Κοινοτική στρατηγική για την υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία (2002-2006)

Η στρατηγική αυτή στοχεύει στην καλύτερη εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας σε θέματα υγείας και ασφάλειας κατά την εργασία και στη δημιουργία νέων προοπτικών κατά τη διάρκεια της αναφερόμενης περιόδου. Η Επιτροπή, διαπιστώνοντας την ισχύουσα κατάσταση, υπενθυμίζει την πλήρωση των τριών προϋποθέσεων που απαιτούνται για τη διασφάλιση ενός ασφαλούς και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος: παγίωση της νοοτροπίας πρόληψης των κινδύνων, αποτελεσματικότερη εφαρμογή του ισχύοντος δικαίου και συνολική προσέγγιση της «ικανοποίησης κατά την εργασία». Για την επίτευξη των ανωτέρω προϋποθέσεων η κοινοτική στρατηγική προτείνει τρεις μεγάλες κατευθυντήριες γραμμές: προσαρμογή του νομικού πλαισίου, στήριξη των «διαβημάτων προόδου» (εκπόνηση βέλτιστων πρακτικών, κοινωνικός διάλογος, κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων) και τέλος την ενσωμάτωση της προβληματικής για την ασφάλεια και την υγεία στο χώρο εργασίας σε άλλες κοινοτικές πολιτικές.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 11ης Μαρτίου 2002 σχετικά με την κοινοτική στρατηγική για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία (2002-2006) [COM (2002)118 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

ΣΥΝΟΨΗ

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Λισσαβόνας υπογράμμισε πως η Ευρώπη ζει τη μετάβαση προς την οικονομία της γνώσης η οποία έχει σηματοδοτηθεί από ριζικές αλλαγές που επηρεάζουν την σύνθεση του ενεργού πληθυσμού, τις μορφές απασχόλησης και τους κινδύνους στο χώρο εργασίας. Η διάγνωση αυτών των εξελίξεων επιτρέπει καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων στα οποία η στρατηγική «για την υγεία και την ασφάλεια στην εργασία» πρέπει να δώσει λύση.

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΤΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ ΣΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Η εξέλιξη του ενεργού πληθυσμού: αύξηση συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας και γήρανση του εργατικού δυναμικού

Η εξέλιξη του ενεργού πληθυσμού απαιτεί σφαιρική προσέγγιση της ποιότητας εργασίας, η οποία να λαμβάνει υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε ηλικιακής ομάδας και το φύλο.

Η σταθερή ποσοστιαία αύξηση των εργαζόμενων γυναικών δημιουργεί ιδιαίτερες ανάγκες: οι επαγγελματικές ασθένειες στις οποίες είναι επιρρεπείς οι γυναίκες διαφέρουν από αυτές των ανδρών και οι γυναίκες πέφτουν θύματα διαφορετικών εργατικών ατυχημάτων. Οι ιδιαιτερότητες των φύλων χρειάζεται να ενσωματωθούν αποτελεσματικότερα στην νομοθεσία. Για τον σκοπό αυτό πρέπει να καταβληθεί προσπάθεια προκειμένου ζητήματα όπως η εργονομία των θέσεων εργασίας, οι σωματικές και ψυχολογικές διαφορές να λαμβάνονται υπόψη στην οργάνωση της εργασίας.

Επίσης, οι ηλικιωμένοι εργαζόμενοι (50 ετών και άνω) πέφτουν θύματα σοβαρότερων εργατικών ατυχημάτων και παρουσιάζουν υψηλότερο βαθμό θνησιμότητας διότι η ηλικιακή τους ομάδα υπερ-εκπροσωπείται στα πιο επικίνδυνα χειρονακτικά βιομηχανικά επαγγέλματα.

Διαφοροποίηση των μορφών απασχόλησης

Η αύξηση των συμβάσεων εργασίας ορισμένου χρόνου και τα άτυπα ωράρια (εργασία με βάρδιες ή νυχτερινή εργασία) είναι παράγοντες που αυξάνουν τους κινδύνους που διατρέχουν οι εργαζόμενοι. Συχνά οι εργαζόμενοι είναι ελλιπώς καταρτισμένοι και χωρίς κίνητρα λόγω του επισφαλούς χαρακτήρα των συμβάσεών τους και προσβάλλονται από ψυχοσωματικές αλλοιώσεις οφειλόμενες στους ρυθμούς εργασίας. Τέλος, νέες μορφές εργασίας, όπως η τηλεργασία, δημιουργούν νέα προβληματική και χρειάζεται να συνεκτιμηθούν.

Νέες μορφές κινδύνων

Οι αλλαγές στην οργάνωση της εργασίας (υποχρέωση για αποτελεσματικότητα και αυξημένη ευελιξία) επηρεάζουν σημαντικά την υγεία στο χώρο εργασίας και γενικότερα την ευεξία των εργαζομένων. Διαπιστώνουμε ότι ασθένειες όπως το στρες, η κατάθλιψη, η βία, η παρενόχληση και ο εκφοβισμός στην εργασία παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση και ήδη το 1999 αποτελούσαν το 18% των προβλημάτων υγείας που συνδέονταν με την εργασία. Οι στρατηγικές πρόληψης των νέων αυτών κοινωνικών κινδύνων πρέπει να συνεκτιμήσουν και την αιτιώδη σχέση των εξαρτήσεων με την πρόκληση ατυχημάτων, και ιδιαίτερα των εξαρτήσεων που οφείλονται στην κατανάλωση οινοπνεύματος και φαρμάκων.

ΤΡΕΙΣ ΑΠΑΡΕΓΚΛΙΤΕΣ ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΠΟΙΟΤΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Σφαιρική προσέγγιση της ικανοποίησης κατά την εργασία

Η κοινοτική πολιτική για την υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία οφείλει να προάγει την ικανοποίηση και την ευεξία κατά την εργασία, τόσο σε σωματικό όσο και σε ηθικό ή κοινωνικό επίπεδο και να μην εκτιμά μόνο την απουσία ατυχημάτων ή επαγγελματικών ασθενειών. Για την επίτευξη αυτού του στόχου χρειάζεται να ληφθούν ποικίλα συμπληρωματικά μέτρα:

• Σταθερή μείωση των ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών (es de en fr) (καθορισμός ποσοτικών στόχων σε κοινοτικό και εθνικό επίπεδο)
• Πρόληψη κοινωνικών κινδύνων (στρες, παρενόχληση στην εργασία, κατάθλιψη, άγχος και εξαρτήσεις)
• Ενίσχυση της πρόληψης των επαγγελματικών ασθενειών, όπως αυτές που προκαλεί ο αμίαντος (es de en fr), της απώλειας ακοής και των μυοσκελετικών διαταραχών
• Επιπτώσεις των δημογραφικών εξελίξεων στους κινδύνους, τα ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες (γήρανση των εργαζομένων και προστασία των νέων στην εργασία (es de en fr))
• Ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην αξιολόγηση των κινδύνων, στα μέτρα πρόληψης και στα συστήματα αποκατάστασης
• Καλύτερη ενσωμάτωση των αλλαγών στις μορφές απασχόλησης και στον τρόπο οργάνωσης της εργασίας (ευκαιριακή (es de en fr) και άτυπη εργασία)
• Ενσωμάτωση της προβληματικής των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, των μικρο-επιχειρήσεων και των αυτοαπασχολούμενων.

Μια πραγματική παιδεία της πρόληψης

Η βελτίωση της γνώσης των κινδύνων επιτυγχάνεται μέσα από:

• την εκπαίδευση και την κατάρτιση (ευαισθητοποίηση στα σχολεία, διδασκαλία στα επαγγελματικά λύκεια και στο πλαίσιο της συνεχούς επαγγελματικής κατάρτισης)
• την ευαισθητοποίηση των εργοδοτών στη σημασία που έχει η δημιουργία ενός ελεγχόμενου εργασιακού περιβάλλοντος
• την πρόβλεψη των νέων και των αναδυόμενων κινδύνων που συνδέονται με τις τεχνολογικές καινοτομίες και με τις κοινωνικές εξελίξεις (ίδρυση παρατηρητηρίου κινδύνων στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία)

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Υγεία και την Ασφάλεια στην Εργασία πρέπει να διαδραματίσει πρωταρχικό ρόλο στις δράσεις ευαισθητοποίησης και πρόβλεψης.

Αποτελεσματικότερη εφαρμογή του ισχύοντος δικαίου

Η αποτελεσματικότερη εφαρμογή του κοινοτικού δικαίου αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τη βελτίωση του εργασιακού περιβάλλοντος. Η Επιτροπή, προκειμένου να τη διευκολύνει, σε συνεννόηση με τους κοινωνικούς εταίρους, θα εκπονήσει οδηγούς για την εφαρμογή των οδηγιών που θα λαμβάνουν υπόψη τους τις διαφορές ανάμεσα στους κλάδους δραστηριοτήτων και στις επιχειρήσεις. Επιπλέον η Επιτροπή θα αναπτύξει δράσεις με σκοπό τη διευκόλυνση, μέσω στενής συνεργασίας των εθνικών αρχών, της ορθής και ισότιμης εφαρμογής των οδηγιών. Επίσης χρειάζεται να ενισχυθεί η εκπόνηση κοινών στόχων παρακολούθησης και κοινών μεθόδων αξιολόγησης των εθνικών εποπτικών συστημάτων. Εξάλλου, οι ασκούμενοι έλεγχοι από τις υπηρεσίες εποπτείας των κρατών μελών πρέπει να καταλήγουν σε ομοιογενείς κυρώσεις που να είναι ταυτόχρονα αποτρεπτικές, ανάλογες με την παράβαση και να εφαρμόζονται σωστά.

ΣΦΑΙΡΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ: ΝΟΜΙΚΑ ΜΕΣΑ ΚΑΙ ΕΤΑΙΡΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

Η προώθηση ενός ποιοτικού εργασιακού περιβάλλοντος, που θα λαμβάνει υπόψη τις τρεις προαναφερθείσες διαστάσεις, απαιτεί σφαιρική προσέγγιση η οποία να στηρίζεται σε όλους τους διαθέσιμους μηχανισμούς.

Προσαρμογή του νομικού και θεσμικού πλαισίου:

• Προσαρμογή των υφισταμένων οδηγιών στις επιστημονικές εξελίξεις και στην τεχνολογική πρόοδο
• Ανάλυση των εθνικών εκθέσεων εφαρμογής των οδηγιών προκειμένου να εντοπιστούν οι δυσκολίες που συνάντησαν οι αρμόδιοι φορείς κατά την εφαρμογή της νομοθεσίας
• Νέες νομοθετικές διατάξεις, στις οποίες να περιλαμβάνεται η διεύρυνση του πεδίου εφαρμογής της οδηγίας «καρκινογόνοι παράγοντες (es de en fr)», η δημιουργία νομοθετικού πλαισίου για την εργονομία των θέσεων εργασίας, η ανακοίνωση για τις μυοσκελετικές διαταραχές και η νέα νομοθεσία για τους αναδυόμενους κινδύνους (ηθική παρενόχληση και βία στην εργασία, μεταξύ άλλων)
• Εξορθολογισμός του νομικού πλαισίου: κωδικοποίηση των ισχυουσών οδηγιών και εκπόνηση ενιαίας έκθεσης εφαρμογής των οδηγιών, σε αντικατάσταση των επιμέρους εκθέσεων που προβλέπουν οι διάφορες οδηγίες
• Συγχώνευση της Συμβουλευτικής Επιτροπής για την Ασφάλεια, την Υγιεινή και την Προστασία της Υγείας στο χώρο εργασίας (es de en fr) και του Μονίμου Οργάνου για την Ασφάλεια και Υγιεινή στα ανθρακωρυχεία και στο σύνολο των εξορυκτικών βιομηχανιών (έτος δημιουργίας: 1957).

Στήριξη της επιτελούμενης προόδου:

• Η συγκριτική αξιολόγηση («benchmarking») και ο εντοπισμός βέλτιστων πρακτικών θα οδηγήσουν σε:- Σύγκλιση της προόδου στα κράτη μέλη μέσω του καθορισμού εθνικών στόχων για μείωση των ατυχημάτων, των επαγγελματικών ασθενειών, και των απολεσθεισών ημερών εργασίας λόγω ατυχημάτων ή ασθενειών- Καλύτερη κατανόηση των αναδυομένων φαινομένων όπως οι διαταραχές και οι ασθένειες που συνδέονται με το στρες και τις μυοσκελετικές διαταραχές- Βελτίωση των γνώσεων και της παρακολούθησης του οικονομικού και κοινωνικού κόστους που προκύπτει από τα ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες
• Εθελοντικές συμφωνίες ανάμεσα σε κοινωνικούς εταίρους

Ο κοινωνικός διάλογος και η δράση των κοινωνικών εταίρων σε διεπαγγελματικό και κλαδικό επίπεδο αποτελούν προνομιακά μέσα, διότι βοηθούν στην προσέγγιση των κινδύνων και των προβλημάτων των επιμέρους επαγγελμάτων και κλάδων και συχνά καταλήγουν στην εκπόνηση βέλτιστων πρακτικών, κωδίκων συμπεριφοράς ή ακόμα σε συμφωνίες - πλαίσιο.

• Η κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων και η ανταγωνιστικότητα.

Πολλές επιχειρήσεις, κατά την επιλογή των εργολαβιών και του μάρκετινγκ των προϊόντων τους λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους το κριτήριο της τήρησης ασφαλούς και υγιούς εργασιακού περιβάλλοντος. Η υγεία και η ασφάλεια στην εργασία όλο και συχνότερα περιλαμβάνονται στις εθελοντικές συμφωνίες πιστοποίησης και σήμανσης. Ένα υγιές εργασιακό περιβάλλον εξαρτάται από τη γενικότερη προσπάθεια για «διαχείριση της ποιότητας» που αποβαίνει σε όφελος της απόδοσης και της ανταγωνιστικότητας. Η σχέση ανάμεσα στην υγεία, την ασφάλεια και την ανταγωνιστικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη από το ζήτημα του κόστους που προκύπτει από την τήρηση των κανόνων. Πράγματι, η απουσία πολιτικής συνεπάγεται, όσον αφορά το κόστος, πολύ πιο επιζήμιες απώλειες παραγωγικών δυνάμεων.

• Οικονομικά κίνητρα

Ο καθορισμός των ασφαλιστικών εισφορών των επιχειρήσεων, σε συνάρτηση με τον βαθμό κινδύνου, αποτελεί πραγματικό οικονομικό κίνητρο που πρέπει να εφαρμοσθεί συστηματικότερα.

Η ενσωμάτωση της υγείας και της ασφάλειας στην εργασία στις άλλες κοινοτικές πολιτικές

Η προαγωγή της ευεξίας κατά την εργασία δεν δύναται να πραγματοποιηθεί αποκλειστικά μέσω της πολιτικής για την υγεία και την ασφάλεια. Συνδέεται άμεσα με άλλες κοινοτικές προσεγγίσεις όπως, την ευρωπαϊκή πολιτική στρατηγική για την απασχόληση, τη δημόσια υγεία, την διάθεση στο εμπόριο εξοπλισμού εργασίας και χημικών προϊόντων καθώς επίσης και με άλλες πολιτικές που επιδιώκουν την προστασία των εργαζομένων μέσω της εφαρμογής προληπτικών μέτρων (μεταφορών, αλιείας, περιβάλλοντος).

Η ΔΙΕΘΝΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Προετοιμασία της διεύρυνσης

Προκειμένου να διασφαλιστεί η αποτελεσματική εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου, απαιτείται η εφαρμογή των ακόλουθων μέτρων:

• ενίσχυση των προγραμμάτων τεχνικής υποστήριξης και ανταλλαγής εμπειριών μέσω διαφόρων μορφών εταιρικής σχέσης και αδελφοποίησης
• ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου
• προώθηση της συλλογής και ανάλυσης δεδομένων για τα εργατικά ατυχήματα και τις επαγγελματικές ασθένειες.

Διεθνής συνεργασία

Ο συντονισμός των ενεργειών της Επιτροπής με αυτές των διεθνών οργανισμών (Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας & Διεθνής Οργάνωση Εργασίας) είναι απαραίτητος, ιδιαίτερα σε θέματα όπως η καταπολέμηση της παιδικής εργασίας και οι επιπτώσεις της εξάρτησης από φάρμακα και αλκοόλ στην υγεία και την ασφάλεια κατά την εργασία.

Οι εργασίες του Συμβουλίου και ο συντονισμός με την Διεθνή Διάσκεψη Εργασίας, κατέληξαν στη θέσπιση μιας σύμβασης και μιας σύστασης για «την ασφάλεια και την υγεία των εργαζομένων στα μεταλλεία και στη γεωργία», ενός πρωτοκόλλου και μιας σύστασης για «την καταγραφή και δήλωση των εργατικών ατυχημάτων και των επαγγελματικών ασθενειών, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης του καταλόγου των επαγγελματικών ασθενειών» και τέλος στη θέσπιση ενός ψηφίσματος για «την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία».

Η συνεργασία με τρίτες χώρες, ιδίως με αυτές της λεκάνης της Μεσογείου, της ASEAN (Ένωση Χωρών Βορειοανατολικής Ασίας), της ALENA (Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερων Συναλλαγών) και της Mercosur (Αργεντινή, Βραζιλία, Παραγουάη, Ουρουγουάη) είναι απαραίτητη προκειμένου να διασφαλιστεί η τήρηση των ελάχιστων κανόνων υγείας και ασφάλειας.

Τέλος, χρειάζεται να προωθηθούν οι σχέσεις συνεργασίας και ανταλλαγής εμπειριών σε ζητήματα υγείας και ασφάλειας στην εργασία, που ξεκίνησαν στο πλαίσιο του Διατλαντικού Συμφώνου με τις Ηνωμένες Πολιτείες.

ΠΛΑΙΣΙΟ

Η στρατηγική αυτή αποτελεί συνέχεια της Ανακοίνωσης της Επιτροπής του 1995 για ένα κοινοτικό πρόγραμμα στον τομέα της ασφάλειας, της υγιεινής και της υγείας στο χώρο εργασίας (1996-2000) (es de en fr).

Την περίοδο εκείνη είχε δοθεί έμφαση στα κατωτέρω σημεία:

• συγκρότηση και λειτουργία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού του Μπιλμπάο για την ασφάλεια και την υγεία στην εργασία
• ορθή μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των οδηγιών και προσαρμογή τους στην πράξη (εκθέσεις αξιολόγησης, έλεγχος της επιθεώρησης εργασίας)
• διαμόρφωση νοοτροπίας για την ασφάλεια στις επιχειρήσεις
• εξέλιξη της απασχολησιμότητας (η ποιότητα της εργασίας των υπαλλήλων εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις συνθήκες εργασίας).

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 08.03.2004