H ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων

Πρόταση στρατηγικής για την ενίσχυση και τον επαναπροσδιορισμό των περιβαλλοντικών πολιτικών των σχετικών με τα προϊόντα, με στόχο την προαγωγή της ανάπτυξης μιας αγοράς που ευνοεί την εμπορία οικολογικότερων προϊόντων, και προώθηση δημόσιου διαλόγου για το θέμα αυτό.

ΠΡΑΞΗ

Πράσινη Βίβλος της 7ης Φεβρουαρίου 2001 σχετικά με την ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων (υπεβλήθη από την Επιτροπή) [COM(2001) 68 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Κατ' αρχήν, όλα τα προϊόντα και όλες οι υπηρεσίες εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της παρούσας Πράσινης Βίβλου.

Στην προτεινόμενη στρατηγική υπάρχει ανάγκη συμμετοχής όλων των ενδιαφερομένων μερών σε όλα τα δυνατά επίπεδα δράσης και καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής των προϊόντων. Πρέπει να προαχθεί η οικολογική αντίληψη μεταξύ των βιομηχάνων, ούτως ώστε τα κυκλοφορούντα προϊόντα να σέβονται περισσότερο το περιβάλλον. Οι διανομείς καλούνται να τοποθετούν πράσινα προϊόντα στα ράφια των καταστημάτων και να ενημερώνουν τους καταναλωτές για την ύπαρξη και τα πλεονεκτήματά τους. Οι καταναλωτές θα όφειλαν να ευνοούν, στις επιλογές τους, τα πράσινα προϊόντα και να τα χρησιμοποιούν κατά τρόπο που να παρατείνει τη διάρκεια ζωής τους και να μειώνει τις περιβαλλοντικές συνέπειές τους. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) θα μπορούσαν να συμμετάσχουν στον εντοπισμό των προβλημάτων και στην εξεύρεση λύσεων για τη δημιουργία περισσότερο φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων.

Η στρατηγική της ολοκληρωμένης πολιτικής για τα προϊόντα (ΟΠΠ) στηρίζεται στις τρεις φάσεις της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων που επηρεάζουν τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο του κύκλου ζωής των προϊόντων, δηλαδή στην εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» κατά τον καθορισμό της τιμής των προϊόντων, στην εν επιγνώσει επιλογή των καταναλωτών και στον οικολογικό σχεδιασμό των προϊόντων.

Ο καθορισμός της τιμής των προϊόντων

Η αγορά είναι σε θέση να βελτιστοποιήσει τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των προϊόντων, εάν όλες οι τιμές απηχούν το πραγματικό περιβαλλοντικό κόστος των εν λόγω προϊόντων. Κατά κανόνα δεν ισχύει αυτό ακόμη, πλην όμως η εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» θα επέτρεπε την αντιμετώπιση της έλλειψης αυτής της αγοράς, δεδομένου ότι θα επέβαλλε την ενσωμάτωση του περιβαλλοντικού κόστους στην τιμή.

Η κεντρική ιδέα της Πράσινης Βίβλου για την εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» είναι η εφαρμογή διαφοροποιημένης φορολογίας, ανάλογα με τις περιβαλλοντικές επιδόσεις των προϊόντων. Λόγου χάριν, επιβολή χαμηλότερων συντελεστών ΦΠΑ στα προϊόντα που φέρουν το οικολογικό σήμα ή θέσπιση άλλων οικολογικών φόρων και τελών.

Η αρχή της ευθύνης του παραγωγού έχει ήδη ενσωματωθεί στην οδηγία για τα οχήματα που δεν χρησιμοποιούνται πλέον καθώς και στην πρόταση για τα απορρίμματα ηλεκτρολογικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, πλην όμως είναι αναγκαίο να διευρυνθεί το πεδίο εφαρμογής της και σε άλλους τομείς.

Η εν επιγνώσει επιλογή των καταναλωτών

Η παρούσα Πράσινη Βίβλος θεωρεί ότι η εκπαίδευση των καταναλωτών (συμπεριλαμβανομένων των παιδιών) και των επιχειρήσεων αποτελεί σημαντικό μέσο για την αύξηση της ζήτησης των φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων και για την οικολογικότερη στροφή της κατανάλωσης.

Ένα άλλο μέσο ενημέρωσης των καταναλωτών συνίσταται στον εφοδιασμό τους με κατανοητές, έγκυρες και αξιόπιστες τεχνικές πληροφορίες, μέσω της επισήμανσης των προϊόντων ή μέσω άλλων πηγών πληροφοριών με εύκολη πρόσβαση. Προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, πρέπει να επισημαίνονται οι κατάλληλες συνθήκες χρήσης των προϊόντων. Το Internet και οι άλλες τεχνικές ενημέρωσης διανοίγουν νέες προοπτικές για την ανταλλαγή πληροφοριών, συμπεριλαμβανομένων των δεδομένων εκτιμήσεων και των βέλτιστων πρακτικών.

Το ευρωπαϊκό οικολογικό σήμα αποτελεί ήδη μια πηγή πληροφοριών για τους καταναλωτές, πλην όμως πρέπει να επεκταθεί το πεδίο εφαρμογής του σε περισσότερα προϊόντα. Η δημόσια χρηματοδότηση της οικολογικής επισήμανσης πρέπει να ενισχυθεί, τόσο σε ευρωπαϊκό, όσο και εθνικό επίπεδο.

Άλλα μέσα που θα μπορούσαν να ευνοήσουν την φιλική προς το περιβάλλον κατανάλωση είναι οι οικολογικοί ισχυρισμοί, οι αυτόβουλες δηλώσεις, καθώς και η επισήμανση ISO (EN, FR). τύπου III. Η Επιτροπή θα υποβάλει σύντομα τις κατευθυντήριες γραμμές για την κατάρτιση και την αξιολόγηση των αυτόβουλων δηλώσεων περιβαλλοντικού χαρακτήρα. Η παρούσα Πράσινη Βίβλος υπογραμμίζει ότι είναι επιθυμητή μια συνεργασία σε κοινοτικό επίπεδο προκειμένου να αυξηθεί η χρήση επισήμανσης ISO.

Δεδομένου ότι οι κρατικές προμήθειες αντιπροσωπεύουν το 12 % του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τους παραγωγούς προς την κατεύθυνση της αύξησης της παραγωγής οικολογικών προϊόντων, ευνοώντας τα φιλικά προς το περιβάλλον προϊόντα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μελετά την έκδοση δύο ανακοινώσεων για τις κρατικές προμήθειες σε σχέση με το περιβάλλον και για τις ορθές οικολογικές πρακτικές στις δημόσιες προμήθειες. Μελετά επίσης τη δυνατότητα παραδειγματισμού, προσδίδοντας οικολογικό χαρακτήρα στις δικές της δημόσιες αγορές και προσχωρώντας στο σύστημα EMAS.

Ο οικολογικός σχεδιασμός των προϊόντων

Προκειμένου να γενικευθεί ο οικολογικός σχεδιασμός των προϊόντων πρέπει να παράγονται και να δημοσιεύονται πληροφορίες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των προϊόντων καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους. Οι απογραφές κύκλου ζωής και οι αναλύσεις κύκλου ζωής αποτελούν ικανοποιητικά μέσα.

Η παρούσα Πράσινη Βίβλος τονίζει ότι οι κατευθυντήριες γραμμές για τον οικολογικό σχεδιασμό, καθώς και μία γενική στρατηγική ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος στη διαδικασία σχεδιασμού, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως μέσα υιοθέτησης της αντίληψης του κύκλου ζωής, στις επιχειρήσεις.

Η συνεκτίμηση των περιβαλλοντικών παραγόντων στη διαδικασία τυποποίησης είναι άκρως επιθυμητή. Η χρήση της νέας προσέγγισης για την προαγωγή του οικολογικού σχεδιασμού αποτελεί επίσης ένα πιθανό πεδίο δραστηριοποίησης.

Η παρούσα Πράσινη Βίβλος προτείνει τη συγκρότηση ομάδων μελέτης προϊόντων, αποτελούμενων από ενδιαφερόμενα μέρη· οι ομάδες αυτές θα επιδιώξουν την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων και την άρση των εμποδίων για κάθε συγκεκριμένη ομάδα προϊόντων.

Άλλα μέσα

Τα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης και ελέγχου (όπως τα συστήματα EMAS), αποτελούν σημαντικά μέσα προσδιορισμού και διαχείρισης των επιπτώσεων των προϊόντων στο περιβάλλον. Μπορούν να συμβάλουν στην γενίκευση της ΟΠΠ..

Άλλα κοινοτικά μέσα, όπως τα προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης καθώς και τα προγράμματα LIFE, μπορούν να συμβάλουν στην ΟΠΠ. Υπό την έννοια αυτή, θα ήταν επιθυμητό να ενσωματωθεί η ΟΠΠ στο 6ο πρόγραμμα πλαίσιο έρευνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η τυποποίηση και η κωδικοποίηση των περιβαλλοντικών πληροφοριών, με στόχο την εισαγωγή τους στις διαχειριστικές εκθέσεις των επιχειρήσεων αποτελούν το αντικείμενο μελέτης που δρομολόγησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Συμμετοχή στον διάλογο

Στο πλαίσιο της παρούσας Πράσινης Βίβλου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα οργανώσει συνεδριάσεις διαβουλεύσεων με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Οι διαβουλεύσεις αυτές ανακοινώνονται στη Διαδικτυακή ιστοθέση της ΓΔ Περιβάλλον (EN), όπως επίσης και οι περιλήψεις και τα συμπεράσματά τους

Τα αποτελέσματα του δημόσιου αυτού διαλόγου αποτελούν τη βάση της ανακοίνωσης της Επιτροπής για την ΟΠΠ που εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2003.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 21ης Δεκεμβρίου 2005 με τίτλο «Ένα βήμα μπροστά για την αειφόρο χρήση των πόρων - Θεματική στρατηγική για την πρόληψη της δημιουργίας και την ανακύκλωση των αποβλήτων » [COM(2005) 666 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 21ης Δεκεμβρίου 2005 με τίτλο « Θεματική στρατηγική για την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων » [COM(2005) 670 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, της 18ης Ιουνίου 2003, «Ολοκληρωμένη Πολιτική Προϊόντων - Οικοδομώντας στην συνεκτίμηση του περιβαλλοντικού κύκλου ζωής» [COM(2003) 302 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]. Στην εν λόγω ανακοίνωση εκτίθεται η κοινοτική στρατηγική για την εξασφάλιση οικολογικότερων προϊόντων. Για την επίτευξη αυτού του στόχου, δίνεται προτεραιότητα σε δύο προσεγγίσεις:

• διαμόρφωση των γενικών όρων που θα επιτρέψουν τη συνεχή βελτίωση των περιβαλλοντικών χαρακτηριστικών των προϊόντων καθ' όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους·
• εστίαση στα προϊόντα που έχουν τα μεγαλύτερα περιθώρια περιβαλλοντικών βελτιώσεων.

Στην ανακοίνωση σκιαγραφούνται διάφορα μέσα για την εφαρμογή αυτής της στρατηγικής:

• δημιουργία κατάλληλου οικονομικού και νομικού πλαισίου: συμπεριλαμβάνονται μέτρα σχετικά με τους φόρους και τις επιχορηγήσεις, την τυποποίηση, τις εθελοντικές συμφωνίες και τις δημόσιες προμήθειες·
• προαγωγή της εφαρμογής της συνεκτίμησης του κύκλου ζωής: συμπεριλαμβάνονται η ενημέρωση σχετικά με τον κύκλο ζωής, η ενσωμάτωση της διάστασης «προϊόν» στα συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, η προαγωγή της εφαρμογής της ΟΠΠ μεταξύ των επιχειρήσεων και σε σχέση με συγκεκριμένα προϊόντα·
• πληροφόρηση των καταναλωτών σχετικά με τα προϊόντα: συμπεριλαμβάνονται η προώθηση της πληρέστερης συνεκτίμησης των περιβαλλοντικών παραμέτρων στις δημόσιες προμήθειες καθώς και στις αγορές εκ μέρους των επιχειρήσεων, και μέτρα σχετικά με τα οικολογικά σήματα.

Η εν λόγω στρατηγική θα συμπληρώνεται με άλλες συγκεκριμένες δράσεις:

• πιλοτικά έργα εφαρμογής της ΟΠΠ σε συγκεκριμένα προϊόντα, όπως τα μηχανήματα που καταναλώνουν ενέργεια·
• τακτικές συνεδριάσεις των ενδιαφερόμενων μερών·
• μια μελέτη με σκοπό την αξιολόγηση της συνεκτίμησης των οικολογικών κριτηρίων στις δημόσιες προμήθειες (EN), ένα εγχειρίδιο σχετικό με τις οικολογικές δημόσιες προμήθειες που θα απευθύνεται στις δημόσιες αρχές (EN), και η συνεχής συλλογή και διάθεση πληροφοριών για τον κύκλο ζωής των προϊόντων·
• ένας διαδικτυακός τόπος με πληροφορίες για το περιβάλλον και τις δημόσιες προμήθειες (EN)·
• προσδιορισμός των προϊόντων που έχουν τα μεγαλύτερα περιθώρια περιβαλλοντικών βελτιώσεων·
• έκθεση προόδου της εφαρμογής της ΟΠΠ (προβλέπεται για το 2006 και μετά).

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 27.11.2007