Πράσινη Βίβλος με θέμα «Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη διαφάνεια»

H παρούσα Πράσινη Βίβλος εγκαινίασε δημόσια διαβούλευση που αφορά τρία θέματα, στόχος των οποίων είναι η βελτίωση της διαφάνειας κατά τη διαδικασία λήψεως αποφάσεων, την αναγκαιότητα θέσπισης ενός περισσότερο δομημένου πλαισίου το οποίο θα διέπει τις δραστηριότητες των ενδιαφερομένων κύκλων, τη διερεύνηση εναρμονισμένης πληροφόρησης σχετικά με τις διαβουλεύσεις της κοινωνίας των πολιτών από την Επιτροπή και την υποχρέωση διάδοσης πληροφοριών για τους δικαιούχους των κοινοτικών κεφαλαίων που αποτελούν αντικείμενο επιμερισμένης διαχείρισης.Η πρόθεση ήταν η εισαγωγή μιας σειράς μέτρων τα οποία έχει ήδη θεσπίσει η Επιτροπή από τη Λευκή Βίβλο για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση, ειδικότερα δε, σε θέματα διαφάνειας και ανοικτών διαδικασιών.

ΠΡΑΞΗ

Πράσινη Βίβλος της 3ης Μαΐου του 2006 – Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη διαφάνεια [COM (2006) 194 τελικό – Επίσημη Εφημερίδα C 151 of 29.6.2006].

ΣΥΝΟΨΗ

Κατά την έναρξη της πρωτοβουλίας για τη διαφάνεια, στις 9 Νοεμβρίου 2005, η Επιτροπή προέβη σε διάκριση μεταξύ των ακόλουθων τριών τομέων δράσης:

• της παροχής πληρέστερων πληροφοριών σχετικά με τη διαχείριση και τη χρήση κοινοτικών κονδυλίων·
• της δεοντολογίας στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα·
• του πλαισίου στο οποίο οι ομάδες πίεσης και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών* ασκούν τις δραστηριότητές τους.

Στον τομέα των χρηματοδοτήσεων, δημιούργησε έναν δικτυακό τόπο αποσκοπώντας στον αποτελεσματικότερο έλεγχο της χρησιμοποίησης των κεφαλαίων της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα οποία αποτελούν αντικείμενο επιμερισμένης διαχείρισης.

Μια δεύτερη σειρά μέτρων κατέστησε δυνατή την εκ νέου έναρξη συνομιλιών με τα άλλα θεσμικά ευρωπαϊκά όργανα σχετικά με:

• τους δεοντολογικούς κανόνες και τις προδιαγραφές που οφείλουν να τηρούν οι πολιτικοί εντολοδόχοι των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων·
• την αναθεώρηση της νομοθεσίας της σχετικής με την πρόσβαση στα έγγραφα·
• την αναθεώρηση του νομικού πλαισίου που διέπει τις δραστηριότητες της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας καταπολέμησης της απάτης (OLAF).

Τέλος, όσον αφορά την τελευταία σειρά μέτρων, η Επιτροπή εντόπισε τρεις σημαντικές πτυχές της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τη διαφάνεια που πρέπει να αναπτυχθούν με βάση μια ανοιχτή δημόσια διαβούλευση και αποτελούν αντικείμενο της παρούσας Πράσινης Βίβλου.

Τα ενδιαφερόμενα μέρη κλήθηκαν να υποβάλουν τη γνώμη τους όσον αφορά τα τρία αυτά θέματα. Η διαβούλευση ξεκίνησε στις 3 Μαΐου και ολοκληρώθηκε στις 31 Αυγούστου 2006. Όλες οι συνεισφορές δημοσιεύθηκαν στον δικτυακό τόπο της Επιτροπής.

Διαφάνεια και εκπροσώπηση των συμφερόντων (lobbying)

Η πολιτική πού ακολουθεί η Επιτροπή στον τομέα της διαφάνειας των ενεργειών εκπροσώπησης των συμφερόντων* βασίζεται σε δύο κατηγορίες διαφορετικού είδους μέτρων : αφενός μεν, τις πληροφορίες όσον αφορά τις σχέσεις μεταξύ των ομάδων συμφερόντων και της Επιτροπής, οι οποίες παρέχονται στο ευρύ κοινό ώστε να υπάρχει η δυνατότητα εξωτερικού ελέγχου, αφετέρου δε, τους κανόνες σε θέματα ακεραιότητας που διέπουν τη συμπεριφορά την οποία οφείλουν να επιδεικνύουν τόσο τα πρόσωπα τα συμφέροντα των οποίων εκπροσωπούνται όσο και εκείνα που τα εκπροσωπούν*.

Δεδομένου ότι πρόκειται για μέσα ενίσχυσης του εξωτερικού ελέγχου, προτείνεται ένας ορισμένος αριθμός επιλογών:

• η παροχή πληρέστερων πληροφοριών σχετικά με τα άτομα που συνέβαλαν στην εκπόνηση μιας πολιτικής ή ενός νομικού πλαισίου·
• η θέση σε λειτουργία ενός συστήματος καταχώρησης βασιζόμενου στην παροχή κινήτρων.

Όσον αφορά το πρώτο σημείο, η Επιτροπή θα μεριμνήσει ώστε, στο πλαίσιο των δημοσίων διαβουλεύσεων, να ζητείται συστηματικά από τις ομάδες συμφερόντων να παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τους επιδιωκόμενους στόχους τους, τις πηγές χρηματοδότησής τους και τα συμφέροντα που εκπροσωπούν χρησιμοποιώντας ένα ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο.

Η Επιτροπή εξετάζει επίσης τη δυνατότητα εκπόνησης και διαχείρισης ενός συστήματος προαιρετικής καταχώρησης στο Διαδίκτυο όλων των ομάδων συμφερόντων ή των εκπροσώπων συμφερόντων που επιθυμούν να ζητείται η γνώμη τους όσον αφορά τις κοινοτικές πρωτοβουλίες. Προϋπόθεση για να συμπεριληφθούν στο σύστημα αυτό καταχώρησης, οι ομάδες συμφερόντων ή οι εκπρόσωποι συμφερόντων είναι να παρέχουν πληροφορίες για τα πρόσωπα που εκπροσωπούν, την αποστολή τους και τον τρόπο χρηματοδότησής τους. Οφείλουν επίσης να δεσμευθούν ότι αποδέχονται έναν κώδικα δεοντολογίας.

Η Επιτροπή η οποία δεν θεωρεί κατάλληλο ένα σύστημα υποχρεωτικής καταχώρησης, τείνει μάλλον προς την λύση ενός ενισχυμένου συστήματος αυτορύθμισης. Ωστόσο, μετά την πάροδο ενός ορισμένου χρονικού διαστήματος, προτείνει τον έλεγχο της ορθής λειτουργίας του συστήματος αυτορύθμισης και την ενδεχόμενη επιβολή συστήματος λήψης υποχρεωτικών μέτρων.

Παράλληλα με τον εξωτερικό έλεγχο και τις επαφές με τους εκπροσώπους συμφερόντων , οι κανόνες σχετικά με την ακεραιότητα αποτελούν συμβολή πρωταρχικής σημασίας στον τομέα της διαφάνειας των ενεργειών εκπροσώπησης συμφερόντων. Η Επιτροπή θεωρεί ότι προαιρετικοί κώδικες δεοντολογίας μπορούν να παίξουν χρήσιμο ρόλο στήριξης. Στην ανακοίνωση, του 1992 σχετικά με τις ομάδες συμφερόντων, η Επιτροπή κάλεσε τους εκπροσώπους συμφερόντων να εκδώσουν τους δικούς τους κώδικες δεοντολογίας με γνώμονα τα ελάχιστα κριτήρια που πρότεινε. Στο πλαίσιο αυτό, η Επιτροπή θεωρεί ότι είναι αναγκαίο να συμπληρωθεί η διαδικασία ελέγχου εφαρμόζοντας ένα σύστημα παρακολούθησης και κυρώσεων σε περίπτωση λανθασμένης καταχώρησης και/ή παραβίασης του κώδικα δεοντολογίας.

Παροχή εναρμονισμένων πληροφοριών όσον αφορά τα ελάχιστα κριτήρια σε θέματα διαβούλευσης

Η Επιτροπή εξέδωσε, τον Δεκέμβριο του 2002, μια ανακοίνωση σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές που πρέπει να τηρούνται κατά τις διαβουλεύσεις. Στόχος της ήταν η δημιουργία ενός διαφανούς και συνεκτικού γενικού πλαισίου διαβούλευσης. Γενική αιτιολόγηση αυτού του μέτρου ήταν η μέριμνα της ορθής λήψης υπόψη της άποψης των ενδιαφερομένων μερών κατά τη διαδικασία εκπόνησης των πολιτικών της Επιτροπής.

Οι ελάχιστες προδιαγραφές έχουν αρχίσει να ισχύουν ήδη από την αρχή του 2003. Αφορούν τις γενικές αρχές που πρέπει να εφαρμόζονται κατά τις διαβουλεύσεις, δηλαδή, τη συμμετοχή, τις ανοικτές διαδικασίες, την ευθύνη, την αποτελεσματικότητα και τη συνοχή.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι, κατά την περίοδο 2003-2006, οι προδιαγραφές τηρήθηκαν ικανοποιητικά στο σύνολό τους επειδή το μεγαλύτερο μέρος των ελαχίστων προδιαγραφών εφαρμόσθηκαν ορθά από την Επιτροπή. Θεωρεί ωστόσο ότι οι συνεισφορές που έγιναν δεκτές στο πλαίσιο των ανοικτών δημοσίων διαβουλεύσεων δεν δημοσιεύθηκαν συστηματικά στο Διαδίκτυο και ότι, σε ορισμένες περιπτώσεις δεν ήταν ικανοποιητική η παροχή εναρμονισμένων πληροφοριών όσον αφορά την λήψη υπόψη ή μη, στην τελική στρατηγική πρόταση της Επιτροπής, ούτε δημοσιεύθηκαν τα σχόλια που έγιναν στο πλαίσιο των διαβουλεύσεων.

Αποκάλυψη της ταυτότητας των δικαιούχων των κοινοτικών κεφαλαίων

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαιώνει στην παρούσα πράσινη βίβλο ότι είναι αποφασισμένη να διεξάγει μια δράση ευαισθητοποίησης σχετικά με τη χρησιμοποίηση των κοινοτικών κεφαλαίων, καθιστώντας, ιδίως, περισσότερο κατανοητό τον ρόλο της Ευρώπης και τη σημασία του.

Όσον αφορά τα δημοσιονομικά κοινοτικά κεφάλαια, το κυριότερο μέρος αυτών δεν δαπανήθηκε άμεσα και απ’ ευθείας από την Επιτροπή αλλά στα πλαίσια της εταιρικής της σχέσης με τα κράτη μέλη. Επίσης, οι περισσότερες πληροφορίες για τους δικαιούχους κοινοτικών κεφαλαίων υπόκεινται, σήμερα, στην αρμοδιότητα καθενός από τα κράτη μέλη. Έτσι, η δημοσιοποίηση πληροφοριών ποικίλλει αισθητά από το ένα κράτος μέλος στο άλλο.

Οι πολίτες απευθύνονται συχνά στην ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να λάβουν πληροφορίες σχετικά με τους δικαιούχους των κεφαλαίων, όταν οι πληροφορίες αυτές δεν έχουν δημοσιοποιηθεί σε εθνικό ή περιφερειακό επίπεδο. Η κατάσταση αυτή θέτει την Επιτροπή σε δύσκολη θέση, δεδομένου ότι, είτε δεν διαθέτει τις πληροφορίες αυτές, είτε δεν έχει δικαίωμα να τις διαβιβάσει δίχως την προηγούμενη συναίνεση του εν λόγω κράτους μέλους. Άλλωστε η περιοριστική προσέγγιση που έχουν υιοθετήσει ορισμένα κράτη μέλη έναντι της δημοσιοποίησης των πληροφοριών βασίζεται συχνά στην εθνική νομοθεσία ή στις πρακτικές σε θέματα προστασίας των δεδομένων.

Η Επιτροπή θεωρεί ότι, για να ξεπεραστούν αυτά τα εμπόδια, πρέπει να εκπονηθεί ένα νέο νομικό πλαίσιο, άμεσα εφαρμοστέο σε όλα τα κράτη μέλη, έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η εφαρμογή μιας ενιαίας προσέγγισης έναντι του συνόλου των δικαιούχων των κοινοτικών κεφαλαίων.

Πλαίσιο

Η Επιτροπή τόνισε τη σημασία ενός «υψηλού επιπέδου διαφάνειας», ούτως ώστε να εξασφαλίζεται ότι η Ένωση «είναι ανοικτή σε δημόσιο έλεγχο και ενημερώνει για τις εργασίες που έχει πραγματοποιήσει». Θεωρεί ότι οι υψηλές προδιαγραφές σε θέματα διαφάνειας είναι απολύτως νόμιμα στα πλαίσια όλων των σύγχρονων διοικητικών διοικήσεων. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η Επιτροπή ανέλαβε, τον Νοέμβριο του 2005, την υλοποίηση της «ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τη διαφάνεια».

Η πρόθεση ήταν να εισάγει αυτή η πρωτοβουλία μια σειρά μέτρων τα οποία έχουν ήδη θεσπιστεί από την Επιτροπή και ειδικότερα εκείνων που ελήφθησαν στο πλαίσιο των εκτεταμένων μεταρρυθμίσεων που πραγματοποιήθηκαν από το 1999 και της Λευκής Βίβλου για την ευρωπαϊκή διακυβέρνηση. Μεταξύ των σημαντικότερων μέτρων που θεσπίσθηκαν στον τομέα αυτόν συγκαταλέγονται:

• η νομοθεσία η σχετική με την «πρόσβαση στα έγγραφα» [Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1049/2001]·
• η έναρξη λειτουργίας των βάσεων δεδομένων που παρέχουν πληροφορίες για τα συμβουλευτικά όργανα και τις ενώσεις εμπειρογνωμόνων που συμβουλεύουν την Επιτροπή·
• η ευρείες διαβουλεύσεις των ενδιαφερομένων μερών και οι σε βάθος μελέτες που προηγούνται της υποβολής νομοθετικών προτάσεων·
• ο «κώδικας ορθής διοικητικής συμπεριφοράς», που αποτελεί την ποιοτική προδιαγραφή του θεσμικού οργάνου στις σχέσεις του με το κοινό.

See also

Για περισσότερες πληροφορίες παρακαλούμε επισκεφθείτε το δικτυακό τόπο που αφορά την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τη διαφάνεια (EN).

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 15.09.2008