ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Σχέδιο δράσης για τον περιορισμό των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών από αλιευτικά εργαλεία

1.           ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ αλιείας και θαλάσσιων πτηνών είναι συχνές και εκτεταμένες, οδηγούν δε σε επίπεδα ακούσιας θνησιμότητας των θαλάσσιων πτηνών που συνιστούν σοβαρή απειλή για πολλούς πληθυσμούς θαλάσσιων πτηνών και έχουν δυσμενείς συνέπειες στην παραγωγικότητα και την κερδοφορία της αλιείας.

Τα τρέχοντα μέτρα διαχείρισης για την προστασία των θαλάσσιων πτηνών περιέχονται σε ευρύ φάσμα διατάξεων της αλιευτικής και περιβαλλοντικής νομοθεσίας, καθώς και σε μια σειρά από διεθνείς συμβάσεις και συμφωνίες. Αυτά τα μέτρα, ωστόσο, ήταν σε μεγάλο βαθμό αναποτελεσματικά όσον αφορά τη μείωση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών, με εξαίρεση ορισμένες μεμονωμένες περιπτώσεις στα εξωτερικά ύδατα.

Το σχέδιο δράσης στην παρούσα ανακοίνωση (ΣΔ-ΕΕ) επιδιώκει να παράσχει ένα διαχειριστικό πλαίσιο για την ελαχιστοποίηση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών στα χαμηλότερα κατά το δυνατόν επίπεδα. Αυτό συνάδει με τους στόχους της αναμορφωμένης κοινής αλιευτικής πολιτικής (ΚΑΠ) για μετάβαση προς τη διαχείριση οικοσυστημάτων που θα καλύπτει όλες τις συνιστώσες του οικοσυστήματος, συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων πτηνών. Είναι, επίσης, συνεπής προς το πλαίσιο ενός διεθνούς σχεδίου δράσης (ΔΣΔ) για τη μείωση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών από αλιευτικά με παραγάδια[1] που εγκρίθηκε το 1999 από την Επιτροπή Αλιείας (COFI) του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO).

2.           Τυχαίες συλλήψεις και περιορισμός τους

Γνωμοδοτήσεις του ICES που ελήφθησαν το 2008[2] (και επικαιροποιήθηκαν το 2009 και 2010[3]) δείχνουν ότι υπάρχει έλλειψη δεδομένων σχετικά με την κατανομή των ειδών θαλάσσιων πτηνών, την ευπάθεια σε απειλές, τη συνολική κατάστασή τους από πλευράς διατήρησης και τα επίπεδα τυχαίων συλλήψεων. Αυτό αποτελεί πρόκληση για την αξιολόγηση των επιπτώσεων της αλιείας στα εν λόγω είδη και αντικατοπτρίζει την έλλειψη συστηματικής παρακολούθησης και υποβολής εκθέσεων για τις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών. Εντούτοις, τα διαθέσιμα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η θνησιμότητα των θαλάσσιων πτηνών είναι σημαντική σε σειρά περιοχών στο πλαίσιο της αλιείας της ΕΕ. Πρόσφατες εκτιμήσεις2 αναφέρουν ότι οι τυχαίες συλλήψεις από τον αλιευτικό στόλο της ΕΕ ανέρχονται σε περίπου 200.000 θαλάσσια πτηνά ετησίως στα ύδατα της ΕΕ, ενώ έκθεση της Birdlife International[4] εκτιμά τις παγκόσμιες τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών σε τουλάχιστον 160.000 και ενδεχομένως 320.000 ετησίως. Τουλάχιστον 49 είδη (25 στα ύδατα της ΕΕ και 24 σε μη ενωσιακά ύδατα) χαρακτηρίζονται ως έχοντα προβλήματα διατήρησης είτε σε παγκόσμιο επίπεδο είτε σε επίπεδο τοπικού πληθυσμού. Τα στοιχεία επίσης αποκαλύπτουν ότι τα παραγάδια[5] και τα στατικά δίχτυα[6] είναι τα εργαλεία με το υψηλότερο ποσοστό τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών, αν και υπάρχουν αναφορές τυχαίων συλλήψεων κατά την αλιεία με τράτα[7] και γρι-γρι[8].

2.1.        Παραγάδια

Το ICES αναφέρει ότι τουλάχιστον 20 είδη θαλάσσιων πτηνών αλληλεπιδρούν με τα αλιευτικά με παραγάδι στα ύδατα της ΕΕ, κυρίως στην πελαγική και βενθοπελαγική αλιεία με παραγάδι της Μεσογείου και στη βενθοπελαγική αλιεία με παραγάδι του Βορειοανατολικού Ατλαντικού (Gran Sol), αν και το ICES2 αναφέρει τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών σε όλους σχεδόν τους τύπους αλιείας με παραγάδι της ΕΕ. Αξίζει να αναφερθούν τέσσερα είδη για το υψηλό καθεστώς διατήρησης, με μέτρια έως υψηλή συχνότητα σύλληψης σε παραγάδια σε σχέση με τους πληθυσμούς τους. Ο μύχος των Βαλεαρίδων (Balearic Shearwater) έχει χαρακτηρισθεί από τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης και των Φυσικών Πόρων (IUCN) ως κρισίμως απειλούμενο είδος, γεγονός που σημαίνει ότι έχει αξιολογηθεί ως διατρέχον πολύ υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης στο φυσικό του περιβάλλον. Άλλα τρία, ο αιθαλόμυχος, ο μύχος της Μεσογείου και ο αιγαιόγλαρος έχουν χαρακτηρισθεί ως σχεδόν απειλούμενα είδη, γεγονός που σημαίνει ότι ο πληθυσμός τους σημειώνει μετρίως ταχεία μείωση σε παγκόσμιο επίπεδο.

Εκτός από τα εν λόγω είδη άλλα πέντε απαριθμούνται στην οδηγία για τα πτηνά[9], ως ευρισκόμενα σε δυσμενή κατάσταση διατήρησης που απαιτεί «ειδικά μέτρα διατήρησης» λόγω της μείωσης των τοπικών πληθυσμών. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ο αρτέμης και ο μαυροκέφαλος γλάρος στη Μεσόγειο, καθώς και ο τριδάκτυλος γλάρος, ο κέπφος και ο μύχος στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό[10]. Για όλα αυτά τα είδη αναφέρονται σημαντικά επίπεδα τυχαίων συλλήψεων2,Error! Bookmark not defined..

Διάφορα άλλα είδη —ο ασημόγλαρος της Μεσογείου στη Μεσόγειο και το θυελλοπούλι, ο καπελόμυχος και η σούλα του Βορρά στον Βορειοανατολικό Ατλαντικό— εμφανίζουν υψηλό αριθμό τυχαίων συλλήψεων και το ICES αναφέρει ότι η κλίμακα και μόνη των ατόμων που συλλαμβάνονται από αλιευτικά με παραγάδια αποτελεί αιτία ανησυχίας, έστω και αν οι πληθυσμοί των ειδών αυτών είναι σχετικά σταθεροί2,2.

2.2.        Στατικά δίχτυα

Τα στατικά δίχτυα, στα οποία περιλαμβάνονται απλάδια δίχτυα, δίχτυα εμπλοκής και μανωμένα δίχτυα, χρησιμοποιούνται ευρέως στα ύδατα της ΕΕ. Η αλιεία με στατικά δίχτυα τείνει να είναι εποχιακή και ευρύ φάσμα ειδών θαλάσσιων πτηνών μπορεί να αλληλεπιδράσει με αυτήν, αλλά τις μεγαλύτερες πιθανότητες να συλληφθούν στα δίχτυα έχουν παράκτια είδη που είτε αναζητούν τροφή στον βυθό είτε καταδύονται στα αβαθή προς καταδίωξη της λείας τους μέσω της στήλης ύδατος. Πολλοί από τους ιχθυότοπους της Βαλτικής και της Βόρειας Θάλασσας είναι σημαντικές περιοχές σίτισης, ανάπαυσης, αλλαγής πτερώματος και διαχείμασης για τα θαλάσσια πτηνά που είναι παρόντα μόνο κατά τη διάρκεια της μη αναπαραγωγικής περιόδου (χειμώνα). Αυτό σημαίνει ότι ο αντίκτυπος των τυχαίων συλλήψεων στους πληθυσμούς θαλάσσιων πτηνών εξαρτάται ευθέως από τη χρονική σύμπτωση της αλιείας με στατικά δίχτυα με τα εν λόγω είδη.

Οι πληροφορίες που είναι διαθέσιμες για τις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών από στατικά δίχτυα δεν είναι αρκούντως πλήρεις για τη διεξοδική κατανόηση του μεγέθους των επιπτώσεων στα θαλάσσια πτηνά, σε επίπεδο ΕΕ. Από πρόσφατη ανασκόπηση[11] των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών στη Βαλτική Θάλασσα και στην (κυρίως ανατολική) Βόρεια Θάλασσα προέκυψε μια σωρευτική εκτίμηση για αριθμό ετήσιων τυχαίων συλλήψεων (που αφορούν κυρίως κολυμβίδες, βουτηχτάρια, θαλάσσιες πάπιες, βουτόπαπιες, άλκες και κορμοράνους) μεταξύ 90.000-200.000 πτηνά που θανατώνονται κάθε έτος κατά την αλιεία με στατικά δίχτυα στην περιοχή. Ορισμένα από τα είδη που διατρέχουν κίνδυνο είναι σπάνια στην περιοχή και αντικείμενο διεθνούς νομικής προστασίας. Η παρδαλόπαπια του Στέλλερ κατατάσσεται στα ευάλωτα είδη από την IUCN και περιλαμβάνεται στο παράρτημα 1 της ενωσιακής οδηγίας για τα πτηνά, όπως και το κηλιδοβούτι, το λαμπροβούτι, το χειμωνοβουτηχτάρι και ο νανοπρίστης. Ορισμένα άλλα περιλαμβάνονται στην οδηγία για τα πτηνά και αξιολογήθηκαν από την BirdLife ως «είδη ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος»Error! Bookmark not defined..

Σε άλλες περιοχές εκτός της Βαλτικής και της Βόρειας Θάλασσας υπάρχουν διάφοροι τύποι αλιείας με στατικά δίχτυα, στους οποίους η θνησιμότητα θαλάσσιων πτηνών έχει δηλωθεί ως πρόβλημα. Στη βορειοδυτική Ισπανία στην υποπεριοχή ICES IX, έχει παρατηρηθεί υψηλή θνησιμότητα ευρωπαϊκού θαλασσοκόρακα και λεπτοραμφόκεπφου της Ιβηρικής2, ενώ στη Μεσόγειο από τις διαθέσιμες πληροφορίες προκύπτει ότι τα στατικά δίχτυα συνιστούν απειλή για υποείδη του ευρωπαϊκού θαλασσοκόρακα και για διάφορα είδη μύχων2.

2.3.        Άλλα εργαλεία

Για εργαλεία όπως τράτες και γρι-γρι, καταγράφονται ελάχιστες αξιόπιστες εκτιμήσεις για τα επίπεδα τυχαίων συλλήψεων στα ύδατα της ΕΕ. Μία μελέτη εκτίμησε ότι περίπου 780 σούλες του Βορρά έχουν συλληφθεί με πελαγικές τράτες που αλιεύουν ανοικτά της βόρειας και βορειοανατολικής ακτής της Σκωτίας2, ενώ υπάρχουν αρκετές άλλες ανεπίσημες αναφορές τυχαίων συλλήψεων κατά την αλιεία με τράτα.

Συγκεντρώνονται ενδείξεις ότι στα γρι-γρι μπορεί να συλληφθεί σημαντικός αριθμός πτηνών που ανήκουν σε είδη όπως μύχοι. Έρευνα με ερωτηματολόγιο που διενεργήθηκε το 2008/2009 σε πορτογαλικούς λιμένες εμφάνισε το γρι-γρι να έχει το υψηλότερο ποσοστό (45%) συλλήψεων μύχου των Βαλεαρίδων σε σύγκριση με όλα τα άλλα αλιευτικά εργαλεία, συμπεριλαμβανομένων των παραγαδιών και των στατικών διχτυών στην περιοχή αυτή2.

2.4.        Τυχαίες συλλήψεις σε μη ενωσιακά ύδατα

Στα εξωτερικά ύδατα παραγάδια και τράτες είναι υπεύθυνα για μεγάλο αριθμό τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών με συνέπεια εκτεταμένη ανησυχία για τις μακροπρόθεσμες οικολογικές επιπτώσεις στους πληθυσμούς. Σήμερα από τα 61 είδη που αλληλεπιδρούν με την αλιεία, εκτιμάται ότι σχεδόν τα μισά απειλούνται με εξαφάνιση, μεταξύ των οποίων 17 είδη άλμπατρος παγκοσμίως, με εκτιμώμενο αριθμό 100.000 νεκρών άλμπατρος ετησίως, κατά τις αναφορές2. Άλλα 7 είδη θαλασσοβατών που έχουν υπαχθεί στη συμφωνία για τη διατήρηση των άλμπατρος και των θαλασσοβατών (ACAP) αντιμετωπίζουν παρόμοιες απειλές[12].

Αξιοσημείωτη εξαίρεση αποτελεί η Ανταρκτική, όπου η συνολική αξιολόγηση του προβλήματος που πραγματοποιείται ετησίως από την CCAMLR[13] έχει αποδείξει ότι οι τυχαίες συλλήψεις έχουν μειωθεί κατά ποσοστό άνω του 99%, αφότου ελήφθησαν μέτρα. Σε άλλους τύπους αλιείας με παραγάδια, ενώ έχουν σημειωθεί βελτιώσεις και τα περιστατικά ΠΛΑ αλιείας έχουν μειωθεί σημαντικά, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι τυχαίες συλλήψεις παραμένουν σε μη βιώσιμα επίπεδα σε ορισμένους τύπους αλιείας με παραγάδια. Πρόσφατες συστάσεις που εξέδωσαν η ICCAT[14] και η IOTC[15], με τις οποίες ενισχύονται τα υφιστάμενα μέτρα μετριασμού για την αλιεία τόνου με παραγάδια, είναι ευπρόσδεκτες και πρέπει να επεκταθούν σε άλλες περιφερειακές οργανώσεις διαχείρισης της αλιείας (ΠΟΔΑ).

Στην αλιεία με τράτα, αυξάνονται οι αναφορές για θνησιμότητα θαλάσσιων πτηνών στο Νότιο και στο Βόρειο ημισφαίριο. Για παράδειγμα, τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν στον στόλο αλιείας μερλούκιου της Νότιας Αφρικής από το 2004-2005, ανέφεραν ετήσιες τυχαίες συλλήψεις περίπου 18.000 πτηνών2. Δεν υπάρχουν γνωστά στοιχεία σχετικά με το επίπεδο των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών με άλλα εργαλεία όπως γρι-γρι στα εξωτερικά ύδατα.

2.5.        Μέτρα μετριασμού των επιπτώσεων

Έχει εκπονηθεί μια σειρά μέτρων μετριασμού. Ορισμένα από αυτά έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικά για τη μείωση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών. Τα μέτρα αυτά μπορούν να διαιρεθούν μεταξύ ειδικών μέτρων ανά αλιευτική μέθοδο και μέτρων με ευρεία δυνατότητα εφαρμογής σε πολλαπλά αλιευτικά εργαλεία. Τα περισσότερα έχουν εκπονηθεί για τη μείωση των τυχαίων συλλήψεων κατά την αλιεία με παραγάδια και μπορούν να διαιρεθούν σε τέσσερις κύριες κατηγορίες:

(1) Αποφυγή αλιείας σε περιοχές και/ή κατά τα διαστήματα που είναι πιο πιθανές και έντονες οι αλληλεπιδράσεις με θαλάσσια πτηνά (νυκτερινή πόντιση, απαγορεύσεις αλιείας σε συγκεκριμένες περιοχές και εποχιακές απαγορεύσεις).

(2) Περιορισμός της πρόσβασης των πτηνών σε δολωμένα αγκίστρια (πετονιές με βαρίδια και πλευρική πόντιση).

(3) Αποτροπή των πτηνών από τη λήψη δολωμένων αγκιστριών (κυματίζουσες ταινίες (εκφοβισμού πτηνών) και ακουστικές αποτρεπτικές συσκευές).

(4) Μείωση της ελκυστικότητας ή της ορατότητας των δολωμένων αγκιστριών (ρίψη εντοσθίων και τεχνητών δολωμάτων).

Η έρευνα[16] έχει δείξει ότι υπάρχουν οφέλη από τη χρήση των μέτρων αυτών κατά την αλιεία με παραγάδια χάρη στη μείωση των άμεσων δαπανών λόγω των μειωμένων απωλειών δολωμάτων από τα θαλάσσια πτηνά, τη μείωση των βλαβών στα αλιεύματα ιχθύων από τη διαρπαγή τους από θαλάσσια πτηνά και την αποφυγή άμεσων ζημιών στα εργαλεία που προκαλούνται από θαλάσσια πτηνά. Υπάρχουν επίσης έμμεσες εξοικονομήσεις χάρη στη μείωση των αλιευμάτων που χάνονται λόγω της σύλληψης θαλάσσιων πτηνών σε δολωμένα αγκίστρια που θα μπορούσαν διαφορετικά να αποδώσουν αλιεύματα.

Τα μέτρα μετριασμού που δοκιμάστηκαν κατά την αλιεία με στατικά δίχτυα είναι λιγότερα. Έχουν προταθεί και δοκιμαστεί δύο μέθοδοι προειδοποίησης των θαλάσσιων πτηνών για την παρουσία στατικών διχτυών και αποφυγής με τον τρόπο αυτό συγκρούσεων[17]. Η πρώτη μέθοδος είναι να αυξηθεί η ορατότητα των διχτυών (οπτικά σήματα) και η άλλη είναι η πρόσδεση ακουστικών αποτρεπτικών συσκευών (pingers) στα δίχτυα. Οι συναντήσεις με στατικά δίχτυα μπορούν επίσης να μειωθούν με την πόντιση των διχτυών βαθύτερα από το βάθος κατάδυσης των θαλάσσιων πτηνών. Καμία από τις μεθόδους αυτές δεν χρησιμοποιείται ευρέως επί του παρόντος.

Οι κυματίζουσες ταινίες, προσαρμοσμένες από την αλιεία με παραγάδια σε συνδυασμό με τη διαχείριση της ρίψης εντοσθίων κατά τη διάρκεια της πόντισης και της ανάσυρσης, έχουν αποδειχθεί αποτελεσματικές για τη μείωση των αλληλεπιδράσεων και της θνησιμότητας θαλάσσιων πτηνών στην αλιεία με τράτα. Η μείωση των παγιδεύσεων σε τράτες είναι δυσκολότερη, αλλά στην CCAMLR έχει αποδειχθεί ότι η θνησιμότητα των θαλάσσιων πτηνών από παγίδευση μπορεί σχεδόν να εξαλειφθεί με απλά μέτρα όπως η περίδεση των διχτυών[18].

2.6.        Το πλαίσιο πολιτικής

2.6.1.     Η ΚΑΠ

Το ΣΔ-ΕΕ ευθυγραμμίζεται με τον πρωταρχικό στόχο της ΚΑΠ[19], η οποία επισημαίνει την ανάγκη για ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των αλιευτικών δραστηριοτήτων στα θαλάσσια οικοσυστήματα (συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων πτηνών) και σταδιακή εφαρμογή μιας προσέγγισης όσον αφορά τη διαχείριση της αλιείας με βάση το οικοσύστημα. Στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της ΚΑΠ[20], η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη επί του παρόντος, η Επιτροπή επαναβεβαίωσε τη δέσμευση αυτή και αποσκοπεί στην επίτευξη αυτού του στόχου με μέτρα που υπάγονται σε περισσότερα στοιχεία της δέσμης μεταρρυθμίσεων:

· Μια νέα περιφερειακή προσέγγιση για τα τεχνικά μέτρα, ώστε να προσαρμοστούν τα μέτρα μετριασμού σε συγκεκριμένους τύπους αλιείας. Η προσέγγιση αυτή θα χρειαστεί χρόνο για να αναπτυχθεί και το τελικό περιεχόμενο εξαρτάται από την έκβαση της μεταρρύθμισης, αλλά αναμένεται να τεθεί σε εφαρμογή έως το 2016. Στο μεταξύ, όπου ενδείκνυται και απαιτείται επειγόντως, τα ήδη υπάρχοντα και αποδεδειγμένως αποτελεσματικά μέτρα μετριασμού μπορούν να ενσωματωθούν στα πολυετή σχέδια διαχείρισης.

· Το νέο πολυετές πρόγραμμα της ΕΕ για τη συλλογή δεδομένων (DCMAP) σχεδιάζεται να εισαχθεί το 2014. Συζητήσεις βρίσκονται σήμερα σε εξέλιξη σχετικά με το κατά πόσον πρέπει να συμπεριληφθεί η παρακολούθηση άλλων συστατικών στοιχείων των οικοσυστημάτων συμπεριλαμβανόμενων των θαλάσσιων πτηνών. Χρειάζονται ακόμη οι γνώμες των εμπειρογνωμόνων και η κοστολόγηση της εν λόγω επέκτασης του τρέχοντος πλαισίου συλλογής δεδομένων. Ωστόσο, η συστηματική συλλογή και διαβίβαση δεδομένων σχετικά με τις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών εξακολουθεί να έχει πρωταρχική σημασία για την αντιμετώπιση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών.

· Χρηματοδοτική στήριξη για τα νέα μέτρα θα παρέχεται από το τρέχον Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας (ΕΤΑ) και το νέο Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας (ΕΤΘΑ)[21]. Το νέο ΕΤΘΑ έχει προγραμματιστεί να τεθεί σε λειτουργία το 2014 και θα παρέχει ενίσχυση για την εκπόνηση και χρήση μέτρων μετριασμού, για πιλοτικά έργα και για δοκιμές εναλλακτικών τεχνολογιών παρακολούθησης, όπως η CCTV (τηλεόραση κλειστού κυκλώματος).

· Η δέσμευση που ανέλαβε η Επιτροπή στην πρόσφατη ανακοίνωση σχετικά με την εξωτερική διάσταση της ΚΑΠ[22], ήτοι να αναλάβει πιο προορατικό ρόλο στις ΠΟΔΑ και να προσπαθεί να επανορθώσει την τρέχουσα κατάσταση της ελλιπούς συμμόρφωσης με τα μέτρα διατήρησης και διαχείρισης.

2.6.2.     Περιβαλλοντική νομοθεσία

Το ΣΔ-ΕΕ εξαρτάται από τμήματα του περιβαλλοντικού κεκτημένου της ΕΕ, ιδίως από τις οδηγίες για τα πτηνάError! Bookmark not defined. και τα ενδιαιτήματα[23] και από την οδηγία-πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική (ΟΠΘΣ)[24]. Η πλήρης εφαρμογή των οδηγιών αυτών είναι μέρος της εκπλήρωσης των δεσμεύσεων της ΕΕ στο πλαίσιο της σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τη βιολογική ποικιλότητα[25] και ενισχύεται από τη δέσμευση που ανέλαβαν οι αρχηγοί κρατών της ΕΕ «να σταματήσει η απώλεια βιοποικιλότητας [στην ΕΕ] έως το 2010»· επαναλαμβάνεται επίσης στη στρατηγική της ΕΕ για τη βιοποικιλότητα έως το 2020[26].

Το βασικό μέτρο που θεσπίστηκε από την οδηγία για τα πτηνά είναι ένα γενικό καθεστώς προστασίας όλων των άγριων πτηνών, το οποίο απαγορεύει διάφορες πράξεις εκ των οποίων αυτές που αφορούν κυρίως την αλιεία, ήτοι την εκ προθέσεως θανάτωση ή σύλληψη πτηνών με οιονδήποτε τρόπο[27]. Οι οδηγίες για τα πτηνά και τα ενδιαιτήματα, εξάλλου, προβλέπουν το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, το οποίο περιλαμβάνει τόπους που έχουν χαρακτηριστεί δυνάμει οποιασδήποτε από τις σχετικές οδηγίες – Ζώνες Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) βάσει της οδηγίας για τα πτηνά και Ειδικές Ζώνες Διατήρησης (ΕΖΔ) βάσει της οδηγίας για τα ενδιαιτήματα. Τον Φεβρουάριο του 2011, βάσει της οδηγίας για τα πτηνά, είχαν καθοριστεί συνολικά 936 ΖΕΠ που καλύπτουν έκταση 122.000 km² σε θαλάσσιες περιοχές.

Η ΟΠΘΣ αποσκοπεί στην εξασφάλιση συνέπειας μεταξύ των διαφόρων πολιτικών και προωθεί την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών ζητημάτων σε άλλες πολιτικές όπως η κοινή αλιευτική πολιτική. Βάσει της ΟΠΘΣ, η προστασία των πτηνών αναγνωρίζεται ως απαίτηση που συμβάλλει στην επίτευξη της καλής περιβαλλοντικής κατάστασης (GES). Η εφαρμογή της αποτελεί έννομη υποχρέωση βάσει της ΣΛΕΕ και σιωπηρά απαιτούνται ειδικά μέτρα για την προστασία των θαλάσσιων πτηνών σύμφωνα με την οδηγία. Στο πλαίσιο της ΟΠΘΣ αλλά και του ΣΔ-ΕΕ, το θέμα των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών καλύπτεται επίσης από τις περιφερειακές συμβάσεις για τη θάλασσα που αφορούν το θαλάσσιο περιβάλλον, και ειδικότερα τις συμβάσεις OSPAR[28], HELCOM[29] και τη σύμβαση της Βαρκελώνης[30].

2.6.2.1.  Εξωτερική πολιτική

Στα εξωτερικά ύδατα οι ΠΟΔΑ παραμένουν οι βασικοί παράγοντες για τη διατήρηση και τη διαχείριση των θαλάσσιων πτηνών, δεδομένου ότι, στο πλαίσιο της συμφωνίας των Ηνωμένων Εθνών για τα ιχθυαποθέματα (UNFSA)[31], στις ΠΟΔΑ έχουν ανατεθεί ρητές αρμοδιότητες για την ελαχιστοποίηση των τυχαίων συλλήψεων κατά την αλιεία στην περιοχή τους. Μέχρι σήμερα, η πλειονότητα των ΠΟΔΑ έχει εκδώσει κάποιας μορφής μέτρα μετριασμού που αποσκοπούν στην αποφυγή της θνησιμότητας θαλάσσιων πτηνών από αλιευτικά με παραγάδια. Ως συμβαλλόμενο μέρος σε πολλές ΠΟΔΑ, η ΕΕ δεσμεύεται να εφαρμόσει τα εν λόγω μέτρα.

Η ΕΕ έχει επίσης αναλάβει ορισμένες δεσμεύσεις που συνδέονται με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και άλλες που αφορούν ειδικότερα τη διαχείριση των κοινών πόρων του ωκεανού, συμπεριλαμβανομένων των ειδών των οποίων η κατάσταση διατήρησης προκαλεί ανησυχίες και τα οποία ενδιαφέρουν το ΣΔ-ΕΕ. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται:

– η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS)[32]

– η σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τη βιολογική ποικιλότητα (CBD)[33]

– η σύμβαση για τη διατήρηση των αποδημητικών ειδών που ανήκουν στην άγρια πανίδα (γνωστή επίσης ως CMS ή σύμβαση της Βόννης)[34].

Υπό την αιγίδα της CMS υπάρχει συμφωνία για τη διατήρηση των άλμπατρος και των θαλασσοβατών (ACAP)[35]. Πρόκειται για μια νομικά δεσμευτική διεθνή συνθήκη, στόχος της οποίας είναι να επιτύχει και να διατηρήσει ευνοϊκή κατάσταση διατήρησης για τα άλμπατρος και τους θαλασσοβάτες με την αντιμετώπιση απειλών στην ξηρά και στη θάλασσα· βασίμως δε μπορεί να υποστηριχθεί ότι οι τυχαίες συλλήψεις αποτελούν την κύρια απειλή για την εν λόγω ομάδα ειδών.

3.           Το ΣΔ-ΕΕ

Στόχος του ΣΔ-ΕΕ είναι να ελαχιστοποιηθούν και, ει δυνατόν, να εξαλειφθούν οι τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών, με προτεραιότητα την εστίαση της δράσης σε άτομα που ανήκουν σε τουλάχιστον 49 απειλούμενους πληθυσμούς θαλάσσιων πτηνών, από τα σκάφη της ΕΕ που αλιεύουν σε ύδατα ΕΕ και σε μη ενωσιακά ύδατα, καθώς και από τα σκάφη τρίτων χωρών που δραστηριοποιούνται στα ύδατα της ΕΕ. Για τα λοιπά θαλάσσια πτηνά, των οποίων οι πληθυσμοί είναι σταθεροί αλλά οι τυχαίες συλλήψεις βρίσκονται σε επίπεδα που προκαλούν ανησυχίες, οι τυχαίες συλλήψεις θα πρέπει να περιοριστούν, ως πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση της εξάλειψης των τυχαίων συλλήψεων.

Συμπληρωματικοί ειδικοί στόχοι είναι:

(1) ο εντοπισμός και η διόρθωση των αδυναμιών και ασυνεπειών στα τρέχοντα μέτρα διαχείρισης τόσο εντός όσο και εκτός των υδάτων ΕΕ·

(2) η ενοποίηση και συλλογή δεδομένων κρίσιμης σημασίας για τον καθορισμό της έκτασης της απειλής που συνιστούν οι τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών, ιδίως για τους πληθυσμούς των ειδών που χαρακτηρίζονται ως έχοντα προβλήματα διατήρησης·

(3) η ελαχιστοποίηση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών, τα οποία ανήκουν στα είδη που χαρακτηρίζονται ως έχοντα προβλήματα διατήρησης, σε επίπεδα που επιτρέπουν την εξάλειψη της απειλής για τους πληθυσμούς των ειδών αυτών, μέσω της εφαρμογής κατάλληλων μέτρων μετριασμού·

(4) η αντιμετώπιση της έλλειψης αποδοχής από τους αλιείς ότι οι τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών αποτελούν πρόβλημα, καθώς και της έλλειψης κινήτρων για τους αλιείς να υιοθετήσουν τα μέτρα μετριασμού·

(5) η επίλυση των εκκρεμών προβλημάτων με τα ισχύοντα μέτρα μετριασμού που χρησιμοποιούνται στην αλιεία με παραγάδια και η αντιμετώπιση της έλλειψης αποτελεσματικών μέτρων μετριασμού για άλλα αλιευτικά εργαλεία, ιδίως για την αλιεία με στατικά δίχτυα.

3.1.        Πεδίο εφαρμογής και διάρθρωση

Το ΣΔ-ΕΕ θα ακολουθήσει μια προσαρμοστική διαχειριστική προσέγγιση, προτείνοντας δράσεις σε περιοχές και τύπους αλιείας όπου έχουν εντοπιστεί τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών. Παρέχει ένα πλαίσιο για τη διαμόρφωση σαφούς και συνεκτικής εικόνας όσον αφορά την κλίμακα των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών στην ενωσιακή αλιεία και για τον προσδιορισμό των ενεργειών που απαιτούνται για την εισαγωγή μέτρων μετριασμού και διαχείρισης, με τα οποία θα επιτευχθεί μια συνεκτική και αποτελεσματική προσέγγιση όσον αφορά την ελαχιστοποίηση του προβλήματος.

Το πεδίο εφαρμογής του ΣΔ-ΕΕ καλύπτει όλα τα σκάφη ΕΕ που αναπτύσσουν δραστηριότητες στα ύδατα της Ένωσης και τα σκάφη υπό σημαίες ΕΕ στα εξωτερικά ύδατα. Στα ύδατα της ΕΕ, οι δράσεις του ΣΔ-ΕΕ θα υποστηριχθούν από την αυξημένη εφαρμογή των μέτρων διαχείρισης της αλιείας στις Ζώνες Ειδικής Προστασίας που έχουν δημιουργηθεί βάσει της οδηγίας για τα πτηνά (άρθρο 4). Τα κράτη μέλη θα ενθαρρυνθούν να εκδώσουν παρόμοια μέτρα στο πλαίσιο του δικτύου των σημαντικών για την ορνιθοπανίδα περιοχών (IBA)[36]. Η απόδειξη της χρήσης φιλικών για τα θαλάσσια πτηνά εργαλείων θα πρέπει να αποτελεί προϋπόθεση για την πρόσβαση σε αλιευτικές δυνατότητες, στις περιοχές όπου τα θαλάσσια πτηνά είναι χαρακτηριστικό στοιχείο και όπου οι τυχαίες συλλήψεις απειλούν την ευνοϊκή κατάσταση διατήρησης.

Για την εξασφάλιση συνεκτικής προσέγγισης μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής αλιευτικής πολιτικής της ΕΕ για τα θαλάσσια πτηνά, η Ένωση θα επιδιώξει να ενισχύσουν οι αρμόδιοι διεθνείς οργανισμοί τα μέτρα αυτά, διευκολύνοντας την υιοθέτησή τους από τους αλιείς, ενσωματώνοντας την παρακολούθηση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών σε προγράμματα παρατηρητών (εφόσον δεν έχει ήδη επιτευχθεί) και προωθώντας τη βέλτιστη πρακτική σε μη ενωσιακούς στόλους. Το Περιφερειακό Γνωμοδοτικό Συμβούλιο για τον στόλο μεγάλων αποστάσεων (LDRAC) έχει σαφή επικουρικό ρόλο στο έργο αυτό.

3.2.        Ορισμός του προβλήματος

Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην εφαρμογή του ΣΔ-ΕΕ είναι ο ορισμός της ύπαρξης προβλήματος τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών. Οι τρέχουσες πληροφορίες, όπως οι κατάλογοι της IUCN και οι εκθέσεις που υποβάλλονται βάσει της οδηγίας για τα πτηνά, αποτελούν τις πιο αξιόπιστες πηγές για τον εντοπισμό τύπων αλιείας, όπου χρειάζεται να ληφθούν μέτρα επειγόντως, αλλά είναι περιορισμένες. Δεν επιτρέπουν ακριβείς και ρεαλιστικές εκτιμήσεις για τους πληθυσμούς θαλάσσιων πτηνών και τον αντίκτυπο των τυχαίων συλλήψεων στους εν λόγω πληθυσμούς. Αυτό σημαίνει ότι ο καθορισμός σαφών στόχων διαχείρισης αποτελεί πρόβλημα στους περισσότερους τύπους αλιείας.

Το σχέδιο δράσης του FAO1 για τα θαλάσσια πτηνά δεν ορίζει τι εν γένει αποτελεί «πρόβλημα» τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών, αλλά συνιστά να επιχειρείται εκτίμηση με βάση τα ακόλουθα στοιχεία:

α)           το μέγεθος των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών (ποσοστό ή αριθμός)·

β)           είδη που συλλαμβάνονται τυχαία και η οικεία κατάσταση διατήρησης·

γ)           χωρική και χρονική σύμπτωση της αλιευτικής προσπάθειας με θαλάσσια πτηνά· και

δ)           πληθυσμιακές τάσεις όσον αφορά τα θαλάσσια πτηνά που ενδέχεται να πληγούν από τις τυχαίες συλλήψεις.

Η εκτίμηση θα πρέπει να βασίζεται σε όλα τα διαθέσιμα δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων μεταξύ άλλων των δεδομένων για τυχαίες συλλήψεις που συγκεντρώνονται από παρατηρητές εν πλω, των δεδομένων για τα θαλάσσια πτηνά και άλλων ανεπίσημων δεδομένων που μπορεί να είναι η πρώτη ένδειξη για την ύπαρξη γενικότερου προβλήματος. Τα προγράμματα παρατηρητών είναι η καλύτερη πηγή δεδομένων, αλλά δεν είναι ρεαλιστικό να θεσπιστούν ειδικά προγράμματα σχετικά με τις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών για τον τομέα αλιείας της ΕΕ, με εξαίρεση ίσως τους τύπους αλιείας στα εξωτερικά ύδατα όπου είναι ήδη υποχρεωτικά. Επομένως πρέπει να αναπτυχθούν άλλες προσεγγίσεις, καθώς και κριτήρια που θα χρησιμοποιούνται για να οριστεί τι συνιστά «πρόβλημα». Ως δράση στο πλαίσιο του ΣΔ-ΕΕ, η Επιτροπή θα ζητήσει από τον αρμόδιο επιστημονικό φορέα να ενημερώσει τις υπάρχουσες πληροφορίες και να διερευνήσει τα κριτήρια και τη δυνατότητα χρήσης βιολογικών δεικτών (π.χ. PBR[37] ή BPUE[38]) για τον ορισμό ενός προβλήματος και τον καθορισμό διαχειριστικών στόχων.

3.3.        Έρευνα, κατάρτιση, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση

Στις τεχνικές κατευθυντήριες γραμμές βέλτιστης πρακτικής[39], ο FAO τονίζει τη σημασία της έρευνας, ιδιαίτερα στην ανάπτυξη μέτρων μετριασμού, στο πλαίσιο κάθε σχεδίου δράσης. Οι σχετικές ερευνητικές δραστηριότητες θα πρέπει να ενθαρρύνουν την καινοτομία μέσω της συνεργασίας του αλιευτικού κλάδου, των επιστημόνων, των περιβαλλοντικών ΜΚΟ και των διαχειριστών των πόρων. Πρέπει να είναι επιστημονικά βάσιμες, αλλά και να εξετάζουν τον αποτελεσματικότερο τρόπο μετατροπής των αποτελεσμάτων σε αξιοποίηση των μέτρων μετριασμού.

Ο FAO υπογραμμίζει επίσης την ανάγκη να καταρτιστούν προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης, ώστε να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση μεταξύ αλιέων, αντιπροσωπευτικών οργανώσεων αλιείας και άλλων σχετικών ομάδων σχετικά με την ανάγκη να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών. Σε επίπεδο ΕΕ τα ΠΓΣ έχουν ζωτικό ρόλο στην κατάρτιση αυτών των προγραμμάτων, ενώ σε διεθνές επίπεδο η ΕΕ θα υποστηρίξει την κατάρτιση και την ενίσχυση προγραμμάτων προσέγγισης και εκπαίδευσης αλιέων κατά προτεραιότητα σε περιοχές όπου σημειώνονται τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών. Τα μέτρα έρευνας, κατάρτισης, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης αποτελούν όλα αναπόσπαστα τμήματα του ΣΔ-ΕΕ.

3.4.        Δράσεις του ΣΔ-ΕΕ

Στο παράρτημα I απαριθμούνται οι δράσεις του ΣΔ κατά συγκεκριμένους στόχους, οι αρμόδιοι για κάθε δράση και, επίσης, το προβλεπόμενο χρονοδιάγραμμα για την ολοκλήρωση αυτών των δράσεων.

3.5.        Υποβολή εκθέσεων και αξιολόγηση

Βάσει του ΣΔ-ΕΕ, υπάρχει η πρόθεση να υποβάλλουν τα κράτη μέλη στην Επιτροπή ανά διετία έκθεση σχετικά με το επίπεδο των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών που παρατηρήθηκε για κάθε τύπο αλιείας και τύπο εργαλείων, την εφαρμογή τυχόν μέτρων μετριασμού και την αποτελεσματικότητα αυτών των μέτρων. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τον αρμόδιο επιστημονικό φορέα, θα αναπτύξει ένα τυποποιημένο υπόδειγμα εκθέσεων το οποίο θα διευκολύνει τα κράτη μέλη να υποβάλλουν πληροφορίες στην Επιτροπή και το οποίο θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη διευκόλυνση της πρόσβασης του ευρύτερου κοινού στα δεδομένα.

Με βάση τις εκθέσεις αυτές, η Επιτροπή θα προβεί σε ενδιάμεση αξιολόγηση του ΣΔ-ΕΕ μετά τη δεύτερη από τις εκθέσεις αυτές και στη συνέχεια θα υποβάλει ανακοίνωση στο Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την εφαρμογή του σχεδίου, με βάση τις εν λόγω πληροφορίες.

Ο αρμόδιος επιστημονικός φορέας, ανάλογα με την περίπτωση, θα μπορούσε να κληθεί να συμβάλει στην επανεξέταση αυτή. Ιδίως το ICES θα κληθεί να παράσχει εκτιμήσεις για τον πληθυσμό και τις τυχαίες συλλήψεις ειδών που προκαλούν ανησυχίες. Τα πληθυσμιακά δεδομένα επανεξετάζονται τακτικά από την ομάδα εργασίας του ICES για την οικολογία των θαλάσσιων πτηνών (WGSE). Από τις εργασίες αυτές θα προκύψει ένα κριτήριο αναφοράς των πληθυσμών για σύγκριση με τα επίπεδα τυχαίων συλλήψεων και θα καταστεί δυνατή η αξιολόγηση της έκτασης του προβλήματος ανά είδος θαλάσσιων πτηνών και τύπο αλιείας.

Η Επιτροπή θα προβεί σε πλήρη επανεξέταση και αξιολόγηση του ΣΔ-ΕΕ μετά την τέταρτη έκθεση (οκτώ έτη) υλοποίησης και θα επικαιροποιήσει το ΣΔ-ΕΕ αναλόγως. Η επανεξέταση αυτή θα συμπέσει με την υποχρέωση, βάσει της ΟΠΘΣ, να επιτευχθεί καλή περιβαλλοντική κατάσταση για τα θαλάσσια οικοσυστήματα έως το 2020.

Δυνάμει του άρθρου 12 της οδηγίας για τα πτηνά, τα κράτη μέλη οφείλουν να υποβάλλουν ανά τριετία έκθεση σχετικά με την εφαρμογή των εθνικών διατάξεων που έχουν εκδοθεί βάσει της οδηγίας. Ανάλογα με την περίπτωση, τα κράτη μέλη θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιούν αυτές τις εκθέσεις ως πηγή δεδομένων (π.χ. εκτιμήσεις για τον πληθυσμό θαλάσσιων πτηνών) προς χρήση στην αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας του προγράμματος δράσης.

4.           ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Το ΣΔ-ΕΕ περικλείει ευρύ φάσμα στοιχείων, συμπεριλαμβανομένων των συνιστώμενων δράσεων, της ενίσχυσης των ήδη υφιστάμενων διατάξεων και της ενσωμάτωσης ορισμένων στοιχείων σε μελλοντικούς κανονισμούς. Ορισμένα από τα μέτρα αυτά μπορούν να εφαρμοστούν σε επίπεδο Ένωσης, ενώ άλλα απαιτούν δράση από τα κράτη μέλη ή πρέπει να εγκριθούν από τις ΠΟΔΑ. Επιπλέον, το ΣΔ-ΕΕ προβλέπει τόσο δράσεις άμεσα εφαρμόσιμες όσο και άλλες που απαιτούν πιο μακροπρόθεσμη δέσμευση με βάση διαθέσιμα στοιχεία και επιστημονικές γνωμοδοτήσεις. Το χρονοδιάγραμμα της εφαρμογής του ΣΔ-ΕΕ θα εξαρτηθεί συνεπώς από τη συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων. Η Επιτροπή παρουσιάζει το παρόν ΣΔ-ΕΕ στο Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο και τα ενθαρρύνει να το υποστηρίξουν πλήρως.

Παράρτημα Ι Κατάλογος δράσεων του ΣΔ-ΕΕ

Ειδικός στόχος 1: Εντοπισμός και διόρθωση των αδυναμιών και ασυνεπειών στα τρέχοντα μέτρα διαχείρισης τόσο εντός όσο και εκτός των υδάτων ΕΕ.

Δράση || Αρμόδιος φορέας || Χρονοδιάγραμμα

Διερεύνηση των κριτηρίων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για τον ορισμό του προβλήματος των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών || Επιτροπή σε σύνδεση με επιστημονικούς φορείς || 1ο τρίμηνο 2013

Επίτευξη προόδου στον χαρακτηρισμό του δικτύου ΖΕΠ, μεταξύ άλλων με τη χρήση των IBA για τον προσδιορισμό υποψηφίων ΖΕΠ || Κράτη μέλη, Επιτροπή || Συνεχές

Επίτευξη προόδου στην ανάπτυξη και εφαρμογή μέτρων διαχείρισης της αλιείας για την προστασία των θαλάσσιων πτηνών σε ΖΕΠ που έχουν χαρακτηρισθεί σύμφωνα με την οδηγία για τα πτηνά, σε άλλες ΘΠΠ, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που βρίσκονται σε υπερπόντιες χώρες και εδάφη, καθώς και σε ΙΒΑ, και επέκτασή τους στην ευρύτερη θάλασσα όπου απαιτείται || Κράτη μέλη, Επιτροπή || Συνεχές

Επανεξέταση των ισχυόντων μέτρων παρακολούθησης και μετριασμού για την προστασία των θαλάσσιων πτηνών από ΠΟΔΑ και αξιολόγηση του επιπέδου συμμόρφωσης με τα ισχύοντα μέτρα || Κράτη μέλη, Επιτροπή, ΠΟΔΑ, LDRAC || Συνεχές

Ενθάρρυνση των ΠΟΔΑ, και μέσω άμεσων αιτημάτων και μέσω του FAO, να καταρτίσουν τα δικά τους εθνικά/περιφερειακά σχέδια δράσης, σύμφωνα με τις τεχνικές κατευθυντήριες γραμμές βέλτιστης πρακτικής του FAO || Επιτροπή, ΠΟΔΑ || Συνεχές

Εξασφάλιση, στο μέτρο του δυνατού, ότι τα μέτρα μετριασμού που χρησιμοποιούνται από τα σκάφη της ΕΕ που αλιεύουν σε εξωτερικά ύδατα, χρησιμοποιούνται επίσης από σκάφη τα οποία φέρουν σημαία τρίτων χωρών, αλλά ανήκουν ή ελέγχονται από πλοιοκτήτες και διαχειριστές που εδρεύουν στα κράτη μέλη || Επιτροπή, κράτη μέλη, ΠΟΔΑ, LDRAC || Συνεχές

Πρόταση ειδικής σύστασης (ή συστάσεων) στη συμφωνία παράκτιων κρατών, ώστε τα σκάφη τρίτων χωρών που δραστηριοποιούνται στα ύδατα της ΕΕ να υιοθετούν μέτρα μετριασμού και να υποβάλλουν εκθέσεις σχετικά με τις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών || Επιτροπή || Το αργότερο τέλη του 2013

Ειδικός στόχος 2: Συλλογή δεδομένων κρίσιμης σημασίας για τον καθορισμό της έκτασης των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών, ιδίως σε τύπους αλιείας / περιοχές εντός και εκτός των υδάτων ΕΕ, όπου οι πληροφορίες είναι περιορισμένες, μόνον ανεπίσημες και/ή δεν είναι διαθέσιμες.

Δράση || Αρμόδιος φορέας || Χρονοδιάγραμμα

Εξέταση των διαθέσιμων δεδομένων για τις τυχαίες συλλήψεις, επικύρωση πηγών πληροφοριών και εντοπισμός τύπων αλιείας, όπου απαιτούνται ενδεδειγμένες ενέργειες παρακολούθησης με λεπτομερέστερες έρευνες || Κράτη μέλη, Επιτροπή, σε σύνδεση με επιστημονικούς φορείς || Το αργότερο τέλη του 2013

Υιοθέτηση προληπτικής προσέγγισης όταν υπάρχει έλλειψη ή ασάφεια πληροφοριών για τις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών και ανάληψη εκτενέστερης παρακολούθησης των τύπων αλιείας που εμπίπτουν σε αυτή την κατηγορία (πρέπει να επιδιώκεται βραχυπρόθεσμα ελάχιστο όριο 10% κάλυψης παρατηρητών) || Κράτη μέλη || Μετά από αρχική αξιολόγηση

Διασφάλιση του ότι οι παρατηρητές που επιβιβάζονται σύμφωνα με τη συνήθη πρακτική σε σκάφη που δραστηριοποιούνται στα εξωτερικά ύδατα καταγράφουν με ακρίβεια τις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών || Κράτη μέλη, ΠΟΔΑ || Συνεχές

Διασφάλιση του ότι τα δεδομένα των παρατηρητών υποβάλλονται συστηματικά στη Γραμματεία της αντίστοιχης ΠΟΔΑ και στην Επιτροπή για να διευκολύνεται η ανάλυση των δεδομένων του προγράμματος παρατηρητών || Κράτη μέλη, ΠΟΔΑ, Επιτροπή || Συνεχές

Καθιέρωση τυποποιημένου υποδείγματος εκθέσεων για την καταγραφή των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών σε εθελοντική βάση και τήρηση βάσης δεδομένων των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών στην αλιεία της ΕΕ με βάση τις πληροφορίες που παρέχονται από τα κράτη μέλη || Επιτροπή σε σύνδεση με ICES || Τέλη 2012

Εξέταση της σκοπιμότητας της ενσωμάτωσης της παρακολούθησης των θαλάσσιων πτηνών στο νέο πλαίσιο συλλογής δεδομένων (DCF) || Επιτροπή || Αρχές του 2014

Ειδικός στόχος 3: Εφαρμογή μέτρων μετριασμού όταν πληροφορίες υποδηλώνουν ύπαρξη τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών.

Δράση || Αρμόδιος φορέας || Χρονοδιάγραμμα

Εφαρμογή αποδεδειγμένως αποτελεσματικών μέτρων μετριασμού στην αλιεία με παραγάδια στο Gran Sol, στη Μεσόγειο και στα μη ενωσιακά ύδατα (όταν δεν απαιτείται ήδη). Στους τύπους αυτούς αλιείας θα πρέπει να χρησιμοποιούνται τουλάχιστον δύο από τα ακόλουθα μέτρα μετριασμού: – νυκτερινή πόντιση με τον ελάχιστο φωτισμό καταστρώματος – ταινίες εκφοβισμού πτηνών (ταινίες tori) – βαρίδια στις πετονιές Τα μέτρα μετριασμού θα πρέπει να πληρούν ελάχιστα τεχνικά πρότυπα όπως ορίζεται στις κατευθυντήριες γραμμές της Birdlife και του ACAP[40] || Επιτροπή, κράτη μέλη, ΠΟΔΑ || Το αργότερο τέλη του 2013

Προώθηση της θέσπισης μέτρων μετριασμού σε διεθνές επίπεδο, όπου ενδείκνυται και δεν εφαρμόζονται ήδη. || Επιτροπή || Συνεχές

Αξιολόγηση και εφαρμογή μέτρων μετριασμού που εφαρμόζονται κατά την αλιεία με στατικά δίχτυα στη Βαλτική, την ανατολική Βόρειο Θάλασσα και τα δυτικά ύδατα, όπου υπάρχει ικανοποιητική τεκμηρίωση για τις τυχαίες συλλήψεις θαλάσσιων πτηνών || Κράτη μέλη || Το αργότερο τέλη του 2013

Σύσταση να εφαρμόζουν όλα τα σκάφη διαχείριση επί του σκάφους εντοσθίων /απορρίψεων σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές για τις βέλτιστες πρακτικές[41] || Κράτη μέλη || Το αργότερο τέλη του 2013

Με βάση επανεξέταση των ΠΟΔΑ, υποβολή προτάσεων για πρόσθετα μέτρα μετριασμού και βελτιωμένη παρακολούθηση στις ΠΟΔΑ || Επιτροπή, κράτη μέλη, ΠΟΔΑ, LDRAC || Συνεχές

Υποβολή πρότασης για ενσωμάτωση των σχετικών μέτρων μετριασμού στον κανονισμό για τα τεχνικά μέτρα που συντάσσεται στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης της ΚΑΠ και εξασφάλιση επίσης της συμπερίληψης ειδικών μέτρων στα πολυετή σχέδια, κατά προτεραιότητα όπου ενδείκνυται και απαιτείται επειγόντως. || Επιτροπή || Από το 2016 μετά την έκδοση νέου κανονισμού για τεχνικά μέτρα και την κατάρτιση πολυετών σχεδίων

Ενθάρρυνση των κρατών μελών να μεταφέρουν το ΣΔ-ΕΕ στην εθνική νομοθεσία || Επιτροπή, κράτη μέλη || Το αργότερο τέλη του 2013

Παροχή επαρκών πόρων, ιδίως με στήριξη της χρηματοδότησης από το ΕΤΑ και το νέο ΕΤΘΑ για την ανάπτυξη, δοκιμή και υλοποίηση μέτρων μετριασμού || Κράτη μέλη || Άμεση δράση για το ΕΤΑ. Το αργότερο τέλη του 2014 για το ΕΤΘΑ.

Ειδικός στόχος 4: Εκπαίδευση και κατάρτιση των αλιέων στη χρήση και τα οφέλη των μέτρων μετριασμού και την ακριβή αναγνώριση των θαλάσσιων πτηνών για τους σκοπούς της υποβολής εκθέσεων.

Δράση || Αρμόδιος φορέας || Χρονοδιάγραμμα

Διοργάνωση εργαστηρίου για την ενημέρωση των ενδιαφερομένων σχετικά με το ΣΔ-ΕΕ || Επιτροπή || 1ο τρίμηνο 2013

Προώθηση της θέσπισης μέτρων μετριασμού για τη μείωση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών και συμβολή στην εκπόνηση προγραμμάτων κατάρτισης που απευθύνονται στους αλιείς και παρατηρητές αλιείας, επεξεργασία και διανομή οδηγών αναγνώρισης των θαλάσσιων πτηνών και λοιπών συναφών υλικών || Κράτη μέλη, ΜΚΟ, ΠΓΣ || Συνεχές

Παροχή επαρκών πόρων, ιδίως με στήριξη της χρηματοδότησης από το ΕΤΑ και το νέο ΕΤΘΑ για την εκτέλεση των μέτρων εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης || Κράτη μέλη || Συνεχές

Συνέχιση της παροχής μέτρων κατάρτισης, εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης σε πλοία που δραστηριοποιούνται στα εξωτερικά ύδατα || ΜΚΟ, ΠΟΔΑ || Συνεχές

Επέκταση των μέτρων ευαισθητοποίησης και σε άλλους ενδιαφερομένους και στο ευρύ κοινό || Επιτροπή, ΜΚΟ || Συνεχές

Ειδικός στόχος 5: Παροχή κινήτρων για έρευνα όσον αφορά πρακτικά και αποτελεσματικά μέτρα μετριασμού για όλα τα αλιευτικά εργαλεία που έχουν αντίκτυπο στα θαλάσσια πτηνά.

Δράση || Αρμόδιος φορέας || Χρονοδιάγραμμα

Παροχή κινήτρων για έρευνα μέσω προγραμμάτων χρηματοδότησης της ΕΕ (π.χ. ΠΠ7, LIFE) σχετική με την ανάπτυξη πρακτικών και αποτελεσματικών μέτρων μετριασμού, αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των μέτρων αυτών και αξιολόγηση και βελτίωση των τεχνολογιών και πρακτικών που ήδη εφαρμόζονται. Θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην ανάπτυξη μέτρων μετριασμού βραχυπρόθεσμα για την αλιεία με στατικά δίχτυα || Επιτροπή, κράτη μέλη, ΠΓΣ, ΜΚΟ || Συνεχές

Συνέχιση της έρευνας σχετικά με την ανάπτυξη εναλλακτικών αλιευτικών εργαλείων με στόχο να υπερνικηθούν δυσμενείς προκαλούμενες από την αλιεία επιπτώσεις στις ΖΕΠ, ώστε να διευκολυνθεί η πρόσβαση στις αλιευτικές δυνατότητες || Κράτη μέλη, ΠΓΣ, ΜΚΟ || Συνεχές

Εάν η παρακολούθηση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών περιληφθεί στο πολυετές πρόγραμμα της ΕΕ για τη συλλογή δεδομένων 2014-2020, αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο μπορούν να χρησιμοποιηθούν καινοτόμες ηλεκτρονικές τεχνολογίες παρακολούθησης για την παρακολούθηση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών και, όπου ενδείκνυται, εξασφάλιση της εφαρμογής τους || Κράτη μέλη, ΠΓΣ, ΜΚΟ || 2014

Παροχή επαρκών πόρων, ιδίως με στήριξη της χρηματοδότησης από το ΕΤΑ και το νέο ΕΤΘΑ για τη διευκόλυνση της αξιοποίησης και της δοκιμής μέτρων μετριασμού, αλλά και της πρόσθετης παρακολούθησης των τύπων αλιείας με υποψίες για προβλήματα τυχαίων συλλήψεων || Κράτη μέλη || Άμεση δράση για το ΕΤΑ. Το αργότερο τέλη του 2014 για το ΕΤΘΑ.

Παράρτημα II Λατινικές ονομασίες των ειδών θαλάσσιων πτηνών που αναφέρονται

Μύχος των Βαλεαρίδων || Puffinus mauretanicus

Αιθαλόμυχος || Puffinus griseus

Μύχος της Μεσογείου || Puffinus yelkouan

Αιγαιόγλαρος || Larus audouinii

Αρτέμης || Calonectris diomedea

Μαυροκέφαλος γλάρος || Larus melanocephalus

Τριδάκτυλος γλάρος || Rissa tridactyla

Κέπφος || Cepphus grylle

Μύχος || Puffinus puffinus

Ασημόγλαρος της Μεσογείου || Larus michahellis

Θυελλοπούλι || Fulmarus glacialis

Καπελόμυχος || Puffinus gravis

Σούλα (του Βορρά) || Morus bassanus

Κολυμβίδες || Gaviidae spp.

Βουτηχτάρια || Podicipedidae spp.

Θαλάσσιες πάπιες || Merginae spp.

Βουτόπαπιες || Aythyinae spp.

Άλκες || Alcidae spp.

Κορμοράνοι || Phalacrocoracidae spp.

Παρδαλόπαπια του Στέλλερ || Polysticta stelleri

Κηλιδοβούτι || Gavia stellata

Λαμπροβούτι || Gavia arctica

Χειμωνοβουτηχτάρι || Podiceps auritus

Νανοπρίστης || Mergellus albellus

Λεπτοραμφόκεπφος της Ιβηρικής || Uria aalge ibericus

(Ευρωπαϊκός) Θαλασσοκόρακας || Phalacrocorax aristotelis

Άλμπατρος || Diomedeidae spp.

Θαλασσοβάτες || Procellaria και Macronectes spp.

[1]               FAO. 1999. Διεθνές σχέδιο δράσης για τη μείωση των τυχαίων συλλήψεων θαλάσσιων πτηνών από αλιευτικά με παραγάδια. Ρώμη, FAO. 1999. σσ. 1-11.

[2]               Γνωμοδότηση ICES 2008, τόμος 1, 1.5.1.3 Αλληλεπιδράσεις μεταξύ των αλιευτικών και θαλάσσιων πτηνών στα ύδατα ΕΕ.

                ICES. 2008. Έκθεση της ομάδας εργασίας για την οικολογία των θαλάσσιων πτηνών (WGSE), ICES CM 2008/LRC: 05, σελίδες 99.

[3]               ICES. 2009. Έκθεση της ομάδας εργασίας για την οικολογία των θαλάσσιων πτηνών (WGSE), 23-27 Μαρτίου 2009, Bruges, Βέλγιο. ICES CM 2009/LRC:10, σελίδες 91.

                ICES. 2010. Έκθεση της ομάδας εργασίας για την οικολογία των θαλάσσιων πτηνών (WGSE), 15-19 Μαρτίου 2010, Κοπεγχάγη, Δανία. ICES CM 2010/SSGEF:10, σελίδες 77.

[4]               Anderson O.R.J., Small C.J., Croxall J.P., Dunn E.K., Sullivan B.J. Yates O. and Black A. 2011. Global seabird bycatch in longline fisheries. Endangered Species Research Vol. 14:91-106.

[5]               Ως παραγάδι νοείται ένας αριθμός συνδεόμενων πετονιών οι οποίες είτε βρίσκονται στην επιφάνεια είτε στο βυθό και φέρουν μεγάλο αριθμό δολωμένων αγκιστριών.

[6]               Ως στατικά δίχτυα νοούνται τα δίχτυα, για τα οποία η διαδικασία αλίευσης δεν απαιτεί την ενεργό κίνηση των διχτυών. Τα δίχτυα αυτά αποτελούνται από ένα ή περισσότερα χωριστά δίχτυα, τα οποία είναι εξοπλισμένα με άνω, κάτω και συνδετικά σχοινιά και τα οποία μπορούν να φέρουν εξοπλισμό αγκυροβολίας, επίπλευσης και ναυσιπλοΐας.

[7]               Ως τράτα νοείται δίχτυ το οποίο σύρεται ενεργώς από ένα ή περισσότερα αλιευτικά σκάφη και το οποίο αποτελείται από σώμα κωνικού ή πυραμιδοειδούς σχήματος, το οποίο κλείνει στο οπίσθιο τμήμα με το σάκο της τράτας.

[8]               Ως γρι-γρι νοείται κυκλωτικό εργαλείο αποτελούμενο από δίχτυ, το κάτω μέρος του οποίου κλείνει με τη βοήθεια σχοινιού (στίγκου) που βρίσκεται στο κάτω μέρος του διχτυού, το οποίο διέρχεται από μία σειρά δακτυλίων κατά μήκος του κάτω γραντιού, βοηθώντας το κλείσιμο του διχτυού.

[9]               Οδηγία 2009/147/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Νοεμβρίου 2009, περί της διατηρήσεως των αγρίων πτηνών.

[10]             http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/studies/indez_en.htm

[11]             Žydelis, R., Bellebaum, J., Österblom, H., Vetemaa, M., Schirmeister, B., Stipniece, A., Dagys, M., van Eerden, M. and Garthe, S. 2009. Bycatch in gillnet fisheries- An overlooked threat to waterbird populations. Biological Conservation, 142: 1269-1281.

[12]             ACAP 2009. Species Assessments. Υπάρχει στη διεύθυνση www.acap.aq/acap-species.

[13]             Επιτροπή για την Διατήρηση της Θαλάσσιας Χλωρίδας και Πανίδας της Ανταρκτικής

[14]             Διεθνής Επιτροπή για τη Διατήρηση των Θυννοειδών του Ατλαντικού

[15]             Επιτροπή Τόνου Ινδικού Ωκεανού

[16]             http://ec.europa.eu/fisheries/documentation/studies/index_en.htm

[17]             Melvin, E.F., Parrish, J.K. and Conquest, L.L. 1999. Novel tools to reduce seabird bycatch in coastal gillnet fisheries. Cons. Biol. 13: 1386-1397.

[18]             Sullivan, B. J., Clark, J. Reid, K, Reid E (2009). Development of effective mitigation to reduce seabird mortality in the icefish (Champsocephalus gunnar) trawl fishery in Subarea 48.3. WG-IMAF-09-15. CCAMLR, Χόμπαρτ της Αυστραλίας.

[19]             ΕΕ L 358 της 31.12.2002, σ. 59.

[20]             COM(2011)425.

[21]             COM(2011)804.

[22]             COM(2011)424.

[23]             ΕΕ L 206 της 22.7.1992, σ. 7-50.

[24]             EE L 164 της 25.6.2008, σ. 19-40.

[25]             ΕΕ L 309 της 13.12.1993, σ. 1.

[26]             COM(2011)244.

[27]             Υπό το πρίσμα της νομολογίας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, C-221/04, σκέψη 71.

[28]             http://www.ospar.org/

[29]             http://www.helcom.fi/

[30]             http://www.unepmap.org/index.php?module=content2&catid=001001004

[31]             http://www.tuna-org.org/Documents/TRFMO2/19%20ANNEX%205.11%20ENG.pdf

[32]             ΕΕ L 179 της 23.6.1998, σ. 3-134.

[33]             ΕΕ L 309 της 13.12.1993, σ. 1.

[34]             http://www.cms.int/about/intro.htm

[35]             https://www.acap.aq/

[36]             Birdlife International (2011). Στοιχεία για τις σημαντικές για την ορνιθοπανίδα περιοχές, http://www.birdlife.org

[37]             Ο PBR αποτελεί μέτρο του μέγιστου αριθμού ζώων/πτηνών, μη συμπεριλαμβανομένης της θνησιμότητας από φυσικούς λόγους, που μπορεί να αποσπάται από έναν πληθυσμό, ενώ παράλληλα θα επιτρέπει στον εν λόγω πληθυσμό να επιτύχει ή να διατηρήσει το βέλτιστο βιώσιμο πληθυσμιακό επίπεδο.

[38]             Ο BPUE είναι οι τυχαίες συλλήψεις πτηνών ανά μονάδα αλιευτικής προσπάθειας.

[39]             FAO 2008. Έκθεση της διαβούλευσης εμπειρογνωμόνων σχετικά με τις τεχνικές κατευθυντήριες γραμμές βέλτιστης πρακτικής για το σχέδιο δράσης για τα θαλάσσια πτηνά. Bergen, Νορβηγία, 2-5 Σεπτεμβρίου 2008. 46 σελίδες.

[40]             http://www.rspb.org.uk/ourwork/policy/marine/international/advocacy/mitigationfactsheets.aspx

[41]             http://www.birdlife.org/seabirds/downloads/FS_13_Trawl_fisheries_warp_strike_final.pdf