Με το πράσινο βιβλίο, η Επιτροπή ανοίγει μια ευρεία συζήτηση σχετικά με το ζήτημα της διανοητικής υγείας. Η πρωτοβουλία έχει στόχο να εγκαινιάσει μια δημόσια διαβούλευση ως προς τα μέσα βελτίωσης της διαχείρισης των διανοητικών παθήσεων και της προώθηση της διανοητική ευεξίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Πράσινο βιβλίο της Επιτροπής, της 14ης Οκτωβρίου 2005, "Βελτίωση της διανοητικής υγείας του πληθυσμού. Προς μία στρατηγική της διανοητικής υγείας για την Ευρωπαϊκής Ένωση" [COM(2005) 484 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

Οι διανοητικές παθήσεις αποτελούν ένα διογκούμενο πρόβλημα για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ). Εκτιμάται ότι οι διανοητικές διαταραχές εγγίζουν πάνω από έναν στους τέσσερις ευρωπαίους ενηλίκους. Αυτές αποτελούν την αιτία του μεγαλύτερου μέρους των 58.000 θανάτων ετησίως που οφείλονται σε αυτοκτονία, πράξη που προκαλεί περισσότερα θύματα από εκείνα των οδικών ατυχημάτων.

Η κατάθλιψη και οι αγχώδεις καταστάσεις αποτελούν τις πιο τρέχουσες μορφές κακής διανοητικής υγείας *. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες, η κατάθλιψη κινδυνεύει να καταστεί, μέχρι το 2010, η πρώτη αιτία νοσηρότητας στο σύνολο των αναπτυγμένων χωρών.

Ο στιγματισμός των διανοητικά πασχόντων παραμένει μία πραγματικότητα. Οι διανοητικά ασθενείς και τα διανοητικά υστερούντα άτομα προσκρούουν σε φόβους και προκαταλήψεις που αυξάνουν τα προσωπικά τους δεινά και επιδεινώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό.

Στο οικονομικό επίπεδο, η κακή διανοητική υγεία κοστίζει στην ΕΕ το ισοδύναμο του 3 έως 4 % του ακαθάριστου εγχωρίου προϊόντος της λόγω των απωλειών παραγωγικότητας που προκαλεί και πρόσθετων βαρών που επιβάλει στα συστήματα υγείας και τους κοινωνικούς, εκπαιδευτικούς και δικαστικούς μηχανισμούς.

Παρατηρούνται ιδιαίτερα σημαντικές ανισότητες μεταξύ των κρατών μελών σε ότι αφορά την διανοητική υγεία *. Ανά 100.000 κατοίκους, το ποσοστό αυτοκτονίας μπορεί να κυμαίνεται από 3,6 στην Ελλάδα έως 44 στην Λιθουανία - το υψηλότερο ποσοστό του κόσμου. Εξάλλου, ο αριθμός μη οικειοθελών εισαγωγών σε ψυχιατρικά ιδρύματα είναι 40 φορές υψηλότερος στην Φινλανδία από ό,τι στην Πορτογαλία.

Χρησιμότητα μιας κοινοτικής στρατηγικής για την διανοητική υγεία

Η εκπόνηση μιας στρατηγικής για την διανοητική υγεία σε κοινοτική κλίμακα θα απέδιδε την ακόλουθη προστιθέμενη αξία:

Η Επιτροπή προτείνει μια ενδεχόμενη κοινοτική στρατηγική να στοχεύει στις ακόλουθες πτυχές:

Το Πράσινο βιβλίο προτείνει τρεις μεγάλους τομείς παρέμβασης στην κλίμακα της ΕΕ:

Οι ενδιαφερόμενοι πολίτες, οι ενδιαφερόμενες πλευρές και οργανώσεις, καλούνται να γνωστοποιήσουν τις παρατηρήσεις τους σχετικά με το παρόν Πράσινο βιβλίο. Η συμμετοχή αυτή θα συμβάλλει στην προπαρασκευή μιας ενδεχόμενης κοινοτικής στρατηγικής και ενός σχεδίου δράσης για την διανοητική υγεία.

Η Επιτροπή θα υποβάλει, στο τέλος του 2006, την ανάλυση των απαντήσεων που θα έχει λάβει και αν χρειάζεται, τις προτάσεις της σχετικά με μια στρατηγική της ΕΕ σε θέματα διανοητικής υγείας.

Το Πράσινο βιβλίο εγγράφεται στις συνέχειες που δίδονται από την Επιτροπή στην Ευρωπαϊκή Υπουργική Διάσκεψη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (ΠΟΥ) για τη διανοητική υγεία που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο 2005 στο Ελσίνκι. Η Διάσκεψη κατέληξε σε σταθερές πολιτικές δεσμεύσεις και σε εξαντλητικό σχέδιο δράσης επί του θέματος αυτού. Κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συμβάλει στην εφαρμογή του εν λόγω σχεδίου. Το παρόν Πράσινο βιβλίο αποτελεί μία πρώτη απάντηση στην πρόσκληση αυτή.

Λέξεις- κλειδιά της πράξης

Διανοητική υγεία: η ΠΟΥ ορίζει την διανοητική υγεία ως «μια κατάσταση ευεξίας όπου το άτομο μπορεί να αναπτυχθεί, να υπερβεί τις συνηθισμένες εντάσεις της ζωής, να εκτελέσει μια παραγωγική και καρποφόρα εργασία, και να συμβάλει στην ζωή της κοινότητας όπου ανήκει».
Κακή διανοητική υγεία: περιλαμβάνει τις διανοητικές διαταραχές και την ψυχασθένεια, τις δυσλειτουργίες που συνδέονται με το άγχος, τα συμπτώματα παράνοιας και τις παράνοιες που δύνανται να αποτελέσουν το αντικείμενο μιας διάγνωσης, όπως η σχιζοφρένεια ή η κατάθλιψη.

Συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 3 Ιουνίου 2005, σχετικά με την κοινοτική δράση στον τομέα της διανοητικής υγείας [Δεν έχει δημοσιευθεί στη Επίσημη Εφημερίδα].

Στα συμπεράσματα (es de en fr) αυτά, το Συμβούλιο καλεί τα κράτη μέλη και την Επιτροπή να προβούν σε ενέργειες αποσκοπούσες στην ενημέρωση ως προς την διανοητική υγεία, στην προαγωγή της σημασίας της και στην πρόληψη των διανοητικών διαταραχών.

Συμπεράσματα του Συμβουλίου «Απασχόληση, κοινωνική πολιτική, υγεία και καταναλωτές», της 2ας και 3ης Ιουνίου 2003, για την καταπολέμηση του στιγματισμού και των δυσμενών διακρίσεων που συνδέονται με τις διανοητικές παθήσεις.

Με τα συμπεράσματα αυτά, το Συμβούλιο επιμένει στον αντίκτυπο των προβλημάτων σχετικά με τον στιγματισμό και τις δυσμενείς διακρίσεις που συνδέονται με τις διανοητικές παθήσεις (es de en fr). Το Συμβούλιο απευθύνει έκκληση λοιπόν για την ανάληψη συγκεκριμένων ενεργειών ώστε να βελτιωθεί η κοινωνική ένταξη και να καταπολεμηθούν τα φαινόμενα δυσμενούς διάκρισης και στιγματισμού.

Συμπεράσματα του Συμβουλίου, της 15 Νοεμβρίου 2001, σχετικά με την καταπολέμηση των προβλημάτων που συνδέονται με το άγχος και την κατάθλιψη [Επίσημη Εφημερίδα C 6, 09.01.2002].

Με τα συμπεράσματα αυτά το Συμβούλιο απευθύνει έκκληση για την εφαρμογή των ενεργειών πρόληψης των προβλημάτων που συνδέονται με το άγχος και την κατάθλιψη (es de en fr), καθώς και για την προαγωγή της διανοητικής υγείας.

Ψήφισμα του Συμβουλίου της 18 Νοεμβρίου 1999, σχετικά με την προώθηση της διανοητικής υγείας [Επίσημη Εφημερίδα C 86, 24.03.2000].