Ίσες ευκαιρίες για τα άτομα με αναπηρία: ένα ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης (2004-2010)
Η Επιτροπή, επωφελούμενη από την ώθηση που δόθηκε το 2003 με το «Ευρωπαϊκό Έτος των ατόμων με ειδικές ανάγκες», επιθυμεί να αξιοποιήσει τα αποτελέσματα εφαρμόζοντας ένα πολυετές σχέδιο δράσης. Στόχος του σχεδίου αυτού είναι να ενσωματωθεί, έως το 2010, η διάσταση της αναπηρίας στις σχετικές κοινοτικές πολιτικές και να υλοποιηθούν σαφείς ενέργειες σε νευραλγικούς τομείς προκειμένου να βελτιωθεί η οικονομική και κοινωνική ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρία.
ΠΡΑΞΗ
Ανακοίνωση της Επιτροπής, της 30ής Οκτωβρίου 2003 - Ίσες ευκαιρίες για τα άτομα με αναπηρίες: ένα ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης [COM(2003) 650 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].
ΣΥΝΟΨΗ
Το προτεινόμενο σχέδιο δράσης καλύπτει την περίοδο 2004 - 2010 και αποβλέπει στον καθορισμό βιώσιμης και λειτουργικής προσέγγισης των ζητημάτων που αφορούν την αναπηρία στη διευρυμένη Ευρώπη. Το εν λόγω σχέδιο διαρθρώνεται γύρω από τρεις στόχους:
ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Η συνολική κοινοτική προσέγγιση: στόχοι και μέσα
Η κοινοτική δράση εστιάζεται κυρίως στην αναγνώριση και την προάσπιση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία. Επιπλέον, ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαιωμάτων προστατεύει ειδικά τα δικαιώματα των ατόμων με αναπηρία, και η ένταξή του στη Συνθήκη της Λισσαβόνας για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης συνιστά σημαντική πρόοδο.
Σύμφωνα με την ανακοίνωση που εξέδωσε η Επιτροπή το Μάιο του 2000 με τίτλο «Για μία Ευρώπη χωρίς φραγμούς για τα άτομα με ειδικές ανάγκες», πρέπει να εξαλειφθούν τα περιβαλλοντικά, τεχνικά και νομικά κωλύματα που εμποδίζουν την αποτελεσματική συμμετοχή των ατόμων με αναπηρία στην οικονομία και την κοινωνία της γνώσης.
Πραγματικά περιστατικά και τάσεις
Οι ορισμοί και τα κριτήρια που εφαρμόζονται για τον καθορισμό της αναπηρίας θεσπίζονται ήδη στις εθνικές νομοθεσίες και διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών.
Σύμφωνα με τα πορίσματα των ερευνών που διενεργήθηκαν το 2001 σε επίπεδο ΕΕ, το 14,5% του πληθυσμού των Δεκαπέντε (με εξαίρεση τη Σουηδία) σε ηλικία εργασίας (16 έως 64 ετών) εμφάνιζε κάποια μορφή αναπηρίας. Όσον αφορά τις δέκα νέες προσχωρούσες χώρες, το ποσοστό αυτό ανερχόταν στο 25%.
Από τα πορίσματα αυτά προκύπτει επίσης ότι υπάρχει σχέση μεταξύ της γήρανσης και της αναπηρίας. Λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της βελτίωσης της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ο αριθμός των ατόμων με αναπηρία στην ΕΕ αυξάνει και θα εξακολουθήσει να αυξάνει.
Παρατηρείται επίσης ότι μόνο το 42% των ατόμων με αναπηρία έχουν απασχόληση (έναντι του σχεδόν 65% των ατόμων χωρίς αναπηρία) και το 52% των ατόμων με αναπηρία είναι ανενεργοί (έναντι του 28% των ατόμων χωρίς αναπηρία).
Συμπερασματικά, τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν ότι τα άτομα με αναπηρία, αν και αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά την εξεύρεση εργασίας, αποτελούν αναξιοποίητο δυναμικό όσον αφορά την οικονομική μεγέθυνση.
Κύρια επιτεύγματα σε κοινοτικό επίπεδο
Το Νοέμβριο του 2000 το Συμβούλιο ενέκρινε την οδηγία 2000/78/ΕΚ, δυνάμει της οποίας απαγορεύεται οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση διάκριση λόγω θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού ως προς την πρόσβαση στην εργασία. Όσον αφορά την αναπηρία, η εν λόγω οδηγία αναγνωρίζει ότι η μη πρόβλεψη «εύλογων προσαρμογών» στο χώρο εργασίας δύναται να συνιστά διάκριση.
Το κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για την καταπολέμηση των διακρίσεων (2001-2006) στοχεύει στη στήριξη των κρατών μελών στον αγώνα τους για την καταπολέμηση των διακρίσεων, ιδίως αυτών που πραγματοποιούνται λόγω αναπηρίας.
Η Επιτροπή στηρίζει τις προσπάθειες που καταβάλλονται σε διεθνές επίπεδο ώστε να διασφαλίζεται στα άτομα με αναπηρία η πλήρης και ισότιμη άσκηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή τάσσεται υπέρ της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών η οποία αποβλέπει στην προάσπιση και την προαγωγή των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία.
Προκειμένου να διευκολυνθεί η κινητικότητα των ατόμων με αναπηρία, η Επιτροπή έχει ήδη δεσμευτεί να μειώσει τον αριθμό των παροχών αναπηρίας οι οποίες δεν μπορούν να εξαχθούν από ένα κράτος μέλος σε άλλο [προβλεπόμενη τροποποίηση του κανονισμού (ΕΟΚ) αριθ. 883/2004 σχετικά με τα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης].
Πρώτο στάδιο του σχεδίου δράσης (2004-2005)
Το πρώτο στάδιο αυτού του σχεδίου εκτείνεται σε δύο έτη (2004-2005) και εστιάζεται στη διαμόρφωση των απαραίτητων συνθηκών για την προώθηση της απασχόλησης των ατόμων με αναπηρία, διασφαλίζοντας παράλληλα την αυτονόμησή τους στον συγκεκριμένο τομέα.
Οι τομείς προτεραιότητας για την ανάληψη δράσης εντάσσονται σε τέσσερις κατηγορίες:
Η οδηγία 2000/78/ΕΚ υποχρεώνει ορισμένα κράτη μέλη να τροποποιήσουν σημαντικά τις ισχύουσες ρυθμίσεις τους. Επηρεάζει, μάλιστα, πολύ τους εργαζομένους -τόσο του δημόσιου όσο και του ιδιωτικού τομέα- καθώς και τις πρακτικές τους όσον αφορά της απασχόληση των ατόμων με αναπηρία. Η ευαισθητοποίηση των οικείων φορέων είναι σημαντική για την αποτελεσματική εφαρμογή της εν λόγω οδηγίας.
Τα κυριότερα προγράμματα του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου και η κοινοτική πρωτοβουλία EQUAL χρηματοδοτούν ευρεία σειρά μέτρων που αποβλέπουν στην ενσωμάτωση των ατόμων με αναπηρία στην αγορά εργασίας, και επιχειρούν καινοτόμες προσεγγίσεις σχετικά με τις ιδιαίτερες πτυχές της ενσωμάτωσης στην αγορά εργασίας.
Η Επιτροπή κατέβαλε επίσης προσπάθειες στο πλαίσιο της πολιτικής ανταγωνισμού, εφόσον, το Νοέμβριο του 2002, εγκρίθηκε κανονισμός σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις για την απασχόληση, ο οποίος επιτρέπει στα κράτη μέλη να χρηματοδοτούν έως το 60% του ετήσιου μισθολογικού κόστους και τις εισφορές κοινωνικής ασφάλισης όταν μια επιχείρηση προσλαμβάνει εργαζόμενο με αναπηρία. Μπορεί επίσης να χορηγηθεί ενίσχυση για αποζημίωση της μειωμένης παραγωγικότητας καθώς και της προσαρμογής των χώρων.
Όσον αφορά την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία, η οδηγία 89/654/ΕΚ σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές ασφάλειας και υγείας στους χώρους εργασίας προβλέπει ότι «οι χώροι εργασίας πρέπει να είναι διαρρυθμισμένοι έτσι ώστε να λαμβάνονται υπόψη, κατά περίπτωση, οι ειδικές ανάγκες των μειονεκτούντων εργαζομένων».
Οι σύγχρονες τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας (ΤΠΕ), που καθιστούν εφικτή τη μάθηση σε απευθείας σύνδεση («eLearning»), μπορεί να συμβάλουν στην άρση των εμποδίων που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία όσον αφορά την εκπαίδευση, την κατάρτιση και τη δια βίου μάθηση. Για το λόγο αυτό, στην πρόταση του προγράμματος eLearning της Επιτροπής αναφέρονται ρητώς οι ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, καθώς και το σχέδιο δράσης σχετικά με την εκμάθηση γλωσσών και τη γλωσσική πολυμορφία, και το σχέδιο δράσης σχετικά με τις δεξιότητες και την κινητικότητα.
Στους τομείς της εκπαίδευσης, της κατάρτισης και της νεολαίας, η Επιτροπή πρέπει να αναλάβει πολλές ενέργειες:
Όσον αφορά την έρευνα, η Επιτροπή θα δημοσιοποιήσει και θα αξιοποιήσει τα πορίσματα των μελετών που διενεργήθηκαν εντός του έκτου προγράμματος-πλαισίου για την έρευνα.
Οι ενέργειες που αφορούν την προσβασιμότητα, οι οποίες συντελούνται στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης eEurope 2002, απέφεραν ικανοποιητικά αποτελέσματα και πρέπει να αποτελέσουν αντικείμενο παρακολούθησης. Εξάλλου, μετά την πρωτοβουλία W3C/WAI, τα κράτη μέλη ενέκριναν οδηγίες για την προσβασιμότητα σε δημόσιους ιστοχώρους. Το Συμβούλιο εξέδωσε επίσης ψήφισμα σχετικά με την ηλεκτρονική προσβασιμότητα το Δεκέμβριο του 2002.
Σκοπός του σχεδίου δράσης eEurope 2005 είναι να διασφαλιστεί η συμμετοχή και η ισότιμη πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία και άλλων ομάδων μειονεκτούντων ατόμων στις μεγάλες καινοτομίες του τομέα των ηλεκτρονικών δημόσιων υπηρεσιών, της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης (e-government), της ηλεκτρονικής μάθησης (e-learning) και των ηλεκτρονικών υπηρεσιών υγείας (e-health), καθώς και η δημιουργία δυναμικού και προσβάσιμου περιβάλλοντος για το ηλεκτρονικό επιχειρείν (e-business).
Για να βελτιωθεί και να καταστεί αποτελεσματικότερη η πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στο χώρο εργασίας, πρέπει να πολλαπλασιαστούν ο σχεδιασμός και η κατασκευή κτιρίων που τηρούν την αρχή του καθολικού σχεδιασμού («σχεδιασμός για όλους»).
Η διαθεσιμότητα προσβάσιμων εγκαταστάσεων πολιτιστικού χαρακτήρα και αναψυχής είναι επίσης απαραίτητη για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία. Τούτο αναγνωρίστηκε από το Συμβούλιο στο ψήφισμα που εξέδωσε στις 6 Μαΐου 2003 σχετικά με την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στις υποδομές και τις πολιτιστικές δραστηριότητες. Το ίδιο έπραξε στο ψήφισμα που εξέδωσε στις 21 Μαΐου 2002 σχετικά με το μέλλον του ευρωπαϊκού τουρισμού, όπου καλούσε την Επιτροπή, τα κράτη μέλη και τους άλλους φορείς να εντείνουν τις προσπάθειές τους προκειμένου να διευκολύνουν την πρόσβαση των ατόμων με αναπηρία στον τουρισμό.
Τέλος, η Επιτροπή, στη Λευκή Βίβλο που εξέδωσε με τίτλο « Η ευρωπαϊκή πολιτική μεταφορών με ορίζοντα το έτος 2001: η ώρα των επιλογών », ενθαρρύνει την αυξημένη χρήση προσβάσιμων δημόσιων μέσων μεταφοράς.
Η Επιτροπή πρέπει να αναλάβει συμπληρωματικές δράσεις στους ακόλουθους τομείς:
Δεύτερο στάδιο του σχεδίου δράσης (2006-2007)
Το δεύτερο στάδιο αυτού του σχεδίου δράσης εκτείνεται σε δύο έτη (2006-2007) και εστιάζεται στην ενεργό ενσωμάτωση και την αυτονομία (δικαίωμα των ατόμων με αναπηρία να επωφελούνται από τα μέτρα που σχεδιάζονται με σκοπό να εξασφαλιστεί η ανεξαρτησία τους, η κοινωνική και επαγγελματική τους ενσωμάτωση και η συμμετοχή τους στη ζωή της κοινότητας). Προτείνει τέσσερις προτεραιότητες:
ΕΛΕΓΧΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗΣ
Βελτίωση της εκτελεστικής ικανότητας
Η διϋπηρεσιακή ομάδα της Επιτροπής που εξετάζει ζητήματα των ατόμων με αναπηρία είναι επιφορτισμένη με την προώθηση της προβλεπόμενης στο σχέδιο δράσης διαδικασίας και με τον έλεγχο της εφαρμογής της ολοκληρωμένης στρατηγικής από τις υπηρεσίες της Επιτροπής. Επιπροσθέτως, πρέπει να αναφέρει την πρόοδο που συντελείται στην ομάδα των επιτρόπων που είναι αρμόδιοι για τις ίσες ευκαιρίες.
Η ευρωπαϊκή ομάδα υψηλού επιπέδου που ασχολείται με ζητήματα των ατόμων με αναπηρία (ομάδα εμπειρογνωμόνων της οποίας προεδρεύει η Επιτροπή και στην οποία συμμετέχουν ειδικοί από τα κράτη μέλη) είναι, με τη σειρά της, επιφορτισμένη με την ανάπτυξη συνεργιών μεταξύ των εθνικών πολιτικών.
Η Ένωση θα ενισχύσει τη συνεργασία της με οργανισμούς όπως τα Ηνωμένα Έθνη, το Συμβούλιο της Ευρώπης, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης, όπως το Ευρωπαϊκή Επιτροπή Τυποποίησης (CEN), ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την ανάπτυξη της Ειδικής Αγωγής και το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα για τη Βελτίωση των Συνθηκών Διαβίωσης και Εργασίας, έτσι ώστε να αναπτυχθούν σχέσεις επωφελείς για όλους και να αξιοποιηθεί η εμπειρογνωμοσύνη τους και το έργο που συντελείται στις ομάδες προβληματισμού τους.
Ενίσχυση της διακυβέρνησης
Η Επιτροπή προτείνει να ενισχυθεί η συνεργασία της με τους εκπροσώπους των ενώσεων των ατόμων με αναπηρία, ιδίως με το Ευρωπαϊκό φόρουμ των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Η Επιτροπή προτείνει επίσης η ομάδα υψηλού επιπέδου να αυξήσει τις ανταλλαγές απόψεων με την κοινωνία των πολιτών. Τέλος, η Επιτροπή καλεί τους κοινωνικούς εταίρους να συμμετάσχουν πλήρως στην προώθηση της ισότητας των ατόμων με αναπηρία.
Η Επιτροπή ενθαρρύνει τη συνεργασία μεταξύ των οργάνων και των οργανισμών της Ένωσης, ιδίως με την επιτροπή «Απασχόληση και Κοινωνικές Υποθέσεις» του Κοινοβουλίου και τη διακομματική ομάδα για τα άτομα με αναπηρία.
Έκθεση της Επιτροπής σχετικά με την κατάσταση των ατόμων με αναπηρία
Η έκθεση της Επιτροπής για τα άτομα με αναπηρία πρέπει να εξετάσει ειδικότερα τις προσπάθειες που σημειώθηκαν στο πλαίσιο των κοινοτικών πολιτικών με στόχο την προώθηση των ίσων ευκαιριών για τα άτομα με αναπηρία. Η εν λόγω έκθεση πρέπει να περιλαμβάνει στοχοθετημένες παρεμβάσεις των κρατών μελών στις οποίες να παρατίθεται το έργο τους, ιδίως όσον αφορά την ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας σε όλες τις συναφείς εθνικές πολιτικές. Η Επιτροπή πρέπει να συντάσσει δημόσιες εκθέσεις ανά διετία σύμφωνα με μια δομή καθορισμένη από τα κράτη μέλη και τους εκπροσώπους των ατόμων με αναπηρία.
Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 03.02.2011