Οι συμφωνίες αδειών εκμετάλλευσης που περιορίζουν τον ανταγωνισμό απαγορεύονται από τους κανόνες περί ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), ιδίως από το άρθρο 101 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) (πρώην άρθρο 81 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΣΕΚ)). Ωστόσο, στο μεγαλύτερο μέρος των περιπτώσεων, αυτές οι συμφωνίες έχουν επίσης θετικά αποτελέσματα που υπερβαίνουν τα περιοριστικά του ανταγωνισμού αποτελέσματα αυτών των συμφωνιών. Οι νέες διατάξεις, που απαρτίζονται από ένα κανονισμό με την ονομασία "απαλλαγή κατά κατηγορία" και από κατευθυντήριες γραμμές, δημιουργούν ένα χώρο ασφαλείας για το μεγαλύτερο μέρος των συμφωνιών αδειών εκμετάλλευσης.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 772/2004 της Επιτροπής, της 7ης Απριλίου 2004, για την εφαρμογή του άρθρου 81 παράγραφος 3 της συνθήκης σε ορισμένες κατηγορίες συμφωνιών μεταφοράς τεχνολογίας.

Η νομοθεσία για τη πνευματική ιδιοκτησία χορηγεί αποκλειστικά δικαιώματα στους κατόχους διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας *, πνευματικών δικαιωμάτων, δικαιωμάτων επί σχεδίου, κατατεθειμένων σημάτων και άλλων δικαιωμάτων που προστατεύονται από το νόμο. Ο κάτοχος δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας * έχει τη δυνατότητα να εμποδίσει οποιαδήποτε μη εξουσιοδοτημένη χρήση της πνευματικής του ιδιοκτησίας και να την εκμεταλλευθεί, ιδίως, παραχωρώντας την με άδεια εκμετάλλευσης σε τρίτους. Οι συμφωνίες μεταφοράς τεχνολογίας * αφορούν πράγματι στην παραχώρηση αδειών τεχνολογίας.

Αυτές οι τελευταίες βελτιώνουν γενικά την οικονομική αποτελεσματικότητα και ευνοούν τον ανταγωνισμό στο μέτρο που δύνανται να μειώσουν την επανάληψη των δράσεων έρευνας και ανάπτυξης, να παρακινήσουν τις επιχειρήσεις να ξεκινήσουν νέες δράσεις έρευνας και ανάπτυξης, να ενθαρρύνουν την καινοτομία, να διευκολύνουν τη διάδοση των τεχνολογιών και να τονώσουν τον ανταγωνισμό στις αγορές των προϊόντων. Ωστόσο, είναι δυνατόν οι συμφωνίες αδειών εκμετάλλευσης να χρησιμοποιούνται και για αντιανταγωνιστικούς σκοπούς, για παράδειγμα όταν δύο ανταγωνιστές χρησιμοποιούν μία συμφωνία αδείας εκμετάλλευσης για να μοιράσουν μεταξύ τους τις αγορές ή όταν ο κάτοχος μιας σημαντικής άδειας αποκλείει τις ανταγωνιστικές τεχνολογίες από την αγορά.

Με σκοπό την εξεύρεση της ορθής ισορροπίας μεταξύ της προστασίας του ανταγωνισμού και της προστασίας των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, ο παρών κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορία δημιουργεί ένα χώρο ασφαλείας για το μεγαλύτερο μέρος των συμφωνιών αδειών εκμετάλλευσης. Οι κατευθυντήριες γραμμές διασαφηνίζουν τον τρόπο εφαρμογής του άρθρου 101 της συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) (πρώην άρθρο 81 της συνθήκης για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (ΣΕΚ)) στις συμφωνίες που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του χώρου ασφαλείας.

Το πεδίο εφαρμογής των νέων κανόνων δεν καλύπτει μόνο τις άδειες εκμετάλλευσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και τεχνογνωσίας *, αλλά εφαρμόζεται πλέον και στα δικαιώματα επί σχεδίου και υποδειγμάτων, καθώς και στις άδειες εκμετάλλευσης των πνευματικών δικαιωμάτων επί λογισμικού. Στις περιπτώσεις που η Επιτροπή δεν διαθέτει την εξουσία να εκδώσει έναν κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία, όπως για παράδειγμα για τις συμφωνίες ομαδοποίησης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ή τη χορήγηση αδειών εκμετάλλευσης πνευματικών δικαιωμάτων γενικά, οι κατευθυντήριες γραμμές παρέχουν σαφείς προσανατολισμούς όσον αφορά τη μελλοντική πολιτική για την εφαρμογή των κανόνων. Ωστόσο, ο παρών κανονισμός δεν αφορά τις συμφωνίες αδειών εκμετάλλευσης σχετικά με την υπεργολαβία δραστηριοτήτων έρευνας και ανάπτυξης.

Ο παρών κανονισμός, για να καθορίσει τον χώρο ασφαλείας που εφαρμόζεται στις συμφωνίες αδειών εκμετάλλευσης, πραγματοποιεί ένα διαχωρισμό μεταξύ ανταγωνιστικών και μη ανταγωνιστικών επιχειρήσεων, θεωρώντας ως ανταγωνιστικές επιχειρήσεις εκείνες οι οποίες βρίσκονται σε ανταγωνισμό στη σχετική αγορά τεχνολογιών ή/και στη σχετική αγορά προϊόντων.

Ο κανονισμός ορίζει ότι απαλλάσσονται των περιορισμών του άρθρου 101 παράγραφος 1 της ΣΛΕΕ (πρώην άρθρο 81 παράγραφος 1 της ΣΕΚ) όλες οι συμφωνίες:

Αυτή η απαλλαγή χορηγείται υπό τον όρο ότι οι συμφωνίες δεν περιέχουν ορισμένους περιορισμούς που έχουν σοβαρά αντιανταγωνιστικά αποτελέσματα. Γι' αυτόν τον σκοπό, ο κανονισμός απαριθμεί μία σειρά ιδιαίτερα σοβαρών και εξαιρούμενων περιορισμών (άρθρα 4 και 5) που έχουν σοβαρά αντιανταγωνιστικά αποτελέσματα και που γι' αυτό απαγορεύονται. Δηλαδή, εξαιρείται ο,τιδήποτε δεν απαλλάσσεται ρητώς από τον κανονισμό απαλλαγής κατά κατηγορία. Απουσία ιδιαίτερα σοβαρών περιορισμών, οι επιχειρήσεις, που συνάπτουν συμφωνίες που δεν υπερβαίνουν τα σχετικά όρια των μεριδίων αγοράς, μπορούν να θεωρήσουν ότι οι συμφωνίες τους είναι συμβατές με το ευρωπαϊκό δίκαιο ανταγωνισμού.

Το μερίδιο αγοράς υπολογίζεται με βάση την αξία των πωλήσεων που πραγματοποιήθηκαν στην αγορά κατά τη διάρκεια του προηγούμενου ημερολογιακού έτους. Εάν το μερίδιο αγοράς είναι αρχικά μικρότερο ή ίσον του 20 % ή του 30 % αντιστοίχως, αλλά στη συνέχεια υπερβαίνει αυτά τα όρια, η απαλλαγή εξακολουθεί να εφαρμόζεται κατά τη διάρκεια δύο συνεχόμενων ημερολογιακών ετών μετά από το έτος κατά τη διάρκεια του οποίου το όριο του 20 % ή του 30 % ξεπεράστηκε για πρώτη φορά.

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1/2003 δίνει τη δυνατότητα στις αρχές των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) να ανακαλέσουν το ευεργέτημα της απαλλαγής κατά κατηγορία από τις συμφωνίες μεταφοράς τεχνολογίας που παράγουν αποτελέσματα ασυμβίβαστα με το άρθρο 101 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ (πρώην άρθρο 81 παράγραφος 3 της ΣΕΚ) στην αντίστοιχη επικράτειά τους, ή σε ένα μέρος της επικράτειάς τους, που παρουσιάζει όλα τα χαρακτηριστικά μίας ξεχωριστής γεωγραφικής αγοράς. Οι χώρες της ΕΕ πρέπει να διασφαλίσουν την τήρηση ενιαίας εφαρμογής των κανόνων ανταγωνισμού της ΕΕ στο σύνολο της κοινής αγοράς.

Επιπλέον, η Επιτροπή μπορεί να ανακαλέσει το ευεργέτημα του παρόντος κανονισμού, όταν:

Οι συμφωνίες ήδη εν ισχύ στις 30 Απριλίου 2004 οι οποίες τηρούν τις προϋποθέσεις απαλλαγής που προβλέπονται από τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 240/96 δεν απαγορεύονται κατά τη διάρκεια της περιόδου από 1 Μαΐου 2004 έως 31 Μαρτίου 2006.

Ο κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 772/2004 εντάσσεται στα πλαίσια του κανονισμού αριθ. 19/65/ΕΟΚ που δίνει στην Επιτροπή τη δυνατότητα, δυνάμει του άρθρου 101 παράγραφος 3 της ΣΛΕΕ, να απαλλάξει ορισμένους τύπους συμφωνιών. Ο παρών κανονισμός έχει ως σκοπό να αντικαταστήσει τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 240/96 της 31ης Ιανουαρίου 1996 που έληξε στις 30 Απριλίου 2004.

Λέξεις- κλειδιά της πράξης

Συμφωνία μεταφοράς τεχνολογίας: συμφωνία άδειας εκμετάλλευσης διπλώματος ευρεσιτεχνίας, συμφωνία άδειας εκμετάλλευσης τεχνογνωσίας, συμφωνία άδειας εκμετάλλευσης πνευματικών δικαιωμάτων επί λογισμικού ή μικτή συμφωνία άδειας εκμετάλλευσης διπλώματος ευρεσιτεχνίας, τεχνογνωσίας ή δικαιωμάτων επί λογισμικού, συμπεριλαμβανομένης κάθε συμφωνίας αυτού του τύπου που περιέχει διατάξεις σχετικά με την πώληση και την αγορά προϊόντων ή την παραχώρηση άδειας εκμετάλλευσης για άλλα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας ή την παραχώρηση δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, υπό τον όρο ότι αυτές οι διατάξεις δεν αποτελούν το κύριο αντικείμενο της συμφωνίας και ότι αυτές συνδέονται άμεσα με την παραγωγή προϊόντων που προβλέπονται στη σύμβαση. Οι παραχωρήσεις ευρεσιτεχνιών, τεχνογνωσίας, δικαιωμάτων επί λογισμικού ή συνδυασμός αυτών των στοιχείων, υπό τον όρο ότι ένα μέρος του κινδύνου που συνδέεται με την εκμετάλλευση της τεχνολογίας το επωμίζεται αυτός που την παραχωρεί, θεωρούνται επίσης συμφωνίες μεταφοράς τεχνολογίας.
Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας: τα δικαιώματα βιομηχανικής ιδιοκτησίας, η τεχνογνωσία, τα πνευματικά δικαιώματα και τα συναφή δικαιώματα.
Διπλώματα ευρεσιτεχνίας: τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, αιτήσεις για διπλώματα ευρεσιτεχνίας, υποδείγματα χρησιμότητας, αιτήσεις καταχώρισης υποδειγμάτων χρησιμότητας, σχέδια, τοπογραφίες προϊόντων ημιαγωγών, συμπληρωματικά πιστοποιητικά προστασίας για φαρμακευτικά προϊόντα ή άλλα προϊόντα για τα οποία είναι δυνατή η έκδοση συμπληρωματικών πιστοποιητικών προστασίας και πιστοποιητικά φυτοκαλλιέργειας.
Τεχνογνωσία: το σύνολο πληροφοριών πρακτικής φύσεως, μη κατοχυρωμένο με διπλώματα ευρεσιτεχνίας, που έχουν προκύψει εμπειρικά και από δοκιμές, που είναι απόρρητο (που σημαίνει ότι δεν είναι ευρύτερα γνωστό ή εύκολα προσπελάσιμο), ουσιώδες (που σημαίνει ότι περιλαμβάνει πληροφορίες οι οποίες είναι σημαντικές και χρήσιμες για την παραγωγή των προϊόντων τα οποία αφορά η σύμβαση) και προσδιορισμένο (που σημαίνει ότι περιγράφεται κατά τρόπο αρκούντως διεξοδικό ώστε να είναι δυνατόν να διαπιστωθεί αν πληροί τα κριτήρια του απόρρητου και του ουσιώδους).

Ανακοίνωση της Επιτροπής - Κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 81 της συνθήκης ΕΚ σε συμφωνίες μεταφοράς τεχνολογίας [Επίσημη Εφημερίδα C 101, 27.4.2004].

Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές έχουν ως στόχο να παράσχουν τον προσανατολισμό για την εφαρμογή του κανονισμού απαλλαγής κατά κατηγορία, καθώς και για την εφαρμογή του άρθρου 101 της ΣΛΕΕ (πρώην άρθρο 81 της ΣΕΚ) στις συμφωνίες μεταφοράς τεχνολογίας που δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής αυτού του κανονισμού. Παραδείγματος χάρη, για τις συμφωνίες ομαδοποίησης των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας ή χορήγησης αδειών εκμετάλλευσης πνευματικών δικαιωμάτων γενικά, οι κατευθυντήριες γραμμές παρέχουν σαφείς κατευθύνσεις όσον αφορά τη μελλοντική πολιτική σχετικά με την εφαρμογή των κανόνων. Ο κανονισμός απαλλαγής κατά κατηγορία και οι κατευθυντήριες γραμμές δεν θίγουν μία ενδεχόμενη παράλληλη εφαρμογή του άρθρου 102 της ΣΛΕΕ (πρώην άρθρο 82 της ΣΕΚ) στις συμφωνίες αδειών εκμετάλλευσης.

Τα αναφερθέντα κριτήρια στις παρούσες κατευθυντήριες γραμμές πρέπει να εφαρμόζονται σε συνάρτηση με τις ιδιαίτερες συνθήκες κάθε περίπτωσης, γεγονός που αποκλείει οποιαδήποτε αυτόματη εφαρμογή. Η Επιτροπή θα ελέγξει τον τρόπο εφαρμογής του κανονισμού και των κατευθυντηρίων γραμμών στα πλαίσια του νέου συστήματος εφαρμογής που θεσπίστηκε με τον κανονισμό (ΕΚ) αριθ. 1/2003, για να διαπιστώσει εάν ενδεχομένως χρειάζονται τροποποιήσεις.

Πράξη	Έναρξη ισχύος - Ημερομηνία εκπνοής	Μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη εφημερίδα
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 772/2004	1.5.2004 – 30.4.2014	-	ΕΕ L 123, 27.4.2004