18.1.2017   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 17/40

1.

δηλώνει ότι η δημογραφική αλλαγή αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ. Μεταξύ των παραγόντων που την προκαλούν συγκαταλέγονται η γήρανση του πληθυσμού, η μείωση του αριθμού των νέων και το γεγονός ότι η γονιμότητα είναι μικρότερη από το ποσοστό αναπλήρωσης. Η δημογραφική εξέλιξη εξαρτάται επομένως σε μεγάλο βαθμό από το μεταναστευτικό ρεύμα το οποίο εμφανίζει μεγάλες διαφορές μεταξύ των περιοχών της ΕΕ. Οι ανισορροπίες εγείρουν διάφορες προκλήσεις τόσο στις περιοχές στις οποίες παρατηρείται μείωση πληθυσμού όσο και στις μεγάλες αστικές περιοχές υποδοχής·

2.

φρονεί, ωστόσο, ότι η συμβολή του φαινομένου της μετανάστευσης είναι μια βραχυπρόθεσμη, μόνον, λύση και δεν αρκεί για την επίλυση του προβλήματος της χαμηλής γεννητικότητας. Μπορεί τα μεταναστευτικά ρεύματα να φέρνουν, σε σύντομο χρονικό διάστημα, πρόσθετο εργατικό δυναμικό, αυξάνουν όμως, ταυτόχρονα, και τα ποσοστά του ενήλικου πληθυσμού στα ευρωπαϊκά εδάφη, γεγονός που δεν επιλύει το πρόβλημα της μείωσης του ποσοστού γεννήσεων και της γενικής γήρανσης του πληθυσμού·

3.

επισημαίνει ότι, μετά το 2000, η αύξηση του πληθυσμού στην Ευρώπη ήταν πολύ μικρή σε σύγκριση με τα 50 προηγούμενα χρόνια: σε ετήσια βάση η αύξηση ανήλθε περίπου στο 0,5 %. Το 2014 σε 12 κράτη μέλη καταγράφηκε μείωση ενώ σε 16 κράτη μέλη αύξηση του πληθυσμού. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές τόσο μεταξύ της Δυτικής και Ανατολικής Ευρώπης, όσο και —μολονότι σε μικρότερο βαθμό— μεταξύ της Βόρειας και Νότιας Ευρώπης. Περιφερειακές διαφορές καταγράφονται ακόμα και στο εσωτερικό των ίδιων των κρατών. Συγκεκριμένα, ο γενικός κανόνας που φαίνεται να ισχύει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες είναι ότι η πληθυσμιακή αύξηση στις αστικές περιοχές είναι μεγαλύτερη από ό,τι στις αγροτικές περιοχές. Οι απομακρυσμένες αγροτικές περιοχές αντιμετωπίζουν δημογραφικές προκλήσεις σε όλη την ήπειρο. Η πρόσφατη οικονομική κρίση έχει οξύνει τις πολωτικές τάσεις τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο, όπως επίσης και τα προβλήματα της πληθυσμιακής μείωσης σε περιφερειακό επίπεδο·

4.

επισημαίνει ότι πρέπει να ληφθούν υπόψη οι προβλέψεις για το 2060 της έκθεσης του 2015 για τη δημογραφική γήρανση. Η εξέλιξη της γονιμότητας, το προσδόκιμο ζωής και η μετανάστευση προοιωνίζονται μεγάλες αλλαγές στην ηλικιακή διάρθρωση του πληθυσμού της ΕΕ. Η αναλογία των ενεργών προς τους εξαρτώμενους πολίτες, από 4 προς 1 που είναι σήμερα, θα μειωθεί σε περίπου 2 προς 1. Το 2060 ο πληθυσμός της Ευρώπης δεν θα είναι μόνο περισσότερο γερασμένος, αλλά και περισσότερο ανομοιογενώς κατανεμημένος. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, τα κράτη μέλη θα εμφανίζουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους, αλλά και στο ίδιο το εσωτερικό τους, καθώς στα μισά περίπου από αυτά ο πληθυσμός θα έχει μειωθεί, ενώ στα άλλα μισά θα έχει αυξηθεί·

5.

εφιστά την προσοχή στον τεράστιο οικονομικό, κοινωνικό, δημοσιονομικό και οικολογικό αντίκτυπο της δημογραφικής αλλαγής τόσο σε εθνικό όσο και σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Ο αντίκτυπος αυτός επηρεάζει τη βιωσιμότητα των συνταξιοδοτικών συστημάτων και των συστημάτων υγείας και καθορίζει την εξέλιξη του κράτους πρόνοιας, λόγω κυρίως της πίεσης που υφίστανται τα συστήματα υγείας και οι υπηρεσίες κοινωνικής φροντίδας των ηλικιωμένων και των εξαρτώμενων ατόμων. Επίσης, επηρεάζεται η ανάπτυξη των διαφόρων περιοχών της ΕΕ και η διατήρηση των παραδοσιακών οικοσυστημάτων και των υποδομών. Η ΕτΠ υπογραμμίζει τον κίνδυνο μείωσης του πληθυσμού ορισμένων περιοχών της ΕΕ. Οι απομακρυσμένες περιοχές, παραδείγματος χάριν, αντιμετωπίζουν ειδικές γεωγραφικές και δημογραφικές προκλήσεις λόγω των περιορισμών κινητικότητας. Και μολονότι ορισμένες περιοχές ή περιφέρειες, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά τους, πρόκειται να θιγούν από αυτές τις αλλαγές σε μεταγενέστερο στάδιο ή σε μικρότερο βαθμό, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι συνέπειές τους θα γίνουν αισθητές στο σύνολο της ΕΕ·

6.

υπογραμμίζει ότι πρέπει να δοθεί προσοχή σε αυτούς τους παράγοντες στο πλαίσιο των παγκόσμιων δημογραφικών εξελίξεων. Για τον σκοπό αυτό, αξιολογεί πολύ θετικά τις προσπάθειες που καταβάλλει ο ΟΟΣΑ για τη συλλογή συγκριτικών δεδομένων, στο τοπικό και το περιφερειακό επίπεδο, σχετικά με τον πληθυσμό, γεγονός που μας βοηθά να κατανοήσουμε το πλαίσιο των δημογραφικών προκλήσεων πέραν της ευρωπαϊκής τους διάστασης. Έγκυρα εργαλεία για την κατανόηση των δημογραφικών προκλήσεων και τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τις δημογραφικές αλλαγές θα μπορούσαν να είναι οι δημογραφικοί χάρτες σε επίπεδο ΕΕ, δηλαδή τα ψηφιακά μέσα που χρησιμοποιούνται για την εξόρυξη δεδομένων και για τη χαρτογράφηση δημογραφικών δεικτών μέσω του συστήματος γεωγραφικών πληροφοριών (GIS)·

7.

σημειώνει τον διαφορετικό τρόπο με τον οποίον αντιδρούν οι ευρωπαϊκές περιφέρειες και πόλεις στις δημογραφικές προκλήσεις:

8.

ενθαρρύνει τις ευρωπαϊκές περιφέρειες και τους δήμους να συνεχίσουν να αντιμετωπίζουν αυτά τα προβλήματα αλλά και, επιπλέον, να εκμεταλλευτούν τις ευκαιρίες που συνδέονται με τη δημογραφική αλλαγή, όπως οι ευκαιρίες που δημιουργεί η «οικονομία της τρίτης ηλικίας» για τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς που εκπονούν και παρέχουν καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες για τους ηλικιωμένους, δεδομένου, ιδίως, ότι οι περιοχές που πλήττονται περισσότερο από τη δημογραφική αλλαγή είναι αυτές όπου γίνεται μεγαλύτερη χρήση αυτής της δυνατότητας. Οι προκλήσεις συνιστούν επίσης ευκαιρία για την ενίσχυση των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο, για την καλύτερη αξιοποίηση των τοπικών πόρων, τη συγκρότηση αποτελεσματικότερων και αποδοτικότερων δημόσιων υπηρεσιών και την ανάπτυξη νέων μεθόδων για τη βελτίωση της ποιότητας της ζωής όλων των πολιτών. Ο στόχος είναι η βελτίωση της ποιότητας ζωής αλλά και της ευεξίας, υπό την έννοια της τρισδιάστατης κατάστασης σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας. Μεταξύ των ευκαιριών που συνδέονται με δημογραφικές αλλαγές συγκαταλέγονται και ευκαιρίες απασχόλησης στον τομέα της παροχής υπηρεσιών στους ηλικιωμένους (υπηρεσίες σχετικές με τη φυσική τους κατάσταση, ψηφιακές υπηρεσίες, υπηρεσίες υγιεινών τρόπων ζωής κ.λπ.)·

9.

τονίζει ότι είναι σημαντικό οι προσαρμογές των δομών παροχής υπηρεσιών που απαιτούνται σε περιφέρειες με συρρίκνωση του πληθυσμού να πραγματοποιηθούν με τέτοιο τρόπο ώστε αυτοί που παραμένουν σε αυτές τις περιοχές, συνήθως ηλικιωμένοι, να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες, σύμφωνα με τα βασικά τους δικαιώματα. Τούτο προϋποθέτει την ανάπτυξη μορφών παροχής υπηρεσιών μέσω της κάθετης συνεργασίας και πρωτοβουλίες μεταξύ των διαφόρων επιπέδων προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι το τοπικό και περιφερειακό επίπεδο έχουν τους πόρους που χρειάζονται για να προσαρμοστούν στη δημογραφική αλλαγή·

10.

δεσμεύεται ότι θα συνεχίσει να υποστηρίζει την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία «Σύμφωνο για τη δημογραφική αλλαγή» που προωθείται από την πλατφόρμα AGE Europe σε στενή συνεργασία με την WHO Europe, με βάση το σχέδιο AFE-Innovnet. Η πλατφόρμα αυτή συστάθηκε από τους τοπικούς και περιφερειακούς φορείς για να ενθαρρύνει τη δημιουργία περιβάλλοντος ειδικά προσαρμοσμένου στους ηλικιωμένους σε τομείς όπως η υγεία, οι κοινωνικές υπηρεσίες, η στέγαση, οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, η πολεοδομική πολιτική και η κινητικότητα·

11.

τονίζει ότι είναι σημαντικό οι δήμοι και οι περιφέρειες της Ευρώπης να αναδειχθούν σε κύριους παράγοντες ενεργοποίησης ευρωπαϊκών πολιτικών για την αντιμετώπιση της δημογραφικής πρόκλησης, ιδίως με την ανάπτυξη πρωτοβουλιών που εξαίρουν την ποικιλομορφία και προωθούν τη διαπολιτισμικότητα. Πρέπει, επίσης, να σχεδιαστούν τοπικές και περιφερειακές στρατηγικές που να στηρίζουν τη διασύνδεση κέντρων έρευνας και ανάπτυξης (Ε & Α), επιχειρήσεων και δημόσιων οργανισμών, να προωθούν φυτώρια επιχειρήσεων, να τονώνουν τον αγροτουρισμό κ.λπ., με στόχο τη δημιουργία απασχόλησης προκειμένου να αυξηθεί η προσέλκυση πληθυσμού σε ενεργό ηλικία·

12.

τονίζει τη σημασία της οριζόντιας συνεργασίας σε σχέση με τη δημογραφική αλλαγή. Ορισμένα από τα προγράμματα τοπικής συνεργασίας επικεντρώθηκαν σε αυτόν τον στόχο, προκειμένου κυρίως να αντιμετωπιστούν η γήρανση, η μείωση του πληθυσμού στις αγροτικές περιοχές ή, σε πολύ μικρότερο βαθμό, πτυχές συναφείς με τα ποσοστά γονιμότητας σε σχέση με τη δημογραφική αλλαγή. Η ΕτΠ επικροτεί τα πλαίσια μελέτης και ανταλλαγής ορθών πρακτικών στον τομέα αυτό, όπως το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Περιφερειών με Δημογραφικές Προκλήσεις (DCRN), το οποίο ενθάρρυνε τη δημιουργία κατάλληλων χώρων για την ανάληψη κοινών πρωτοβουλιών και κοινών απαντήσεων·

13.

θεωρεί ότι η δημογραφική αλλαγή που συντελείται στην Ευρώπη είναι τόσο μεγάλη ώστε είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί χωρίς να αναληφθούν δυναμικές πρωτοβουλίες κάθετης συνεργασίας, οι οποίες θα ενισχύουν τις δράσεις σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο με τη βοήθεια ειδικά σχεδιασμένων παρεμβάσεων σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο·

14.

διαπιστώνει ότι η σημερινή απάντηση της ΕΕ στις δημογραφικές προκλήσεις είναι μερική και λειψή σε επίπεδο υλοποίησης. Μερική, επειδή επικεντρώνεται αποκλειστικά και μόνο στη γήρανση, χωρίς να δίνεται επαρκής προσοχή σε άλλες πτυχές, όπως η υπογεννητικότητα ή η μείωση του πληθυσμού λόγω κοινωνικοοικονομικών παραγόντων ή λόγω ζητημάτων μεταφορών, κινητικότητας και μετανάστευσης. Λειψή σε επίπεδο υλοποίησης, επειδή πολλές πολιτικές που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων δεν προβλέπουν ειδική προσέγγιση για τον σκοπό αυτό·

15.

επισημαίνει ότι οι πολιτικές καινοτομίας και έρευνας ήταν κυρίως αυτές που έδωσαν ώθηση σε μεγάλο αριθμό πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων, έχοντας σχεδόν πάντα στο επίκεντρο τη γήρανση. Η στρατηγική «Ευρώπη 2020», στο πλαίσιο της εμβληματικής πρωτοβουλίας «Ένωση καινοτομίας», έδωσε ώθηση σε μια ευρωπαϊκή σύμπραξη καινοτομίας («European Innovation Partnership») με θέμα την ενεργό και υγιή γήρανση. Το πρόγραμμα «Ορίζοντας 2020» περιλαμβάνει στον τρίτο πυλώνα του μια κοινωνική πρόκληση με επίκεντρο την κλιματική αλλαγή. Άλλα παραδείγματα αποτελούν η πρωτοβουλία κοινού προγραμματισμού «More Years Better Lives» (Περισσότερα χρόνια, καλύτερες ζωές), η κοινότητα γνώσης και καινοτομίας (KIC) για την ενεργό και υγιή γήρανση ή το πρόγραμμα «Ambient Assisted Living» (Αυτόνομη διαβίωση υποβοηθούμενη από το περιβάλλον)·

16.

τονίζει ότι η κοινή γεωργική πολιτική (ΚΓΠ) συμβάλλει στην αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων στον δεύτερο πυλώνα, ο οποίος επικεντρώνεται στην αγροτική ανάπτυξη. Κατά την περίοδο προγραμματισμού 2014-2020, οι προσπάθειες επικεντρώνονται στην τόνωση της «ανάπτυξης των υπηρεσιών και υποδομών που θα συμβάλουν στην κοινωνική ένταξη και στην αντιστροφή των τάσεων της κοινωνικής και οικονομικής υποβάθμισης και της μείωσης του πληθυσμού των αγροτικών περιοχών». Η γήρανση του πληθυσμού αποτελεί μεγάλη πηγή ανησυχίας για τον αγροτικό κόσμο, και για τον λόγο αυτό η ΚΓΠ ενθαρρύνει τη διαδοχή των γενεών και την απασχόληση των γυναικών·

17.

επισημαίνει ότι η ένταξη της πολιτικής συνοχής στην αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων πρέπει να ενισχυθεί σύμφωνα με τα όσα ρητά διαλαμβάνει το άρθρο 174 της ΣΛΕΕ. Στο άρθρο αυτό ορίζεται ότι πρέπει να δίνεται «ιδιαίτερη προσοχή στις αγροτικές περιοχές, τις περιοχές που συντελείται βιομηχανική μετάβαση και τις περιοχές που πλήττονται από σοβαρά και μόνιμα φυσικά ή δημογραφικά προβλήματα, όπως οι υπερβόρειες περιοχές που είναι ιδιαίτερα αραιοκατοικημένες και οι νησιωτικές, διασυνοριακές και ορεινές περιοχές». Επίσης, το άρθρο 175 της ΣΛΕΕ ορίζει ότι οι στόχοι που προβλέπονται στο προηγούμενο άρθρο πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά τη διαμόρφωση και την υλοποίηση των πολιτικών και των δράσεων της Ένωσης και ότι η επίτευξή τους θα πρέπει να στηρίζεται από τα διαρθρωτικά ταμεία, την ΕΤΕπ και άλλα χρηματοδοτικά μέσα· και ότι μπορούν επίσης να υπάρξουν και άλλες ειδικές δράσεις. Μέχρι σήμερα, ωστόσο, οι διατάξεις αυτές δεν έχουν εφαρμοστεί επαρκώς καθότι δεν έχουν ληφθεί μέτρα θετικής δράσης με γνώμονα τα δημογραφικά μειονεκτήματα·

18.

αποδοκιμάζει το γεγονός ότι πολλές από τις ενωσιακές πολιτικές που θα μπορούσαν να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων δεν περιλαμβάνουν ειδικά μέτρα υπέρ των περιοχών που έρχονται αντιμέτωπες με αυτές τις προκλήσεις. Πρόκειται συγκεκριμένα για τις πολιτικές μεταφορών, κοινωνίας της πληροφορίας, απασχόλησης και κοινωνικής πολιτικής, την πολιτική για το περιβάλλον και το κλίμα, τις επιχειρήσεις κ.λπ.·

19.

επισημαίνει ότι, στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, δεν δίνεται μεγάλη προσοχή στα δημογραφικά προβλήματα, καθώς μέχρι σήμερα λαμβάνονται μόνο υπόψη οι συνέπειες της γήρανσης σε σχέση με τη βιωσιμότητα των προϋπολογισμών των κρατών μελών. Επισημαίνει ειδικότερα την έλλειψη ευαισθησίας για τα τοπικά και περιφερειακά ζητήματα, τόσο κατά τη διερεύνηση όσο και κατά τον προσδιορισμό των συστάσεων που απευθύνονται στα κράτη μέλη·

20.

θεωρεί ότι η απάντηση της ΕΕ στη δημογραφική αλλαγή πρέπει να χαρακτηρίζεται από ευρεία, συντονισμένη και ολοκληρωμένη οπτική καθώς πρόκειται για εγκάρσιο ζήτημα. Πρέπει να καταρτιστεί μια ευρωπαϊκή στρατηγική για τις δημογραφικές προκλήσεις η οποία θα αυξήσει την ευαισθησία στο ζήτημα αυτό όλων των πολιτικών: συνοχής, καινοτομίας, μεταφορών, υγείας, κοινωνικής πολιτικής και πολιτικής απασχόλησης, ΤΠΕ, αγροτικής ανάπτυξης, μετανάστευσης κ.λπ. Η στρατηγική αυτή πρέπει να βασίζεται σταθερά στις κοινές αξίες της ΕΕ, την ίση μεταχείριση και τα δικαιώματα του ανθρώπου. Μια στρατηγική προσέγγιση πρέπει επίσης να περιλαμβάνει ανάλυση κόστους και προβλέψεις σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο·

21.

υπενθυμίζει ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στο ψήφισμά του της 9ης Σεπτεμβρίου 2015 σχετικά με την έκθεση για την υλοποίηση, τα αποτελέσματα και τη συνολική αξιολόγηση του Ευρωπαϊκού Έτους 2012 Ενεργού Γήρανσης και Αλληλεγγύης μεταξύ των Γενεών (1), καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «να εγκρίνει μια στρατηγική της ΕΕ για τη δημογραφική αλλαγή με στόχο τον συντονισμό της δράσης της ΕΕ σε διάφορους τομείς, ώστε να διασφαλιστούν συνέργειες και να μεγιστοποιηθεί ο θετικός αντίκτυπος στους πολίτες, την οικονομία και τη δημιουργία θέσεων εργασίας στην Ευρώπη, αλλά και να προστατευθούν τα ανθρώπινα δικαιώματα των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας σε όλες τις πολιτικές της ΕΕ»·

22.

θεωρεί ότι η εν λόγω στρατηγική πρέπει να δώσει προτεραιότητα στη δημιουργία «ευκαιριών στήριξης και δημιουργίας ζωής» για να συμβάλει τόσο στην προσέλκυση και τη συγκράτηση του νεανικού πληθυσμού στο σύνολο της επικράτειας όσο και σε μια ανάπτυξη με ισορροπία μεταξύ πυκνοκατοικημένων περιοχών, περιοχών με μείωση του πληθυσμού, και περιοχών με μεγάλη πληθυσμιακή διασπορά, ενθαρρύνοντας την παροχή ποιοτικών δημόσιων υπηρεσιών σε όλους τους πολίτες. Επίσης, θα πρέπει να προωθήσει πολιτικές που ευνοούν την οικογένεια, ιδίως με μέτρα που αίρουν τα αντικίνητρα της απόκτησης παιδιών και συμβάλλουν στην αύξηση του ποσοστού γεννητικότητας· να ενσωματώσει τη διάσταση του φύλου· να ενθαρρύνει την αυτόνομη διαβίωση των ηλικιωμένων· να αυξήσει το προσδόκιμο υγιούς ζωής και να ελαττώσει την εξάρτηση των ατόμων· να καταπολεμήσει τον κοινωνικό αποκλεισμό που αντιμετωπίζουν ορισμένα στρώματα του πληθυσμού και να δώσει ώθηση σε νέες προσπάθειες που υποστηρίζουν την αναγνώριση των μη αμειβόμενων οικιακών εργασιών, καθώς και την υλοποίηση πολιτικών συμφιλίωσης επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής·

23.

επισημαίνει ότι μια μελλοντική ευρωπαϊκή στρατηγική θα πρέπει να εμπερικλείει το σύνολο της κοινωνίας, καθώς και να δίνει τη δέουσα σημασία στον ρόλο των τοπικών και περιφερειακών αρχών στην καταπολέμηση της δημογραφικής αλλαγής, την προώθηση της μεταξύ τους ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών και την ενθάρρυνση των προσεγγίσεων που επικεντρώνονται στην πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση·

24.

υπογραμμίζει με έμφαση ότι είναι σημαντικό να δοθεί απάντηση ευρωπαϊκού επιπέδου στις δημογραφικές προκλήσεις μέσω του συστήματος ESPAS, που λειτουργεί ως βάση χάραξης μελλοντικών πολιτικών μεταξύ των διαφόρων κοινοτικών θεσμικών οργάνων και μονάδων. Η πλατφόρμα θα μπορούσε να αξιοποιήσει την εμπειρία πολλών δικτύων σε επίπεδο ΕΕ που ασχολούνται με θέματα υγιούς γήρανσης, όπως η ειδική ομάδα για την υγιή γήρανση του ΠΟΥ, το Δίκτυο των Φιλικών προς τους Ηλικιωμένους Πόλεων, το Ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Δημογραφική Αλλαγή, το δίκτυο AFE-INNOVNET και η πλατφόρμα AGE Europe·

25.

επιμένει ότι όλες οι πολιτικές και δράσεις της ΕΕ πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις δημογραφικές εξελίξεις και να προβλέπουν μηχανισμούς για την αντιμετώπισή τους. Η ΕΕ οφείλει να ενσωματώσει τις δημογραφικές εκτιμήσεις σε όλους τους τομείς πολιτικής. Η ΕΕ πρέπει να εξετάσει επίσης τα ανωτέρω σημεία κατά τη διαμόρφωση των μελλοντικών πολυετών δημοσιονομικών πλαισίων, να συμπεριλάβει στον προϋπολογισμό της τομείς που θα επιτρέψουν την ανάπτυξη αυτών των πολιτικών και δράσεων, θεσπίζοντας επίσης μηχανισμούς προτεραιότητας για τις περιφέρειες εκείνες στις οποίες οι συνέπειες της δημογραφικής αλλαγής είναι ιδιαίτερα αισθητές· Το έργο αυτό πρέπει να βασιστεί στο σύστημα κατάταξης της NUTS 3.

26.

υπογραμμίζει ότι οι δημογραφικές αλλαγές επηρεάζουν την κινητικότητα σε περιφέρειες με δημογραφικές προκλήσεις, ειδικά σε εκείνες τις αγροτικές περιοχές που βρίσκονται κοντά σε μεγάλα αστικά κέντρα-υποδοχείς πληθυσμού, και επαναλαμβάνει την έκκλησή της για την έκδοση σχετικής πράσινης βίβλου (2)·

27.

θεωρεί ότι η ΕΕ πρέπει να στηρίξει τις μεταναστευτικές πολιτικές στα κράτη μέλη, στηριζόμενες κυρίως στην απασχόληση, έτσι ώστε να μπορέσουν να περιοριστούν οι προαναφερθείσες αρνητικές δημογραφικές τάσεις και επισημαίνει την ανάγκη ενός μακροπρόθεσμου οράματος για την ένταξη των μεταναστών, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη μιας διαπολιτισμικής κοινωνίας που θα σέβεται τις θεμελιώδεις ευρωπαϊκές αξίες. Στην κατεύθυνση αυτή, τονίζεται ο σημαντικός ρόλος των τοπικών και των περιφερειακών αρχών, που πρέπει να είναι απολύτως σε θέση να εφαρμόζουν αποτελεσματικά τις πολιτικές ένταξης στην πράξη, ακόμη και όταν πρόκειται για μικρούς αγροτικούς δήμους·

28.

επισημαίνει ότι η δημογραφική γήρανση και οι συνδυασμένες πιέσεις στη δημόσια χρηματοδότηση σημαίνουν ότι οι τοπικές αρχές θα πρέπει να προετοιμαστούν για τη γήρανση του εργατικού δυναμικού, να εκπονήσουν σχέδιο για τον μεγάλο αριθμό ανθρώπων που θα συνταξιοδοτηθούν μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια και να διασφαλίσουν ότι μπορούν να προσελκύσουν αρκετούς νέους και έμπειρους επαγγελματίες. Η πρόσληψη και προσέλκυση των νεότερων, των παλιννοστούντων, καθώς και των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων και απαιτεί μεγαλύτερη προσοχή σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης·

29.

θεωρεί ότι η πολιτική συνοχής πρέπει να επικεντρωθεί οπωσδήποτε στην αντιμετώπιση της δημογραφικής πρόκλησης. Η πτυχή αυτή πρέπει να υπογραμμιστεί στις συζητήσεις για το μέλλον της εν λόγω πολιτικής μετά το 2020 επηρεάζοντας έτσι την εμβέλεια, την προσέγγισή της και τους μελλοντικούς μηχανισμούς εκτέλεσης, έτσι ώστε να συμβάλει στην αξιοποίηση των πλεονεκτημάτων της κάθε περιοχής και στην υπέρβαση των δημογραφικών —μεταξύ άλλων— εμποδίων που παρακωλύουν την ισόρροπη τοπική ανάπτυξη. Εκφράζει τη λύπη της για το γεγονός ότι η πτυχή αυτή δεν έχει εξεταστεί επαρκώς μέχρι σήμερα, παρά τη συμπερίληψη της εδαφικής διάστασης σε αυτήν την πολιτική με τη Συνθήκη της Λισαβόνας·

30.

εκτιμά ότι, όσον αφορά τις υπηρεσίες στέγασης και σχεδιασμού που παρέχουν οι περιφερειακές και οι τοπικές αρχές, πρέπει επίσης να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες στέγασης των ηλικιωμένων, με σεβασμό, στο μέτρο του δυνατού, της επιθυμίας τους να παραμένουν στο κοντινό τους περιβάλλον, και να έχουν λόγο στην τροποποίηση ή την προσαρμογή των υφιστάμενων καταλυμάτων, με την ενθάρρυνση της ανάπτυξης —σε επίπεδο αρχιτεκτονικής πρακτικής— του σχεδιασμού που ευνοεί την ένταξη ή ακόμη με την εφαρμογή έργων κοινωνικών κατοικιών, όταν οι διαθέσιμοι πόροι το επιτρέπουν·

31.

ζητεί από τα άλλα θεσμικά όργανα της ΕΕ να ορίσουν επακριβώς την έννοια των «σοβαρών και μόνιμων δημογραφικών προβλημάτων» του άρθρου 174 της ΣΛΕΕ. Ζητεί επίσης από την ΕΕ να καθιερώσει στατιστικούς δείκτες κατάλληλης κλίμακας για να υποστηρίξουν αυτό τον ορισμό·

32.

υπενθυμίζει ότι στη γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Το ΑΕγχΠ και άλλοι δείκτες τοπικής ανάπτυξης» (3) επισημαίνεται ότι το ΑΕγχΠ δεν συνιστά ακριβές μέτρο υπολογισμού της ικανότητας μιας κοινωνίας να αντιμετωπίζει ζητήματα που την προβληματίζουν, όπως π.χ. η κλιματική αλλαγή, και ζητεί την καθιέρωση και άλλων δεικτών σε διεθνές, εθνικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο για τη μέτρηση της προόδου. Εν προκειμένω, σε περίπτωση που αποφασιστεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο καθιέρωσης πρόσθετων δεικτών, πλην του ΑΕγχΠ, θα ήταν σκόπιμο να διερευνηθεί η σκοπιμότητα υιοθέτησης δεικτών που να επιτρέπουν την αξιολόγηση της δημογραφικής κληρονομιάς μιας συγκεκριμένης χώρας, περιφέρειας ή τόπου·

33.

ζητεί επίσης η πολιτική συνοχής να προβλέψει συγκεκριμένα μέσα για τις περιοχές που πλήττονται περισσότερο από τις δημογραφικές προκλήσεις, όπως π.χ. μεγαλύτερη βαρύτητα των δημογραφικών κριτηρίων στη μέθοδο κατανομής πόρων ή αύξηση της ευελιξίας κατά την επιλογή των θεματικών στόχων ή στα ποσοστά συγχρηματοδότησης. Επαναλαμβάνει εν προκειμένω την επισήμανση της γνωμοδότησής της με θέμα «Το δημογραφικό μέλλον της Ευρώπης», ότι, δηλαδή, η υποστήριξη αυτών των περιοχών «αποτελεί τον κατάλληλο τρόπο για την αντιμετώπιση των δημογραφικών αλλαγών σε όλη την Ευρώπη» (4)·

34.

επισημαίνει ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης μπορεί να βοηθήσει έτσι ώστε οι περιοχές με υψηλούς δείκτες γήρανσης, αγροτικού πληθυσμού και πληθυσμιακής απίσχνανσης να βελτιώσουν τις υποδομές μεταφορών και τηλεπικοινωνιών και τουρισμού, να μειώσουν το ψηφιακό χάσμα, να αποκτήσουν καλύτερες δημόσιες υπηρεσίες, να υποστηρίξουν την προσαρμογή των κατοικιών και των στεγαστικών πόρων, μεταξύ άλλων στόχων·

35.

θεωρεί ότι το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο μπορεί να επιτελέσει πολύ σημαντικό έργο ως προς την κατάρτιση των νέων, την ανάσχεση της εγκατάλειψης της υπαίθρου και τη διευκόλυνση της επιστροφής των νέων στον τόπο καταγωγής τους. Επιπλέον, μπορεί να συμβάλει στην αύξηση των δυνατοτήτων απασχόλησης των γυναικών, στη βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και οικογενειακής ζωής και στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού των ηλικιωμένων·

36.

κρίνει αναγκαία την αναβάθμιση της συνεργασίας μεταξύ περιφερειακών και τοπικών παραγόντων στα ζητήματα που συνδέονται με τη δημογραφική αλλαγή. Ως εκ τούτου, προτείνει το ευρωπαϊκό πρόγραμμα εδαφικής συνεργασίας να συμπεριλάβει τη δυνατότητα σύστασης κοινοπραξιών, τόσο σε διασυνοριακό όσο και σε διεθνές και διαπεριφερειακό επίπεδο, έτσι ώστε να υπάρξει συνεργασία για την από κοινού αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων·

37.

υπογραμμίζει, όσον αφορά την πολιτική μεταφορών, ότι είναι σημαντικό να μην απομονώνονται οι λιγότερο ενεργές από δημογραφική άποψη περιοχές, ούτε και οι περιοχές με σοβαρά δημογραφικά και φυσικά μειονεκτήματα, για λόγους αποφυγής του περαιτέρω αποκλεισμού των εν λόγω περιοχών που —στις περισσότερες περιπτώσεις— είναι αγροτικές, περιφερειακές, ορεινές και απόκεντρες·

38.

υπομνήσκει ότι η γνωμοδότηση της ΕτΠ με θέμα «Κινητικότητα σε περιφέρειες με γεωγραφικές και δημογραφικές προκλήσεις» (5) επισημαίνει ότι οι περιφέρειες με ιδιαιτερότητες επιτελούν βασικές λειτουργίες για την ισόρροπη ανάπτυξη της ΕΕ, κυρίως μέσω της πρόσβασης στις πρώτες ύλες, τη γεωργία, την αλιεία, την προστασία του περιβάλλοντος, τον τουρισμό, τις διασυνοριακές σχέσεις και τις ευκαιρίες αναψυχής. Η βελτίωση των μεταφορικών συνδέσεων εντός των εν λόγω περιφερειών, αφενός, και μεταξύ των περιφερειών αυτών και της υπόλοιπης επικράτειας της ΕΕ, αφετέρου, θα πρέπει συνεπώς να καταστεί βασική συνιστώσα τόσο της πολιτικής συνοχής της ΕΕ όσο και των ενωσιακών πολιτικών κινητικότητας, και αυτό όχι μόνον όσο αφορά την κινητικότητα των ατόμων αλλά και των εμπορευμάτων. Η επιδίωξη μεγαλύτερης οικονομικής ανάπτυξης στις περιφέρειες με ιδιαιτερότητες μπορεί να συντελέσει στην αποτελεσματική λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και στην εδαφική συνοχή της Ένωσης στο σύνολό της·

39.

επισημαίνει τον καίριο ρόλο που μπορούν να διαδραματίσουν οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας, καθώς και τα ευφυή περιβάλλοντα, βελτιώνοντας τις συνθήκες ζωής στις περιοχές που θίγονται περισσότερο από τις δημογραφικές προκλήσεις. Για τον σκοπό αυτό, ζητεί από την ΕΕ να λάβει υπόψη το ψηφιακό χάσμα που απομονώνει πολλές από αυτές τις περιοχές·

40.

παροτρύνει τα υπόλοιπα θεσμικά όργανα της ΕΕ να αναγνωρίσουν, στο πλαίσιο των πολιτικών για το περιβάλλον και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, την καίρια λειτουργία πολλών αγροτικών και αραιοκατοικημένων περιοχών, καθώς και των περιοχών με υψηλή διασπορά του πληθυσμού, σε σχέση με τη διαφύλαξη του αγροτικού περιβάλλοντος, της βιοποικιλότητας και των τοπίων·

41.

ενθαρρύνει τη συμπερίληψη και άλλων μέτρων στην ΚΓΠ, τα οποία θα αποσκοπούν στη διευκόλυνση της διαδοχής των γενεών στο αγροτικό περιβάλλον, στην τόνωση της απασχόλησης των γυναικών και στην ενθάρρυνση της οικονομικής διαφοροποίησης. Επίσης, επισημαίνει την ανάγκη βελτίωσης της μεθοδολογίας του προγράμματος Leader, ώστε οι παράγοντες του αγροτικού περιβάλλοντος να συμμετέχουν περισσότερο ενεργά, καθώς και την ανάγκη χάραξης και εφαρμογής ολοκληρωμένων αναπτυξιακών στρατηγικών·

42.

ζητεί, ως προς την πρωτοβουλία για τη βελτίωση της νομοθεσίας, να συμπεριλαμβάνεται στην ανάλυση αντικτύπου, η οποία διενεργείται πριν από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή νομοθετική πρωτοβουλία, η πιθανή επίδραση των νομοθετικών πρωτοβουλιών στη δημογραφική εξέλιξη·

43.

θεωρεί ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Στρατηγικών Επενδύσεων (ΕΤΣΕ) διαθέτει τις δυνατότητες ώστε να αποτελέσει σημαντικό εργαλείο για την τόνωση των επενδύσεων σε τομείς προτεραιότητας της ΕΕ όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, η υλικοτεχνική υποστήριξη των διατροπικών μεταφορών, ο τουρισμός, ο πολιτισμός, οι τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών, η έρευνα, οι ΜΜΕ, η εκπαίδευση, η υγεία, η περιβαλλοντική απόδοση, οι κοινωνικές υποδομές και η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία, όπως προβλέπεται στο άρθρο 9 του κανονισμού για το ΕΤΣΕ (6). Θα ήταν καλό το εν λόγω ταμείο να μπορεί επίσης να υποστηρίζει περιοχές με μικρότερη δημογραφική δυναμική, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην αποφυγή δημιουργίας χάσματος μεταξύ των περιοχών·

44.

υποστηρίζει ότι πρέπει στη στρατηγική «Ευρώπη 2020» να αποδοθεί περισσότερη σημασία στις δημογραφικές προκλήσεις σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο και να συμπεριληφθεί μια εμβληματική πρωτοβουλία για τη δημογραφική εξέλιξη. Δεσμεύεται να συμπεριλάβει, στον δίαυλο παρακολούθησης της εν λόγω στρατηγικής, ειδική αναφορά στην αντιμετώπιση των δημογραφικών ζητημάτων·

45.

επισημαίνει τη σύνδεση που πρέπει να υπάρξει μεταξύ της δημογραφικής αλλαγής και του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, υπογραμμίζοντας ότι το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο πρέπει να αποκτήσει τοπική διάσταση. Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές πρέπει να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα μέτρα που λαμβάνονται με βάση το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο για την αντιμετώπιση των δημογραφικών αλλαγών και πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στις συστάσεις που απευθύνονται στα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση των εν λόγω προκλήσεων·

46.

θεωρεί ότι η γήρανση συνιστά αδιαμφισβήτητα πρόκληση, αλλά και επίτευγμα, στο μέτρο που κάθε είδους πρόοδος που έχει επιτευχθεί από την ευρωπαϊκή κοινωνία αποτελεί ευκαιρία συνοχής, απασχόλησης και προόδου·

47.

καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, όσο η ΕΕ ακολουθεί την πορεία που περιγράφεται ανωτέρω, είναι απαραίτητο όλες οι αρχές να επιδείξουν μεγαλύτερη ευαισθησία ως προς τη σημασία των δημογραφικών προκλήσεων και να αναλάβουν πρωτοβουλίες προς τη σωστή κατεύθυνση με βάση τα υφιστάμενα εργαλεία.