Έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) καθορίζει τις προτεραιότητες και τους στόχους της ευρωπαϊκής πολιτικής για το περιβάλλον για το χρονικό διάστημα μέχρι το 2010 και μετά, και περιγράφει λεπτομερώς τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν ως συμβολή στην υλοποίηση της στρατηγικής της σε θέματα αειφόρου ανάπτυξης.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών της 24ης Ιανουαρίου 2001, σχετικά με το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον «Περιβάλλον 2010 - Το μέλλον μας, η επιλογή μας» [COM(2001) 31 τελικό - Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον, με τον τίτλο «Περιβάλλον 2010 - Το μέλλον μας, η επιλογή μας», καλύπτει τη χρονική περίοδο από 22 Ιουλίου 2002 μέχρι 21 Ιουλίου 2012. Οι καταβολές του προγράμματος αυτού βρίσκονται στο πέμπτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον, το οποίο κάλυπτε τη χρονική περίοδο 1992-2000, και στην απόφαση για επανεξέταση του τελευταίου.

Μια στρατηγική προσέγγιση

Στην παρούσα ανακοίνωση επισημαίνεται ότι για να αντιμετωπιστούν οι σημερινές περιβαλλοντικές προκλήσεις, θα χρειαστεί να γίνει υπέρβαση της αυστηρά νομοθετικής στρατηγικής και αντικατάστασή της από μια στρατηγική προσέγγιση. Η προσέγγιση αυτή πρέπει να αξιοποιήσει διάφορα εργαλεία και μέτρα, ώστε να επηρεάσει τις αποφάσεις που λαμβάνονται από τους επιχειρηματικούς κύκλους, τους καταναλωτές, τους πολιτικούς φορείς, και τους πολίτες.

 Η ανακοίνωση προτείνει πέντε πρωταρχικούς άξονες στρατηγικής δράσης:

• βελτίωση της εφαρμογής της ισχύουσας νομοθεσίας·
• ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στις άλλες πολιτικές·
• συνεργασία με την αγορά·
• ενεργό συμμετοχή των πολιτών και αλλαγή της συμπεριφοράς τους·
• συνεκτίμηση του περιβάλλοντος στις αποφάσεις που αφορούν τη χωροταξία και χωροταξική διαχείριση.

Για κάθε άξονα προτείνονται ειδικές δράσεις.

Για να βελτιωθεί η εφαρμογή της νομοθεσίας, προτείνονται τα κάτωθι ειδικά μέτρα:

• υποστήριξη του δικτύου IMPEL (EN) και η επέκτασή του στις υποψήφιες χώρες·
• εκπόνηση εκθέσεων σχετικά με την εφαρμογή του περιβαλλοντικού δικαίου·
• γνωστοποίηση των αξιολογότερων ή και των μετριότερων αποτελεσμάτων από την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας·
• βελτίωση των προτύπων περιβαλλοντικού ελέγχου·
• καταπολέμηση του περιβαλλοντικού εγκλήματος·
• διασφάλιση της εφαρμογής με προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο.

Για να ενσωματωθεί το περιβάλλον στις άλλες πολιτικές, η ανακοίνωση προτείνει:

• τη δημιουργία συμπληρωματικών μηχανισμών ενσωμάτωσης·
• την έμπρακτη εφαρμογή των συναφών διατάξεων της Συνθήκης·
• την ανάπτυξη δεικτών για να ελέγχεται η διαδικασία της ενσωμάτωσης.

Η συνεργασία με την αγορά θα μπορούσε να αρθρώνεται γύρω από τα εξής σημεία:

• ευρύτερη εφαρμογή του κοινοτικού συστήματος περιβαλλοντικής διαχείρισης και ελέγχου (EMAS)·
• παρότρυνση των επιχειρήσεων να δημοσιεύουν τις επιδόσεις τους και να τηρούν τις περιβαλλοντικές απαιτήσεις·
• θέσπιση συστημάτων ανταμοιβής για τις επιχειρήσεις που σέβονται το περιβάλλον·
• ενθάρρυνση των αυτοδεσμευτικών συμφωνιών·
• εκπόνηση μιας ολοκληρωμένης πολιτικής προϊόντων·
• προώθηση της χρησιμοποίησης οικολογικών σημάτων και αξιολόγηση της αποτελεσματικότητάς τους·
• προαγωγή μιας πολιτικής δημόσιων συμβάσεων που θα σέβεται το περιβάλλον·
• θέσπιση νομοθεσίας για την περιβαλλοντική ευθύνη.

Για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών και την αλλαγή της συμπεριφοράς τους, προτείνονται τα κάτωθι μέτρα:

• βοήθεια προς τους πολίτες για να μετρούν και να βελτιώνουν τις περιβαλλοντικές τους επιδόσεις·
• πληρέστερη και ποιοτικότερη ενημέρωσή τους σχετικά με το περιβάλλον.

Για τη συνεκτίμηση του περιβάλλοντος στη χωροταξία και χωροταξική διαχείριση, προτείνονται τα παρακάτω μέτρα:

• δημοσίευση ανακοίνωσης σχετικά με τη σημασία που έχει η ενσωμάτωση του περιβάλλοντος στη χωροταξία και χωροταξική διαχείριση·
• βελτιωμένη εφαρμογή της οδηγίας ως προς την αξιολόγηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων·
• διάχυση βέλτιστων πρακτικών και προώθηση της ανταλλαγής εμπειριών σχετικά με τον περιβαλλοντικώς αειφόρο χωροταξικό σχεδιασμό, συμπεριλαμβανομένου του πολεοδομικού σχεδιασμού·
• ενσωμάτωση του αειφόρου χωροταξικού σχεδιασμού στην περιφερειακή πολιτική της ΕΕ·
• προαγωγή των γεωργοπεριβαλλοντικών μέτρων στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής·
• συμπράξεις για μια αειφόρο διαχείριση του τουρισμού.

Το έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον στρέφεται γύρω από τέσσερις άξονες προτεραιότητας: κλιματικές αλλαγές, βιοποικιλότητα, περιβάλλον και υγεία, αειφόρος διαχείριση των πόρων και των αποβλήτων.

Η αλλαγή του κλίματος

Στο έκτο πρόγραμμα δράσης η αλλαγή του κλίματος αναγνωρίζεται ως η κυριότερη πρόκληση για την επόμενη δεκαετία. Στόχος στον τομέα αυτόν είναι να μειωθούν οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου σε επίπεδα τέτοια ώστε να μην προκαλούνται τεχνητές μεταβολές του κλίματος στη Γη.

Βραχυπρόθεσμος στόχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι να επιτευχθούν οι στόχοι του πρωτοκόλλου του Κυότο, δηλαδή από σήμερα και με ορίζοντα το χρονικό διάστημα 2008-2012, να μειωθούν οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατά 8 % συγκριτικά με το 1990. Πιο μακροπρόθεσμα, από σήμερα μέχρι το 2020, οι εκπομπές αυτές θα πρέπει να έχουν μειωθεί κατά 20-40 %, στο πλαίσιο μιας αποτελεσματικής διεθνούς συμφωνίας.

Οι προσπάθειες της Κοινότητας για αντιμετώπιση των προκλήσεων της αλλαγής του κλίματος εντάσσονται σε διάφορες κατηγορίες μέτρων:

• ενσωμάτωση των στόχων που αφορούν την αλλαγή του κλίματος στις διάφορες κοινοτικές πολιτικές, και μάλιστα στην ενεργειακή πολιτική και στην πολιτική των μεταφορών·
• μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου με τη λήψη ειδικών μέτρων για βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης, ευρύτερη αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας, προώθηση συμφωνιών με τη βιομηχανία και εξοικονόμηση ενέργειας·
• ανάπτυξη του συστήματος εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής ρύπων σε πανευρωπαϊκή κλίμακα·
• βελτίωση της έρευνας στο πεδίο της αλλαγής του κλίματος·
• βελτίωση της ενημέρωσης των πολιτών σχετικά με την αλλαγή του κλίματος
• διερεύνηση των ενεργειακών επιδοτήσεων και της συμβατότητάς τους με τις προκλήσεις της αλλαγής του κλίματος·
• προετοιμασία της κοινωνίας για να δεχτεί τον αντίκτυπο της αλλαγής του κλίματος.

Φύση και βιοποικιλότητα

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, στόχος εδώ είναι η προστασία και αποκατάσταση της δομής και λειτουργίας των φυσικών συστημάτων, χωρίς περαιτέρω απώλεια βιοποικιλότητας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και παγκοσμίως.

Οι δράσεις που προτείνονται για την επίτευξη του στόχου αυτού είναι οι ακόλουθες:

• εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας, αναφορικά κυρίως με τους υδάτινους πόρους και του αέρα·
• επέκταση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας Seveso II ·
• συντονισμός των δράσεων των κρατών μελών μέσω της Κοινότητας, ύστερα από ατυχήματα και φυσικές καταστροφές·
• μελέτη της προστασίας των ζώων και των φυτών από τις ιονίζουσες ακτινοβολίες·
• προστασία, διαφύλαξη και αποκατάσταση των τοπίων·
• προστασία και προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης των δασών·
• χάραξη μιας κοινοτικής στρατηγικής για την προστασία των εδαφών·
• προστασία και αποκατάσταση των ενάλιων και παράκτιων ενδιαιτημάτων και επέκταση του δικτύου Natura 2000 σ' αυτά·
• επέκταση της σήμανσης, των ελέγχων και της ανιχνευσιμότητας των ΓΤΟ·
• ενσωμάτωση της προστασίας της φύσης και της βιοποικιλότητας στην εμπορική πολιτική και στην πολιτική αναπτυξιακής συνεργασίας·
• εκπόνηση προγραμμάτων συγκέντρωσης πληροφοριών για την προστασία της φύσης και της βιοποικιλότητας·
• υποστήριξη της έρευνας στο πεδίο της προστασίας της φύσης.

Περιβάλλον και υγεία

Σύμφωνα με την ανακοίνωση, στόχος εδώ είναι να επιτευχθεί μια τέτοια ποιότητα του περιβάλλοντος, ώστε η υγεία του ανθρώπου ούτε να κινδυνεύει ούτε να επηρεάζεται αρνητικά.

Στην ανακοίνωση προτείνονται:

• εντοπισμός των κινδύνων για την υγεία του ανθρώπου (συμπεριλαμβάνονται παιδιά και ηλικιωμένοι) και συνακόλουθη νομοθέτηση·
• καθορισμός προτεραιοτήτων για το περιβάλλον και την υγεία σε άλλες πολιτικές, καθώς και στη νομοθεσία για τους υδάτινους πόρους, τον αέρα, τα απόβλητα και το έδαφος·
• ενίσχυση της έρευνας για την υγεία και το περιβάλλον·
• εκπόνηση νέου συστήματος αξιολόγησης και διαχείρισης των κινδύνων από τα χημικά προϊόντα·
• απαγόρευση ή περιορισμός των πιο επικίνδυνων φυτοφαρμάκων και διασφάλιση βέλτιστων πρακτικών για τη χρησιμοποίησή τους·
• διασφάλιση της εφαρμογής της νομοθεσίας για τους υδάτινους πόρους·
• διασφάλιση της εφαρμογής των ποιοτικών προτύπων για τον ατμοσφαιρικό αέρα και χάραξη στρατηγικής για την ατμοσφαιρική ρύπανση·
• έκδοση και εφαρμογή της οδηγίας για το θόρυβο.

Διαχείριση των φυσικών πόρων και των αποβλήτων

Στόχος είναι να λαμβάνεται μέριμνα ώστε η κατανάλωση ανανεώσιμων και μη ανανεώσιμων πόρων να μη θέτει σε δοκιμασία το περιβάλλον· θα πρέπει γι' αυτό να διαχωρίζεται η οικονομική μεγέθυνση από τη χρήση των φυσικών πόρων, να βελτιώνεται η αποδοτικότητα των τελευταίων και να μειώνεται η παραγωγή αποβλήτων. Ειδικότερα ως προς τα απόβλητα, στόχος είναι να έχουν μειωθεί κατά 20 % μέχρι το 2010 και κατά 50 % από σήμερα μέχρι το 2050.

Προτείνεται να αναληφθεί δράση για:

• χάραξη μιας στρατηγικής για την αειφόρο διαχείριση των πόρων, με καθορισμό προτεραιοτήτων και μείωση της κατανάλωσης·
• φορολόγηση της χρησιμοποίησης των πόρων·
• κατάργηση των επιδοτήσεων που προάγουν την υπέρμετρη εκμετάλλευση των πόρων·
• ενσωμάτωση της αρχής της αποτελεσματικής χρησιμοποίησης των πόρων στο πλαίσιο της ολοκληρωμένης πολιτικής για τα προϊόντα, των συστημάτων απονομής του οικολογικού σήματος, των συστημάτων περιβαλλοντικής αξιολόγησης κ.λπ.·
• χάραξη μιας στρατηγικής για την ανακύκλωση των αποβλήτων·
• βελτίωση των συστημάτων διαχείρισης αποβλήτων και επένδυση στην πρόληψη, τόσο ως προς την ποσότητα όσο και ως προς την ποιότητα, των αποβλήτων·
• ενσωμάτωση της πρόληψης (ως προς την παραγωγή αποβλήτων) στην ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων και στην κοινοτική στρατηγική για τα χημικά προϊόντα.

Οι θεματικές στρατηγικές

Το πρόγραμμα δράσης προβλέπει τη χάραξη επτά θεματικών στρατηγικών με τα εξής αντικείμενα: ατμοσφαιρική ρύπανση, θαλάσσιο περιβάλλον, αειφόρο χρήση των πόρων, πρόληψη παραγωγής αποβλήτων και ανακύκλωση, αειφόρο χρήση των φυτοφαρμάκων, προστασία του εδάφους και αστικό περιβάλλον.

Οι στρατηγικές αυτές βασίζονται περισσότερο σε μια σφαιρική κατά θέμα προσέγγιση παρά σε ορισμένους ρύπους ή τύπους οικονομικής δραστηριότητας όπως παλαιότερα· ορίζουν μακροπρόθεσμους στόχους, που βασίζονται στην αξιολόγηση των περιβαλλοντικών προβλημάτων αλλά και στην επιδίωξη συνέργειας ανάμεσα στις διάφορες στρατηγικές καθώς και με τους στόχους της στρατηγικής της Λισσαβόνας για οικονομική μεγέθυνση και δημιουργία θέσεων απασχόλησης.

Η διεθνής συγκυρία

Η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών πτυχών σε όλα τα πεδία των εξωτερικών σχέσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελεί στόχο του έκτου προγράμματος δράσης για το περιβάλλον, στο οποίο πρόγραμμα δράσης έχει συνεκτιμηθεί η προοπτική της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και προτείνεται η διεξαγωγή ευρύτατης διαβούλευσης με τις υποψήφιες χώρες σχετικά με την αειφόρο ανάπτυξη, καθώς και η εγκαθίδρυση στενής συνεργασίας με τις ΜΚΟ και με τις επιχειρήσεις των χωρών αυτών. Ένθερμα συνιστάται η σύναψη διεθνών συμβάσεων για θέματα περιβάλλοντος.

Ένα στέρεο επιστημονικό υπόβαθρο

Στο έκτο πρόγραμμα προτείνεται μια νέα προσέγγιση εκπόνησης περιβαλλοντικών μέτρων, κατά τρόπο ώστε τα ενδιαφερόμενα μέρη αλλά και το ευρύτερο κοινό να εμπλακούν περισσότερο στην εφαρμογή τους. Η προσέγγιση αυτή περιλαμβάνει ευρύτατο διάλογο, καθώς και τη συμμετοχή της βιομηχανίας, των ΜΚΟ και των δημόσιων αρχών.

Το πρόγραμμα θα βασιστεί περισσότερο στις επιστημονικές και οικονομικές αναλύσεις, αλλά και στους περιβαλλοντικούς δείκτες. Προς τούτο, η Επιτροπή θα συνεργαστεί στενά με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ).

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Απόφαση 1600/2002/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 22ας Ιουλίου 2002, για τη θέσπιση του έκτου κοινοτικού προγράμματος δράσης για το περιβάλλον [Επίσημη Εφημερίδα L 242 της 10.9.2002]. Με την απόφαση αυτή θεσπίζεται το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον. Ειδικότερα, καθορίζονται οι στόχοι, οι προθεσμίες και προτεραιότητες, οι άξονες προτεραιότητας της στρατηγικής προσέγγισης καθώς και τα τέσσερα πεδία δράσης, όπως αυτά περιγράφονται στην ανακοίνωση για το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον «Περιβάλλον 2010 - Το μέλλον μας, η επιλογή μας». Το αργότερο τέσσερα χρόνια μετά την έκδοση της απόφασης αυτής, θα πρέπει να αναληφθούν πρωτοβουλίες στο πλαίσιο κάθε πεδίου δράσης.

Η Επιτροπή υποβάλλει εκθέσεις αξιολόγησης στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, κατά τη διάρκεια του τέταρτου έτους εφαρμογής του προγράμματος καθώς και στο τέλος του προγράμματος.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 01.09.2011