ έπρεπε να γίνει νόμος στα κράτη μέλη έως την 12η Ιουνίου 2007. Τα κράτη μέλη όφειλαν να θέσουν σε εφαρμογή τους κανόνες της οδηγίας από την 12η Δεκεμβρίου 2007.
- Η τροποποιητική οδηγία (ΕΕ) 2019/2161 έπρεπε να θεσπιστεί νομοθετικά στα κράτη μέλη έως την 28η Νοεμβρίου 2021. Τα κράτη μέλη οφείλουν να θέσουν σε εφαρμογή τους κανόνες της οδηγίας από την 28η Μαΐου 2022.
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε:
ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
Προϊόν. κάθε αγαθό ή υπηρεσία, συμπεριλαμβανομένης της ακίνητης περιουσίας, της ψηφιακής υπηρεσίας και του ψηφιακού περιεχομένου.
Καταναλωτής. Ένα φυσικό πρόσωπο το οποίο, όσον αφορά τις εμπορικές πρακτικές που καλύπτει η οδηγία 2005/29/ΕΚ, ενεργεί για λόγους οι οποίοι δεν εμπίπτουν στην εμπορική, επιχειρηματική, βιοτεχνική ή ελευθέρια επαγγελματική του δραστηριότητα.
Επαγγελματική ευσυνειδησία. Το επίπεδο εξειδίκευσης και επιμέλειας που καλείται λογικά να επιδείξει ο επαγγελματίας έναντι του καταναλωτή, σύμφωνα με έντιμες πρακτικές της αγοράς ή/και τη γενική αρχή της καλής πίστης στον τομέα της δραστηριότητάς του.
Επιγραμμική αγορά. Υπηρεσία η οποία χρησιμοποιεί λογισμικό, συμπεριλαμβανομένου ιστοτόπου, μέρους ιστοτόπου ή εφαρμογής, το οποίο διαχειρίζεται έμπορος ή άλλος εξ ονόματος του εμπόρου, και η οποία επιτρέπει στους καταναλωτές να συνάπτουν εξ αποστάσεως συμβάσεις με άλλους εμπόρους ή καταναλωτές.
Κατάταξη. Η σχετική προβολή που δίδεται σε προϊόντα όπως παρουσιάζονται, οργανώνονται ή κοινοποιούνται από τον έμπορο, ανεξαρτήτως των τεχνολογικών μέσων που χρησιμοποιούνται για την εν λόγω παρουσίαση, οργάνωση ή κοινοποίηση.
Κατάχρηση επιρροής. Η εκμετάλλευση της θέσης ισχύος σε σχέση με τον καταναλωτή για την άσκηση πίεσης, ακόμα και χωρίς τη χρήση ή την απειλή σωματικής βίας, με τρόπο που περιορίζει σημαντικά την ικανότητα του καταναλωτή να λάβει μια τεκμηριωμένη απόφαση.
ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Οδηγία 2005/29/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Μαΐου 2005, για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές στην εσωτερική αγορά και για την τροποποίηση της οδηγίας 84/450/ΕΟΚ του Συμβουλίου, των οδηγιών 97/7/ΕΚ, 98/27/ΕΚ, 2002/65/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου και του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου («οδηγία για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές») (ΕΕ L 149 της 11.6.2005, σ. 22-39).
Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2005/29/ΕΚ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση αποτελεί απλώς εργαλείο τεκμηρίωσης.
ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή — Νέα συμφωνία για τους καταναλωτές [COM(2018) 183 final της 11.4.2018].
Κανονισμός (ΕΕ) 2017/2394 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 12ης Δεκεμβρίου 2017, σχετικά με τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών αρχών που είναι αρμόδιες για την επιβολή της νομοθεσίας για την προστασία των καταναλωτών και με την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 2006/2004 (ΕΕ L 345 της 27.12.2017, σ. 1–26).
Βλέπε την ενοποιημένη απόδοση.
Ανακοίνωση της Επιτροπής – Κατευθυντήριες γραμμές για την ερμηνεία και την εφαρμογή της οδηγίας 2005/29/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές των επιχειρήσεων προς τους καταναλωτές στην εσωτερική αγορά (ΕΕ C 526 της 29.12.2021, σ. 1–129).
τελευταία ενημέρωση 28.05.2022