Πράσινη Βίβλος για τον εκσυγχρονισμό της εργατικής νομοθεσίας

Ο σκοπός αυτής της Πράσινης Βίβλου είναι να δώσει έναυσμα για δημόσια συζήτηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) σχετικά με τον εκσυγχρονισμό της εργατικής νομοθεσίας υπό το πρίσμα των τάσεων που υπάρχουν στις ευρωπαϊκές αγορές εργασίας. Οι αγορές εργασίας πρέπει να καταστούν πιο ευέλικτες και να εγγυώνται τη βέλτιστη ασφάλεια. Η εργατική νομοθεσία έχει να διαδραματίσει ουσιώδη ρόλο στο πλαίσιο αυτό. Η προώθηση της συζήτησης σχετικά με το ζήτημα αυτό επιτρέπει την εφαρμογή κατάλληλου, προδραστικού κανονιστικού πλαισίου. Η καλή διαχείριση της καινοτομίας και της αλλαγής συνεπάγεται ότι οι αγορές εργασίας πρέπει να λάβουν υπόψη τρεις κύριες πτυχές: την ευελιξία, την ασφάλεια της απασχόλησης και τον κατακερματισμό.

ΠΡΑΞΗ

Πράσινη Βίβλος της Επιτροπής, της 22ας Νοεμβρίου 2006, με τίτλο «Εκσυγχρονισμός του εργατικού δικαίου για την αντιμετώπιση των προκλήσεων του 21ου αιώνα» [COM(2006) 708 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Με αυτή την Πράσινη Βίβλο, η Επιτροπή προσδιορίζει τις κύριες προκλήσεις όσον αφορά το άνοιγμα της ψαλίδας μεταξύ του υπάρχοντος νομικού πλαισίου και της πραγματικότητας του κόσμου της εργασίας.

Αποσκοπεί να εισαγάγει τα κράτη μέλη, τους κοινωνικούς εταίρους και τα άλλα ενδιαφερόμενα μέρη σε μια ανοιχτή συζήτηση σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο η εργατική νομοθεσία μπορεί να συμβάλει στην προαγωγή της ευελιξίας σε συνδυασμό με την ασφάλεια της απασχόλησης, ανεξαρτήτως της μορφής της σύμβασης απασχόλησης.

Η Επιτροπή προγραμματίζει τη διοργάνωση δημόσιας διαβούλευσης κατά τη διάρκεια τετράμηνης περιόδου με βάση τα ερωτήματα που τίθενται στην εν λόγω Πράσινη Βίβλο. Μια ανακοίνωση παρακολούθησης της συνέχειας όσον αφορά το ζήτημα της δημόσιας διαβούλευσης θα εκδοθεί από την Επιτροπή το 2007.

Η Επιτροπή δρα ως καταλύτης για να υποστηρίξει τη δράση των κρατών μελών, καθώς οι συνθήκες εργασίας εξαρτώνται κυρίως από την εθνική νομοθεσία. Σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, το κοινωνικό κοινοτικό κεκτημένο υποστηρίζει και συμπληρώνει τη δράση των κρατών μελών.

Εξέλιξη των ευρωπαϊκών αγορών εργασίας

Οι ευρωπαϊκές αγορές εργασίας εξελίσσονται σύμφωνα με την ταχεία τεχνολογική πρόοδο, την εντατικοποίηση του ανταγωνισμού που προκύπτει από την παγκοσμιοποίηση και την εξέλιξη της ζήτησης εκ μέρους των καταναλωτών. Το πλαίσιο αυτό έχει οδηγήσει σε αλλαγές όσον αφορά την οργάνωση της εργασίας και του χρόνου εργασίας, των αμοιβών και του μεγέθους του εργατικού δυναμικού στα διάφορα στάδια του κύκλου παραγωγής.

Η αλλαγή αυτή έχει ως αποτέλεσμα τη συμβατική διαφοροποίηση από νομική άποψη. Δημιουργήθηκαν νέες κατηγορίες εργαζομένων (όπως οι προσωρινοί εργαζόμενοι). Η σχέση μεταξύ της νομοθεσίας και των συλλογικών συμβάσεων εργασίας εξελίσσεται έτσι παράλληλα. Αυτές οι συλλογικές συμβάσεις χρησιμεύουν για την προσαρμογή των νομικών αρχών σε ειδικές οικονομικές καταστάσεις και στις ιδιαίτερες περιστάσεις συγκεκριμένων τομέων.

Σε κοινοτικό επίπεδο, η ΕΕ έχει νομοθετήσει με σκοπό να εξασφαλίσει ότι οι νέες πιο ευέλικτες μορφές εργασίας συνδέονται με ορισμένα ελάχιστα κοινωνικά δικαιώματα για όλους τους εργαζόμενους, τόσο σε επίπεδο εργασίας μερικής απασχόλησης (es de en fr) όσο και σε επίπεδο εργασίας ορισμένου χρόνου (es de en fr). Δεν έχει υιοθετηθεί κοινή θέση από το Συμβούλιο σχετικά με πρόταση οδηγίας για τους όρους απασχόλησης των προσωρινά απασχολουμένων (es de en fr).

Διάδοση άτυπων συμβάσεων εργασίας

Ο άτυπος χαρακτήρας ορισμένων συμβάσεων εργασίας περιλαμβάνει τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου, τις συμβάσεις εργασίας μερικής απασχόλησης, τις συμβάσεις περιστασιακής εργασίας, τις αποκαλούμενες συμβάσεις «ώρα μηδέν» ή το καθεστώς του προσωρινά εργαζομένου καθώς και το καθεστώς του ανεξάρτητου εργαζομένου.

Οι ανεξάρτητοι εργαζόμενοι επιλέγουν να εργάζονται ανεξάρτητα παρά το χαμηλότερο επίπεδο κοινωνικής προστασίας, επειδή η κατάσταση αυτή τους προσφέρει πιο άμεσο έλεγχο όσον αφορά τους όρους εργασίας και αμοιβής τους. Το ποσοστό της συνολικής απασχόλησης που αντιπροσωπεύουν οι εργαζόμενοι με άτυπες συμβάσεις έφτασε σχεδόν το 40% των εργαζομένων στην ΕΕ-25 το 2005, ενώ το 2001 μόλις ξεπερνούσε το 36%. Οι ανεξάρτητοι εργαζόμενοι αντιπροσωπεύουν το 15% του συνόλου του εργατικού δυναμικού. Η εργασία ορισμένου χρόνου έχει αυξηθεί από το 12% της συνολικής απασχόλησης το 1998 σε περισσότερο από 14% του συνόλου της απασχόλησης στην ΕΕ-25 το 2005.

Αυτή η μεγαλύτερη ποικιλομορφία των συμβάσεων έχει ορισμένες αρνητικές συνέπειες. Η διαδοχή βραχυχρόνιων, χαμηλής ποιότητας θέσεων εργασίας με ανεπαρκή κοινωνική προστασία συνεπάγεται ότι κάποια άτομα καθίστανται ευάλωτα. Η Επιτροπή υπενθυμίζει ότι ο κίνδυνος να καταστεί κάποιος ευάλωτος όσον αφορά την αγορά εργασίας επηρεάζει κυρίως τις γυναίκες, τους ηλικιωμένους και τους νέους που προσλαμβάνονται με βάση άτυπες συμβάσεις.

Εκσυγχρονισμός του εργατικού δικαίου: θέματα προς συζήτηση

Αυτή η Πράσινη Βίβλος έχει ως σκοπό την προώθηση της συζήτησης σχετικά με διάφορα ζητήματα που συνδέονται με τον εκσυγχρονισμό του εργατικού δικαίου όπως:

• τις επαγγελματικές μεταβάσεις που συνεπάγονται τη μετάβαση από μια κατάσταση σε κάποια άλλη. Οι ευκαιρίες να εισέλθουν, να παραμείνουν και να προοδεύσουν στην αγορά εργασίας ποικίλλουν σημαντικά. Η νομοθεσία για την προστασία της απασχόλησης και οι κανόνες σχετικά με τις συμβάσεις σε εθνικό επίπεδο έχουν και οι δύο σημαντικό αντίκτυπο στη μετάβαση από μια κατάσταση σε κάποια άλλη, ιδίως όσον αφορά τους μακροχρόνια ανέργους ή εκείνους που εργάζονται σε μη ασφαλή απασχόληση·
• τη νομική αβεβαιότητα που συνδέεται κυρίως με αυτές τις μορφές άτυπης απασχόλησης. Το φαινόμενο της καλυμμένης απασχόλησης, που δημιουργείται όταν κάποιος μισθωτός απασχολούμενος δεν θεωρείται ως τέτοιος με σκοπό να καλυφθεί η πραγματική νομική κατάσταση και να αποφευχθούν ορισμένες κοινωνικές δαπάνες, είναι ευρέως διαδεδομένο. Η απουσία νομικής σαφήνειας όσον αφορά τον ορισμό της κατάστασης του ανεξάρτητου εργαζομένου παραδείγματος χάρη μπορεί να οδηγήσει σε κενά όσον αφορά την εφαρμογή της νομοθεσίας. Η έννοια της «οικονομικά εξαρτημένης εργασίας» καλύπτει καταστάσεις που δεν αφορούν ούτε την έννοια της μισθωτής εργασίας ούτε την έννοια της ανεξάρτητης εργασίας. Στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχει σύμβαση εργασίας. Ακόμη και αν οι εργαζόμενοι αυτοί δεν έχουν καταστεί ευάλωτοι, παραμένουν οικονομικά εξαρτημένοι από έναν μόνο πελάτη ή εργοδότη ή αναθέτοντα ως πηγή του εισοδήματός τους και δεν είναι δυνατόν να υπόκεινται στο πεδίο εφαρμογής του εργατικού δικαίου·
• η εργασία μέσω εταιρείας προσωρινής απασχόλησης συνεπάγεται μια τριμερή σχέση εργασίας μεταξύ μιας επιχείρησης χρήστη, ενός μισθωτού και μιας εταιρείας προσωρινής απασχόλησης. Η πολυπλοκότητα της σχέσης εργασίας επαυξάνεται όταν οι εργαζόμενοι συμμετέχουν σε μακρές αλυσίδες υπεργολαβίας·
• ο χρόνος εργασίας, που υπόκειται σε μια κοινοτική απόπειρα εναρμόνισης, επηρεάζεται επίσης από τις εξελίξεις της αγοράς εργασίας. Η οδηγία σχετικά με ορισμένες πτυχές της διευθέτησης του χρόνου εργασίας δεν είχε ακόμη εγκριθεί από το Συμβούλιο Απασχόλησης και Κοινωνικών Υποθέσεων (EPSCO) στο τέλος του 2006·
• η κινητικότητα των εργαζομένων υπό το πρίσμα των διαφορετικών ορισμών των εργαζομένων. Η κινητικότητα των εργαζομένων τίθεται σε κίνδυνο, επειδή η ΕΕ αναθέτει στα κράτη μέλη τη φροντίδα ορισμού του «εργαζομένου». Η Επιτροπή εκτιμά ότι αυτή η συνεχής παραπομπή στο εθνικό δίκαιο παρά στο κοινοτικό δίκαιο μπορεί να μειώσει την προστασία των εργαζομένων·
• η αδήλωτη εργασία είναι μια επίμονη και ανησυχητική πτυχή της σημερινής αγοράς εργασίας. Ως κύριος παράγοντας του κοινωνικού ντάμπινγκ, είναι υπεύθυνη όχι μόνο για την εκμετάλλευση των εργαζομένων αλλά και για τη στρέβλωση του ανταγωνισμού. Σε ένα ψήφισμα (es de en fr) που εγκρίθηκε το 2003, το Συμβούλιο κάλεσε τα κράτη μέλη να λύσουν το πρόβλημα αυτό με προληπτικά μέτρα και κυρώσεις καθώς και με τη σύναψη εταιρικών σχέσεων μεταξύ των κοινωνικών εταίρων και των δημόσιων αρχών σε εθνικό επίπεδο.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 23.02.2007