Η αγωγή αποζημιώσεως

Η αγωγή αποζημιώσεως συγκαταλέγεται μεταξύ των αγωγών που μπορούν να ασκηθούν ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δίνει τη δυνατότητα στους ιδιώτες ή στα κράτη μέλη που έχουν υποστεί ζημία να λάβουν αποζημίωση από το θεσμικό όργανο που προξένησε τη ζημιά.

Η αγωγή αποζημιώσεως είναι μία αγωγή που ασκείται ενώπιον του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Δικαστήριο). Μπορεί να ασκηθεί από τα κράτη μέλη ή από ιδιώτες.

Η αγωγή αποζημιώσεως δίνει τη δυνατότητα αποκατάστασης σε περίπτωση ζημίας, για την οποία υπεύθυνη είναι η Ένωση. Έτσι, υπάρχουν δύο είδη αγωγών:

οι αγωγές που προσεπικαλούν τη συμβατική ευθύνη της Ένωσης, όταν αυτή είναι συμβαλλόμενο μέρος σε μία σύμβαση·
οι αγωγές που προσεπικαλούν την εξωσυμβατική ευθύνη της Ένωσης, λόγω ζημίας που προκλήθηκε από τα θεσμικά της όργανα ή τους υπαλλήλους της κατά την άσκηση των καθηκόντων τους.

Η συμβατική ευθύνη της Ένωσης

Τα όργανα και οι υπάλληλοι της Ένωσης έχουν τη δυνατότητα να συνάπτουν συμβάσεις που δεσμεύουν την Ένωση. Ωστόσο, το Δικαστήριο δεν είναι πάντα αρμόδιο να αποφαίνεται για τις διαφορές που προκύπτουν από τις συμβάσεις αυτές.

Πράγματι, η αγωγή αποζημιώσεως μπορεί να υποβληθεί ενώπιον του Δικαστηρίου μόνο εάν αυτό προβλέπεται από διαιτητική ρήτρα. Με άλλα λόγια, η σύμβαση στην οποία η Ένωση είναι συμβαλλόμενο μέρος πρέπει υποχρεωτικά να περιλαμβάνει ρήτρα, η οποία προβλέπει τις αρμοδιότητες του Δικαστηρίου σε περίπτωση διαφοράς. Ελλείψει μίας τέτοιας ρήτρας, τα εθνικά δικαστήρια είναι αρμόδια να αποφανθούν για διαφορά που προέκυψε από τη σύμβαση.

Η εξωσυμβατική ευθύνη της Ένωσης

Η Ένωση πρέπει να αποκαθιστά τις ζημίες για τις οποίες είναι υπεύθυνη. Οι ζημίες μπορούν, για παράδειγμα, να προκληθούν από έναν υπάλληλο της ΕΕ κατά την άσκηση των καθηκόντων του. Επίσης, μπορούν να προκύψουν από την κανονιστική δραστηριότητα των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων, όπως την έγκριση ενός κανονισμού.

Η εξωσυμβατική ευθύνη της Ένωσης υπάγεται σε ομοιόμορφους κανόνες, οι οποίοι έχουν αναπτυχθεί από τη νομολογία του Δικαστηρίου. Οι αγωγές μπορούν να ασκηθούν από ιδιώτες ή τα κράτη μέλη που έχουν υποστεί τη ζημία, και που επιθυμούν αποκατάσταση. Η προθεσμία για την άσκηση ένδικου μέσου είναι πέντε χρόνια από την πρόκληση της ζημίας.

Το Δικαστήριο αναγνωρίζει την ευθύνη της Ένωσης, όταν συντρέχουν τρεις προϋποθέσεις:

ο προσφεύγων υπέστη ζημία·
τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ή οι υπάλληλοί τους ενέργησαν παράνομα σε σχέση με το ευρωπαϊκό δίκαιο·
υπάρχει άμεση σχέση αιτίας-αιτιατού μεταξύ της ζημίας που υπέστη ο προσφεύγων και της παράνομης συμπεριφοράς των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων ή των υπαλλήλων τους.

Η αγωγή αποζημιώσεως που ασκείται ενώπιον του Δικαστηρίου της ΕΕ είναι δυνατή μόνο για την προσεπίκληση της ευθύνης της Ένωσης. Οι ιδιώτες μπορούν επίσης να επικαλεστούν την ευθύνη των κρατών μελών σε περίπτωση ζημίας που προκλήθηκε από εσφαλμένη εφαρμογή του ευρωπαϊκού δικαίου. Ωστόσο, οι αγωγές που απευθύνονται κατά των κρατών μελών πρέπει να ασκηθούν ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων.

Κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ του Δικαστηρίου και του Γενικού Δικαστηρίου

Το Γενικό Δικαστήριο είναι αρμόδιο να εξετάζει, σε πρώτο βαθμό, τις αγωγές που ασκούν οι ιδιώτες.

Το Δικαστήριο είναι με τη σειρά του αρμόδιο να εξετάζει τις αγωγές που ασκούνται από τα κράτη μέλη. Επίσης, στο Δικαστήριο υποβάλλονται οι εφέσεις που ασκούνται κατά αποφάσεων που έχει εκδώσει το Γενικό Δικαστήριο σε πρώτο βαθμό. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, αποφαίνεται μόνο για θέματα δικαίου και δεν κρίνει εκ νέου τα γεγονότα.

Επίσης, το Δικαστήριο και το Γενικό Δικαστήριο μπορούν να αποφανθούν για αγωγές που αφορούν τη συμβατική ευθύνη της Ένωσης. Οι αγωγές αυτές ασκούνται σύμφωνα με τις προϋποθέσεις που προβλέπονται από τις συμβάσεις στις οποίες η Ένωση είναι συμβαλλόμενο μέρος.

See also