Το άμεσο αποτέλεσμα του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Απόφαση του Δικαστηρίου, Van Gend en Loos κατά Netherlands Inland Revenue Administration — η θεμελιώδης αρχή του άμεσου αποτελέσματος

ΤΙ ΘΕΣΠΙΖΕΙ Η ΔΙΚΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΦΑΣΗ;

• Στην απόφασή του, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (το Δικαστήριο) κατοχυρώνει το άμεσο αποτέλεσμα του δικαίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ).
• Η απόφαση αυτή αναφέρει ότι το δίκαιο της ΕΕ δεν δημιουργεί μόνο υποχρεώσεις στα κράτη μέλη της ΕΕ, αλλά και δικαιώματα για ιδιώτες. Επομένως, οι ιδιώτες μπορούν να αξιοποιούν τα δικαιώματα αυτά και να επικαλούνται άμεσα το δίκαιο της ΕΕ σε εθνικά και ευρωπαϊκά δικαστήρια, ανεξάρτητα από το κριτήριο του εθνικού δικαίου (δηλαδή, από το αν υπάρχει ένδικο μέσο με βάση το εθνικό δίκαιο).

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Οριζόντιο και κάθετο άμεσο αποτέλεσμα

Το άμεσο αποτέλεσμα έχει δύο πτυχές: το κάθετο αποτέλεσμα και το οριζόντιο αποτέλεσμα.

• Το κάθετο άμεσο αποτέλεσμα ισχύει στις σχέσεις μεταξύ των ιδιωτών και της χώρας. Αυτό σημαίνει ότι οι ιδιώτες μπορούν να επικαλεστούν μια διάταξη του δικαίου της ΕΕ έναντι του κράτους.
• Το οριζόντιο άμεσο αποτέλεσμα ισχύει στις σχέσεις μεταξύ των ιδιωτών. Αυτό σημαίνει ότι ένας ιδιώτης μπορεί να επικαλεστεί μια διάταξη του δικαίου της ΕΕ έναντι ενός άλλου ιδιώτη.
• Ανάλογα με τον τύπο της πράξης, το Δικαστήριο αποδέχτηκε είτε ένα πλήρες άμεσο αποτέλεσμα (δηλαδή ένα οριζόντιο άμεσο αποτέλεσμα και ένα κάθετο άμεσο αποτέλεσμα) είτε ένα μερικό άμεσο αποτέλεσμα (που περιορίζεται σε ένα κάθετο άμεσο αποτέλεσμα).

Άμεσο αποτέλεσμα και πρωτογενές δίκαιο

• Όσον αφορά το πρωτογενές δίκαιο, το Δικαστήριο κατοχύρωσε την αρχή του άμεσου αποτελέσματος στην απόφαση Van Gend en Loos. Ωστόσο, το Δικαστήριο ανέφερε ως προϋπόθεση ότι οι υποχρεώσεις πρέπει να είναι σαφείς, συγκεκριμένες και χωρίς αιρέσεις και ότι δεν πρέπει να απαιτούν συμπληρωματικά μέτρα, εθνικής ή ευρωπαϊκής φύσης.
• Στην απόφαση Becker, το Δικαστήριο αρνείται το άμεσο αποτέλεσμα εφόσον οι χώρες διαθέτουν ένα περιθώριο εκτιμήσεως σχετικά με την εφαρμογή της συγκεκριμένης διάταξης ακόμα και αν αυτό το περιθώριο είναι μικρό. Στην υπόθεση Kaefer και Procacci κατά Γαλλικού Δημοσίου, το Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι η συγκεκριμένη διάταξη ήταν ανεπιφύλακτη γιατί δεν άφηνε στα κράτη μέλη κανένα περιθώριο εκτιμήσεως και, ως εκ τούτου, είχε άμεσο αποτέλεσμα.

Άμεσο αποτέλεσμα και παράγωγο δίκαιο

Η αρχή του άμεσου αποτελέσματος σχετίζεται επίσης με πράξεις παράγωγου δικαίου, δηλαδή πράξεις που εκδίδονται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, όπως κανονισμοί, οδηγίες και αποφάσεις, που απορρέουν από τις αρχές και τους στόχους που καθορίζονται στις συνθήκες. Ωστόσο, η εφαρμογή του άμεσου αποτελέσματος εξαρτάται από τον τύπο της πράξης.

• Οι κανονισμοί εφαρμόζονται άμεσα στα κράτη μέλη, όπως ορίζεται στο άρθρο 288 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και, ως εκ τούτου, έχουν άμεσο αποτέλεσμα. Ωστόσο, σύμφωνα με τις γενικές αρχές, αυτό ισχύει μόνο υπό την προϋπόθεση ότι οι κανόνες είναι επαρκώς σαφείς, ακριβείς και σχετικοί με την κατάσταση του μεμονωμένου διαδίκου (άμεσο αποτέλεσμα όπως διευκρινίζεται από την απόφαση του δικαστηρίου Politi κατά Ministero delle finanze).
• Οι οδηγίες είναι πράξεις που απευθύνονται σε κράτη μέλη και πρέπει να μεταφερθούν στο εθνικό δίκαιο. Ωστόσο, το Δικαστήριο αναγνωρίζει, σε ορισμένες περιπτώσεις, άμεσο αποτέλεσμα για να προστατεύσει τα δικαιώματα των ιδιωτών. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο αναφέρει στην απόφασή του Van Duyn κατά Home Office ότι μια οδηγία έχει άμεσο αποτέλεσμα όταν οι διατάξεις της είναι χωρίς αιρέσεις και επαρκώς σαφείς και συγκεκριμένες και όταν το κράτος μέλος της ΕΕ δεν έχει μεταφέρει την οδηγία εντός της προθεσμίας. Ωστόσο, το άμεσο αποτέλεσμα μπορεί να έχει μόνο άμεσο κάθετο αποτέλεσμα· τα κράτη μέλη οφείλουν να εφαρμόζουν οδηγίες, όμως ένα κράτος μέλος δεν μπορεί να επικαλεστεί οδηγία κατά προσώπου (βλέπε τη δικαστική απόφαση Ratti).
• Οι αποφάσεις μπορούν να έχουν άμεσο αποτέλεσμα όταν αναφέρουν ένα κράτος μέλος ως αποδέκτη. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο αναγνωρίζει μόνο ένα άμεσο κάθετο αποτέλεσμα (απόφαση Hansa Fleisch κατά Landrat des Kreises Schleswig-Flensburg).
• Διεθνείς συμφωνίες. Στην απόφαση Demirel κατά Stadt Schwäbisch Gmünd, το Δικαστήριο αναγνώρισε άμεσο αποτέλεσμα σε ορισμένες συμφωνίες βάσει των ίδιων κριτηρίων που προσδιορίστηκαν στην υπόθεση Van Gend en Loos.
• Οι γνώμες και οι συστάσεις δεν έχουν δεσμευτική νομική ισχύ. Συνεπώς, δεν έχουν άμεσο αποτέλεσμα.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Παράλληλα με την υπεροχή του δικαίου της ΕΕ (που είναι επίσης γνωστή και ως προβάδισμα), το άμεσο αποτέλεσμα είναι θεμελιώδης αρχή του δικαίου της ΕΕ.

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Απόφαση του Δικαστηρίου της 5ης Φεβρουαρίου 1963, NV Algemene Transport- en Expeditie Onderneming van Gend en Loos κατά Netherlands Inland Revenue Administration, C-26/62, ECLI:EU:C:1963:1.

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Απόφαση του Δικαστηρίου της 10ης Νοεμβρίου 1992, Hansa Fleisch Ernst Mundt GmbH & Co. KG κατά Landrat des Kreises Schleswig-Flensburg, C-156/91, ECLI:EU:C:1992:423.

Απόφαση του Δικαστηρίου της 12ης Δεκεμβρίου 1990, Peter Kaefer και Andréa Procacci κατά Γαλλικού Δημοσίου, Συνεκδικασθείσες υποθέσεις C-100/89 και C-101/89, ECLI:EU:C:1990:456.

Απόφαση του Δικαστηρίου της 30ής Σεπτεμβρίου 1987, Meryem Demirel κατά Stadt Schwäbisch Gmünd, C-12/86, ECLI:EU:C:1987:400.

Απόφαση του Δικαστηρίου της 19ης Ιανουαρίου 1982, Ursula Becker κατά Finanzamt Münster-Innenstadt, C-8/81, ECLI:EU:C:1982:7.

Απόφαση του Δικαστηρίου της 5ης Απριλίου 1979, Εισαγγελική Αρχή κατά Tullio Ratti, C-148/78, ECLI:EU:C:1979:110.

Απόφαση του Δικαστηρίου της 4ης Δεκεμβρίου 1974, Yvonne van Duyn κατά Home Office, C-41-74, ECLI:EU:C:1974:133.

Απόφαση του Δικαστηρίου της 14ης Δεκεμβρίου 1971, Politi s.a.s. κατά Υπουργείου Οικονομικών της Ιταλικής Δημοκρατίας, C-43/71, ECLI:EU:C:1971:122.

τελευταία ενημέρωση 25.11.2022