Βελτίωση του ευρωπαϊκού καθεστώτος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας

Η προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας ευνοεί την καινοτομία και ενισχύει την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτό, το διπλώματα ευρεσιτεχνίας μπορούν να διαδραματίσουν κεντρικό ρόλο, επιβάλλεται ωστόσο η πραγματοποίηση ουσιαστικών μεταρρυθμίσεων σε ευρωπαϊκή κλίμακα. Εάν γίνει πραγματικότητα το κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και βελτιωθεί το υφιστάμενο σύστημα επίλυσης διαφορών, αναμένεται ότι, με τη λήψη μέτρων στήριξης, το σύστημα των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας θα καταστεί περισσότερο προσιτό και θα έχουν επιτευχθεί οικονομίες για όλους.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, της 3ης Απριλίου 2007, με τίτλο «Ενίσχυση του συστήματος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη» [COM(2007) 165 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Στην ανακοίνωση υπογραμμίζεται ότι το ισχύον ευρωπαϊκό καθεστώς διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας είναι σημαντικά δαπανηρότερο απσ τα αντίστοιχα συστήματα στην Αμερική και την Ιαπωνία. Το κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας θα ήταν πολύ ελκυστικότερο από το σημερινό σύστημα ευρωπαϊκών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, που αποτελεί ένα σύνολο από εθνικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας. Ένα ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που καλύπτει 13 χώρες είναι περίπου 11 φορές ακριβότερο σε σχέση με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας των ΗΠΑ και 13 φορές ακριβότερο σε σχέση με ιαπωνικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Το υφιστάμενο σύστημα επίλυσης διαφορών στην ΕΕ, με τον κίνδυνο πολλαπλών αντιδικιών σε διάφορα κράτη μέλη για το ίδιο δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, δημιουργεί περιττά έξοδα στα εμπλεκόμενα μέρη και ελλείψεις στην ασφάλεια δικαίου.

Οι δυσχέρειες που έχουν αντιμετωπιστεί στο πεδίο των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και, συγκεκριμένα, όσον αφορά τη δημιουργία κοινοτικού διπλώματος, ώθησαν την Επιτροπή να δρομολογήσει, το 2006, ευρεία διαβούλευση όλων των ενδιαφερομένων σχετικά με το μελλοντικό σύστημα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στην Ευρώπη. Τα αποτελέσματα της διαβούλευσης δεν αφήνουν περιθώρια αμφιβολιών ως προς την επείγουσα ανάγκη να δημιουργηθεί στην Ευρώπη ένα απλό, οικονομικό και ποιοτικό σύστημα διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

Η παρούσα ανακοίνωση αποβλέπει στον προσδιορισμό πρακτικών συμπερασμάτων από τη διαβούλευση των ενδιαφερομένων μερών, καθώς και στη δρομολόγηση, εκ μέρους του Συμβουλίου, συζητήσεων σχετικά με τη μεταρρύθμιση του συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, ιδίως σχετικά με το κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας και των δικαιοδοτικών διατάξεων. Πέραν αυτών, προτείνει διάφορα μέτρα στήριξης για τη βελτίωση του συστήματος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, όπως η ποιότητα του διπλώματος, η μετάδοση γνώσεων και τα ζητήματα εφαρμογής του δικαίου.

Κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας

Πολλά ενδιαφερόμενα μέρη συνεχίζουν να υποστηρίζουν το κοινοτικό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας, θεωρώντας το ως την προσέγγιση που θα προσέδιδε την μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας. Ωστόσο, οι ενδιαφερόμενοι ασκούν κριτική στην κοινή πολιτική προσέγγιση του Συμβουλίου, η οποία εγκρίθηκε το 2003, εξ αιτίας του υψηλού κόστους της απαιτούμενης μετάφρασης, καθώς και του υπέρμετρου συγκεντρωτισμού του προτεινόμενου δικαιοδοτικού συστήματος.

Η Επιτροπή εκτιμά ότι είναι εφικτή η δημιουργία ενός γνήσια ανταγωνιστικού και ελκυστικού κοινοτικού διπλώματος ευρεσιτεχνίας, υπό τον όρο ότι θα υπάρξει η απαιτούμενη πολιτική βούληση. Οι ανησυχίες ως προς την εξαιρετικά συγκεντρωτική δικαιοδοσία θα πρέπει να συνεκτιμηθούν στο πλαίσιο της δημιουργίας ενιαίου συστήματος δικαιοδοσίας για ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας ευρωπαϊκής κλίμακας. Όσον αφορά το κόστος των μεταφράσεων, η Επιτροπή θα διερευνήσει μαζί με τα κράτη μέλη δυνατότητες και τρόπους βελτίωσης του γλωσσικού καθεστώτος, με στόχο τον περιορισμό του κόστους της μετάφρασης και με παράλληλη βελτίωση της ασφάλειας δικαίου.

Δικαιοδοτικό σύστημα

Σήμερα, κάθε αντιδικία που προκύπτει από ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας που έχει εκδοθεί από το ευρωπαϊκό γραφείο διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας (DE) (EN) (FR) μπορεί να εκδικαστεί από τα εθνικά δικαστήρια. Τούτο οφείλεται στο γεγονός ότι καθένα από τα εν λόγω διπλώματα αντιστοιχεί σε ένα σύνολο εθνικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, υπαγόμενων στους κανόνες των κρατών που αποτελούν συμβαλλόμενα μέρη του ευρωπαϊκού γραφείου διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και ορίζονται στην αίτηση για δίπλωμα ευρεσιτεχνίας. Σε περίπτωση απουσίας ενιαίας δικαιοδοσίας, οι αντιδικίες αντιμετωπίζονται σύμφωνα με τους εκάστοτε εθνικούς νόμους και διαδικασίες.

Η κατάσταση αυτή προκαλεί δυσχέρειες που επηρεάζουν τη νομική ασφάλεια και παρεμποδίζουν τη λήψη αποφάσεων οικονομικού χαρακτήρα σχετικά με προϊόντα που προστατεύονται από διπλώματα ευρεσιτεχνίας:

• πολλαπλές αντιδικίες: το ίδιο ζήτημα μπορεί να εγερθεί ενώπιον περισσοτέρων του ενός εθνικών δικαστηρίων, με αποτέλεσμα τη δημιουργία περίπλοκων καταστάσεων για κάθε ανταγωνιζόμενο·
• σημαντικό κόστος: τα ενδιαφερόμενα μέρη καλούνται να καταβάλουν τα δικαστικά έξοδα καθώς και τις αμοιβές δικηγόρων και εμπειρογνωμόνων σε όλες τις χώρες όπου έχει εγερθεί το ζήτημα·
• ασυμβατότητες: τα δικαστήρια πραγματεύονται τις υποθέσεις ανάλογα με την εκάστοτε εθνική δικαιοδοσία, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε διαφορετικά αποτελέσματα, ενίοτε δε αντιφατικά·
• επιλογή μέσου: διαθέτοντας τη δυνατότητα επιλογής δικαιοδοτικού συστήματος, τα μέρη τείνουν να ευνοήσουν εκείνο που συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες ευνοϊκής μεταχείρισης του ζητήματος σε σχέση με τα συμφέροντά τους.

Το μείζον πλεονέκτημα ενός ενοποιημένου δικαιοδοτικού συστήματος όσον αφορά το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας συνίσταται στην εξοικονόμηση που θα επιτευχθεί υπέρ των εμπλεκόμενων μερών σε μια αντιδικία. Οι σχετικές δαπάνες είναι σήμερα υπερβολικές και ευμετάβλητες, λόγω της επίδρασης διαφόρων παραγόντων, ιδίως της περιπλοκότητας της εκάστοτε περίπτωσης, των τεχνικών πτυχών και των επίδικων ποσών. Οι δαπάνες αυτές επηρεάζουν κυρίως τους μεμονωμένους εφευρέτες και τις ΜΜΕ που μπορούν έτσι να αποθαρρυνθούν ως προς την επιδίωξη προστασίας με διπλώματα ευρεσιτεχνίας και, γενικότερα, επενδύσεων στην έρευνα και την ανάπτυξη.

Συζήτηση σχετικά με το νέο δικαιοδοτικό σύστημα

Τα κράτη μέλη συμφωνούν στην ανάγκη εγκαθίδρυσης ενός δικαιοδοτικού συστήματος για διπλώματα ευρεσιτεχνίας σε ευρωπαϊκή κλίμακα, που θα μπορούσε να εγγυηθεί καλή σχέση κόστους-αποτελέσματος, νομική ασφάλεια και εγγύτητα στους χρήστες. Ωστόσο, οι συζητήσεις, που έχουν διεξαχθεί επί του θέματος αυτού έχουν αποκαλύψει την ύπαρξη διαφορετικών απόψεων περί του πρακτέου.

Από τις πρόσφατες συζητήσεις με τα κράτη μέλη προκύπτουν διαφορετικές απόψεις όσον αφορά τις δικαιοδοτικές διατάξεις: αφενός τα κράτη μέλη που υποστηρίζουν το σχέδιο συμφωνίας για τη διευθέτηση-επίλυση των αντιδικιών όσον αφορά τα ευρωπαϊκά δικαιώματα ευρεσιτεχνίας στο πλαίσιο της σύμβασης για το ευρωπαϊκό δίπλωμα ευρεσιτεχνίας (EPLA) (DE) (EN) (FR), η οποία προσβλέπει στη δημιουργία ενιαίου συστήματος για τις αντιδικίες όσον αφορά τα ευρωπαϊκά συστήματα ευρεσιτεχνίας και, αφετέρου, τα κράτη μέλη που ευνοούν την θέσπιση ειδικής κοινοτικής δικαιοδοσίας για τις αντιδικίες που αφορούν τα ευρωπαϊκά και κοινοτικά διπλώματα ευρεσιτεχνίας, βάσει της Συνθήκης.

Στις συγκεκριμένες περιστάσεις, η Επιτροπή εκτιμά ότι η συναίνεση θα μπορούσε να στηριχθεί σε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που θα συνδύαζε στοιχεία του EPLA και κοινοτικής δικαιοδοσίας. Η κατεύθυνση αυτή θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα ενιαίο σύστημα δικαιοδοσίας με αρμοδιότητα για τις αντιδικίες στα ευρωπαϊκά διπλώματα ευρεσιτεχνίας και τα μελλοντικά κοινοτικά. Ένα τέτοιο δικαστικό σύστημα θα μπορούσε να εμπνέεται από το μοντέλο του EPLA και να προαγάγει αρμονική ολοκλήρωση στην κοινοτική δικαιοδοσία. Σε πρώτη φάση, οι εργασίες θα πρέπει να επικεντρωθούν στην επίτευξη συναίνεσης μεταξύ των κρατών μελών γύρω από τις εν λόγω αρχές.

Η δικαιοδοσία θα πρέπει να διαθέτει αρμοδιότητα για τις αγωγές για παραποίηση/ απομίμηση, καθώς και για τις συναφείς αγωγές όπως για τις αγωγές για αποζημίωση. Η δικαιοδοσία θα πρέπει να εξασφαλίζει κατάλληλο βαθμό εγγύτητας στα ενδιαφερόμενα μέρη και να περιλαμβάνει περιορισμένο αριθμό δικαστηρίων πρώτης βαθμίδας, καθώς και ένα εντελώς συγκεντρωτικό εφετείο που καλείται να εξασφαλίζει την ομοιομορφία ως προς την ερμηνεία. Τα δικαστήρια θα μπορούν να χρησιμοποιούν τις υφιστάμενες εθνικές δομές, θα οφείλουν όμως να αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του ενιαίου δικαιοδοτικού συστήματος.

Τα πρωτοβάθμια δικαστήρια και το εφετείο θα πρέπει να εργάζονται βάσει κοινού κανονισμού διαδικασίας που θα βασίζεται στις βέλτιστες πρακτικές των κρατών μελών.

Οι δικαστές που υπάγονται στη δικαιοδοσία όσον αφορά τα δικαιώματα ευρεσιτεχνίας πρέπει να είναι καταρτισμένοι από νομική και τεχνική άποψη και να διαθέτουν πλήρη νομική ανεξαρτησία.

Τέλος, η δικαιοδοσία όσον αφορά διπλώματα ευρεσιτεχνίας οφείλει να σέβεται το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων ως τελικό κριτή σε θέματα ευρωπαϊκού δικαίου, συμπεριλαμβανομένων των υποθέσεων που σχετίζονται με το κοινοτικό κεκτημένο (το κοινοτικό νομοθετικό σώμα) και την ισχύ των μελλοντικών κοινοτικών διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας.

Μέτρα στήριξης που αποβλέπουν στη βελτίωση του συστήματος των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας

Αποβλέποντας στην προώθηση ενός αξιόπιστου συστήματος διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας, η Επιτροπή προτείνει τα ακόλουθα μέτρα στήριξης:

• εγγύηση της ποιότητας των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας: αυστηρά κριτήρια απόκτησης διπλώματος ευρεσιτεχνίας πρέπει να διατηρήσουν την υψηλή ποιότητα των ευρωπαϊκών διπλωμάτων. Η συνεργασία μεταξύ των γραφείων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση του κόστους και στη συντόμευση του χρόνου έκδοσής τους·
• υποστήριξη των ΜΜΕ: οι ΜΜΕ θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε όλες τις απαραίτητες συμβουλευτικές υπηρεσίες όσον αφορά τα διπλώματα. Η Επιτροπή υποστηρίζει εν προκειμένω τα έργα στήριξης στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας PRO INNO Europe (EN) και του προγράμματος πλαισίου ανταγωνιστικότητα και καινοτομία ·
• βελτίωση της μεταφοράς τεχνολογίας και γνώσεων: μεταξύ των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων αφενός και των επιχειρήσεων και κέντρων έρευνας αφετέρου·
• σεβασμός των δικαιωμάτων του διπλώματος ευρεσιτεχνίας: το νομικό πλαίσιο σχετικά με τα διπλώματα θα πρέπει να ενισχυθεί, λαμβάνοντας υπόψη τα διαφορετικά μέσα επίλυσης των διαφορών, συμπεριλαμβανομένων των εναλλακτικών συστημάτων επίλυσης διαφορών, της ασφάλισης νομικής προστασίας σε περίπτωση αντιδικίας όσον αφορά τα διπλώματα και τους διεθνείς κανόνες.

Γενικό πλαίσιο

Η προαγωγή των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) και ιδίως των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας εντάσσεται στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβόνας για την ανάπτυξη και την απασχόληση δεδομένου ότι αξιοποιεί το ρόλο της καινοτομίας ως κινητήριας δύναμης για την ευρωπαϊκή ανάπτυξη.

Για το 2008 προβλέπεται χωριστή και πλήρης ανακοίνωση όσον αφορά τα δικαιώματα διανοητικής διαδικασίας (ΔΔΙ). Η ανακοίνωση αυτή θα συμπληρώσει τη σημερινή και θα θίξει τα κύρια ζητήματα μη νομοθετικού και οριζόντιου χαρακτήρα σε όλα τα πεδία της διανοητικής ιδιοκτησίας.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 22.06.2007