Από τη μεταρρύθμιση του 2003 και μετά, η Κοινή Γεωργική Πολιτική (ΚΓΠ) οφείλει να προσαρμόζεται στις νέες προκλήσεις της ευρωπαϊκής γεωργίας, όπως η αλλαγή του κλίματος, η διαχείριση των υδάτων ή η προστασία της βιοποικιλότητας. Στόχος του παρόντος κανονισμού είναι η απλούστευση και ο εκσυγχρονισμός της ΚΓΠ. Με αυτή την προοπτική, καταργεί σταδιακά τη συνδεδεμένη στήριξη (ενισχύσεις που συνδέονται με την παραγωγή) και την εντάσσει στο καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης (ΚΕΕ). Οι προβλεπόμενες προσαρμογές βοηθούν επίσης τους ευρωπαίους γεωργούς να συνεκτιμήσουν τις τάσεις της αγοράς στον προσανατολισμό της παραγωγής τους, και συμβάλλουν στην αγροτική ανάπτυξη.

Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 73/2009 του Συμβουλίου, της 19ης Ιανουαρίου 2009, σχετικά με τη θέσπιση κοινών κανόνων για τα καθεστώτα άμεσης στήριξης για τους γεωργούς στο πλαίσιο της κοινής γεωργικής πολιτικής και τη θέσπιση ορισμένων καθεστώτων στήριξης για τους γεωργούς, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 1290/2005, (ΕΚ) αριθ. 247/2006 και (ΕΚ) αριθ. 378/2007, και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 1782/2003 [Πράξη (εις) τροποποίησης].

Μετά τη μεταρρύθμιση της κοινής γεωργικής πολιτικής (ΚΓΠ) τον Ιούνιο του 2003, οι ενισχύσεις που συνδέονται με την παραγωγή σταδιακά καταργήθηκαν και εντάχθηκαν στο καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης (ΚΕΕ), το σύστημα άμεσων ενισχύσεων που απολαμβάνουν οι ευρωπαίοι γεωργοί. Ο παρών κανονισμός προωθεί την εν λόγω μεταρρύθμιση.

Οι άμεσες ενισχύσεις αποτελούν στήριξη που παρέχεται άμεσα στους γεωργούς, στο πλαίσιο των καθεστώτων στήριξης που απαριθμούνται στο παράρτημα Ι του κανονισμού. Ορισμένες από τις ενισχύσεις αυτές εξακολουθούν να συνδέονται άμεσα με την παραγωγή· ωστόσο, οι περισσότερες άμεσες ενισχύσεις έχουν αποσυνδεθεί και παρέχονται βάσει του καθεστώτος εισοδηματικής στήριξης που ονομάζεται «καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης» (ΚΕΕ). Στο πλαίσιο του ΚΕΕ, οι ενισχύσεις που παρέχονται στους γεωργούς δεν συνδέονται με την παραγωγή τους.

Στόχος του παρόντος κανονισμού είναι η σταδιακή ένταξη της συνδεδεμένης στήριξης στο καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης.

Οι άμεσες ενισχύσεις υπάγονται στην αρχή της «πολλαπλής συμμόρφωσης», βάσει της οποίας οι γεωργοί οφείλουν να ικανοποιούν ορισμένες απαιτήσεις για να μπορούν να λάβουν αυτές τις ενισχύσεις. Οι απαιτήσεις αφορούν τρεις τομείς:

Εάν ο γεωργός δεν ικανοποιεί αυτές τις απαιτήσεις, υφίσταται μείωση των άμεσων ενισχύσεων ή αποκλείεται από αυτές.

Η διαφοροποίηση είναι ένα σύστημα υποχρεωτικής και προοδευτικής μείωσης των άμεσων ενισχύσεων. Επομένως, όσες άμεσες ενισχύσεις υπερβαίνουν τα 5 000 EUR μειώνονται κάθε χρόνο κατά ένα ορισμένο ποσοστό, το οποίο θα φτάσει στο 10 % το 2012.

Τα αντίστοιχα ποσά μεταφέρονται στο Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) για την υποστήριξη των προγραμμάτων αγροτικής ανάπτυξης, και ειδικότερα για μέτρα σε σχέση με την αλλαγή του κλίματος, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη διαχείριση των υδάτων και τη βιοποικιλότητα. Το σύστημα διαφοροποίησης δεν εφαρμόζεται στις εξόχως απόκεντρες περιφέρειες ούτε στις νήσους του Αιγαίου ούτε σε κράτη μέλη που υπάγονται στον μηχανισμό σταδιακής εισαγωγής.

Παροχή συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις

Οι γεωργοί μπορούν να συμμετέχουν στο σύστημα παροχής συμβουλών σε γεωργικές εκμεταλλεύσεις που θέσπισαν τα κράτη μέλη για να παρέχονται συμβουλές στους γεωργούς όσον αφορά τη συμμόρφωση προς τις κανονιστικές απαιτήσεις διαχείρισης και την καλή γεωργική και περιβαλλοντική πρακτική.

Ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου (ΟΣΔΕ)

Κάθε κράτος μέλος οφείλει να θεσπίσει ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου ώστε να βελτιωθούν η αποδοτικότητα και ο έλεγχος της στήριξης που παρέχει η ΕΕ στους γεωργούς. Διαμέσου αυτού του ηλεκτρονικού συστήματος, το κράτος μέλος είναι σε θέση να επεξεργάζεται τις αιτήσεις ενίσχυσης και να διασφαλίζει μέσω διοικητικών και επιτόπιων ελέγχων την ορθή καταβολή των ενισχύσεων, να προλαμβάνει και να διαχειρίζεται, όταν απαιτείται, τις παρατυπίες και να ανακτά τα αχρεωστήτως καταβληθέντα ποσά.

Οι ενισχύσεις καταβάλλονται στο ακέραιο στους δικαιούχους, σε μία ή δύο δόσεις ετησίως, στο διάστημα μεταξύ 1ης Δεκεμβρίου και 30ής Ιουνίου του επόμενου ημερολογιακού έτους. Η Επιτροπή δύναται να εγκρίνει προκαταβολές. Δεν παρέχονται ενισχύσεις σε γεωργούς που δημιούργησαν τεχνητά τις συνθήκες για να λάβουν τις ενισχύσεις αυτές.

Το καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης στηρίζει τους γεωργούς ανεξαρτήτως της παραγωγής τους. Κύριος στόχος της συγκεκριμένης στήριξης είναι να εξασφαλίσει στους γεωργούς μεγαλύτερη εισοδηματική σταθερότητα. Όποια και αν είναι η παραγωγή τους, οι γεωργοί λαμβάνουν πλέον το ίδιο ποσό ενίσχυσης, οπότε μπορούν να παράγουν ανάλογα με τη ζήτηση στην αγορά. Το καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης σκοπεύει επίσης να βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα και την αειφορία της γεωργίας.

Για κάθε κράτος μέλος, τα ανώτατα όρια του προϋπολογισμού για το καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης δημοσιεύονται κάθε χρόνο σε κανονισμό της Επιτροπής.

Τα κράτη μέλη συστήνουν εθνικό απόθεμα για τη χορήγηση δικαιωμάτων ενίσχυσης σε νέους γεωργούς ευρισκόμενους σε ειδική κατάσταση, καθώς και τη θέσπιση δικαιωμάτων για γεωργούς περιοχών στις οποίες εφαρμόζονται προγράμματα αναδιάρθρωσης ή/και προγράμματα ανάπτυξης.

Για να απολαύουν του καθεστώτος ενιαίας ενίσχυσης, οι γεωργοί πρέπει να έχουν εκ των προτέρων δικαιώματα ενίσχυσης, τα οποία πρέπει να δηλώνουν μαζί με τα επιλέξιμα εκτάρια. Τα δικαιώματα ενίσχυσης είναι μεταβιβάσιμα μεταξύ γεωργών βάσει συγκεκριμένων προϋποθέσεων.

Στο πλαίσιο του «ιστορικού μοντέλου», τα δικαιώματα υπολογίζονται βάσει του ύψους των άμεσων ενισχύσεων που έλαβε κάθε γεωργός στη διάρκεια της περιόδου αναφοράς (γενικότερα κατά τα έτη 2000, 2001 και 2002· είναι δυνατές και άλλες επιλογές υπολογισμού σε ειδικές περιπτώσεις ή όταν η ένταξη είναι μεταγενέστερη). Έτσι, κάθε δικαίωμα ενίσχυσης υπολογίζεται διαιρώντας το ποσό αναφοράς διά του αριθμού των εκταρίων τα οποία παρείχαν δικαίωμα στην ενίσχυση που δόθηκε.

Τα κράτη μέλη δύνανται να κατανέμουν τις ενισχύσεις σε επίπεδο περιφέρειας. Στην περίπτωση αυτή, τα ανώτατα όρια περιφέρειας ορίζονται και διαμοιράζονται μεταξύ των γεωργών της περιφέρειας. Η αξία των δικαιωμάτων τους προκύπτει από τη διαίρεση της συνολικής χρηματοδότησης διά του αριθμού των εκταρίων που δηλώθηκαν το πρώτο έτος εφαρμογής του συστήματος. Όλα τα δικαιώματα ενίσχυσης μιας περιφέρειας έχουν την ίδια μοναδιαία αξία.

Τα κράτη μέλη έχουν τη δυνατότητα να προβούν σε μερική εφαρμογή του συστήματος ενιαίας ενίσχυσης. Στην περίπτωση αυτή, τα κράτη μέλη παρακρατούν ένα μέρος της συνδεδεμένης στήριξης και το καταβάλλουν στους γεωργούς υπό μορφή πρόσθετης ενίσχυσης και ανάλογα με την παραγωγή. Οι δυνατότητες αυτές θα εκλείψουν το 2012, με εξαίρεση τα αιγοπρόβατα και τις θηλάζουσες αγελάδες, δύο είδη παραγωγής που μπορεί να αποδειχθούν καθοριστικά για να αποφευχθεί η εγκατάλειψη της γης σε ορισμένες περιφέρειες.

Ο παρών κανονισμός εγγράφεται στο πλαίσιο του «check up» της κοινής γεωργικής πολιτικής μετά τη μεταρρύθμιση του 2003. Από τότε η ΚΓΠ στράφηκε αποφασιστικά προς την κατεύθυνση της απλούστευσης εντάσσοντας την πλειονότητα των άμεσων ενισχύσεων των γεωργών στο καθεστώς ενιαίας ενίσχυσης. Με την εμπειρία που απέκτησε μετά την καθιέρωση του ΚΕΕ, η Επιτροπή επεκτείνει την απλούστευση της ΚΓΠ στο πεδίο της πολλαπλής συμμόρφωσης και στο πεδίο της υφιστάμενης συνδεδεμένης στήριξης.

Παραπομπες

Πράξη	Θέση σε ισχύ	Προθεσμία για τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Εφημερίδα
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 73/2009	1.2.2009	-	EE L 30 της 31.1.2009

Πράξη(-εις) τροποποίησης	Θέση σε ισχύ	Προθεσμία για τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των κρατών μελών	Επίσημη Εφημερίδα
Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1250/2009	22.12.2009	-	ΕΕ L 338 της 19.12.2009