Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο

ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ:

Άρθρο 14 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση

Άρθρα 223-234 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ - ρόλος, σύνθεση και λειτουργία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου

Πράξη σχετικά με την εκλογή των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση καθολική ψηφοφορία

Απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/994 για την τροποποίηση της πράξης περί εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία

ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΚΟΠΟΣ ΤΩΝ ΑΡΘΡΩΝ ΤΩΝ ΣΥΝΘΗΚΩΝ ΤΗΣ ΕΕ, ΤΗΣ ΠΡΑΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ;

• Το άρθρο 2 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ) και τα άρθρα 223 έως 234 της Συνθήκης για τη λειτουργία της ΕΕ (ΣΛΕΕ) προσδιορίζουν το ρόλο, τις αρμοδιότητες, τη σύνθεση, την εντολή και την εκλογική διαδικασία όσον αφορά το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (εφεξής «το Κοινοβούλιο»).
• Η εκλογική πράξη, η οποία χρονολογείται από το 1976 και έχει τροποποιηθεί αρκετές φορές (ειδικότερα υπό το πρίσμα των αναθεωρήσεων των συνθηκών της ΕΕ και της προσχώρησης νέων κρατών μελών στην ΕΕ), θεσπίζει κανόνες για την εκλογή των μελών του Κοινοβουλίου (ΜΕΚ) με άμεση καθολική ψηφοφορία.
• Η απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/994 (δεν ισχύει ακόμη) επικαιροποιεί την εκλογική πράξη του 1976 και επιδιώκει τα εξής:
  • ενθάρρυνση της συμμετοχής των πολιτών·
  • ενίσχυση της ευρωπαϊκής διάστασης των εκλογών·
  • προσαρμογή των εκλογικών ορίων και
  • βελτίωση του τρόπου διεξαγωγής των εκλογών, συγκεκριμένα με την εφαρμογή εναλλακτικών μεθόδων ψηφοφορίας και τον εκσυγχρονισμό της συνεργασίας μεταξύ των εθνικών αρχών.

ΒΑΣΙΚΑ ΣΗΜΕΙΑ

Το Κοινοβούλιο αποτελεί το μοναδικό θεσμικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) το οποίο εκλέγεται άμεσα από τους πολίτες της ΕΕ, για τους πολίτες της ΕΕ. Ως εκ τούτου, εκπροσωπεί περίπου 450 εκατομμύρια πολίτες της ΕΕ και, υπό την έννοια αυτή, είναι φορέας δημοκρατικής εξουσίας. Έχει την έδρα του στο Στρασβούργο της Γαλλίας. Τα ΜΕΚ εκλέγονται για πενταετή θητεία με άμεση (από το 1979), ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία, ενώ ο αριθμός τους είναι προκαθορισμένος για κάθε χώρα της ΕΕ. Το Κοινοβούλιο, όπως είναι σήμερα γνωστό, είναι στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα της συγχώνευσης των τριών πρώην συνελεύσεων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Άνθρακα και Χάλυβα, της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας (Συνθήκη συγχώνευσης του 1965 — βλέπε σύνοψη).

Εξουσίες

Οι εξουσίες του Κοινοβουλίου αναπτύχθηκαν μέσω διαδοχικών αναθεωρήσεων των συνθηκών της ΕΕ. Αυτές περιλαμβάνουν:

• Εξουσία λήψης αποφάσεων (εξουσία διαβουλεύσεως):
  • άσκηση νομοθετικής εξουσίας από κοινού με το Συμβούλιο στους περισσότερους τομείς αρμοδιότητας της ΕΕ·
  • δικαίωμα να ζητήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλει νομοθετική πρόταση (άρθρο 225 της ΣΛΕΕ)·
  • λήψη αποφάσεων για τον προϋπολογισμό της ΕΕ από κοινού με το Συμβούλιο·
  • για τις εξωτερικές δράσεις της ΕΕ (αποφάσεις της ΕΕ για τη σύναψη εξωτερικών συμφωνιών) είναι απαραίτητη είτε η συναίνεση είτε η διαβούλευση του Κοινοβουλίου.
• Εξουσία ελέγχου επί των εκτελεστικών θεσμικών οργάνων της ΕΕ (Συμβούλιο και Επιτροπή) διασφαλίζοντας κυρίως τον πολιτικό έλεγχο επί της Επιτροπής (μέσω πρότασης μομφής) ή θέτοντας προφορικές ή γραπτές ερωτήσεις προς το Συμβούλιο. Το Κοινοβούλιο μπορεί επίσης να ασκεί έλεγχο σε άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ όπως στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (άρθρο 284 της ΣΛΕΕ).
• Εξουσία διορισμού συμμετέχοντας στον διορισμό των Επιτρόπων, των μελών του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου και του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή.

Αρμοδιότητες

Νομοθεσία

• Σύμφωνα με τη συνήθη νομοθετική διαδικασία (άρθρο 294 της ΣΛΕΕ), το Κοινοβούλιο είναι ισότιμο με το Συμβούλιο. Η διαδικασία αυτή εφαρμόζεται στην πλειοψηφία των τομέων πολιτικής, μεταξύ των οποίων οι εξής:
  • μεταφορές
  • περιβάλλον
  • γεωργία
  • ενεργειακή ασφάλεια
  • μετανάστευση
  • δικαιοσύνη
  • δημόσια υγεία.
• Το Κοινοβούλιο παρεμβαίνει επίσης σε πράξεις που θεσπίζονται στο πλαίσιο ειδικών νομοθετικών διαδικασιών, παρέχοντας τη γνώμη του (διαδικασία διαβούλευσης) ή τη συναίνεσή του (διαδικασία έγκρισης).
• Η έγκριση του Κοινοβουλίου είναι απαραίτητη για τη σύναψη διαφόρων ειδών συμφωνιών με τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς, όπως συμφωνίες συνδέσεως ή συμφωνίες σε τομείς που καλύπτονται από τη συνήθη νομοθετική διαδικασία (για παράδειγμα, εμπορικές συμφωνίες). Πρέπει επίσης να ζητείται η γνώμη του Κοινοβουλίου για τη σύναψη όλων των άλλων ειδών διεθνών συμφωνιών (άρθρο 218 της ΣΛΕΕ).

Προϋπολογισμός

Το Κοινοβούλιο λειτουργεί σε ισότιμη βάση με το Συμβούλιο καθ’ όλη τη διαδικασία έγκρισης του ετήσιου προϋπολογισμού της ΕΕ. Η διαδικασία έγκρισης του προϋπολογισμού αποτελείται από μία ανάγνωση από το Κοινοβούλιο και μία ανάγνωση από το Συμβούλιο ή, διαφορετικά, συγκαλείται μια επιτροπή συνδιαλλαγής για την επίτευξη συμφωνίας επί ενός κοινού κειμένου (άρθρο 314 της ΣΛΕΕ).

Εκτελεστική εποπτεία

Το Κοινοβούλιο μπορεί να ασκεί διάφορους ελέγχους επί της Επιτροπής, της εκτελεστικής εξουσίας της ΕΕ:

• ο Πρόεδρος της Επιτροπής εκλέγεται από το Κοινοβούλιο ύστερα από πρόταση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και τα αποτελέσματα των εκλογών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου πρέπει να λαμβάνονται υπόψη·
• ο διορισμός της Επιτροπής εξαρτάται από την έγκριση του Κοινοβουλίου – η έγκριση αυτή περιλαμβάνει επίσης τον διορισμό του Ύπατου Εκπρόσωπου της Ένωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, ο οποίος είναι παράλληλα Αντιπρόεδρος της Επιτροπής·
• το Κοινοβούλιο μπορεί να υποχρεώσει την Επιτροπή να παραιτηθεί με υποβολή πρότασης μομφής.

Αναθεώρηση των Συνθηκών

• Το δικαίωμα πρωτοβουλίας του Κοινοβουλίου του επιτρέπει να υποβάλει πρόταση αναθεώρησης των συνθηκών (άρθρο 48 της ΣΕΕ).
• Συμμετέχει στη συνέλευση η οποία εξετάζει τα σχέδια πράξεων που υποβάλλονται στη συνήθη διαδικασία αναθεώρησης των συνθηκών.
• Πρέπει να ζητείται η γνώμη του για την τροποποίηση των συνθηκών που εμπίπτουν στην απλοποιημένη διαδικασία αναθεώρησης.

Εκλογικοί κανόνες

Η εκλογική πράξη του 1976 στηρίζεται σε κοινές αρχές της ΕΕ αλλά αναγνωρίζει επίσης τη σημασία των εθνικών κανόνων στον τομέα των εκλογικών διαδικασιών.

• Τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιούν ένα αναλογικό σύστημα ψηφοφορίας, ωστόσο μπορούν να χρησιμοποιούν είτε ψηφοδέλτια συνδυασμών ή ενιαίο ψηφοδέλτιο με έκφραση προτιμήσεων.
• Οι εκλογές πρέπει να διεξάγονται με άμεση, καθολική, ελεύθερη και μυστική ψηφοφορία. Οι πολίτες μπορούν να ψηφίζουν μόνο μία φορά στην εκάστοτε εκλογική αναμέτρηση που αφορά το Κοινοβούλιο.
• Κάθε κράτος μέλος της ΕΕ μπορεί να καθορίσει ανώτατο όριο για τις δαπάνες της προεκλογικής εκστρατείας των υποψηφίων.
• Τα κράτη μέλη μπορούν να ορίσουν εκλογικές περιφέρειες ή να προβλέψουν άλλες εκλογικές υποδιαιρέσεις, δεδομένου ότι διατηρείται ο αναλογικός χαρακτήρας του εκλογικού συστήματος. Έχουν επίσης τη δυνατότητα να θεσπίσουν κατώτατα όρια για την κατανομή εδρών που δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 5 %.
• Τα ΜΕΚ ψηφίζουν ατομικώς και προσωπικώς. Παράλληλα, δεν πρέπει να δεσμεύονται από οδηγίες και εντολές.
• Από τις εκλογές του 2004, τα ΜΕΚ δεν μπορούν να είναι ταυτόχρονα και μέλη των εθνικών τους κοινοβουλίων (εκτός από ορισμένες προσωρινές εξαιρέσεις που ίσχυαν, μέχρι πρότινος, για το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία). Επιπλέον, η ιδιότητα του ΜΕΚ δεν είναι συμβατή με την ιδιότητα του μέλους της κυβέρνησης ενός κράτους μέλους, του μέλους της Επιτροπής, του δικαστή στο Δικαστήριο της ΕΕ, του μέλους της Εκτελεστικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, του μέλους του Ελεγκτικού Συνεδρίου, του μέλους της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής ή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Περιφερειών, ή του Ευρωπαίου Διαμεσολαβητή.
• Τα κράτη μέλη έχουν τις δικές τους διαδικασίες για την συμπλήρωση βουλευτικής έδρας που χηρεύει λόγω παραίτησης, θανάτου ή έκπτωσης από το βουλευτικό αξίωμα.

Η απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/994, η οποία εγκρίθηκε από κάθε κράτος μέλος σύμφωνα με τους αντίστοιχους συνταγματικούς τους κανόνες, εισάγει τις ακόλουθες αλλαγές:

• όταν χρησιμοποιείται το σύστημα ψηφοδελτίων συνδυασμών, τα κράτη μέλη θα πρέπει να καθορίζουν κατώτατο όριο μεταξύ 2% και 5% των έγκυρων ψήφων για την κατανομή των εδρών στις εκλογικές περιφέρειες με περισσότερες από 35 έδρες·
• ελάχιστη προθεσμία για την κατάρτιση των εκλογικών καταλόγων τουλάχιστον τριών εβδομάδων πριν την ημερομηνία που θα καθορίσει το οικείο κράτος μέλος για τη διεξαγωγή των εκλογών για το Κοινοβούλιο·
• τα κράτη μέλη μπορούν να επιτρέπουν να αναγράφεται στα ψηφοδέλτια το όνομα του ευρωπαϊκού πολιτικού κόμματος με το οποίο συνδέεται το εθνικό πολιτικό κόμμα ή συγκεκριμένος υποψήφιος ή να απεικονίζεται σε αυτά το σχετικό λογότυπο·
• δυνατότητα διεξαγωγής της ψηφοφορίας με ηλεκτρονικά μέσα και δι’ αλληλογραφίας καθώς και παροχή δυνατότητας στα κράτη μέλη να λαμβάνουν τα μέτρα που απαιτούνται για να μπορούν να ψηφίζουν στις εκλογές για το Κοινοβούλιο και πολίτες της ΕΕ που διαμένουν σε χώρες εκτός ΕΕ·
• κυρώσεις για περιπτώσεις διπλής ψηφοφορίας·
• ορισμός αρχής επαφής σε κάθε κράτος μέλος η οποία θα είναι αρμόδια για την ανταλλαγή δεδομένων σχετικά με τους ψηφοφόρους και τους υποψηφίους με τις ομόλογες αρχές των άλλων κρατών μελών.

Σύνθεση

Για την κατανομή των εδρών μεταξύ των κρατών μελών λαμβάνονται υπόψη ορισμένοι παράγοντες:

• η διατήρηση μιας ικανοποιητικής αναλογίας μεταξύ των εδρών που κατανέμονται στα κράτη μέλη και του πληθυσμού τους·
• το Κοινοβούλιο έχει τη δυνατότητα να εξετάζει σημαντικά πολιτικά θέματα, ακόμα και στην περίπτωση κρατών μελών με μικρότερο πληθυσμό·
• ο συνολικός αριθμός των ΜΕΚ δεν πρέπει να υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο όριο, ώστε να μην επηρεάζεται η αποτελεσματικότητα του έργου που επιτελεί το Κοινοβούλιο.

Με πρωτοβουλία του Κοινοβουλίου και κατόπιν έγκρισής του, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εγκρίνει ομόφωνα απόφαση για τη σύνθεση του Κοινοβουλίου (άρθρο 14, παράγραφος 2 της ΣΕΕ). Οι συνθήκες ορίζουν τους βασικούς κανόνες για τη σύνθεσή του:

• το Κοινοβούλιο αποτελείται από τους εκπροσώπους των πολιτών της ΕΕ·
• ο μέγιστος αριθμός των ΜΕΚ είναι 750, συμπεριλαμβανομένου του Προέδρου του Κοινοβουλίου·
• ο ελάχιστος αριθμός εδρών ανά κράτος μέλος είναι 6·
• ο μέγιστος αριθμός εδρών ανά κράτος μέλος είναι 96·
• η κατανομή των εδρών βασίζεται στην αρχή της «φθίνουσας αναλογικότητας», το οποίο σημαίνει ότι όσο μεγαλύτερος είναι ο πληθυσμός ενός κράτους μέλους, τόσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός των ΜΕΚ που θα έχει — Ωστόσο, κάθε ΜΕΚ ενός μεγαλύτερου κράτους μέλους εκπροσωπεί αναλογικά περισσότερους πολίτες από το ΜΕΚ ενός μικρότερου κράτους μέλους.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΟΣ ΠΙΝΑΚΑΣ

ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Από τις 31 Ιανουαρίου 2020, την ημερομηνία της επίσημης αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Brexit), υφίστανται 705 ΜΕΚ, δηλαδή 46 λιγότερα μέλη.

ΒΑΣΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση — Τίτλος III — Διατάξεις περί των θεσμικών οργάνων — Άρθρο 14 (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 22-23)

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 1-388)

Πράξη περί εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση καθολική ψηφοφορία (ΕΕ L 278 της 8.10.1976, σ. 5-11)

Βλέπε ενοποιημένη έκδοση.

Απόφαση (ΕΕ, Ευρατόμ) 2018/994 του Συμβουλίου, της 13ης Ιουλίου 2018, για την τροποποίηση της πράξης περί εκλογής των μελών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου με άμεση και καθολική ψηφοφορία, που προσαρτάται στην απόφαση 76/787/ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, Ευρατόμ της 20ής Σεπτεμβρίου 1976 του Συμβουλίου (ΕΕ L 178 της 16.7.2018, σ. 1-3)

Απόφαση 76/787/ΕΚΑΧ, ΕΟΚ, Ευρατόμ των αντιπροσώπων των κρατών μελών συνελθόντων στα πλαίσια του Συμβουλίου, σχετικά με την πράξη εκλογής των αντιπροσώπων στο Κοινοβούλιο με άμεση καθολική ψηφοφορία (ΕΕ L 278 της 8.10.1976, σ. 1-4)

ΣΥΝΑΦΗ ΚΕΙΜΕΝΑ

Ενοποιημένη απόδοση της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης — Πρωτόκολλο (αριθ. 6) για τον καθορισμό της έδρας των θεσμικών οργάνων και ορισμένων λοιπών οργάνων, οργανισμών και υπηρεσιών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ C 202 της 7.6.2016, σ. 265)

Απόφαση (ΕΕ) 2018/937 του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, της 28ης Ιουνίου 2018, για τον καθορισμό της σύνθεσης του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου (ΕΕ L 165I της 2.7.2018, σ. 1-3)

τελευταία ενημέρωση 13.01.2021