Η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» και η περιβαλλοντική ευθύνη

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Οδηγία 2004/35/ΕΚ σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΟΔΗΓΙΑΣ;

Η οδηγία θεσπίζει κανόνες βάσει της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Αυτό σημαίνει ότι μια εταιρεία που προκαλεί περιβαλλοντική ζημία ευθύνεται για αυτήν και πρέπει να λάβει τα αναγκαία μέτρα πρόληψης ή αποκατάστασης και να επωμιστεί όλες τις σχετικές δαπάνες.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Στο πλαίσιο της οδηγίας, η περιβαλλοντική ζημία ορίζεται ως εξής:

• ζημιά η οποία επηρεάζει σοβαρά την περιβαλλοντική (οικολογική, χημική ή ποσοτική) κατάσταση των υδάτινων πόρων, όπως ορίζεται στην οδηγία 2000/60/EK, στην οδηγία-πλαίσιο περί υδάτων της ΕΕ και στην οδηγία 2008/56/ΕΚ, την οδηγία σχετικά με τη στρατηγική για το θαλάσσιο περιβάλλον·
• ζημία του εδάφους η οποία δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο για την ανθρώπινη υγεία·
• ζημία των προστατευόμενων ειδών και των φυσικών οικοτόπων η οποία επηρεάζει δυσμενώς τη διατήρηση όπως ορίζεται στην οδηγία 2009/147/EK σχετικά με τη διατήρηση των άγριων πτηνών και στην οδηγία 92/43/ΕΟΚ, την οδηγία περί φυσικών οικοτόπων.

Ο ορισμός περιλαμβάνει την απόρριψη ρυπαντών στην ατμόσφαιρα (καθώς η εν λόγω απόρριψη επηρεάζει τις συνθήκες του εδάφους ή των υδάτων), σε εσωτερικά επιφανειακά και υπόγεια ύδατα, καθώς και κάθε σκόπιμη ελευθέρωση στο περιβάλλον γενετικώς τροποποιημένων οργανισμών, όπως ορίζονται στην οδηγία 2001/18/ΕΚ.

Πεδίο εφαρμογής

Υπάρχουν δύο σενάρια κατά τα οποία προκύπτει ευθύνη:

• 1.

  Περιβαλλοντική ζημία που προκαλείται από οποιαδήποτε από τις δραστηριότητες που απαριθμούνται στο παράρτημα ΙΙΙ της οδηγίας, όπως:

  • ενεργειακές βιομηχανίες
  • παραγωγή και μεταποίηση μετάλλων
  • βιομηχανίες ορυκτών μεταλλευμάτων
  • χημικές βιομηχανίες
  • διαχείριση των αποβλήτων
  • μεγάλης κλίμακας βιομηχανίες παραγωγής χαρτοπολτού, χαρτιού και χαρτονιού, βαφεία υφασμάτων και βυρσοδεψεία
  • μεγάλης κλίμακας βιομηχανίες παραγωγής κρεάτων, γαλακτοκομικών προϊόντων και τροφίμων.
• 2.

  Περιβαλλοντική ζημία σε προστατευόμενα είδη και φυσικούς οικοτόπους (ή επικείμενη απειλή της) που προκαλείται από τις επαγγελματικές δραστηριότητες πλην εκείνων που απαριθμούνται στο παράρτημα ΙΙΙ και εφόσον η εταιρεία έχει ενεργήσει εκ δόλου ή εξ αμελείας.

Εξαιρέσεις

Στις εξαιρέσεις περιλαμβάνονται: ένοπλη σύγκρουση, φυσική καταστροφή, ευθύνη για είδη περιβαλλοντικής ζημιάς τα οποία καλύπτονται από διεθνείς συνθήκες (π.χ. θαλάσσια ρύπανση), και πυρηνικοί κίνδυνοι, οι οποίοι καλύπτονται από τη Συνθήκη Ευρατόμ.

Μέτρα πρόληψης ή αποκατάστασης

• Εάν υφίσταται επικείμενη απειλή ζημίας, η εταιρεία οφείλει να λάβει αμελλητί τα απαραίτητα μέτρα πρόληψης.
• Εάν η ζημία έχει ήδη προκληθεί, η εταιρεία οφείλει να ενημερώσει άμεσα τις αρχές και να λάβει μέτρα για τη διαχείριση της κατάστασης προκειμένου να προληφθεί η περαιτέρω περιβαλλοντική ζημία και οι απειλές για την ανθρώπινη υγεία και, τέλος, να λάβει τα κατάλληλα μέτρα αποκατάστασης.

Η εταιρεία οφείλει να πληρώσει για τις δράσεις πρόληψης και τις δράσεις αποκατάστασης, εκτός από ορισμένες περιστάσεις, για παράδειγμα, αν η ζημιά προκλήθηκε από τρίτο, παρά την ύπαρξη των ενδεδειγμένων μέτρων ασφαλείας, ή αν προέκυψε λόγω συμμόρφωσης προς επίσημη εντολή.

Εφαρμογή

• Στην έκθεση εφαρμογής του 2016 εξετάστηκε η εμπειρία από την εφαρμογή της οδηγίας μεταξύ του 2007 και του 2013, συμπεριλαμβανομένης της αξιολόγησης που διενεργήθηκε στο πλαίσιο του REFIT, του προγράμματος βελτίωσης της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
• Η έκθεση επιβεβαιώνει ότι, ενώ η οδηγία δεν έχει ακόμη αξιοποιηθεί πλήρως, ήταν αποτελεσματική στην αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών και στην παροχή κινήτρων για την πρόληψη.

Τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2019/1010

Η οδηγία τροποποιήθηκε το 2019 με τον κανονισμό (ΕΕ) 2019/1010 ο οποίος ευθυγραμμίζει και εξορθολογίζει τις υποχρεώσεις υποβολής εκθέσεων στο πλαίσιο της περιβαλλοντικής νομοθεσίας. Οι νέοι κανόνες που τέθηκαν σε ισχύ, οι οποίοι εφαρμόζονται από τις 26 Ιουνίου 2019, είναι οι ακόλουθοι.

• Οι χώρες της ΕΕ αναφέρονται στην Επιτροπή σχετικά με την εμπειρία που συγκέντρωσαν κατά την εφαρμογή της παρούσας οδηγίας. Οι πληροφορίες που πρέπει να παρέχουν βρίσκονται στο παράρτημα VI της οδηγίας, και πρέπει να συλλέγονται έως τις 30 Απριλίου 2022 και ανά πενταετία, έκτοτε.
• Έως τις 30 Απριλίου 2023, και ανά πενταετία, η Επιτροπή δημοσιεύει την αξιολόγηση που διεξήγαγε για την παρούσα οδηγία, με βάση τις πληροφορίες που παρείχαν οι χώρες της ΕΕ.
• Έως τις 31 Δεκεμβρίου 2020, η Επιτροπή πρέπει να καταρτίσει κατευθυντήριες γραμμές, με τις οποίες να διασφαλίζεται κοινή αντίληψη του όρου «περιβαλλοντική ζημιά» ως ορίζεται στην παρούσα οδηγία.

ΑΠΟ ΠΟΤΕ ΕΦΑΡΜΟΖΕΤΑΙ Η ΟΔΗΓΙΑ;

Η οδηγία εφαρμόζεται από τις 30 Απριλίου 2004 και έπρεπε να θεσπιστεί νομοθετικά στις χώρες της ΕΕ έως τις 30 Απριλίου 2007.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε:

• Περιβαλλοντική ευθύνη (Ευρωπαϊκή Επιτροπή).

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Οδηγία 2004/35/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 21ης Απριλίου 2004, σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας (EE L 143 της 30.4.2004, σ. 56-75)

Οι διαδοχικές τροποποιήσεις της οδηγίας 2004/35/ΕΚ έχουν ενσωματωθεί στο αρχικό κείμενο. Αυτή η ενοποιημένη απόδοση προορίζεται μόνο για ενημερωτικούς σκοπούς

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο: Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 2 της οδηγίας 2004/35/ΕΚ σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση περιβαλλοντικής ζημίας [COM(2016) 204 final της 14.4.2016]

Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής: Αξιολόγηση του προγράμματος REFIT όσον αφορά την οδηγία για την περιβαλλοντική ευθύνη που συνοδεύει το έγγραφο της έκθεσης της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σύμφωνα με το άρθρο 18 παράγραφος 2 της οδηγίας 2004/35/ΕΚ του Συμβουλίου σχετικά με την περιβαλλοντική ευθύνη όσον αφορά την πρόληψη και την αποκατάσταση των περιβαλλοντικών ζημιών [SWD(2016) 121 final της 14.4.2016]

τελευταία ενημέρωση 17.06.2020