ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Βρυξέλλες, 16.1.2018
COM(2018) 26 final
ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ
σχετικά με την εφαρμογή της ενωσιακής πολιτικής για την τυποποίηση και τη συμβολή των ευρωπαϊκών προτύπων στις πολιτικές της ΕΕ
{SWD(2018) 15 final}
Εισαγωγή
Το οικονομικό τοπίο μεταβάλλεται τόσο εντός της ΕΕ όσο και μεταξύ των διεθνών εμπορικών εταίρων της. Τα όρια μεταξύ της παραδοσιακής βιομηχανίας, της ψηφιοποίησης και των υπηρεσιών καθίστανται ολοένα και πιο δυσδιάκριτα και οι ψηφιακές λύσεις εντάσσονται σταδιακά στις παγκόσμιες βιομηχανικές αξιακές αλυσίδες. Απέναντι στις προκλήσεις αυτές, η Επιτροπή θα πρέπει να ενσωματώσει την εν λόγω οικονομική πραγματικότητα στις προτεραιότητές της όσον αφορά την τυποποίηση για τις ευρωπαϊκές πολιτικές και τις ευρωπαϊκές νομοθετικές ρυθμίσεις, από κοινού με τους διοργανικούς εταίρους. Στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Ευρωπαϊκά πρότυπα για τον 21ο αιώνα» 1 (εφεξής η «ανακοίνωση»), τον Ιούνιο του 2016, η Επιτροπή παρουσίασε ένα νέο όραμα για το ευρωπαϊκό σύστημα τυποποίησης (ΕΣΤ), με σκοπό να αντιμετωπιστούν οι εν λόγω προκλήσεις.
Το νέο αυτό όραμα που περιγράφεται στην ανακοίνωση βαίνει πέραν του παραδοσιακού τρόπου αντιμετώπισης των προτύπων στο ενωσιακό επίπεδο, ο οποίος κατά το παρελθόν περιοριζόταν στην παροχή τεχνικής υποστήριξης για τις ανάγκες ενωσιακής εναρμόνισης. Το νέο όραμα επικεντρώνεται στη συμβολή της τυποποίησης στην αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων και την πραγμάτωση ευρωπαϊκών πολιτικών, για παράδειγμα, για την προώθηση της καινοτομίας, τη βελτίωση της ποιότητας και της ασφάλειας, την τόνωση της απασχόλησης και της ανάπτυξης, τη στήριξη των παγκόσμιων αξιακών αλυσίδων και την ανάπτυξη της ενιαίας αγοράς.
Πέραν αυτής της διευρυμένης στήριξης πολιτικών, στην ανακοίνωση παρουσιάστηκαν επίσης νέες πρωτοβουλίες για την επίτευξη των εν λόγω στόχων στο πλαίσιο του ΕΣΤ. Στις πρωτοβουλίες αυτές περιλαμβάνονται ιδίως η κοινή πρωτοβουλία για την τυποποίηση 2 (ΚΠΤ) και η πρόταση 3 να δρομολογηθεί διοργανικός διάλογος με τους συννομοθέτες. Επιπλέον, τον Απρίλιο του 2016, στην ανακοίνωσή της με τίτλο «Προτεραιότητες τυποποίησης στον τομέα των ΤΠΕ για την ψηφιακή ενιαία αγορά» 4 (εφεξής η «ανακοίνωση για τις ΤΠΕ»), η Επιτροπή καθόρισε προτεραιότητες τυποποίησης στον τομέα των ΤΠΕ και πρότεινε συγκεκριμένες δράσεις στη βάση μιας στρατηγικής προσέγγισης δύο πυλώνων. Στο πλαίσιο του πρώτου πυλώνα, η Επιτροπή προσδιόρισε πέντε τομείς προτεραιότητας στους οποίους η ανάληψη δράσης κρίνεται περισσότερο επείγουσα. Στο πλαίσιο του δεύτερου πυλώνα, η Επιτροπή πρότεινε μια διαδικασία υψηλού επιπέδου για την υλοποίηση των δράσεων, την καταγραφή της προόδου όσον αφορά τα παραδοτέα και —εφόσον απαιτείται— την προσαρμογή των προτεραιοτήτων 5 .
Μία από τις σημαντικότερες αρχές της τυποποίησης είναι η διαφάνεια, η οποία απαιτεί την ανάπτυξη εργαλείων για τη διάδοση και την ανταλλαγή πληροφοριών με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής τυποποίησης, οι εν λόγω σκοποί επιδιώκονταν μέχρι σήμερα μέσω του ετήσιου προγράμματος εργασιών της Ένωσης για την ευρωπαϊκή τυποποίηση 6 (ΕΠΕΕ) και του κυλιόμενου προγράμματος 7 για την τυποποίηση στον τομέα των ΤΠΕ 8 .
Η παρούσα έκθεση έχει ως στόχο να εξηγήσει τους τρόπους με τους οποίους οι επιμέρους δράσεις και φορείς των προηγούμενων ΕΠΕΕ, η ανακοίνωση σχετικά με τις προτεραιότητες τυποποίησης στον τομέα των ΤΠΕ για την ψηφιακή ενιαία αγορά 9 και η ΚΠΤ έχουν συμβάλει μέχρι σήμερα στην επιδίωξη των στόχων που έθετε η ανακοίνωση. Χωρίζεται σε δύο μέρη· ένα το οποίο καλύπτει τα στοιχεία πολιτικής αυτού του νέου οράματος και ένα το οποίο αφορά τη συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Συνοδεύεται από έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής το οποίο περιγράφει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί όσον αφορά τις διάφορες δράσεις των προαναφερόμενων ΕΠΕΕ και άλλες εν εξελίξει δραστηριότητες. Η παρούσα έκθεση έχει ως στόχο να υποστηρίξει τον διοργανικό διάλογο που αναφέρεται στην ανακοίνωση, τον οποίο η Επιτροπή θα διεξαγάγει με τους συννομοθέτες κατά τους μήνες που ακολουθούν, με στόχο να τεθούν τα θεμέλια για το έργο της εκπόνησης του ΕΠΕΕ για το 2019.
Στοιχεια πολιτικης του νεου οραματος
1.Προώθηση της καινοτομίας
Τα πρότυπα αποτελούν αναγνωρισμένο παράγοντα προώθησης της καινοτομίας 10 . Βασικό μέσο καινοτομίας στη διαδικασία τυποποίησης αποτελεί η εκπόνηση των σχετικών επιστημονικών και τεχνικών δεδομένων, καλούμενη συνήθως «προ-τυποποιητική» ή «προκανονιστική» έρευνα, η οποία οδηγεί στην κατάρτιση ενός προτύπου. Ο κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 1025/2012 11 (εφεξής ο «κανονισμός») θέσπισε το σχετικό πλαίσιο σε συνέχεια της αύξησης της συμβολής της τυποποίησης στην καινοτομία στην Ευρώπη. Από το 2016, από κοινού με άλλα ενδιαφερόμενα μέρη στο πλαίσιο της σχετικής δράσης της ΚΠΤ, η Επιτροπή έχει εντείνει την εστίασή της στον στόχο αυτό με τη σύνδεση της έρευνας και της καινοτομίας με την τυποποίηση 12 .
Η εξασφάλιση στενής και έγκαιρης αλληλεπίδρασης μεταξύ της έρευνας και της ανάπτυξης (Ε&Α) και της τυποποίησης αποτελεί κρίσιμης σημασίας στοιχείο της προσπάθειας να βοηθούνται τα καινοτόμα προϊόντα να φθάσουν στην αγορά. Το πρόγραμμα-πλαίσιο «Ορίζων 2020» επίσης ανανέωσε την εστίασή του στη σχέση μεταξύ των ερευνητικών έργων του και της διαδικασίας τυποποίησης, ιδίως με την ενσωμάτωση δραστηριοτήτων τυποποίησης σε ερευνητικά έργα και με την αναγνώριση της δυνατότητάς τους ενίσχυσης του αντικτύπου της έρευνας και των αποτελεσμάτων της έρευνας και της ανάπτυξης. Σειρά προ-τυποποιητικών δραστηριοτήτων υποστήριξης στους τομείς των ιατροτεχνολογικών προϊόντων, της περιβαλλοντικής προστασίας, της απαλλαγής από τις ανθρακούχες εκπομπές, της ενεργειακής απόδοσης και της μετρολογίας εκτελούνται στο πλαίσιο έργων του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζων 2020» στα πεδία των συνεργατικών ευφυών συστημάτων μεταφορών (C-ITS), της κυβερνοασφάλειας και της ψηφιακής ιδιωτικότητας 13 , των νανοτεχνολογιών, των προηγμένων υλικών, της βιοτεχνολογίας, της ενέργειας συμπεριλαμβανομένων των κυψελών καυσίμου και του υδρογόνου, των ασφαλών κοινωνιών, και της προηγμένης επεξεργασίας και μεταποίησης.
Η τρέχουσα προ-τυποποιητική έρευνα συμβάλλει επίσης σε εναρμονισμένα συστήματα πιστοποίησης προϊόντων και συστημάτων ασφάλειας.
Η Επιτροπή συνεργάζεται με τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης (ΕΟΤ) και άλλους φορείς ανάπτυξης προτύπων, φόρουμ και κοινοπραξίες, καθώς και με τα σχετικά ενδιαφερόμενα μέρη για τον σχεδιασμό δυνητικών μέτρων που θα βελτιώσουν το οικοσύστημα της τυποποίησης στον τομέα των ΤΠΕ. Στα εν λόγω δυνητικά μέτρα περιλαμβάνονται μέτρα για την προαγωγή της αλληλεπίδρασης μεταξύ των κοινοτήτων λογισμικού ανοικτού κώδικα και των κοινοτήτων τυποποίησης, καθώς και μέτρα για τον καθορισμό ενός ισορροπημένου, σαφούς και προβλέψιμου ευρωπαϊκού πλαισίου για τη χορήγηση αδειών χρήσης των ουσιωδών για τη λειτουργία προτύπων διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας («standard-essential patents» ή «SEP»). Η Επιτροπή δημοσίευσε ανακοίνωση σχετικά με το τελευταίο αυτό ζήτημα τον Νοέμβριο του 2017 14 .
Η Επιτροπή χρησιμοποιεί ευρέως το πρόγραμμα-πλαίσιο «Ορίζων 2020» για τη χρηματοδότηση έργων έρευνας και καινοτομίας που συμβάλλουν στην τυποποίηση και συνεργάζεται με τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης για την υλοποίηση δράσεων που θα γεφυρώσουν το χάσμα μεταξύ έρευνας, καινοτομίας και τυποποίησης. Οι συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ) στο πλαίσιο του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζων 2020» είναι ζωτικής σημασίας για την ανάπτυξη βασικών δομικών στοιχείων ψηφιακής τεχνολογίας. Πιλοτικά έργα μεγάλης κλίμακας προετοιμάζουν την ευρεία υιοθέτηση μέσω κλινών δοκιμών, εγκαταστάσεων δοκιμών και πιλοτικών γραμμών, παράγοντας γνώση και τροφοδοτώντας με αυτήν τις διαδικασίες τυποποίησης. Με βάση προκαταρκτικές εισηγήσεις από τα κράτη μέλη και κλαδικούς φορείς, προσδιορίστηκαν πρωτοβουλίες βιομηχανικών πλατφορμών για πλατφόρμες «συνδεδεμένο έξυπνο εργοστάσιο», «υγεία και μέριμνα», «έξυπνη γεωργία», «συνδεδεμένη και αυτοματοποιημένη κινητικότητα», «έξυπνη ενέργεια», καθώς και για οριζόντια βιομηχανικά δεδομένα και το «Διαδίκτυο των πραγμάτων».
Η ανακοίνωση σχετικά με τη στρατηγική της Ένωσης για την κινητικότητα χαμηλών εκπομπών 15 αναφέρει ότι η «τυποποίηση και η διαλειτουργικότητα είναι καθοριστικής σημασίας για την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση του μεγέθους της εσωτερικής αγοράς, ιδίως όσον αφορά την ηλεκτροκινητικότητα και την εξάλειψη των εμποδίων για τη φόρτιση των ηλεκτρικών οχημάτων σε ολόκληρη την ΕΕ». Η Επιτροπή πρόκειται σύντομα να θεσπίσει τον πρώτο από μια σειρά κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμών της Επιτροπής για τη συμπλήρωση και/ή την επικαιροποίηση των παραπομπών στα πρότυπα που αναφέρονται στις τεχνικές προδιαγραφές του παραρτήματος II της οδηγίας 2014/94/ΕΕ «για την ανάπτυξη υποδομών εναλλακτικών καυσίμων».
2.Αναβάθμιση της ποιότητας, της ασφάλειας, της προσφερόμενης προστασίας από απειλές και της βιωσιμότητας αγαθών και υπηρεσιών
Μια αποτελεσματική πολιτική τυποποίησης συμβάλλει στην εκπλήρωση των νόμιμων απαιτήσεων ασφάλειας μέσω της ανάπτυξης σχετικών σύγχρονων τεχνικών προδιαγραφών και της παροχής κοινώς αποδεκτών μεθόδων δοκιμής για τη μέτρηση της συμμόρφωσης των προϊόντων και των υπηρεσιών προς τις προβλεπόμενες τιμές για την ποιότητα, την ασφάλεια, την προσφερόμενη προστασία από απειλές, την ενεργειακή αποδοτικότητα και την αποδοτικότητα σε επίπεδο χρήσης υλικών των εν λόγω προϊόντων και υπηρεσιών. Οι στόχοι της ποιότητας, της ασφάλειας, της προσφερόμενης προστασίας από απειλές και της βιωσιμότητας είναι μεν γενικώς αλληλοσυμπληρωματικοί, πλην όμως, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί και να συγκρούονται μεταξύ τους. Η επιδίωξη των στόχων της τυποποίησης κατά τρόπο, όσο το δυνατόν, ισορροπημένο και αλληλοενισχυόμενο αποτελεί διαρκή πρόκληση.
2.1.Ποιότητα
Με στόχο να συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών, η Επιτροπή ζήτησε από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης 16 να αναπτύξουν ευρωπαϊκά πρότυπα σε τομείς όπως οι ταχυδρομικές υπηρεσίες, στις οποίες τα πρότυπα έχουν συμβάλει στην ανάπτυξη του τομέα παράδοσης δεμάτων, καθώς και οριζόντια πρότυπα για τις υπηρεσίες, τα οποία αναπτύσσει η CEN για να βοηθήσει τους παρόχους υπηρεσιών, για παράδειγμα, να μετρούν τις επιδόσεις τους.
Στον τομέα της μετρολογίας, πρόσφατα ζητηθέντα ευρωπαϊκά πρότυπα 17 αναμένεται να βελτιώσουν την ποιότητα των μετρήσεων ύδατος και θερμικής ενέργειας, καθώς και την αποκεντρωμένη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και τη μεταφορά ενέργειας προς και από ηλεκτρικά οχήματα.
2.2.Ασφάλεια
Η ασφάλεια συνιστά βασικό τομέα για την ευρωπαϊκή τυποποίηση. Αντιπροσωπεύει περίπου το 60 % των αιτημάτων τυποποίησης της Επιτροπής, γεγονός που αντικατοπτρίζει τον αντίκτυπο των ζητημάτων ασφάλειας στην καθημερινή ζωή των πολιτών της ΕΕ. Η εναρμονισμένη ενωσιακή νομοθεσία, καθώς και η οδηγία για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων 18 , οι οποίες διασφαλίζουν την ασφάλεια εκατοντάδων προϊόντων στις αγορές της ΕΕ, βασίζονται σε εναρμονισμένα πρότυπα και άλλα πρότυπα στα οποία στηρίζεται η νομοθεσία της ΕΕ 19 για να εξασφαλίζουν τη συμμόρφωση προς τις απαιτήσεις ασφάλειας που θέτει η νομοθεσία.
Πρόσφατα δημοσιευθέντα πρότυπα προάγουν την εναρμόνιση σε ευρύ φάσμα τομέων, όπως η ασφάλεια των παιδιών και τα μέσα ατομικής προστασίας. Για παράδειγμα, ένα ευρωπαϊκό πρότυπο για την ασφάλεια των παιδιών το οποίο εγκρίθηκε πρόσφατα θέτει απαιτήσεις ως προς την ασφάλεια των αναπτήρων με τις οποίες εμποδίζονται τα παιδιά να χειριστούν με επιτυχία τον μηχανισμό ανάφλεξης. Περαιτέρω, πρόσφατα εγκριθέντα πρότυπα σχετικά με τους μάρσιπους βρεφών εξασφαλίζουν ότι τα παιδιά δεν μπορούν να πιαστούν από κατασκευαστικά στοιχεία. Τέλος, μέσω της τυποποίησης έχουν καθοριστεί τεχνικές απαιτήσεις για τα μέσα προστασίας των ματιών έναντι ακτινοβολίας λέιζερ, προκειμένου να προστατεύονται οι εργαζόμενοι έναντι της τυχαίας έκθεσης σε ακτινοβολία λέιζερ σε μέσα ατομικής προστασίας.
2.3.Προστασία από απειλές
Δεδομένων τόσο των τεχνολογικών όσο και των διεθνών πολιτικών εξελίξεων, η προστασία από απειλές αποτελεί ενωσιακό τομέα πολιτικής του οποίου η σημασία αυξάνεται διαρκώς. Στο πλαίσιο της προστασίας από απειλές, η Επιτροπή έχει εντοπίσει, από το 2016, ανάγκες τυποποίησης στους τομείς της διαχείρισης κρίσεων και της χημικής, βιολογικής, ραδιολογικής και πυρηνικής άμυνας, και έχει ζητήσει από τη CEN να αναπτύξει σχετικά πρότυπα. Επιπλέον, έχει ξεκινήσει προ-τυποποιητική έρευνα μέσω του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζων 2020» σε σειρά τομέων που αντιμετωπίζουν απειλές, όπως είναι, για παράδειγμα, οι ραδιολογικές και πυρηνικές απειλές κατά των υποδομών ζωτικής σημασίας. Περαιτέρω, στον τομέα των ΤΠΕ, η Επιτροπή έχει υποβάλει αίτημα τυποποίησης για το ζήτημα της προστασίας της ιδιωτικής ζωής εκ του σχεδιασμού, με σκοπό να βοηθηθούν οι οικείοι κατασκευαστές να ανταποκρίνονται στα ζητήματα προστασίας των δεδομένων με τρόπο συνεπή.
2.4.Βιωσιμότητα
Η βιωσιμότητα αποτελεί από πολλού πρωτεύοντα στόχο της ευρωπαϊκής τυποποίησης. Πρότυπα απαιτούνται για την υλοποίηση βασικών προτεραιοτήτων της ΕΕ, όπως της πολιτικής για την Ενεργειακή Ένωση και της ενωσιακής στρατηγικής για την έρευνα και την καινοτομία («Επιτάχυνση της καινοτομίας στον τομέα της καθαρής ενέργειας» 20 ), η οποία καλύπτει δράσεις για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή σ’ αυτή, καθώς και για την απαλλαγή του ενεργειακού συστήματος από τις ανθρακούχες εκπομπές. Το 2016 21 και το 2017 22 η Επιτροπή ζήτησε από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης να καταρτίσουν πρότυπα στους εξής τομείς: συστήματα περιβαλλοντικής διαχείρισης, συσκευασίες και απόβλητα συσκευασιών, πολυαρωματικοί υδρογονάνθρακες, περιβαλλοντική διαχείριση, οικολογικός σχεδιασμός και ενεργειακή επισήμανση, οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, εφαρμογή φυτοφαρμάκων, εξοπλισμός ανάκτησης ατμών, ηλεκτρικές στήλες, πράσινο υδρογόνο, πτητικές οργανικές ενώσεις, έλαια πυρόλυσης, φύκη, βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των κτιρίων, ανάπτυξη πράσινων υποδομών, ποιότητα του αέρα και μείωση των εκπομπών. Τα εν λόγω αιτήματα βασίστηκαν στο υφιστάμενο νομικό και πολιτικό πλαίσιο και πληρούν τα κριτήρια που καθορίζει το πλαίσιο αυτό. Με σκοπό την άρση φραγμών που αντιμετωπίζουν φιλικές προς το κλίμα τεχνολογίες στους τομείς της ψύξης, του κλιματισμού, των αντλιών θερμότητας και των αφρών, η Επιτροπή ζήτησε από τη CEN και τη CENELEC να αναπτύξουν σχετικά ευρωπαϊκά πρότυπα.
3.Τόνωση της απασχόλησης και της ανάπτυξης
Η τυποποίηση αποτελεί διαδικασία από τη βάση προς την κορυφή, η οποία περιλαμβάνει τη συγκέντρωση εκπροσώπων της βιομηχανίας, των κρατικών υπηρεσιών, της επιστημονικής κοινότητας και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων, με αποτέλεσμα τα πρότυπα να απολαμβάνουν υψηλό βαθμό αποδοχής μεταξύ των εν λόγω ενδιαφερόμενων μερών. Για την ΕΕ, τα πρότυπα και η τυποποίηση αποτελούν σαφή, στρατηγικής σημασίας μέσα για τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας της ΕΕ, καθώς και βασικά εργαλεία για την προαγωγή της καινοτομίας και της προόδου στην ενιαία αγορά. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι τα πρότυπα και η τυποποίηση διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης, μέσω του ρόλου τους στην τόνωση της παραγωγικότητας και της ανταγωνιστικότητας και στην προώθηση της καινοτομίας και της ευημερίας. Επιπλέον, παρέχουν στην ΕΕ μέσα για να διατηρήσει τον ηγετικό της ρόλο στην τεχνολογική ανάπτυξη και στο παγκόσμιο εμπόριο.
Μολονότι εθνικές μελέτες που έχουν εκπονήσει η Γαλλία, η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, καθώς και άλλες μελέτες 23 δείχνουν τη συμβολή των προτύπων και της τυποποίησης στην ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων της ΕΕ, τα αποτελέσματα των προτύπων και της τυποποίησης παραμένουν μη ορατά σε ευρύτερη ευρωπαϊκή κλίμακα. Το ζήτημα αυτό επανήλθε στη συζήτηση κατά τη διάρκεια του διαλόγου στο πλαίσιο της ΚΠΤ για την ενίσχυση της τεκμηρίωσης του ετήσιου κύκλου διακυβέρνησης της πολιτικής τυποποίησης της ΕΕ.
Η Επιτροπή έχει αναγνωρίσει τη σημασία μιας βαθύτερης κατανόησης του οικονομικού και κοινωνικού αντίκτυπου των προτύπων και της τυποποίησης και προτίθεται να δρομολογήσει σχετική μελέτη στο πλαίσιο του ΕΠΕΕ για το 2017 24 . Εντούτοις, το θέμα είναι τεράστιο και υφίστανται μεθοδολογικές προκλήσεις ως προς τη μέτρηση των (οικονομικών) αποτελεσμάτων των προτύπων και της τυποποίησης, καθώς και ως προς την καταγραφή των δεδομένων που θα καταστήσουν δυνατή την αποτίμηση σε χρήμα των αποτελεσμάτων των προτύπων και της τυποποίησης, όπως και των εξωτερικοτήτων τους σε μακροοικονομικό, τομεακό και επιχειρησιακό επίπεδο. Δεδομένων των προβληματισμών αυτών, η Επιτροπή δρομολόγησε φέτος σχετική μελέτη εφικτότητας, σε συνεργασία με τους εθνικούς οργανισμούς τυποποίησης και άλλους φορείς που συμμετέχουν στη δράση της ΚΠΤ στο πλαίσιο της οποίας θα εκπονηθεί η εν λόγω μελέτη 25 . Σκοπός της είναι να αξιολογήσει αν θα πρέπει να εξεταστεί περαιτέρω η ενδεχόμενη εκπόνηση της μελέτης.
4.Στήριξη παγκόσμιων αξιακών αλυσίδων
Το ΕΣΤ διαδραματίζει καίριο ρόλο στην υποστήριξη των προσπαθειών των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων (συμπεριλαμβανομένων των ΜΜΕ) να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους πέραν των ευρωπαϊκών συνόρων, καθώς και στη διασφάλιση της ποιότητας και της ασφάλειας των εισαγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Συναφή παραδείγματα αποτελούν οι συμφωνίες μεταξύ ευρωπαϊκών οργανισμών τυποποίησης και διεθνών οργανισμών τυποποίησης όπως ο ISO 26 και η IEC 27 , καθώς και οι παγκόσμιες εταιρικές σχέσεις όπως το σχέδιο εταιρικής σχέσης τρίτης γενιάς (3GPP) 28 και ο οργανισμός oneM2M 29 . Επιπλέον, από το 2016 η Επιτροπή εργάζεται για την προώθηση του ευρωπαϊκού κανονιστικού μοντέλου, υποστηριζόμενου από προαιρετικά πρότυπα, και της στενής σύνδεσής του με τη διεθνή τυποποίηση σε τρίτες χώρες, με βάση το πλαίσιο της ΚΠΤ 30 . Η Επιτροπή έχει, επίσης, αρχίσει να συμμετέχει σε απευθείας διαλόγους με τον ISO και την IEC, με στόχο τη θέσπιση, στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, ταυτόσημων ευρωπαϊκών και διεθνών προτύπων, ενώ, ταυτόχρονα, θα διασφαλίζεται η μέγιστη δυνατή προστασία για τους Ευρωπαίους καταναλωτές.
Η τυποποίηση αποτελεί βασική συνιστώσα των διαπραγματεύσεων ενωσιακών συμφωνιών ελεύθερων συναλλαγών (ΣΕΣ) με τρίτες χώρες. Η Επιτροπή επιδιώκει τη δέσμευση των εταίρων της στη χρήση των πλέον σύγχρονων διεθνών προτύπων ως βάσης για τις κανονιστικές ρυθμίσεις που αφορούν βασικά προϊόντα και υπηρεσίες, ώστε να διασφαλίζεται η ασφάλεια και η προστασία των πολιτών της ΕΕ και να ενισχύεται η διεθνής ανταγωνιστικότητα των ενωσιακών επιχειρήσεων. Στις πρόσφατες συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών στις οποίες το ζήτημα της τυποποίησης έλαβε εξέχουσα θέση περιλαμβάνονται οι συμφωνίες της ΕΕ με τον Καναδά (CETA, η οποία τέθηκε προσωρινά σε ισχύ στις 21 Σεπτεμβρίου 2017), τη Σινγκαπούρη και το Βιετνάμ (οι διαπραγματεύσεις έχουν ολοκληρωθεί) και την Ιαπωνία (έχει επιτευχθεί κατ’ αρχήν συμφωνία επί των βασικών στοιχείων).
Προς τον σκοπό της καλύτερης αξιοποίησης των ευκαιριών που προσφέρουν οι μεγαλύτερες αναδυόμενες αγορές, δύο εμπειρογνώμονες στον τομέα της ευρωπαϊκής τυποποίησης (χρηματοδοτούμενοι από κοινού από την Επιτροπή, την ΕΖΕΣ και τους τρεις ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης), αποσπασμένοι στην Κίνα και στην Ινδία, έχουν υλοποιήσει δράσεις ευαισθητοποίησης σχετικά με τα εκατέρωθεν συστήματα τυποποίησης και έχουν παράσχει πληροφορίες για την αγορά και τις ισχύουσες κανονιστικές ρυθμίσεις σε συγκεκριμένους τομείς που άπτονται της αγοράς. Δεδομένου ότι η τρέχουσα φάση του σχεδίου «Αποσπασμένος εμπειρογνώμονας της ευρωπαϊκής τυποποίησης στην Κίνα (SESEC)» λήγει τον Δεκέμβριο του 2017, η Επιτροπή συνεργάζεται με τους εταίρους της στο εν λόγω σχέδιο για την ανανέωσή του από το 2018.
Όσον αφορά τη διεθνή προβολή της ευρωπαϊκής τυποποίησης στον τομέα των ΤΠΕ, μια δράση στο πλαίσιο του προγράμματος-πλαισίου «Ορίζων 2020» σε συνδυασμό με δράσεις της Υπηρεσίας Μέσων Εξωτερικής Πολιτικής θα συμβάλουν στην ενίσχυση της διεθνούς παρουσίας της ΕΕ, με τη δημιουργία ενός παρατηρητηρίου των παγκόσμιων δραστηριοτήτων τυποποίησης στον τομέα των ΤΠΕ, καθώς και ενός μηχανισμού χρηματοδότησης για την υποστήριξη της συμμετοχής Ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων σε διεθνείς δραστηριότητες τυποποίησης στον τομέα των ΤΠΕ και της προώθησης της ευρωπαϊκής τυποποίησης σε άλλες περιοχές.
Περαιτέρω, η τυποποίηση στον τομέα της προστασίας από απειλές αποτελεί ένα από τα θέματα των συζητήσεων στην Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη, με στόχο να ενισχυθεί η παρουσία της ΕΕ και η συμμετοχή των ενδιαφερόμενων φορέων από την Ευρώπη στα ζητήματα που συνδέονται με την προστασία από απειλές.
Η αφρικανική ήπειρος επίσης παρουσιάζει νέες ευκαιρίες για συνεργασία στον τομέα της τυποποίησης. Η κοινή στρατηγική ΕΕ-Αφρικής θα μπορούσε να προσφέρει ένα πλαίσιο για την ανάπτυξη ενός παναφρικανικού συστήματος τυποποίησης, ως τεχνικής συμβολής στην ολοκλήρωση της παναφρικανικής αγοράς. Το 2016 η Επιτροπή στήριξε τη συνεργασία της CEN και της CENELEC με τους αφρικανικούς οργανισμούς τυποποίησης (ARSO, AFSEC), με σκοπό να καταστεί η τυποποίηση καίριο στοιχείο στον οδικό χάρτη της συνόδου κορυφής ΕΕ-Αφρικής του Νοεμβρίου του 2017. Η ανάπτυξη μιας ενιαίας αφρικανικής αγοράς που θα στηρίζεται από το ευρωπαϊκό μοντέλο τυποποίησης θα ήταν αμοιβαία επωφελής για αμφότερους τους εταίρους.
5.Αποτροπή του δαπανηρού κατακερματισμού της ενιαίας αγοράς
Κάθε ευρωπαϊκό πρότυπο αντικαθιστά σε κάθε κράτος μέλος ένα πρότυπο ή μια ομάδα εθνικών προτύπων με ένα ενιαίο πρότυπο. Το γεγονός αυτό συμβάλλει στον εκσυγχρονισμό των δημόσιων υπηρεσιών και στη μείωση του διοικητικού φόρτου και του κόστους συμμόρφωσης, με αποτέλεσμα να διευκολύνεται η ζωή επιχειρήσεων και πολιτών. Η έγκαιρη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο των ευρωπαϊκών προτύπων και η δημοσίευση των στοιχείων αναφοράς τους (αν συντρέχει περίπτωση) στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι απαραίτητες για την εκπλήρωση των αναγκών της αγοράς. Το μέσο ποσοστό μεταφοράς στο εθνικό δίκαιο των ευρωπαϊκών προτύπων (των ευρωπαϊκών προτύπων σε υποστήριξη ενωσιακής νομοθεσίας και πολιτικών και των λοιπών ευρωπαϊκών προτύπων) στην ΕΕ των 28 ανέρχεται σε περίπου 99 % (κυμαινόμενο μεταξύ 93 % και 100 % ανά κράτος μέλος).
Νομοθετικές αλλαγές που θεσπίστηκαν το 2013, ιδίως νέες υποχρεώσεις της Επιτροπής σχετικά με την επαλήθευση των εναρμονισμένων προτύπων που έχουν αναπτυχθεί από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης, έχουν επηρεάσει τη διαδικασία δημοσίευσης των στοιχείων αναφοράς των εναρμονισμένων προτύπων στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ. Το γεγονός αυτό οδήγησε, με τη σειρά του, σε αυξημένο αριθμό μη δημοσιευμένων στοιχείων αναφοράς. Αποτέλεσμα αυτού ήταν διάφοροι ενδιαφερόμενοι να εκφράσουν δυσαρέσκεια διότι η εν λόγω κατάσταση δημιουργούσε ανασφάλεια δικαίου και περιττό πρόσθετο κόστος για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες. Η κατάσταση εξετάστηκε το 2017 στο πλαίσιο του προγράμματος της Επιτροπής για τη βελτίωση της καταλληλότητας και της αποδοτικότητας του κανονιστικού πλαισίου (REFIT), με στόχο να αντιμετωπιστεί το τρέχον απόθεμα μη δημοσιευμένων εναρμονισμένων προτύπων και να καταστεί η διαδικασία δημοσίευσης των στοιχείων αναφοράς πιο διαφανής και υπεύθυνη. Με βάση τις συστάσεις της πλατφόρμας REFIT 31 , η Επιτροπή και οι ευρωπαϊκοί οργανισμοί τυποποίησης ανέπτυξαν και συμφώνησαν ένα σχέδιο δράσης για την έγκαιρη δημοσίευση των στοιχείων αναφοράς των εναρμονισμένων προτύπων στην Επίσημη Εφημερίδα της ΕΕ 32 .
Στενή συνεργασία με τα ενδιαφερόμενα μέρη
Η Επιτροπή έχει επίγνωση του γεγονότος ότι δεν αρκεί απλώς να θέσει προτεραιότητες. Για να υπάρξει επιτυχία απαιτείται επίσης να υπάρξει υψηλού επιπέδου δέσμευση στην τυποποίηση εκ μέρους ευρείας βάσης ενδιαφερομένων, μεταξύ άλλων από τη βιομηχανία, τους οργανισμούς καθορισμού προτύπων, την ερευνητική κοινότητα, καθώς και από τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ και τις εθνικές διοικήσεις.
Τα πρότυπα αποτελούν το αποτέλεσμα οικειοθελούς συνεργασίας μεταξύ των εταίρων μιας εμπορικής σχέσης που έχει ως στόχο την ανάπτυξη τεχνικών προδιαγραφών με βάση τις αρχές της διαφάνειας, του ανοικτού χαρακτήρα, της συμμετοχικότητας, της αμεροληψίας και της συναίνεσης μεταξύ των ενδιαφερομένων. Ο κανονισμός για την ευρωπαϊκή τυποποίηση 33 αναγνωρίζει την ανάγκη για, και ζητεί, ευρεία διαβούλευση με όλους τους ενδιαφερομένους πριν από την έγκριση του ΕΠΕΕ. Επιπλέον, ενθαρρύνει την ενεργό συμμετοχή των ευρωπαϊκών οργανώσεων που εκπροσωπούν τις ΜΜΕ, τους καταναλωτές και τα περιβαλλοντικά και κοινωνικά συμφέροντα.
Η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι η γεφύρωση των παραδοσιακών ορίων μεταξύ ΤΠΕ, προϊόντων και υπηρεσιών προϋποθέτει δέσμευση, καλή συνεργασία και αμοιβαία εμπιστοσύνη μεταξύ των διαφορετικών ενδιαφερόμενων μερών. Στον τομέα της τυποποίησης των ΤΠΕ, η Επιτροπή είχε τακτικές επαφές με τα ενδιαφερόμενα μέρη, μέσω συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα 34 καθώς και μέσω των εθνικών οργανισμών τυποποίησης, προκειμένου να συζητηθεί η υλοποίηση των διαφόρων προταθεισών δράσεων. Η πολυσυμμετοχική πλατφόρμα για την τυποποίηση στον τομέα των ΤΠΕ, η οποία παρακολουθεί την πρόοδο των δράσεων που αναφέρονται στην ανακοίνωση σε τακτικές συναντήσεις, συγκεντρώνει τα κράτη μέλη, ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς τυποποίησης, φόρουμ και κοινοπραξίες, οργανώσεις που εκπροσωπούν τη βιομηχανία και τις ΜΜΕ και εκπροσώπους της κοινωνίας.
Η Επιτροπή έχει ενισχύσει τις σχέσεις της με τα διάφορα ενδιαφερόμενα μέρη του ΕΣΤ και επιδιώκει να βελτιώσει τη λειτουργικότητα και την αποδοτικότητα στο πλαίσιο της ΚΠΤ. Επιπλέον, η Επιτροπή διατήρησε τακτική επαφή και διάλογο με τα άλλα ευρωπαϊκά όργανα κατά το προηγούμενο έτος. Ιδίως, η Επιτροπή συμμετείχε ενεργά στις διαβουλεύσεις που οδήγησαν στο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 4ης Ιουλίου 2017 σχετικά με τα ευρωπαϊκά πρότυπα για τον 21ο αιώνα 35 . Επίσης, η Επιτροπή δρομολόγησε και καθιέρωσε την πρακτική των διαρκών διαρθρωμένων διαλόγων με τους τρεις ευρωπαϊκούς οργανισμούς τυποποίησης, προκειμένου να διασφαλίσει υψηλής ποιότητας συνεργασία και ομαλή επικοινωνία.
1.Κοινή πρωτοβουλία για την ευρωπαϊκή τυποποίηση
Μέχρι σήμερα, η ΚΠΤ έχει υπογραφεί από 104 συμμετέχοντες, στοιχείο που καταδεικνύει υψηλό επίπεδο δέσμευσης από κάθε σκέλος του ΕΣΤ. Μετά την υπογραφή της ΚΠΤ από τα ενδιαφερόμενα μέρη στις 13 Ιουνίου 2016 στο Άμστερνταμ και από τα κράτη μέλη στις 29 Σεπτεμβρίου 2016, η Επιτροπή διοργάνωσε σειρά συνεδριάσεων της συντονιστικής ομάδας της ΚΠΤ, προκειμένου να καθοριστούν οι λεπτομέρειες για την υλοποίηση των δεκαπέντε συμφωνημένων δράσεων 36 . Τα μέλη της συντονιστικής ομάδας είναι, κατά βάση, υπογράφοντες την ΚΠΤ που συμμετείχαν στο σχεδιασμό της. Για κάθε δράση, υπογράφοντες την ΚΠΤ έχουν προσφερθεί να συμβάλουν και έχουν οριστεί ηγέτες.
Μέχρι στιγμής, οι εργασίες στις επιμέρους ομάδες δράσης της ΚΠΤ έχουν επικεντρωθεί στην ανάπτυξη των ουσιωδών στοιχείων κάθε δράσης. Σαφή χρονοδιαγράμματα δεν έχουν συμφωνηθεί ακόμη. Μόλις επιτευχθεί περισσότερη σαφήνεια σχετικά με το περιεχόμενο των δράσεων, θα καταστεί δυνατός ο καθορισμός χρονοδιαγραμμάτων και οροσήμων για τα παραδοτέα κάθε δράσης.
2.Συμμετοχικότητα
Η Επιτροπή έχει επισημοποιήσει τις συμπράξεις δημόσιου-ιδιωτικού τομέα με τις οργανώσεις που αναφέρονται στο παράρτημα ΙΙΙ (SBS, ANEC, ETUC και ECOS) 37 , οι οποίες εκπροσωπούν, αντιστοίχως, τις ΜΜΕ, τους καταναλωτές, τους εργαζομένους και τα περιβαλλοντικά συμφέροντα στον τομέα της τυποποίησης, με την υπογραφή τεσσάρων διαφορετικών συμφωνιών-πλαισίων εταιρικής σχέσης. Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλίζεται συνοχή και σταθερότητα σε επίπεδο χρηματοδότησης και παρακολούθησης των δραστηριοτήτων.
Εκτός από το να τις ενισχύει οικονομικά, η Επιτροπή λαμβάνει μέτρα για να διασφαλίζει την παρουσία και την ουσιαστική συμμετοχή των οργανώσεων του παραρτήματος III σε σημαντικές συναντήσεις και εκδηλώσεις, όπως στην επιτροπή για τα πρότυπα (καθεστώς παρατηρητή), την ΚΠΤ (εταίροι), την πολυσυμμετοχική πλατφόρμα για την τυποποίηση στον τομέα των ΤΠΕ 38 και τις συνεδριάσεις μεταξύ της Επιτροπής και των ευρωπαϊκών οργανισμών τυποποίησης.
Προκειμένου να διασφαλίζεται μια συνεκτική προσέγγιση ως προς την προαγωγή των συμφερόντων των ΜΜΕ, των καταναλωτών, των εργαζομένων και των περιβαλλοντικών και κοινωνικών συμφερόντων στη διαδικασία τυποποίησης, η CEN και η CENELEC έχουν συγκροτήσει δύο ομάδες εργασίας, την ομάδα εργασίας για τις ΜΜΕ και την ομάδα ενδιαφερόμενων μερών από την κοινωνία. Μέλη των εν λόγω ομάδων είναι οι οργανώσεις του παραρτήματος III — η SBS της πρώτης ομάδας, και οι ANEC, ECOS και ETUC της δεύτερης. Οι δύο αυτές ομάδες εργασίας συζητούν θέματα όπως η πρόσβαση στα πρότυπα, η αύξηση της ευαισθητοποίησης, η κατάρτιση και η υποστήριξη της συμμετοχής στο έργο της τυποποίησης σε τεχνικό επίπεδο. Στο πλαίσιο αυτό, έχει ήδη αναπτυχθεί σειρά συναφών εργαλείων, όπως διαδικτυακές εργαλειοθήκες για τις ΜΜΕ και ο μηχανισμός διατύπωσης απόψεων για τα ενδιαφερόμενα μέρη από την κοινωνία.
Ο κανονισμός για την τυποποίηση αποδίδει ιδιαίτερη έμφαση 39 στη συμμετοχή των μικρών επιχειρήσεων στη διαδικασία ανάπτυξης προτύπων, με στόχο τη δημιουργία προτύπων φιλικών προς τις ΜΜΕ, τα οποία θα μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση του κόστους και άνοιγμα αγορών. Με τον στόχο αυτόν υπόψη και ως σημαντικό τμήμα του προγράμματος εργασιών της για το 2017, η SBS έχει σχεδιάσει μια μακροπρόθεσμη στρατηγική για τη συμμετοχή των ΜΜΕ στην τυποποίηση για το διάστημα 2018-2021. Η στρατηγική αυτή καθορίζει στόχους και δράσεις για τη συμμετοχή των ΜΜΕ στην τυποποίηση, με στόχο να διασφαλίζεται ότι τα αναπτυσσόμενα πρότυπα συμβαδίζουν με τις ανάγκες των ΜΜΕ, στη βάση της αρχής «προτεραιότητα στις μικρές επιχειρήσεις».
Η συμμετοχικότητα αποτελεί ένα από τα θέματα της μακροπρόθεσμης στρατηγικής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Τηλεπικοινωνιακών Προτύπων (ETSI), το οποίο εξετάζεται στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας με αντικείμενο το ETSI στο τοπίο της ευρωπαϊκής τυποποίησης. Οι συζητήσεις στο πλαίσιο της ομάδας αυτής έχουν οδηγήσει στη δρομολόγηση του προγράμματος για την υποστήριξη των ενδιαφερόμενων μερών από την κοινωνία και τη συμμετοχικότητα (3SI), το οποίο προβλέπει σειρά δράσεων για την ενίσχυση της συμμετοχικότητας και την αύξηση της προβολής, της ευαισθητοποίησης και της συμμετοχής των οργανώσεων του παραρτήματος III εντός του ETSI. Όλες οι οργανώσεις του παραρτήματος III είναι πλήρη μέλη του ETSI.
Συμπέρασμα
Η παρούσα έκθεση έχει ως σκοπό να προαγάγει τον πρόσφατα καθιερωθέντα διοργανικό διάλογο σχετικά με την τυποποίηση στο ενωσιακό επίπεδο, όπως είχε εξαγγελθεί με την ανακοίνωση της 1ης Ιουνίου 2016. Επιδιώκει να ξεκινήσει μια συζήτηση με τους συννομοθέτες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο, καθώς και με την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, και παρέχει κατευθύνσεις για προσεχείς προτεραιότητες τυποποίησης οι οποίες θα συμβάλουν στην υλοποίηση του προγράμματος για ενίσχυση της απασχόλησης, της ανάπτυξης και της ανταγωνιστικότητας. Ο εν λόγω διοργανικός διάλογος καθιερώνεται στη βάση της νέας διοργανικής συμφωνίας μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη βελτίωση του νομοθετικού έργου 40 .
Η στενή συνεργασία με τους συννομοθέτες για τον καθορισμό των προτεραιοτήτων του ΕΠΕΕ για το 2019 θα έχει ζωτική σημασία για την επιτυχή εφαρμογή του. Ο από κοινού καθορισμός των προτεραιοτήτων πολιτικής για την ευρωπαϊκή τυποποίηση θα συμβάλει στον εξορθολογισμό των έργων τυποποίησης στις μελλοντικές νομοθετικές διαδικασίες. Για την επίτευξη των στόχων της ενωσιακής πολιτικής για την τυποποίηση απαιτείται κοινή κατανόηση και η ενεργός συμμετοχή όλων των παραγόντων του ΕΣΤ: ενίσχυση της συμμετοχικότητας, αύξηση της επίγνωσης της σημασίας που έχει η τυποποίηση στην οικονομία και την κοινωνία, βελτίωση των διαδικασιών για την αξιολόγηση των εναρμονισμένων προτύπων 41 , εφαρμογή των πέντε προτεραιοτήτων τυποποίησης στον τομέα των ΤΠΕ και αντιμετώπιση των εμποδίων στον τομέα των υπηρεσιών.