Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:

Άρθρο 288 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) – οδηγίες

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ;

Ορίζει τα διάφορα είδη νομικών πράξεων που μπορεί να εγκρίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), συμπεριλαμβανομένων των οδηγιών.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

• Οι οδηγίες αποτελούν μέρος του παράγωγου δικαίου της ΕΕ. Επομένως, εγκρίνεται από τα θεσμικά όργανα της ΕΕ βάσει των ιδρυτικών συνθηκών. Αφού εγκριθούν σε επίπεδο ΕΕ, έπειτα μεταφέρονται από τα κράτη μέλη της ΕΕ ώστε να γίνουν νόμος στα κράτη μέλη.
• Για παράδειγμα, η οδηγία 2003/88/ΕΚ (βλ. σύνοψη) για την οργάνωση του χρόνου εργασίας καθορίζει υποχρεωτικές περιόδους ανάπαυσης και όριο όσον αφορά τον επιτρεπόμενο χρόνο εργασίας ανά εβδομάδα στην ΕΕ.
• Ωστόσο, εναπόκειται στο κάθε κράτος μέλος να εκπονήσει τους δικούς του νόμους για να καθορίσει πώς θα εφαρμόσει αυτούς τους κανόνες.

Δεσμευτική πράξη γενικής ισχύος

• Το άρθρο 288 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ δηλώνει ότι μια οδηγία δεσμεύει κάθε κράτος μέλος στο οποίο απευθύνεται (ένα, πολλά ή όλα), όσον αφορά το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, αλλά αφήνει την επιλογή του τύπου και των μέσων στην αρμοδιότητα των εθνικών αρχών.
• Η οδηγία διαφέρει από έναν κανονισμό ή από μια απόφαση επειδή:
  • σε αντίθεση με τον κανονισμό που, αφού τεθεί σε ισχύ, εφαρμόζεται απευθείας στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών, η οδηγία δεν έχει άμεση εφαρμογή στα κράτη μέλη, πρέπει να μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο πριν να εφαρμοστεί στο κάθε κράτος μέλος·
  • σε αντίθεση με την απόφαση, η οδηγία έχει γενική εφαρμογή.

Υιοθεσία

• Μια οδηγία μπορεί να εκδίδεται βάσει νομοθετικής διαδικασίας. Πρόκειται, δηλαδή, για νομοθετική πράξη που εκδίδεται από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας ή μόνο από το Συμβούλιο στο πλαίσιο ειδικών νομοθετικών διαδικασιών· σε αυτήν την περίπτωση το Κοινοβούλιο πρέπει να δώσει τη συγκατάθεσή του ή να ζητηθεί η γνώμη του.
• Μια οδηγία μπορεί επίσης να εγκριθεί μέσω μιας μη νομοθετικής διαδικασίας, όπως στην περίπτωση της οδηγίας (ΕΕ) 2017/159 για την υλοποίηση της συμφωνίας για την εφαρμογή της σύμβασης της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας του 2007 σχετικά με την εργασία στον τομέα της αλιείας που αποτελεί μη νομοθετική πράξη.

Υποχρεωτική μεταφορά στο εθνικό δίκαιο

• Για να ισχύσει μια οδηγία σε εθνικό επίπεδο, τα κράτη μέλη πρέπει να εγκρίνουν νόμο για τη μεταφορά της στο εθνικό δίκαιο. Αυτό το εθνικό μέτρο οφείλει να επιτύχει τους στόχους που ορίζονται στην οδηγία. Οι εθνικές αρχές οφείλουν να κοινοποιούν αυτά τα μέτρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
• Η μεταφορά μιας οδηγίας στο εθνικό δίκαιο πρέπει να πραγματοποιείται εντός της προθεσμίας που καθορίζεται κατά την έκδοσή της (συνήθως εντός 2 ετών).
• Σε περίπτωση που μια χώρα δεν μεταφέρει μια οδηγία στο εθνικό της δίκαιο, η Επιτροπή μπορεί να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει και να προσφύγει εναντίον αυτής της χώρας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (η μη εκτέλεση της δικαστικής απόφασης στην περίπτωση αυτή μπορεί να επιφέρει νέα καταδίκη, η οποία μπορεί να καταλήξει στην επιβολή προστίμων).
• Βάσει του άρθρου 260, παράγραφος 3, όταν ένα κράτος μέλος παρέβη την υποχρέωσή του να ανακοινώσει τα μέτρα μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο μιας οδηγίας, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από το κράτος μέλος να πληρώσει πρόστιμο.

Μέγιστα και ελάχιστα επίπεδα εναρμόνισης

• Είναι σημαντικό να γίνεται διάκριση μεταξύ απαιτήσεων ελάχιστου και μέγιστου (ή πλήρους) επιπέδου εναρμόνισης στις οδηγίες.
• Σε περίπτωση ελάχιστου επιπέδου εναρμόνισης, μια οδηγία θεσπίζει ελάχιστα πρότυπα, συχνά αναγνωρίζοντας το γεγονός ότι τα νομικά συστήματα ορισμένων κρατών μελών έχουν ήδη καθορίσει αυστηρότερα πρότυπα. Σε αυτήν την περίπτωση, τα κράτη μέλη έχουν δικαίωμα να θέσουν αυστηρότερα πρότυπα από τα πρότυπα που καθορίζονται στην οδηγία.
• Σε περίπτωση μέγιστου επιπέδου εναρμόνισης, τα κράτη μέλη πρέπει να θεσπίσουν κανόνες με τα ελάχιστα και τα μέγιστα πρότυπα που ορίζει η οδηγία.

Προστασία ατόμων στην περίπτωση εσφαλμένης ή μη μεταφοράς οδηγιών

• Κατ’ αρχήν, η οδηγία τίθεται σε ισχύ μόνον αφού μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο. Ωστόσο, το Δικαστήριο θεωρεί ότι οδηγία που δεν έχει μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο μπορεί να παράγει άμεσα ορισμένα αποτελέσματα, όταν:
  • η μεταφορά στο εθνικό δίκαιο δεν πραγματοποιήθηκε ή πραγματοποιήθηκε εσφαλμένα·
  • οι διατάξεις της οδηγίας έχουν διατυπωθεί άνευ όρων και είναι αρκούντως σαφείς και ακριβείς·
  • οι όροι της οδηγίας παρέχουν δικαιώματα σε ιδιώτες.
• Όταν πληρούνται αυτοί οι όροι, τα άτομα μπορούν να επικαλεστούν την οδηγία κατά κράτους μέλους ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Ωστόσο, εάν μια οδηγία δεν έχει μεταφερθεί στο εθνικό δίκαιο, οι ιδιώτες δεν μπορούν να την επικαλεστούν για υποβολή αξιώσεων κατά άλλων ιδιωτών σχετικά με το άμεσο αποτέλεσμά της (η δικαστική απόφαση στην υπόθεση C-41/74 Yvonne van Duyn κατά Home Office αποτελεί παράδειγμα κάθετου άμεσου αποτελέσματος).*, και η δικαστική απόφαση στην υπόθεση C-152/84 M. H. Marshall κατά Southampton and South-West Hampshire Area Health Authority (Teaching) αποτελεί παράδειγμα έλλειψης οριζόντιου άμεσου αποτελέσματος*).
• Επίσης, το Δικαστήριο παρέχει, υπό ορισμένους όρους, στους ιδιώτες τη δυνατότητα αποζημίωσης από το κράτος σε περίπτωση ανεπαρκούς ή καθυστερημένης μεταφοράς οδηγιών (για παράδειγμα, η δικαστική απόφαση στην υπόθεση C-6/90 Francovich).

Καθυστερήσεις στη μεταφορά

• Για τη διασφάλιση της ορθής εφαρμογής του δικαίου της ΕΕ προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων, η Επιτροπή παρακολουθεί τη μεταφορά ώστε να διασφαλίζει ότι υλοποιείται, ότι είναι ορθή και πλήρης με σκοπό την επίτευξη των επιδιωκόμενων αποτελεσμάτων, και ότι έχει ολοκληρωθεί μέχρι την καθορισμένη προθεσμία.
• Η ΕΕ έχει θέσει έναν στόχο για τη μείωση του ελλείμματος μεταφοράς – τη διαφορά μεταξύ του αριθμού των οδηγιών που εγκρίνονται από την ΕΕ και του αριθμού των οδηγιών που έχουν μεταφερθεί από τα κράτη μέλη – στο 1 %. Ένας πίνακας αποτελεσμάτων για τις μεταφορές επικαιροποιείται κάθε χρόνο στο πλαίσιο του πίνακα αποτελεσμάτων της ενιαίας αγοράς και βρίσκεται στην ενότητα σχετικά με τις επιδόσεις ανά εργαλείο διακυβέρνησης, όπου διατίθενται πληροφορίες για την ΕΕ συνολικά και αναλυτικά ανά κράτος μέλος.

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Για περισσότερες πληροφορίες, δείτε:

• Δίκαιο (δικτυακός τόπος Ευρωπαϊκής Ένωσης).

ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέρος έκτο — Θεσμικές και δημοσιονομικές διατάξεις — Τίτλος I — Θεσμικές διατάξεις — Κεφάλαιο 2 — Νομικές πράξεις της Ένωσης, διαδικασίες θέσπισης και άλλες διατάξεις — Τμήμα 1 — Οι νομικές πράξεις της Ένωσης — Άρθρο 288 (πρώην άρθρο 249 της ΣΕΚ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 171–172).

τελευταία ενημέρωση 16.03.2022