Δημόσια πρόσβαση σε έγγραφα που βρίσκονται στην κατοχή των θεσμικών οργάνων

Με την παρούσα Πράσινη Βίβλο δρομολογείται δημόσια διαβούλευση για την πρόσβαση στα έγγραφα των θεσμικών οργάνων. Η Επιτροπή προβαίνει σε απολογισμό της εφαρμογής των σχετικών κανονιστικών ρυθμίσεων. Προτείνει την επανεξέταση των υφιστάμενων κανόνων μέσω της υιοθέτησης μιας πιο δραστήριας πολιτικής για τη διάδοση των εγγράφων, της ενσωμάτωσης των περιβαλλοντικών εξελίξεων στο γενικό καθεστώς πρόσβασης στα έγγραφα και της επίτευξης ικανοποιητικής ισορροπίας μεταξύ των δικαιωμάτων του κοινού και της προστασίας των δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων.

ΠΡΑΞΗ

Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής της 18ης Απριλίου 2007 «Η δημόσια πρόσβαση στα έγγραφα που βρίσκονται στην κατοχή των οργάνων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας - Γενική επισκόπηση» [COM(2007) 185 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Η παρούσα Πράσινη Βίβλος αποσκοπεί στην τροποποίηση του κανονισμού σχετικά με την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής (κανονισμός ΕΚ αριθ. 1049/2001). Με τον εν λόγω κανονισμό έγινε δυνατή η πρόσβαση του κοινού σε σημαντικό όγκο εγγράφων που μέχρι τότε ήταν αδημοσίευτα. Ωστόσο, οι αποφάσεις του Πρωτοδικείου, ο διακανονισμός καταγγελιών μέσω του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή καθώς και άλλες νομοθετικές εξελίξεις επιβάλλουν την επανεξέταση του εν λόγω κανονισμού.

Η Επιτροπή δρομολόγησε για το θέμα αυτό ευρεία δημόσια διαβούλευση από τα μέσα Απριλίου έως τα μέσα Ιουλίου 2007. Τον Σεπτέμβριο του 2007 θα δημοσιεύσει έκθεση για τα αποτελέσματα της διαβούλευσης και κατά τη διάρκεια του Οκτωβρίου του τρέχοντος έτους θα υποβάλει προτάσεις για την τροποποίηση του κανονισμού σχετικά με την πρόσβαση στα έγγραφα που βρίσκονται στην κατοχή των θεσμικών οργάνων.

Στην παρούσα Πράσινη Βίβλο η Επιτροπή προβαίνει, κατ' αρχάς, σε απολογισμό της εφαρμογής των κανόνων που διέπουν την πρόσβαση στα έγγραφα. Στη συνέχεια προτείνει βελτιώσεις των εν λόγω κανόνων και καλεί τους συμμετέχοντες στη διαβούλευση να αξιολογήσουν τις προτάσεις της.

Απολογισμός της εφαρμογής των κανόνων που διέπουν την πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα

Η μέχρι σήμερα εμπειρία επιβεβαιώνει την ικανοποιητική εφαρμογή του κανονισμού αφού η Επιτροπή ικανοποιεί τα δύο τρίτα των αιτήσεων πρόσβασης. Ο αριθμός των αρχικών αιτήσεων πρόσβασης που της απευθύνονται βρίσκεται σε συνεχή άνοδο, ενώ παραμένει σταθερός ο αριθμός των επιβεβαιωτικών αιτήσεων, δηλαδή των αιτήσεων με τις οποίες καλείται η Επιτροπή να επανεξετάσει την άρνηση της παραχώρησης πρόσβασης. Οι προσφυγές που κατατέθηκαν στο Δικαστήριο και στον Ευρωπαίο Διαμεσολαβητή αντιπροσωπεύουν ένα πολύ μικρό ποσοστό επί του συνολικού αριθμού των αιτήσεων πρόσβασης που εξετάστηκαν.

Παρά την ικανοποιητική εφαρμογή του κανονισμού, είναι αναγκαία η επανεξέτασή του προκειμένου να διασαφηνιστούν ορισμένες διατάξεις, να συμπεριληφθεί η σχετική νομολογία του Πρωτοδικείου και τέλος να συνεκτιμηθούν οι πρόσφατες εξελίξεις στον τομέα της πρόσβασης και της διαφάνειας.

Κατ' αρχάς, πρέπει να διευκρινιστούν ορισμένα σημεία. Για παράδειγμα, το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα ενίοτε έρχεται σε σύγκρουση με το δικαίωμα προστασίας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Επίσης, πρέπει να διευκρινιστεί η σχέση μεταξύ της πρόσβασης του κοινού και του προνομιακού δικαιώματος πρόσβασης στα έγγραφα που δεν μπορούν να δημοσιοποιούνται. Τέλος, μπορούν να γίνουν βελτιώσεις στη διάδοση των πληροφοριών που μπορούν να δημοσιοποιούνται και συγκεκριμένα στο πεδίο που καλύπτουν τα μητρώα, στον αριθμό των εγγράφων στα οποία παρέχεται άμεση πρόσβαση στο κοινό και στον φιλικό χαρακτήρα των συστημάτων ηλεκτρονικής πληροφόρησης.

Στη συνέχεια, η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι το Πρωτοδικείο έχει αποσαφηνίσει πλέον διάφορες διατάξεις του κανονισμού, είτε πρόκειται για ορισμένα από τα γενικά χαρακτηριστικά του είτε για ζητήματα διαδικασίας ή ακόμη για εξαιρέσεις από το δικαίωμα πρόσβασης στα έγγραφα. Κατά τη γνώμη της Επιτροπής είναι σκόπιμη η συμπερίληψη της εν λόγω νομολογίας σε μια νέα κοινοτική πράξη.

Tέλος, και άλλες εξελίξεις επιβάλλουν την επανεξέταση του κανονισμού όπως:

η εφαρμογή της συμφωνίας του Αrhus στα κοινοτικά θεσμικά όργανα και οργανισμούς [κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1367/2006 ]: η εν λόγω συμφωνία εφαρμόζεται για τις περιβαλλοντικές πληροφορίες και κατοχυρώνει το δικαίωμα πρόσβασης του κοινού στις περιβαλλοντικές πληροφορίες που βρίσκονται στην κατοχή των κοινοτικών θεσμικών οργάνων και οργανισμών. Τα εν λόγω θεσμικά όργανα και οργανισμοί οφείλουν και αυτά να θέτουν τις περιβαλλοντικές πληροφορίες στη διάθεση του κοινού μέσω ηλεκτρονικών και εύχρηστων βάσεων δεδομένων. Η Επιτροπή σημειώνει ότι ορισμένες διατάξεις του κανονισμού 1049/2001 και του κανονισμού 1367/2006 επικαλύπτονται εν μέρει, όπως για παράδειγμα το πεδίο εφαρμογής και οι δικαιούχοι των κανονισμών. Στην πράξη, ο κανονισμός 1049/2001 θεσπίζει ένα γενικό καθεστώς πρόσβασης στα έγγραφα ενώ ο κανονισμός 1367/2006 αφορά μόνο την πρόσβαση στις περιβαλλοντικές πληροφορίες. Επίσης, ο κανονισμός 1049/2001 εφαρμόζεται μόνο για το Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Επιτροπή και τους κοινοτικούς οργανισμούς, ενώ ο κανονισμός 1367/2006 εφαρμόζεται για όλα τα θεσμικά όργανα και για όλους τους φορείς της Κοινότητας. Σημειωτέον επίσης ότι οι εξαιρέσεις από το δικαίωμα πρόσβασης που ορίζονται σε αμφότερους τους κανονισμούς δεν συμπίπτουν απολύτως. Αν και τα δύο καθεστώτα συγκλίνουν σε μεγάλο βαθμό, υπάρχουν κάποιες διαφορές που είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε αποκλίνουσες ερμηνείες και για το λόγο αυτό επιβάλλεται η επανεξέταση του κανονισμού·
η διαφάνεια των συνεδριάσεων του Συμβουλίου: το Συμβούλιο τροποποίησε πρόσφατα τους διαδικαστικούς κανόνες του ώστε να ενισχύσει τη διαφάνεια των αποφάσεών του. Στο εξής, οι δημόσιες συζητήσεις και διαβουλεύσεις του Συμβουλίου δημοσιοποιούνται στο Διαδίκτυο σε όλες τις επίσημες γλώσσες της Ένωσης, χωρίς να υπάρχει σχετική πρόβλεψη στον κανονισμό 1049/2001.

Προτάσεις βελτίωσης των κανόνων πρόσβασης στα έγγραφα

Η Επιτροπή από τον απολογισμό αυτό οδηγείται στο συμπέρασμα ότι είναι αναγκαία η τροποποίηση των υφιστάμενων κανόνων προκειμένου:

να βελτιωθεί η άμεση πρόσβαση του κοινού στα έγγραφα·
να ενημερώνεται καλύτερα το κοινό για τις δραστηριότητες των θεσμικών οργάνων·
να αποσαφηνιστεί το νομικό πλαίσιο·
να επιτευχθεί ικανοποιητική ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων του κοινού και της προστασίας των δημόσιων ή ιδιωτικών συμφερόντων.

Η Επιτροπή, για να ανταποκριθεί στους στόχους αυτούς, δρομολόγησε διαβούλευση με θέμα διάφορες προτάσεις και μέτρα. Προτείνει τη βελτίωση των κανόνων πρόσβασης στα έγγραφα μέσω της υιοθέτησης μιας πιο δραστήριας πολιτικής για τη διάδοση των εγγράφων, της ενσωμάτωσης των κανόνων πρόσβασης στις περιβαλλοντικές πληροφορίες στο γενικό καθεστώς πρόσβασης και τέλος της διασάφησης των διατάξεων του κανονισμού που είναι πιθανό να οδηγήσουν σε σύγκρουση συμφερόντων.

Κατ' αρχάς, η Επιτροπή προτείνει τη βελτίωση της διαφάνειας της νομοθετικής διαδικασίας των θεσμικών οργάνων και της πρόσβασης του ευρέος κοινού σε αυτήν. Για το σκοπό αυτό προτείνει τη διευκρίνιση της έννοιας των «νομοθετικών εγγράφων» τα οποία πρέπει, κατ' αρχήν, να τίθενται άμεσα και εξ ολοκλήρου στη διάθεση του κοινού. Πρέπει επίσης να διευκρινίζεται σε ποιο στάδιο της διαδικασίας πρέπει να δημοσιοποιούνται και να διευκολύνεται η πρόσβαση σε αυτά.

Στη συνέχεια, καλεί τους συμμετέχοντες στη διαβούλευση να αξιολογήσουν τις διάφορες προτάσεις μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται:

η πιο συστηματική διάδοση των εγγράφων των θεσμικών οργάνων στο κοινό. Είναι γεγονός ότι τα θεσμικά όργανα διακινούν πλέον μεγάλο όγκο πληροφοριών μέσω των διαδικτυακών τους τόπων, όπως είναι η Eurlex και η Prelex, του νομοθετικού παρατηρητηρίου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (EN) (FR) ή ακόμη των μητρώων εγγράφων του Κοινοβουλίου, της Επιτροπής, του Συμβουλίου και του μητρώου επιτροπολογίας. Ωστόσο, η Επιτροπή δεν είναι βέβαιη ότι οι πληροφορίες που παρέχονται από τα μητρώα εγγράφων και τους δικτυακούς τόπους των θεσμικών οργάνων είναι αρκετά πλήρεις και φιλικές προς το χρήστη. Διερωτάται επίσης εάν θα ήταν σκόπιμη η οργάνωση της διάδοσης των πληροφοριών γύρω από συγκεκριμένους τομείς·
η συμπερίληψη στο γενικό σύστημα πρόσβασης στα έγγραφα των κανόνων πρόσβασης στις περιβαλλοντικές πληροφορίες. Όπως προαναφέρθηκε, ο κανονισμός αριθ. 1049/2001 και οι κανόνες πρόσβασης στις περιβαλλοντικές πληροφορίες διαφοροποιούνται σε αρκετά σημεία, πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε αποκλίνουσες ερμηνείες. Για το λόγο αυτό η Επιτροπή προτείνει την τροποποίηση του κανονισμού αριθ. 1049/2001 προκειμένου να συμπεριληφθούν οι κανόνες πρόσβασης στις περιβαλλοντικές πληροφορίες. Μια παρόμοια τροποποίηση θα είχε ως αποτέλεσμα τη διατήρηση του ενιαίου καθεστώτος πρόσβασης στα έγγραφα που βρίσκονται στην κατοχή του Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Επιτροπής και θα παρείχε μεγαλύτερη συνοχή και νομική σαφήνεια στον πολίτη. Προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός ενιαίου καθεστώτος αποτελεί η επανεξέταση του συστήματος των εξαιρέσεων από το δικαίωμα πρόσβασης, ούτως ώστε να προστεθούν οι εξαιρέσεις που αποσκοπούν στην προστασία του περιβάλλοντος.

Τέλος, η Επιτροπή παρουσιάζει συγκεκριμένες λύσεις με σκοπό την επίτευξη ικανοποιητικής ισορροπίας μεταξύ ορισμένων ενίοτε αλληλοσυγκρουόμενων συμφερόντων όπως:

η πρόσβαση του κοινού και η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα: προκειμένου να εξισορροπηθούν τα δυο αυτά ενίοτε συγκρουόμενα δικαιώματα, η Επιτροπή προτείνει στα θεσμικά όργανα να θεσπίσουν στον νέο κανονισμό ένα σύνολο κριτηρίων για τη διάδοση των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Τα κριτήρια αυτά θα βασίζονται σε δυο αρχές. Πρώτον, ότι η κοινοποίηση δεδομένων πρέπει να επιβάλλεται για λόγους δημόσιου συμφέροντος. Δεύτερον, ότι δεν πρέπει να επηρεάζει την ιδιωτική ζωή ή την ακεραιότητα του ατόμου·
η πρόσβαση του κοινού σε εμπορικά ή οικονομικά συμφέροντα: υπάρχουν κανόνες πρόσβασης που αφορούν ειδικά τις πληροφορίες που λαμβάνονται στο πλαίσιο ερευνών για τις κρατικές ενισχύσεις, τις συμπράξεις, τις συγκεντρώσεις, τις υποθέσεις εμπορικής υπεράσπισης, την καταπολέμηση της απάτης ή ακόμη τις διαδικασίες ανάθεσης δημόσιων συμβάσεων και τις επιχορηγήσεις. Η Επιτροπή πιστεύει ότι είναι απαραίτητη η ύπαρξη συνοχής μεταξύ των εν λόγω ειδικών κανόνων και του κανονισμού. Για το λόγο αυτό προτείνει ο νέος κανονισμός να απαγορεύει την πρόσβαση σε έγγραφα τα οποία περιλαμβάνουν πληροφορίες που είναι γνωστές από έναν περιορισμένο αριθμό προσώπων επειδή η κοινολόγησή τους δύναται να προκαλέσει σοβαρή ζημία στα νόμιμα συμφέροντα του προσώπου που τις έχει παράσχει ή σε τρίτους·
η πρόσβαση του κοινού και η χρηστή διοικητική διαχείριση: ορισμένες αιτήσεις για έγγραφα μπορούν να συνεπάγονται δυσανάλογο φόρτο εργασίας. Προκειμένου να συνδυαστεί η διαφάνεια με τη χρηστή διοικητική διαχείριση, η Επιτροπή προτείνει τη συνεκτίμηση τριών παραμέτρων: του όγκου της απαιτούμενης τεκμηρίωσης, του καθορισμού των εγγράφων που βρίσκονται στην κατοχή των θεσμικών οργάνων και τέλος τη δυνατότητα χρονικής εφαρμογής των εξαιρέσεων για την πρόσβαση στα έγγραφα. Η Επιτροπή προτείνει, επίσης, την πρόβλεψη ειδικών διατάξεων για την εξέταση των υπερβολικών ή καταχρηστικών αιτήσεων πρόσβασης, ιδίως όσον αφορά τις προθεσμίες. Πράγματι, σε περίπτωση ογκώδους ή περίπλοκης αίτησης, τα θεσμικά όργανα δεν μπορούν να παρατείνουν την προθεσμία απάντησης πέραν των 15 εργάσιμων ημερών. Ούτε έχουν άλλωστε το δικαίωμα να απορρίπτουν τις αιτήσεις που προδήλως αποσκοπούν στην παρεμπόδιση της εύρυθμης λειτουργίας μιας υπηρεσίας σ' αυτή τη βάση. Η Επιτροπή προτείνει, επίσης, την αποσαφήνιση της έννοιας των «εγγράφων που βρίσκονται στην κατοχή των θεσμικών οργάνων» και τη συμπερίληψη σε αυτήν και των πληροφοριών που αποθηκεύονται στις ηλεκτρονικές βάσεις δεδομένων και οι οποίες μπορούν να αποσπαστούν από αυτές με τη χρήση των υφιστάμενων εργαλείων αναζήτησης. Τέλος, η Επιτροπή προτείνει να διευκρινίζονται τα γεγονότα πριν και μετά τα οποία οι εξαιρέσεις θα ήταν εφαρμοστέες ή όχι.

See also