Eπιγραμμική πρόσβαση στην πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης

Σε αυτήν την ανακοίνωση παρουσιάζεται η πρόοδος που έχει σημειωθεί όσον αφορά την ανάπτυξη της Europeana, της ευρωπαϊκής ψηφιακής βιβλιοθήκης, η οποία θα παρέχει στο κοινό ένα ενιαίο σημείο πρόσβασης στην πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης. Τα κύρια θέματα που εξετάζονται αφορούν την ψηφιακοποίηση, την επιγραμμική προσβασιμότητα και την ψηφιακή διαφύλαξη του πολιτιστικού υλικού.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών της 11ης Αυγούστου 2008 – Η πολιτιστική κληρονομιά της Ευρώπης με ένα κλικ του ποντικιού: Η πρόοδος στην ψηφιακοποίηση και την επιγραμμική προσβασιμότητα πολιτιστικού υλικού και η ψηφιακή διαφύλαξη στην ΕΕ [COM(2008) 513 τελικό – Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Σε αυτήν την ανακοίνωση προσδιορίζεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί έως τώρα και τα βήματα που απομένουν για την ανάπτυξη της Europeana, της ευρωπαϊκής ψηφιακής βιβλιοθήκης. Ιδιαίτερη έμφαση δίδεται στις ενέργειες στις οποίες προβαίνουν τα κράτη μέλη για την εφαρμογή της σύστασης της Επιτροπής 2006/585/ΕΚ της 24ης Αυγούστου 2006 για την ψηφιακοποίηση και την επιγραμμική προσβασιμότητα πολιτιστικού υλικού και για την ψηφιακή διαφύλαξη, η οποία υιοθετήθηκε στα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 20ης Νοεμβρίου 2008.

Η Europeana θα αποτελεί κοινό πολυγλωσσικό σημείο πρόσβασης σε ψηφιακοποιημένο ευρωπαϊκό υλικό. Το 2007, η ανάπτυξή της έλαβε νέα ώθηση, ιδίως μέσω της δημιουργίας του ιδρύματος για την ευρωπαϊκή ψηφιακή βιβλιοθήκη, το οποίο φέρνει σε επαφή διάφορους πολιτιστικούς τομείς. Ο δοκιμαστικός ιστότοπος της Europeana δημιουργήθηκε το Φεβρουάριο του 2008, με στόχο να δρομολογηθεί το πρωτότυπο το Νοέμβριο του ιδίου έτους. Αυτό το πρωτότυπο έμελλε να εξελιχθεί σε πλήρως επιχειρησιακή υπηρεσία τα δύο επόμενα χρόνια.

Στα θέματα που πρέπει να αντιμετωπιστούν όσον αφορά την εξέλιξη της Europeana περιλαμβάνονται τα εξής:

ενσωμάτωση υλικού προστατευόμενου από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας·
παροχή λειτουργιών πολυγλωσσικής αναζήτησης και ανάκτησης·
ενσωμάτωση συνεργατικών εργαλείων·
προβολή της Europeana στο ευρύτερο κοινό.

Με βάση την προαναφερθείσα σύσταση, τα κράτη μέλη έχουν σημειώσει πρόοδο ως προς τα εξής:

ψηφιακοποίηση – Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει επισκοπήσεις των δραστηριοτήτων ψηφιακοποίησης, καθώς επίσης στρατηγικές και σχέδια ψηφιακοποίησης. Ωστόσο, οι επισκοπήσεις δεν χρησιμοποιούνται με συστηματικό τρόπο και οι στρατηγικές και τα σχέδια δεν παρέχουν ποσοτικούς στόχους. Απαιτούνται περαιτέρω προσπάθειες σε αυτούς τους τομείς, καθώς και στον τομέα του οικονομικού σχεδιασμού. Αν και ορισμένα από τα κράτη μέλη έχουν συνεισφέρει σημαντικούς πόρους στην ψηφιακοποίηση, απαιτείται επιπλέον χρηματοδότηση. Η χρηματοδότηση θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω συμπράξεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ή μέσω ιδιωτικών χορηγιών. Είναι επίσης σημαντικό να συνεχίσουν να αυξάνονται οι δραστηριότητες ψηφιακοποίησης. Για το σκοπό αυτό, πολλά κράτη μέλη έχουν συστήσει κέντρα ψηφιακοποίησης·
επιγραμμική προσβασιμότητα – Πολλά από τα κράτη μέλη έχουν δημιουργήσει ή έχουν δρομολογήσει τη δημιουργία εθνικών πυλών, οι οποίες μπορούν να λειτουργήσουν ως φορείς συγκέντρωσης υλικού για την Europeana. Η πλειονότητα των κρατών μελών εκτελούν εργασίες πάνω στα πρότυπα που είναι αναγκαία για τη διαλειτουργικότητα στην Ευρώπη. Προκειμένου να είναι εφικτή η διάθεση έργων που προστατεύονται από δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, ορισμένα κράτη μέλη έχουν αρχίσει να προωθούν τη συμμετοχή ιδιωτών κατόχων περιεχομένου στο έργο τους. Ωστόσο, όσον αφορά τα ορφανά έργα, φαίνεται να έχει σημειωθεί περιορισμένη πρόοδος. Ως προς αυτό, ορισμένα κράτη μέλη εξέφρασαν την επιθυμία να βρεθεί λύση σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ομοίως, μικρή πρόοδος έχει σημειωθεί σε σχέση με την εκκαθάριση δικαιωμάτων για την ψηφιακοποίηση και την επιγραμμική διάθεση έργων με εξαντλημένα αντίτυπα ή έργων που έχουν αποσυρθεί από την κυκλοφορία ή σε σχέση με τα εμπόδια για τη χρήση έργων που αποτελούν δημόσιο κτήμα. Θα πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή ιδίως σε αυτό το τελευταίο θέμα, καθώς είναι απαραίτητο να συνεχιστεί η παροχή πρόσβασης σε αυτά τα έργα·
ψηφιακή διαφύλαξη – Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν αρχίσει να διαμορφώνουν στρατηγικές ψηφιακής διαφύλαξης και ορισμένα έχουν ήδη καταρτίσει συγκεκριμένα σχέδια ψηφιακής διαφύλαξης· ωστόσο, η επιχειρησιακή συνέχεια και η οικονομική στήριξη αυτών των σχεδίων παραμένει περιορισμένη. Η αντιγραφή σε περισσότερα αντίγραφα για σκοπούς διαφύλαξης επιτρέπεται ήδη στα περισσότερα κράτη μέλη, ενώ και τα υπόλοιπα κράτη μέλη μελετούν τις απαραίτητες νομοθετικές δράσεις. Ομοίως, τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν ήδη επικαιροποιήσει τη νομοθεσία τους σχετικά με την κατά νόμο κατάθεση, ωστόσο υπάρχουν σημαντικές διαφορές όσον αφορά τα υλικά που καλύπτονται και τα κριτήρια κατάθεσης. Πολλά από τα κράτη μέλη έχουν επίσης εφαρμόσει νομοθεσία σε σχέση με την ιστοσυγκομιδή από συγκεκριμένα ιδρύματα (συνήθως την εθνική βιβλιοθήκη). Διαφορετικά, η πρόσβαση σε υλικό ιστοσυγκομιδής παραμένει περιορισμένη, λόγω δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας και προστασίας της ιδιωτικής ζωής.

Αν και τα κράτη μέλη έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο όσον αφορά την επιγραμμική διάθεση πολιτιστικών πληροφοριών, είναι απαραίτητο να ληφθούν περαιτέρω μέτρα, ιδίως σε σχέση με:

τη χρηματοδότηση και τους ποσοτικούς στόχους της ψηφιοποίησης·
την υποστήριξη της Europeana;
τις νομοθετικές δράσεις και άλλα μέτρα που θα καταστήσουν εφικτή την ψηφιακοποίηση και την προσβασιμότητα σε ορφανά έργα και έργα με εξαντλημένα αντίτυπα ή που έχουν αποσυρθεί από την κυκλοφορία·
τα οικονομικά και οργανωτικά μέτρα σε σχέση με την ψηφιακή διαφύλαξη.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων υψηλού επιπέδου σε θέματα ψηφιακών βιβλιοθηκών, η οποία συγκροτήθηκε το 2006, έχει προσφέρει πρακτική βοήθεια στα κράτη μέλη για την εφαρμογή της παραπάνω σύστασης. Το έργο της ομάδας επικεντρώνεται ιδίως στις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, τις επιστημονικές πληροφορίες και τα θέματα δικαιωμάτων δημιουργού.

Προκειμένου να αναπτυχθούν οι υπηρεσίες που παρέχονται από την Europeana, είναι αναγκαία η πρόοδος σε θέματα τεχνικού χαρακτήρα, ιδίως για να επιτευχθεί φθηνότερη και καλύτερης ποιότητας ψηφιακοποίηση και φθηνότερες και καλύτερης ποιότητας τεχνικές διαφύλαξης. Η Επιτροπή έχει υποστηρίξει αυτή την πρόοδο μέσα από τα προγράμματα πλαίσια έρευνας και ανάπτυξης και το πρόγραμμα eContentplus . Έχει επιβεβαιώσει τη δέσμευσή της να συνεχίσει να παρέχει στήριξη, μέσω των πολιτικών πρωτοβουλιών που αναλαμβάνει και των προγραμμάτων που χρηματοδοτεί για την ανάπτυξη της Europeana και άλλων έργων, τα οποία βελτιώνουν την προσβασιμότητα και τη διαφύλαξη του ψηφιακού πολιτιστικού υλικού.

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών - «Europeana: τα επόμενα βήματα» [COM(2009) 440 τελικό – Δεν έχει δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα. Αυτή η ανακοίνωση προσδιορίζει τις επερχόμενες προκλήσεις όσον αφορά την εφαρμογή της Europeana.

Τα αποτελέσματα της Europeana είναι θετικά, καθώς δίνει πρόσβαση σε περισσότερα από 4,6 εκατομμύρια ψηφιακοποιημένα βιβλία, εφημερίδες, αποσπάσματα ταινιών, χάρτες, φωτογραφίες και έγγραφα και λαμβάνει εισφορές από 1000 και πλέον πολιτιστικά ιδρύματα.

Ωστόσο, η ανακοίνωση επισημαίνει διάφορα προβλήματα τα οποία συνδέονται με τα εξής:

μια έλλειψη ισορροπίας μεταξύ των κρατών μελών όσον αφορά την παροχή πολιτιστικού υλικού. Η Γαλλία έχει συνεισφέρει το 47 % των ψηφιακοποιημένων αντικειμένων, ενώ άλλα κράτη μέλη, όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία έχουν προσφέρει κυρίως βιβλία·
τα δικαιώματα δημιουργού, υπό την έννοια ότι τα πρόσφατα έργα απολαύουν προστασίας η οποία περιορίζει την πρόσβαση σε αυτά, σε αντίθεση με τα έργα που χρονολογούνται πριν το 1900. Είναι σημαντικό να εδραιωθεί συνεργασία με τους δικαιούχους, προκειμένου να βελτιωθεί η πρόσβαση σε προστατευμένα έργα. Μια άλλη πρόκληση σχετίζεται με τις νομικές συνέπειες της ψηφιακοποίησης·
τη χρηματοδότηση και τη διαχείριση της Europeana.

Ως εκ τούτου, είναι αναγκαίο να καταβληθούν περαιτέρω προσπάθειες προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι πολίτες μπορούν να χρησιμοποιούν πλήρως τις υπηρεσίες της Europeana.

Συμπεράσματα του Συμβουλίου της 20ής Νοεμβρίου 2008 σχετικά με την ευρωπαϊκή ψηφιακή βιβλιοθήκη Europeana [Επίσημη Εφημερίδα C 319 της 13.12.2008]. Στα συμπεράσματά του, το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης εξέφρασε την ικανοποίησή του για τη σταδιακή εφαρμογή της ευρωπαϊκής βιβλιοθήκης Europeana και τη συμμετοχή των κρατών μελών σε αυτό το έργο. Προκειμένου για την επιτυχία του έργου, το Συμβούλιο καλεί τα κράτη μέλη:

να συνεχίσουν την στρατηγική εφαρμογής των εθνικών τους στόχων·
να προωθήσουν τη συνέργεια μεταξύ τους, σε σχέση με τη διαδικασία ψηφιακοποίησης και την αύξηση της επιγραμμικής προσβασιμότητας πολιτιστικού υλικού·
να ενσωματώσουν ψηφιακό πολιτιστικό υλικό στην Europeana·
να διευκολύνουν την ψηφιακοποίηση και την επιγραμμική πρόσβαση σε ορφανά έργα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καλείται να ενθαρρύνει την ανάπτυξη της Europeana και να την προβάλλει στην Ευρώπη και στον κόσμο, καθώς επίσης να ενθαρρύνει τις συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα με σκοπό την ανάπτυξή της.

See also