Οικονομική και νομισματική ένωση της ΕΕ
ΣΥΝΟΨΗ ΤΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ:
Άρθρο 119 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Άρθρο 140 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ 119 ΚΑΙ 140 ΤΗΣ ΣΥΝΘΗΚΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ;
- Το άρθρο 119 ορίζει ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και τα κράτη μέλη της ΕΕ θα συντονίζουν την οικονομική πολιτική τους και θα χαράζουν και θα εφαρμόζουν μια ενιαία νομισματική πολιτική και πολιτική συναλλαγματικών ισοτιμιών. Αναφέρεται στην καθιέρωση ενός ενιαίου νομίσματος, του ευρώ, και προβλέπει ορισμένες κατευθυντήριες αρχές.
- Το άρθρο 140 ορίζει ότι τα κράτη μέλη πρέπει να πληρούν συγκεκριμένα «κριτήρια σύγκλισης» προκειμένου να εισέλθουν στο τρίτο στάδιο της οικονομικής και νομισματικής Ένωσης (ΟΝΕ) της ΕΕ. Το τρίτο στάδιο αφορά την υιοθέτηση του ευρώ ως νομίσματος και την εφαρμογή κοινής νομισματικής πολιτικής στα οικεία κράτη μέλη.
ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ
- Η ΟΝΕ αποτελεί μια διαδικασία εναρμόνισης των οικονομικών και νομισματικών πολιτικών των κρατών μελών. Περιλαμβάνει τρία στάδια.
- Πρώτο στάδιο (1990-1993). Ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων μεταξύ κρατών μελών.
- Δεύτερο στάδιο (1994-1998). Συντονισμός των νομισματικών πολιτικών των κρατών μελών, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών κεντρικών τραπεζών τους και συγκλίνοντας τις οικονομίες τους (δηλ. οικονομική σύγκλιση)·
- Τρίτο στάδιο (1η Ιανουαρίου 1999 και εφεξής). Η σταδιακή εισαγωγή του ευρώ και η εφαρμογή της ενιαίας νομισματικής πολιτικής υπό την ευθύνη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ).
Αν και τα δύο πρώτα στάδια της ΟΝΕ έχουν ολοκληρωθεί για όλα τα κράτη μέλη, το τελικό στάδιο βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. Επί του παρόντος, μόνο 20 κράτη μέλη, που αναφέρονται συλλογικά ως «η ζώνη του ευρώ», έχουν υιοθετήσει το ευρώ ως εθνικό νόμισμα.
Μετάβαση στο ευρώ
- Προκειμένου να καταστεί δυνατή η εισαγωγή του ευρώ, ένα κράτος μέλος πρέπει πρώτα να πληροί αρκετές οικονομικές και νομικές απαιτήσεις, τα κριτήρια σύγκλισης.
- Ο σκοπός των κριτηρίων οικονομικής σύγκλισης είναι η διασφάλιση ότι η ΕΕ έχει σταθερή οικονομία και δημοσιονομική κατάσταση.
- Το κριτήριο νομικής σύγκλισης ορίζει ότι οι νομοθεσίες των κρατών μελών πρέπει να είναι συμβατές με τις συνθήκες της ΕΕ, ιδίως σε ζητήματα που αφορούν την εθνική κεντρική τράπεζα και το νόμισμα.
- Όταν ένα κράτος μέλος πληροί όλες αυτές τις απαιτήσεις, μπορεί να υιοθετήσει το ευρώ ως εθνικό νόμισμα. Το ευρώ αντικαθιστά το πρώην εθνικό νόμισμα και γίνεται το επίσημο νόμισμα της συγκεκριμένης χώρας.
- Τουλάχιστον κάθε δύο έτη, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΚΤ αξιολογούν την πρόοδο που έχουν σημειώσει τα κράτη μέλη για την εκπλήρωση των απαιτήσεων σύγκλισης. Εάν κρίνουν ότι ένα κράτος μέλος μπορεί να προχωρήσει στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης λαμβάνει απόφαση ότι το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος μπορεί να υιοθετήσει το ευρώ ως εθνικό νόμισμα.
Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα
Η ΕΚΤ διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στην ΟΝΕ. Καθορίζει ανεξάρτητα τη νομισματική πολιτική των κρατών μελών της ζώνης του ευρώ. Επιπλέον, έχει την αρμοδιότητα να επιτρέπει την έκδοση τραπεζογραμματίων του ευρώ. Τα κράτη μέλη δύνανται να εκδίδουν κέρματα, αλλά η ΕΚΤ πρέπει πρώτα να εγκρίνει το ετήσιο ποσό που θα εκδίδεται.
Οι πρώτες χώρες στη ζώνη του ευρώ
- Η 3η Μαΐου 1998 αποτελεί ιστορική ημερομηνία όσον αφορά την έναρξη του τρίτου σταδίου της Οικονομικής και Νομισματικής Ένωσης, καθώς το Συμβούλιο υιοθέτησε μια απόφαση αναγνωρίζοντας ότι 11 κράτη μέλη (Βέλγιο, Γερμανία, Ιρλανδία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Αυστρία, Πορτογαλία και Φινλανδία) πληρούσαν τις αναγκαίες προϋποθέσεις για την υιοθέτηση του ενιαίου νομίσματος την 1η Ιανουαρίου 1999. Το 2000 ελήφθη μια παρόμοια απόφαση για την Ελλάδα, η οποία εισήλθε στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ τον Ιανουάριο του 2001.
- Έπειτα, το ευρώ τέθηκε σε κυκλοφορία σε δύο στάδια.
- 1η Ιανουαρίου 1999. Το ευρώ τέθηκε σε κυκλοφορία ως λογιστικό χρήμα* και οι τιμές μετατροπής καθορίστηκαν με βάση τα πρώην εθνικά νομίσματα, τα οποία έγιναν με αυτόν τον τρόπο μη δεκαδικές υποδιαιρέσεις του ευρώ.
- 1η Ιανουαρίου 2002. Τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα του ευρώ τέθηκαν σε κυκλοφορία στα οικεία κράτη μέλη. Οι Ευρωπαίοι πολίτες και οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις μπορούσαν πλέον να καταβάλλουν τις πληρωμές τους σε μετρητά με ευρώ.
Διεύρυνση της ζώνης του ευρώ
- Καταρχήν, όλα τα κράτη μέλη καλούνται να συμμετάσχουν στο τρίτο στάδιο της ΟΝΕ και συνεπώς να υιοθετήσουν το ευρώ. Ωστόσο, ορισμένα δεν πληρούν ακόμα τις οικονομικές και νομικές απαιτήσεις. Αυτά εξαιρούνται επί του παρόντος έως ότου μπορέσουν να υιοθετήσουν το ευρώ.
- Η ζώνη του ευρώ έχει διευρυνθεί αρκετές φορές προκειμένου να ενταχθούν περισσότερα κράτη μέλη:
Εξαιρέσεις
H Δανία υπόκειται σε καθεστώς απαλλαγής από τη συμμετοχή στην ΟΝΕ, οι λεπτομέρειες του οποίου καθορίζονται στο πρωτόκολλο αριθ. 16, που προσαρτάται στις ιδρυτικές συνθήκες της ΕΕ. Η Δανία διατηρεί το δικαίωμα να τερματίσει το καθεστώς απαλλαγής της και να ζητήσει την υιοθέτηση του ευρώ. Ωστόσο, δεν έχει ανακοινώσει καμία τέτοια πρόθεση.
ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Για περισσότερες πληροφορίες, βλέπε:
ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ
Λογιστικό χρήμα. Χρήματα σε μη ρευστή μορφή τα οποία συνεπώς δεν κυκλοφορούν υπό τη μορφή τραπεζογραμματίων και κερμάτων.
ΒΑΣΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέρος τρίτο — Οι πολιτικές και οι εσωτερικές δράσεις της Ένωσης — Τίτλος VIII — Οικονομική και νομισματική πολιτική — Άρθρο 119 (πρώην άρθρο 4 της ΣΕΚ) (ΕΕ L 202 της 7.6.2016, σ. 96-97).
Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Μέρος τρίτο — Οι πολιτικές και οι εσωτερικές δράσεις της Ένωσης — Τίτλος VIII — Οικονομική και νομισματική πολιτική — Κεφάλαιο 5 — Μεταβατικές διατάξεις — Άρθρο 140 (πρώην άρθρα 121 παράγραφος 1, 122 παράγραφος 2, δεύτερη φράση και 123 παράγραφος 5 της ΣΕΚ) (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 108-110).
τελευταία ενημέρωση 23.02.2023