[pic] | ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ |

Βρυξέλλες, 20.11.2008

COM(2008) 763 τελικό

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

H ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΑΡΚΤΙΚΗΣ

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

H ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΑΡΚΤΙΚΗΣ

1. Εισαγωγή

Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνδέεται άρρηκτα με την περιοχή της Αρκτικής[1] (εφεξής Αρκτική) χάρη σε ένα μοναδικό συνδυασμό ιστορίας, γεωγραφίας, οικονομίας και επιστημονικών επιτεύξεων. Τρία κράτη μέλη – η Δανία (Γροιλανδία), η Φινλανδία και η Σουηδία – έχουν εδάφη στην Αρκτική. Δύο άλλα κράτη της Αρκτικής – Ισλανδία και Νορβηγία – είναι μέλη του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου[2]. Ο Καναδάς, η Ρωσία και οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι στρατηγικοί εταίροι της ΕΕ. Οι ευρωπαϊκές περιοχές της Αρκτικής αποτελούν προτεραιότητα της πολιτικής για Βόρεια Διάσταση[3]. Εκτός των περιοχών που υπάγονται σε εθνικές δικαιοδοσίες, στον Αρκτικό Ωκεανό υπάρχουν μέρη που υπάγονται στην ανοιχτή θάλασσα, των οποίων το βυθό τον διαχειρίζεται η διεθνής αρχή θαλάσσιου βυθού.

Οι τεράστιες θαλάσσιες και χερσαίες εκτάσεις της περιοχής της Αρκτικής είναι ζωτικής σημασίας και ευάλωτα συστατικά στοιχεία του περιβάλλοντος και του κλιματικού συστήματος του πλανήτη. Οι θερμοκρασίες του αέρα στην Αρκτική σημείωσαν διπλάσια αύξηση απ’ ό,τι ο παγκόσμιος μέσος όρος[4]. Η κάλυψη της θάλασσας με πάγο, το χιόνι και οι μονίμως παγωμένες εκτάσεις μειώνονται με μεγάλη ταχύτητα, ενεργοποιώντας μηχανισμούς ανάδρασης που επιταχύνουν την υπερθέρμανση του πλανήτη. Η επιταχυνόμενη απώλεια των παγετώνων της Γροιλανδίας θα προκαλέσει ταχεία και σημαντική άνοδο της στάθμης της θάλασσας.

Παρά τις δυσμενείς συνθήκες, η τήξη των πάγων και οι νέες τεχνολογίες θα αυξήσουν βαθμιαία την πρόσβαση στους έμβιους και μη έμβιους πόρους της Αρκτικής καθώς και σε νέες θαλάσσιες αρτηρίες. Παρόλο που η Αρκτική παραμένει μία από τις πλέον ανέπαφες περιοχές της γης, οι κίνδυνοι που την απειλούν θα αυξάνονται όλο και περισσότερο λόγω των συνδυασμένων αποτελεσμάτων της αλλαγής του κλίματος και της αυξανόμενης ανθρώπινης δραστηριότητας.

Οι πολιτικές της ΕΕ σε τομείς όπως το περιβάλλον, η αλλαγή του κλίματος, η ενέργεια, η έρευνα, οι μεταφορές και η αλιεία επηρεάζουν άμεσα την Αρκτική. Μία από τις θεμελιώδεις αρχές της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής για την ΕΕ είναι ότι κάθε θαλάσσια περιοχή είναι μοναδική και χρήζει ειδικής προσοχής ώστε να εξισορροπούνται οι χρήσεις της με βιώσιμο τρόπο.

Δεδομένου ότι η αλλαγή του κλίματος δρα ως «πολλαπλασιαστής απειλών», η Επιτροπή και ο Ύπατος Εκπρόσωπος για την κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφαλείας υπογράμμισαν ότι οι περιβαλλοντικές αλλαγές αλλοιώνουν τις γεωστρατηγικές δυναμικές της Αρκτικής με ενδεχόμενες συνέπειες για τη διεθνή σταθερότητα και τα συμφέροντα της ευρωπαϊκής ασφάλειας, και κάλεσαν την ΕΕ να διαμορφώσει μία πολιτική για την Αρκτική[5]. Σε γενικές γραμμές, οι προκλήσεις και οι ευκαιρίες που παρουσιάζει η Αρκτική θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη ζωή των ευρωπαίων πολιτών κατά τις επερχόμενες γενεές. Επίσης έχει επιτακτική σημασία να τις αντιμετωπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση με συντονισμένο και συστηματικό τρόπο, σε συνεργασία με τα κράτη και τα εδάφη της Αρκτικής και τους λοιπούς ενδιαφερομένους. Η παρούσα ανακοίνωση εκθέτει τα συμφέροντα της ΕΕ και προτείνει μέτρα με άξονα τρεις κύριους στόχους:

- Προώθηση και διατήρηση της Αρκτικής από κοινού με τον πληθυσμό της

- Προώθηση της αειφόρου χρήσης των πόρων

- Συμβολή στην ενίσχυση της πολυμερούς διακυβέρνησης της Αρκτικής.

2. Προστασία και διατήρηση της αρκτικής από κοινού με τον πληθυσμό της

2.1. Περιβάλλον και αλλαγή του κλίματος

Οι δραστηριότητες που διεξάγονται στα κράτη μέλη της ΕΕ - όπως και στις περισσότερες άλλες χώρες - αφήνουν τα ίχνη τους στο περιβάλλον της Αρκτικής. Η αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών των αλλαγών που συμβαίνουν στην Αρκτική απαιτεί απόκριση σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα αποτελέσματα της αλλαγής του κλίματος αποτελούν πρόκληση ύψιστης σημασίας για την περιοχή σήμερα αλλά και για το μέλλον. Η ΕΕ διαδραματίζει ηγετικό ρόλο στην καταπολέμηση της αλλαγής του κλίματος και στην προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης. Τα κράτη μέλη της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα είναι συμβαλλόμενα μέρη στις περισσότερες πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες που έχουν θεμελιώδη σημασία για την Αρκτική. Οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή όσον αφορά την ανάπτυξη τεχνολογιών που επιτρέπουν να διεξάγονται επιχειρήσεις σε δυσμενείς συνθήκες με ασφαλή και βιώσιμο τρόπο – στην ξηρά, τις παράκτιες ζώνες και στην ανοιχτή θάλασσα.

Ενώ το περιβάλλον της Αρκτικής είναι ιδιαίτερα ευάλωτο, η χαμηλή δημογραφική πυκνότητα και η έλλειψη υποδομών καθιστούν εξαιρετικά δυσχερή τη διαχείριση άμεσης αντίδρασης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης.

Στόχοι της πολιτικής

Κύριος στόχος πρέπει να είναι η πρόληψη και η άμβλυνση του αρνητικού αντίκτυπου της αλλαγής του κλίματος καθώς και η υποστήριξη της προσαρμογής σε αναπόφευκτες αλλαγές. Τα μέτρα πρόληψης και άμβλυνσης θα πρέπει να αφορούν και άλλες παγκόσμιες και διασυνοριακές διαδικασίες που έχουν αρνητικές επιπτώσεις στην Αρκτική, όπως η μεταφορά ρυπογόνων ουσιών σε μεγάλες αποστάσεις. Τα μέτρα αυτά θα πρέπει να συμπληρωθούν με την ανάπτυξη μιας καθολικής διαχείρισης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων με βάση τα οικοσυστήματα, που να διασφαλίζει ότι η διαχείριση αυτών των δραστηριοτήτων πραγματοποιείται με βιώσιμο τρόπο που λαμβάνει υπόψη τις περιβαλλοντικές ανησυχίες σε όλα τα επίπεδα. Υπάρχει ανάγκη να βελτιωθεί η διαχείριση άμεσης αντίδρασης σε επείγουσες καταστάσεις.

Προτάσεις για δράση :

- Να αξιολογηθεί κατά πόσον είναι αποτελεσματικές οι πολιτικές της ΕΕ και οι πολυμερείς περιβαλλοντικές συμφωνίες σε σχέση με την απόκριση στις περιβαλλοντικού χαρακτήρα προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Αρκτική

- Να ενισχυθούν οι διεθνείς προσπάθειες για την άμβλυνση της αλλαγής του κλίματος και να προσδιοριστούν τομείς στους οποίους υπάρχει ανάγκη να παρασχεθεί στήριξη για την προσαρμογή στις επιπτώσεις της αλλαγής του κλίματος, συμπεριλαμβανομένης της ευέλικτης διαχείρισης της βιοποικιλότητας.

- Να συντονιστούν οι προσπάθειες με αυτές των κρατών και των εδαφών της Αρκτικής και των λοιπών ενδιαφερομένων που αποσκοπούν στην προώθηση υψηλών προτύπων στον τομέα του περιβάλλοντος.

- Να ενισχυθεί η διαχείριση της θάλασσας με βάση τα οικοσυστήματα στον Αρκτικό Ωκεανό και να μοιραστεί η ΕΕ την πείρα της με τα κράτη της Αρκτικής.

- Όπου οι στρατηγικές και τα έργα της ΕΕ επηρεάζουν την Αρκτική, να λαμβάνονται υπόψη οι επιπτώσεις στο περιβάλλον προτού ληφθούν αποφάσεις. Να προωθηθεί η χρήση αξιολογήσεων επιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένων των στρατηγικών περιβαλλοντικών αξιολογήσεων στην Αρκτική και να καθιερωθεί η ανταλλαγή πείρας με τα κράτη της Αρκτικής.

- Να υποστηριχθούν η ανίχνευση και ο έλεγχος των χημικών ουσιών στην Αρκτική. Να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες για τη μείωση της ρύπανσης της Αρκτικής από έμμονους οργανικούς ρύπους, βαρέα μέταλλα και άλλους ρυπαντές, συμπεριλαμβανομένων και αυτών που προέρχονται από χερσαίες πηγές. Να εξακολουθήσει να υποστηρίζεται η καταστροφή αποθεμάτων χημικών επιβλαβών ουσιών και η μείωση του κινδύνου διαρροής ραδιενεργών υλικών στην Αρκτική.

- Να συνεχιστεί η συνεργασία στον τομέα της πρόληψης, της ετοιμότητας και της απόκρισης στις καταστροφές. Το κέντρο παρακολούθησης και πληροφοριών της Επιτροπής μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της ικανότητας απόκρισης της ΕΕ στις καταστροφές στην περιοχή της Αρκτικής. Η Επιτροπή θα υποστηρίξει τη σύναψη συμφωνίας για την πρόληψη και την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης στο Ευρω-Αρκτικό Συμβούλιο της θάλασσας του Μπάρεντς (BEAC)[6].

- Να ενισχυθεί η συνεργασία για τη βελτίωση της εξοικονόμησης της πρωτογενούς ενέργειας, της ενεργειακής απόδοσης και της χρησιμοποίησης ανανεώσιμων πηγών ενεργείας στην Αρκτική.

- Να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις στα θαλάσσια θηλαστικά της αυξανόμενης ηχορύπανσης που προκαλείται από ανθρώπινες δραστηριότητες.

2.2. Βοήθεια στους αυτόχθονες και στον τοπικό πληθυσμό

Περίπου το ένα τρίτο των 4 εκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν στην Αρκτική είναι αυτόχθονες. Οι άνθρωποι αυτοί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στις αυξανόμενες πιέσεις της αλλαγής του κλίματος και της παγκοσμιοποίησης.

Στόχο της πολιτικής

Οι αυτόχθονες πληθυσμοί των περιοχών της Αρκτικής που υπάγονται στην ΕΕ προστατεύονται από ειδικές διατάξεις του κοινοτικού δικαίου[7]. Μία θεμελιώδης αρχή της κοινής δήλωσης για την αναπτυξιακή πολιτική της ΕΕ[8] είναι η πλήρης συμμετοχή και η ελεύθερη και συνειδητοποιημένη συναίνεση των αυτόχθονων πληθυσμών. Οι πληθυσμοί αυτοί, των οποίων οι οργανώσεις συμμετέχουν στη Βόρεια Διάσταση, επωφελούνται τόσο από την περιφερειακή πολιτική της ΕΕ όσο και από τα διασυνοριακά προγράμματα. Τα δικαιώματα των αυτοχθόνων αποτελούν θεματική προτεραιότητα στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τη δημοκρατία και τα δικαιώματα του ανθρώπου.

Η θήρα θαλάσσιων θηλαστικών αποτελεί ζωτικής σημασία μέσο επιβίωσης των πληθυσμών της Αρκτικής από τους προϊστορικούς χρόνους και το δικαίωμα να διατηρήσουν τους παραδοσιακούς πόρους διαβίωσής τους αναγνωρίζεται σαφώς. Ωστόσο, οι σύγχρονες δραστηριότητες του ανθρώπου θέτουν σε κίνδυνο ορισμένα από αυτά τα είδη και υπάρχει όλο και μεγαλύτερη ανησυχία στην ΕΕ για την προστασία των ζώων. Οι πολιτικές της ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνουν υπόψη όλες τις παραμέτρους, επιδιώκοντας τον ανοιχτό διάλογο με τις σχετικές κοινότητες.

Προτάσεις για δράση :

- Συμμετοχή των αυτόχθονων πληθυσμών της Αρκτικής σε τακτικό διάλογο.

- Να δοθούν ευκαιρίες για αυτόνομη ανάπτυξη και να διασφαλιστεί η προστασία του τρόπου ζωής τους.

- Να υποστηριχθούν ιδίως οι οργανώσεις και οι δραστηριότητες των Σαάμι και των άλλων πληθυσμών των ευρωπαϊκών περιοχών της Αρκτικής, μεταξύ άλλων, στο πλαίσιο περιφερειακών και διασυνοριακών προγραμμάτων. Να προωθηθεί η βορειοευρωπαϊκή τεχνογνωσία στον τομέα της κτηνοτροφίας ταράνδων.

- Να συνεχιστούν οι προσπάθειες για τη διασφάλιση αποτελεσματικής προστασίας των φαλαινών, ιδίως στο πλαίσιο της διεθνούς επιτροπής για τις φάλαινες (ΔΕΦ), συμπεριλαμβανομένης και της περιοχής της Αρκτικής. Να υποστηριχθούν προτάσεις για τη διαχείριση των δραστηριοτήτων των αυτόχθονων πληθυσμών που αφορούν τη θήρα της φάλαινας για βιοποριστικούς σκοπούς, με την προϋπόθεση ότι δεν απειλείται η διατήρηση του είδους, ότι το κυνήγι ρυθμίζεται από κατάλληλους κανόνες και ότι τα θηράματα ανταποκρίνονται σε τεκμηριωμένες και αναγνωρισμένες βιοποριστικές ανάγκες.

- Να διεξαχθεί διάλογος με τους αυτόχθονες και άλλες τοπικές κοινότητες που ασκούν παραδοσιακά τη θήρα της φώκιας.

- Η Κοινότητα προτίθεται να απαγορεύσει τη θέση στην αγορά, την εισαγωγή, την διαμετακόμιση και την εξαγωγή προϊόντων που προέρχονται από τις φώκιες. Εντούτοις, η απαγόρευση αυτή δεν πρέπει να θίξει τα θεμελιώδη οικονομικά και κοινωνικά συμφέροντα των αυτόχθονων κοινοτήτων που ασκούν παραδοσιακά τη θήρα της φώκιας. Δυνάμει της πρότασης κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου περί εμπορίου προϊόντων φώκιας[9], εξαιρούνται τα προϊόντα φώκιας που προέρχονται από την παραδοσιακή θήρα που ασκείται από τους πληθυσμούς Inuit. Η πρόταση προβλέπει επίσης ότι το εμπόριο επιτρέπεται όταν πληρούνται ορισμένες απαιτήσεις που αφορούν τον τρόπο και τη μέθοδο θανάτωσης και εκδοράς της φώκιας. Ο διάλογος της Επιτροπής με τις σχετικές αυτόχθονες κοινότητες θα έχει ως σκοπό τη διευκόλυνση της πρακτικής εφαρμογής αυτών των διατάξεων.

2.3. Έρευνα, παρακολούθηση και αξιολογήσεις

Τα μέσα δράσης θα πρέπει να βασιστούν σε αξιολογήσεις που θα στηρίζονται στη βέλτιστη διαθέσιμη γνώση και κατανόηση των διαδικασιών που επηρεάζουν την Αρκτική. Το Ευρω-Αρκτικό Συμβούλιο[10] εφαρμόζει μεγάλης κλίμακας ερευνητικά προγράμματα και δημοσιεύει πολύτιμες αξιολογήσεις.

Τα κράτη μέλη της ΕΕ και η Ευρωπαϊκή Κοινότητα συμβάλλουν σημαντικά στην έρευνα που αφορά την Αρκτική[11]. Το τρέχον έβδομο κοινοτικό πρόγραμμα πλαίσιο αφορά νέα προγράμματα και μεγάλες διεθνείς επιχειρήσεις που ασχολούνται με την έρευνα για την Αρκτική. Το Ευρωπαϊκό Πολικό Συμβούλιο επιδιώκει να εναρμονίσει και να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο της ευρωπαϊκής πολικής έρευνας. Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος πραγματοποίησε μια σειρά αξιολογήσεων που βασίζονται στις εργασίες του Συμβουλίου της Αρκτικής.

Παρόλα αυτά, η μακροπρόθεσμη παρακολούθηση, ο συντονισμός και η διαθεσιμότητα των δεδομένων παραμένουν ανεπαρκείς για τη σχετική με την Αρκτική έρευνα.

Στόχοι της πολιτικής

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα πρέπει να διατηρήσει την Αρκτική ως προτεραιότητα για την έρευνα προκειμένου να καλύψει τα κενά στον τομέα της γνώσης και να εκτιμήσει τις μελλοντικές ανθρωπογενείς επιπτώσεις, ιδίως στον τομέα της αλλαγής του κλίματος. Εξάλλου, θα πρέπει να ενισχύσει τη διεθνή συνεργασία και τη διαλειτουργικότητα και να συμβάλει στο σχεδιασμό συγκεκριμένων μέτρων για την πρόληψη, την άμβλυνση και την προσαρμογή.

Προτάσεις για δράση :

- Να αναπτυχθούν περαιτέρω ερευνητικά προγράμματα που αφορούν την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, την απώλεια του πάγου που καλύπτει τη θάλασσα και την τήξη των μονίμως παγωμένων περιοχών καθώς και τα αναδραστικά αποτελέσματα που οδηγούν στην επιταχυνόμενη υπερθέρμανση και έχουν και άλλες ανθρωπογενείς επιπτώσεις στα περιαρκτικά οικοσυστήματα.

- Να αξιολογηθεί η κατάσταση και η εξέλιξη του περιβάλλοντος της Αρκτικής για να καταστεί δυνατή η εκπόνηση κατάλληλων πολιτικών της ΕΕ.

- Να δημιουργηθεί νέα ερευνητική υποδομή και να ενισχυθούν οι ικανότητες παρακολούθησης και εποπτείας. Να παρασχεθεί βοήθεια για την ολοκλήρωση του ερευνητικού προγράμματος θραύσης των πάγων Aurora Borealis.

- Να συντονιστούν οι προσπάθειες σε διαφόρους ερευνητικούς τομείς που αφορούν την Αρκτική, όπως στον τομέα του περιβάλλοντος, των μεταφορών, της υγείας και της ενέργειας.

- Να διασφαλιστεί η συνέχεια των χωροταξικών μετρήσεων μέσω του GMES[12]. Θα υποστηριχθούν μακροπρόθεσμες μετρήσεις και η αναφορά των θαλάσσιων δεδομένων μέσω του Ευρωπαϊκού Δικτύου Θαλάσσιων Παρατηρήσεων και Δεδομένων. Να υποστηριχθεί η δημιουργία της αρκτικής συνιστώσας του παγκόσμιου δικτύου των συστημάτων παρατήρησης της γης.

- Να αναπτυχθεί μια ευρεία ενισχυμένη διεθνής ανταλλαγή πληροφοριών σχετικά με τα ερευνητικά προγράμματα και να διευκολυνθεί ο συντονισμός των εθνικών προγραμμάτων. Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να συμβάλει στην υποστήριξη της δημιουργίας του δικτύου παρατήρησης μακράς διαρκείας της Αρκτικής.

- Να διασφαλιστεί η ανοιχτή πρόσβαση στα στοιχεία που προκύπτουν από την παρακολούθηση και την έρευνα για την Αρκτική βάσει της αρχής του ενιαίου συστήματος πληροφοριών για το περιβάλλον. Να διευκολυνθεί και να υποστηριχθεί η ενημέρωση του ευρέως κοινού.

3. Προώθηση της βιώσιμης χρησης των πόρων

3.1. Υδρογονάνθρακες

Η Αρκτική περιέχει σημαντικά ανεκμετάλλευτα αποθέματα υδρογονανθράκων[13]. Τα γνωστά κοιτάσματα ανοιχτής θάλασσας της Αρκτικής βρίσκονται εντός της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης των Αρκτικών κρατών. Τα αρκτικά κοιτάσματα θα μπορούσαν να συμβάλουν στην ενίσχυση της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ, αλλά η εξόρυξη θα είναι αργή[14], δεδομένου ότι παρουσιάζει μεγάλες προκλήσεις και συνεπάγεται υψηλό κόστος λόγω των δυσμενών συνθηκών και των πολλαπλών περιβαλλοντικών κινδύνων.

Στόχοι της πολιτικής

Θα μπορούσε να χορηγηθεί στήριξη για την εξόρυξη των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της Αρκτικής υπό την προϋπόθεση ότι πληρούνται αυστηρά περιβαλλοντικά κριτήρια στα οποία λαμβάνεται υπόψη ο ιδιαίτερα ευάλωτος χαρακτήρας της Αρκτικής. Θα πρέπει να διατηρηθεί το προβάδισμα της ΕΕ στις τεχνολογίες βιώσιμης εκμετάλλευσης των πόρων σε πολικές συνθήκες.

Προτάσεις για δράση :

- Να καταβληθούν προσπάθειες για να ενισχυθούν τα θεμέλια μακροπρόθεσμης συνεργασίας, ιδίως με τη Νορβηγία και τη Ρωσική Ομοσπονδία, για τη διευκόλυνση της αειφόρου και φιλικής προς το περιβάλλον εκμετάλλευσης, εξόρυξης και μεταφοράς των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων της Αρκτικής. Όπως και σε άλλους τομείς, οι κατευθυντήριες γραμμές θα είναι ο επί ίσοις όροις ανταγωνισμός και η αμοιβαία πρόσβαση στην αγορά.

- Να ενθαρρυνθεί η τήρηση των αυστηρότερων περιβαλλοντικών προτύπων. Να ασκηθεί πίεση για εισαγωγή δεσμευτικών διεθνών προτύπων, που βασίζονται, μεταξύ άλλων, στις κατευθυντήριες γραμμές του Αρκτικού Συμβουλίου και σχετικών διεθνών συμβάσεων.

- Να προωθηθεί η περαιτέρω έρευνα και ανάπτυξη στις τεχνολογίες και τις υποδομές ανοιχτής θάλασσας. Να χρησιμοποιηθεί ως βάση η πείρα της ευρωπαϊκής βιομηχανίας στον τομέα της εκμετάλλευσης πετρελαίου και φυσικού αερίου στην ανοιχτή θάλασσα. Να διευκολυνθεί η περαιτέρω έρευνα και η καινοτομία δεδομένου ότι το βάρος μετατοπίζεται σε δριμύτερα κλίματα και βαθύτερα ύδατα.

- Να ενθαρρυνθεί η συγκρότηση θαλάσσιων ομάδων, όπου τα πανεπιστήμια και τα ερευνητικά κέντρα μπορούν να εφοδιάσουν μικρότερες εταιρείες με εκπαιδευμένο προσωπικό και ερευνητικές εγκαταστάσεις. Μεγάλο μέρος των καινοτομιών θα προέλθει από τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που υπάγονται σε περιφερειακές ομάδες.

- Να εκτιμηθούν οι δυνατότητες έγκρισης των κατευθυντηρίων γραμμών του Αρκτικού Συμβουλίου στον τομέα της εκμετάλλευσης του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

3.2. Αλιεία

Οι μόνες σημαντικές αλιευτικές δραστηριότητες στην Αρκτική πραγματοποιούνται προς το παρόν στη θάλασσα του Μπάρεντς καθώς και νοτιοανατολικά της νορβηγικής θάλασσας. Ωστόσο, η αλλαγή του κλίματος μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση της αναπαραγωγής σε ορισμένα αποθέματα ιχθύων και αλλαγές στη χωρική κατανομή άλλων ειδών. Νέες περιοχές ενδέχεται να καταστούν ελκυστικές για την αλιεία με αυξημένη πρόσβαση λόγω της μείωσης της κάλυψης της θάλασσας με πάγο. Για ορισμένα από τα ύδατα ανοιχτής θάλασσας της Αρκτικής, δεν υφίσταται ακόμη διεθνές καθεστώς διατήρησης και διαχείρισης. Το γεγονός αυτό μπορεί να οδηγήσει σε αλιευτικές δραστηριότητες που δεν διέπονται από κανόνες.

Η ΕΕ περιλαμβάνεται μεταξύ των πλέον σημαντικών καταναλωτών ψαριών της Αρκτικής, από τα οποία μόνον ένα μικρό μέρος αλιεύεται από κοινοτικά σκάφη. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα είναι μέλος της Επιτροπής αλιείας του Βορειοανατολικού Ατλαντικού (NEAFC). Συνεργάζεται στενά με κράτη με κυριαρχία ή δικαιοδοσία στα αρκτικά ύδατα, επιδιώκοντας όχι μόνο να διασφαλίσει ευκαιρίες στον τομέα της αλιείας, αλλά και να εγγυηθεί την μακροπρόθεσμη διατήρηση και τη βέλτιστη χρησιμοποίηση των αλιευτικών πόρων.

Στόχοι πολιτικής

Κύριος στόχος της ΕΕ είναι να διασφαλίσει την εκμετάλλευση των αρκτικών αλιευτικών πόρων σε βιώσιμα επίπεδα, σεβόμενη παράλληλα τα δικαιώματα των τοπικών παράκτιων κοινοτήτων.

Προτάσεις για δράση :

- Να δημιουργηθεί ένα κανονιστικό πλαίσιο για το μέρος της ανοιχτής θάλασσας του Αρκτικού που δεν καλύπτεται ακόμη από διεθνές καθεστώς διατήρησης και διαχείρισης, προτού προκύψουν νέες ευκαιρίες για αλιεία. Η δημιουργία αυτού του πλαισίου θα εμποδίσει να αναπτυχθούν αλιευτικές δραστηριότητες σε κανονιστικό κενό και θα διασφαλίσει την ισότιμη και διάφανη διαχείριση των αλιευτικών ζωνών σύμφωνα με τον κώδικα δεοντολογίας για την υπεύθυνη αλιεία. Καταρχήν, η παράταση της εντολής των υφιστάμενων οργανώσεων διαχείρισης, όπως η NEAFC, είναι προτιμότερη από τη δημιουργία νέων οργανώσεων. Έως ότου δημιουργηθεί ένα καθεστώς διατήρησης και διαχείρισης για τις περιοχές που δεν καλύπτονται ακόμη από παρόμοιο καθεστώς, δεν θα πρέπει να ξεκινήσει καμία νέα αλιευτική δραστηριότητα.

3.3. Μεταφορές

Τα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν το μεγαλύτερο εμπορικό στόλο του κόσμου και πολλά απ’ αυτά τα πλοία χρησιμοποιούν υπερωκεάνιες αρτηρίες. Η τήξη του πάγου που καλύπτει τη θάλασσα δημιουργεί προοδευτικά νέες ευκαιρίες ναυσιπλοΐας στα αρκτικά ύδατα. Το γεγονός αυτό θα μπορούσε να συντομεύσει σημαντικά τα ταξίδια από την Ευρώπη στον Ειρηνικό, να βοηθήσει στην εξοικονόμηση ενέργειας, να μειώσει τις εκπομπές, να προωθήσει το εμπόριο και να μειώσει την πίεση στα βασικά διηπειρωτικά κανάλια ναυσιπλοΐας. Εξακολουθούν να υφίστανται όμως σοβαρά εμπόδια, όπως οι έρμαιοι πάγοι, η έλλειψη υποδομών, οι κίνδυνοι για το περιβάλλον και αβεβαιότητες σχετικά με τα μελλοντικά ρεύματα. Η ανάπτυξη της αρκτικής εμπορικής ναυσιπλοΐας θα απαιτήσει λοιπόν χρόνο και προσπάθειες.

Στόχοι της πολιτικής

Είναι προς το συμφέρον της ΕΕ να διερευνήσει και να βελτιώσει τους όρους για τη βαθμιαία εισαγωγή της εμπορικής ναυσιπλοΐας στην Αρκτική προωθώντας παράλληλα αυστηρότερους κανόνες για την ασφάλεια και το περιβάλλον και αποφεύγοντας τις ζημιογόνες επιπτώσεις.

Στο ίδιο πνεύμα, τα κράτη μέλη και η Κοινότητα πρέπει να υπερασπιστούν την αρχή της ελευθερίας της ναυσιπλοΐας και το δικαίωμα αβλαβούς διέλευσης από τις αρτηρίες και τις περιοχές που έχουν ανοιχτεί πρόσφατα.

Προτάσεις για δράση :

- Να προωθηθεί η πλήρης εφαρμογή των υφιστάμενων υποχρεώσεων σχετικά με τους κανόνες ναυσιπλοΐας, τη θαλάσσια ασφάλεια, το σύστημα των αρτηριών και των περιβαλλοντικών προτύπων στην Αρκτική, ιδίως του διεθνούς ναυτιλιακού οργανισμού (ΔΝΟ).

- Να αποφεύγονται από τα παράκτια κράτη της Αρκτικής οι πρακτικές που εισάγουν διακρίσεις (ιδίως όσον αφορά εισφορές, υποχρεωτικές υπηρεσίες, κανονισμούς) έναντι των εμπορικών πλοίων τρίτων χωρών.

- Να βελτιωθούν οι ικανότητες ναυτιλιακού ελέγχου στον απώτερο βορρά. Η Επιτροπή μαζί με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος διερευνά ένα σύστημα δορυφόρου πολικής τροχιάς που μπορεί να συλλέγει σήματα από οποιοδήποτε μέρος του κόσμου. Αν το εγχείρημα αυτό αποβεί επιτυχές, θα επιτρέψει τη βελτίωση της γνώσης της κίνησης των πλοίων και την ταχύτερη απόκριση σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης. Το δορυφορικό σύστημα πλοήγησης GALILEO θα διαδραματίσει επίσης σημαντικό ρόλο στην Αρκτική για καλύτερη και ασφαλέστερη ναυσιπλοΐα, τον έλεγχο των θαλασσών και την απόκριση σε καταστάσεις επείγουσας ανάγκης.

- Στο πλαίσιο των εφαρμοστέων κανόνων στον τομέα του δικαίου του ανταγωνισμού, να διατηρηθεί το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των ευρωπαϊκών ναυπηγείων όσον αφορά την ανάπτυξη μιας τεχνολογίας προσαρμοσμένη στις συνθήκες της Αρκτικής[15]. Η δυνατότητα ναυπήγησης πλοίων ειδικά σχεδιασμένων, φιλικών προς το περιβάλλον, συμπεριλαμβανομένων των παγοθραυστικών, είναι ένα σημαντικό πλεονέκτημα για το μέλλον.

- Να εξεταστεί η στήριξη που μπορεί να παρασχεθεί για να καθορισθούν ορισμένες αρτηρίες ναυσιπλοΐας στην Αρκτική ως ιδιαίτερα ευαίσθητες θαλάσσιες περιοχές δυνάμει των κανόνων του ΔΝΟ, αν αυτό προταθεί από οποιοδήποτε από τα παράκτια κράτη της Αρκτικής.

- Να υποστηριχθούν ενδεχόμενες συμπληρωματικές εργασίες για να ενισχυθούν τα περιβαλλοντικά πρότυπα και τα πρότυπα για την ασφάλεια του ΔΝΟ που εφαρμόζονται στα ύδατα της Αρκτικής.

Στον τομέα των χερσαίων και εναέριων μεταφορών στις ευρωπαϊκές περιοχές της Αρκτικής, ο κύριος στόχος θα πρέπει να είναι η ανάπτυξη υποδομών χερσαίων και εναέριων μεταφορών Ανατολής-Δύσης. Η δημιουργία εταιρικής σχέσης για τις μεταφορές και την υλικοτεχνική υποστήριξη στο πλαίσιο της Βόρειας Διάστασης θα συμβάλει περισσότερο στη βελτίωση των χερσαίων συνδέσεων μεταξύ της ΕΕ και της Βορειοδυτικής Ρωσίας, οι οποίες είναι σημαντικές για τη μελλοντική ανάπτυξη της Αφρικής.

3.4. Τουρισμός

Ο αρκτικός τουρισμός, ιδίως αυτός που πραγματοποιείται με κρουαζιερόπλοια, αναπτύσσεται με ταχύ ρυθμό, αλλά πολλά δυστυχήματα απέδειξαν ότι ενέχει κινδύνους.

Στόχοι πολιτικής

Η ΕΕ θα πρέπει να συνεχίσει να υποστηρίζει το βιώσιμο αρκτικό τουρισμό, εκτιμώντας τις προσπάθειες που καταβάλλονται για να ελαχιστοποιηθούν τα ίχνη που αφήνει στο περιβάλλον. Η προστασία του περιβάλλοντος και τα οφέλη που αποκομίζουν οι τοπικές παράκτιες κοινότητες θα πρέπει να αποτελούν πρωταρχική μέριμνα.

Προτάσεις για δράση:

- Να υποστηριχθούν η αύξηση της ασφάλειας των κρουαζιερόπλοιων, η βελτίωση της καθοδήγησής τους, ο περιορισμός της πρόσβασης σε άκρως ευάλωτες περιοχές.

- Να ενθαρρυνθεί ο φιλικός προς το περιβάλλον τουρισμός, στον οποίο συμμετέχουν οι τοπικές κοινότητες.

4. Συμβολή στην ενίσχυση της πολυμερούς διακυβέρνησης της αρκτικης

Δεν υπάρχει για την Αρκτική κανένα ειδικό καθεστώς που να έχει θεσπιστεί με συνθήκη. Καμία χώρα ή ομάδα χωρών δεν ασκεί την κυριαρχία της στο Βόρειο Πόλο ή στον Αρκτικό Ωκεανό που την περιβάλλει. Υπάρχουν πολλά θαλάσσια σύνορα, για τα οποία τα παράκτια κράτη της Αρκτικής διαφωνούν ως προς την οριοθέτηση των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών[16]. Οι αιτήσεις στην Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για τα όρια της ηπειρωτικής υφαλοκρηπίδας μπορούν να καταλήξουν σε αλληλεπικαλυπτόμενες διεκδικήσεις.[17]. Εξάλλου, υπάρχουν αποκλίνουσες ερμηνείες όσον αφορά τους όρους διέλευσης των πλοίων σε ορισμένα ύδατα της Αρκτικής, ιδίως στο βορειοδυτικό πέρασμα[18].

Υφίσταται ήδη ένα εκτεταμένο διεθνές νομικό πλαίσιο το οποίο εφαρμόζεται και στην Αρκτική. Οι διατάξεις της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας (UNCLOS)[19] παρέχουν τη βάση για τη διευθέτηση των διαφωνιών συμπεριλαμβανομένης και της οριοθέτησης. Η UNCLOS περιλαμβάνει επίσης κανόνες για τις χρήσεις των έμβιων και μη έμβιων πόρων και την προστασία του περιβάλλοντος. Εξάλλου, υπάρχει μια ολόκληρη σειρά πολυμερών περιβαλλοντικών συμφωνιών που εφαρμόζονται στην Αρκτική, οι οποίες συχνά δεν περιλαμβάνουν ειδική μνεία σε αυτήν.

Το Μάιο του 2008, πέντε παράκτια κράτη του Αρκτικού Ωκεανού εξέδωσαν δήλωση[20] στην οποία διακηρύσσουν ότι παραμένουν δεσμευμένα στο υφιστάμενο νομικό πλαίσιο και στην έννομη διευθέτηση ενδεχόμενων αλληλοεπικαλυπτόμενων διεκδικήσεων. Πολλά απ’ αυτά εξήγγειλαν μέτρα και τάσεις που επιβεβαιώνουν την εθνική τους κυριαρχία και ενισχύουν την παρουσία τους στην Αρκτική.

Το Αρκτικό Συμβούλιο επέτυχε κατά την εκπόνηση των αξιολογήσεών του να αναπτύξει μια περιφερειακή ταυτότητα και να καθορίσει το πρόγραμμα για την Αρκτική. Συμμετέχει στη Βόρεια Διάσταση με το βόρειο Αρκτικό Συμβούλιο της θάλασσας του Μπάρεντς και το Σκανδιναβικό Συμβούλιο Υπουργών[21].

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υπογράμμισε πρόσφατα τη σημασία της διακυβέρνησης της Αρκτικής και ζήτησε να καθοριστεί μία αυτόνομη πολιτική της ΕΕ για την Αρκτική, παροτρύνοντας την Επιτροπή να αναλάβει προδραστικό ρόλο[22]. Η κοινοβουλευτική διάσταση της αρκτικής συνεργασίας έχει θεμελιώδη σημασία για να κατανοηθούν καλύτερα αυτά τα θέματα και για να ενισχυθεί η συμβολή στην πολιτική. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ήδη διαδραματίσει από αυτή την άποψη πολύτιμο ρόλο.

Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων μπορεί να στηρίξει τις επενδύσεις σε ορισμένα μέρη της Αρκτικής, σύμφωνα με την εντολή της, ιδίως στους τομείς του περιβάλλοντος, των μεταφορών, της ενέργειας και των υποδομών της έρευνας.

Τα βασικά προβλήματα που συνδέονται με τη διακυβέρνηση της Αρκτικής αφορούν τον κατακερματισμό του νομικού πλαισίου, την έλλειψη αποτελεσματικών μέσων, την απουσία συνολικής διαδικασίας καθορισμού της πολιτικής και τα κενά όσον αφορά τη συμμετοχή και το γεωγραφικό πεδίο.

Στόχοι της πολιτικής

- Η ΕΕ θα πρέπει να καταβάλει προσπάθειες να υποστηρίξει την περαιτέρω ανάπτυξη ενός συστήματος συνεργασίας διακυβέρνησης της Αρκτικής που θα βασίζεται στη σύμβαση UNCLOS και θα διασφαλίζει:

- την ασφάλεια και τη σταθερότητα,

- την αυστηρή διαχείριση του περιβάλλοντος, συμπεριλαμβανομένης της τήρησης της αρχής της προφύλαξης,

- την αειφόρο χρήση των πόρων καθώς και την ανοιχτή και ισότιμη πρόσβαση

- Θα πρέπει να υποστηριχθεί η πλήρης εφαρμογή των ήδη υφιστάμενων υποχρεώσεων και όχι η πρόταση νέων νομοθετικών μέσων. Ωστόσο, αυτό δεν αποκλείει να αναπτυχθούν περαιτέρω ορισμένα από τα υφιστάμενα πλαίσια ώστε να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες ή τις ιδιαιτερότητες της Αρκτικής.

- Η ΕΕ θα πρέπει να προωθήσει τον ευρύ διάλογο και την εξεύρεση λύσεων κατόπιν διαπραγματεύσεων και να μη στηρίξει ρυθμίσεις που αποκλείουν ένα ή περισσότερα αρκτικά κράτη μέλη της ΕΕ ή αρκτικές χώρες της ΕΖΕΣ που ανήκουν στον ΕΟΧ

- Τα θέματα που αφορούν την Αρκτική θα πρέπει να ενσωματωθούν στις ευρύτερες πολιτικές και διαπραγματεύσεις της ΕΕ.

Προτάσεις για δράση:

- Να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα των πολυμερών συμφωνιών που έχουν σχέση με την Αρκτική για να καθοριστεί κατά πόσον είναι αναγκαίες πρόσθετες πρωτοβουλίες ή μέτρα. Να παρακολουθούνται στενά οι διαδικασίες σχετικά με τη θαλάσσια οριοθέτηση και τον καθορισμό των εξωτερικών ορίων των ηπειρωτικών υφαλοκρηπίδων για να εκτιμηθεί ο αντίκτυπός τους στα συμφέροντα της ΕΕ.

- Να διερευνηθεί η δυνατότητα κατάρτισης νέων, πολυτομεακών πλαισίων για ολοκληρωμένη διαχείριση των οικοσυστημάτων. Το στοιχείο αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός δικτύου προστατευόμενων θαλάσσιων περιοχών, μέτρων ναυσιπλοΐας και κανόνων για τη διασφάλιση της αειφόρου εκμετάλλευσης των ορυκτών.

- Να αυξηθεί η συμβολή της Κοινότητας στο Συμβούλιο της Αρκτικής ανάλογα με το ρόλο και τις δυνατότητές της. Σε μια πρώτη φάση, η Επιτροπή θα ζητήσει το καθεστώς του μόνιμου παρατηρητή στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Αρκτικής.

- Να προταθεί στους εταίρους της Βόρειας Διάστασης να διοργανώνουν τακτικά συζητήσεις για θέματα της Αρκτικής και να εξεταστεί το ενδεχόμενο τα προγράμματα της Βόρειας Διάστασης που εγγράφονται στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσης για το περιβάλλον να καλύπτουν και ευρύτερες ζώνες της Αρκτικής που υπάγονται στην Ευρώπη. Οι προσπάθειες που καταβάλλονται στον τομέα της ενεργειακής απόδοσης και στο πλαίσιο των νέων εταιρικών σχέσεων της Βόρειας Διάστασης θα είναι πολύ σημαντικές για τη σχετική με την Αρκτική συνεργασία.

- Να ξεκινήσει προβληματισμός για τις δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης της διασυνοριακής συνεργασίας που αφορά την Αρκτική και την κατάρτιση περιφερειακών προγραμμάτων που προορίζονται για την ενίσχυση της συνεργασίας με τα κράτη της Αρκτικής.

- Να διερευνηθούν όλες οι δυνατότητες σε διεθνές επίπεδο για την προώθηση μέτρων προστασίας της θαλάσσιας βιοποικιλότητας σε περιοχές που δεν υπάγονται σε εθνική δικαιοδοσία, ιδίως με την επιδίωξη μιας συμφωνίας εφαρμογής της σύμβασης UNCLOS .

- Να καταβληθούν προσπάθειες για την επιτυχή ολοκλήρωση των διεθνών διαπραγματεύσεων για τις προστατευόμενες θαλάσσιες περιοχές στην ανοιχτή θάλασσα.

- Να συζητηθεί με τη Νορβηγία και την Ισλανδία ο τρόπος με τον οποίο θα ενσωματωθεί στη συμφωνία ΕΟΧ η οδηγία πλαίσιο για τη θαλάσσια στρατηγική και να εφαρμοστεί έτσι σε ένα τμήμα του Αρκτικού Ωκεανού.

- Να συμπεριληφθούν τα σχετικά με την Αρκτική θέματα σε μελλοντικές, υψηλού επιπέδου συνεδριάσεις για τις θαλάσσιες υποθέσεις.

- Να γίνει μία παρουσίαση όλων των σχετικών με την Αρκτική δραστηριοτήτων της ΕΕ στο θεματικό δικτυακό τόπο της για τις θαλάσσιες υποθέσεις και να προωθηθεί ο διάλογος με τους συμμετέχοντες σε αυτές τις δραστηριότητες.

- Να διερευνηθούν από κοινού με τις σκανδιναβικές χώρες - οι δυνατότητες δημιουργίας ενός ευρωπαϊκού αρκτικού κέντρου πληροφοριών.

- Να ενισχυθούν οι δεσμοί με τα εκπαιδευτικά δίκτυα της Αρκτικής.

Γροιλανδία

Η Γροιλανδία, η οποία είναι μέρος της Δανίας, είναι μία από τις Υπερπόντιες Χώρες και Εδάφη που συνδέονται με την Κοινότητα. Μέσω των ετήσιων προγραμμάτων δράσης[23] παρέχεται σημαντική χρηματοδοτική βοήθεια στη Γροιλανδία.

Προτάσεις για δράση:

- Να ενισχυθεί η σχετική με την Αρκτική συνεργασία με τη Γροιλανδία. Θα πρέπει να καταβληθούν επιπλέον προσπάθειες για να καταστεί η ΕΕ ακόμη σημαντικότερος εταίρος για τη Γροιλανδία στη διαχείριση του εύθραυστου περιβάλλοντός της καθώς και των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πληθυσμός της[24].

5. Συμπέρασμα

Σκοπός των προτάσεων που περιλαμβάνονται στην παρούσα ανακοίνωση είναι να αποτελέσουν βάση για περισσότερο ενδελεχή προβληματισμό, το οποίο θα είναι χρήσιμο για την εφαρμογή ων πρωτοβουλιών στρατηγικής της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της ολοκληρωμένης θαλάσσιας πολιτικής. Η παρούσα ανακοίνωση θα πρέπει επίσης να οδηγήσει σε διαρθρωμένη και σύντονη προσέγγιση των θεμάτων της Αρκτικής, αποτελώντας το υπόβαθρο μιας πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την περιοχή της Αρκτικής. Το στοιχείο αυτό θα ανοίξει νέες προοπτικές συνεργασίας με τα κράτη της Αρκτικής, και θα μας βοηθήσει όλους μας να αυξήσουμε τη σταθερότητα και να διασφαλίσουμε την ορθή ισορροπία μεταξύ του στόχου προτεραιότητας που αποτελεί η διατήρηση του περιβάλλοντος της Αρκτικής και της ανάγκης για αειφόρο χρήση των πόρων.

[1] Η έννοια “περιοχή της Αρκτικής” που χρησιμοποιείται στην παρούσα ανακοίνωση καλύπτει την περιοχή γύρω από το Βόρειο Πόλο βορείως του Αρκτικού Κύκλου. Περιλαμβάνει τον Αρκτικό Ωκεανό και εδάφη των οκτώ κρατών της Αρκτικής: του Καναδά, της Δανίας (συμπεριλαμβανομένης της Γροιλανδίας), της Φινλανδίας, της Ισλανδίας, της Νορβηγίας, της Ρωσίας, της Σουηδίας και των Ηνωμένων Πολιτειών.

[2] Οι διατάξεις της συμφωνίας ΕΟΧ διασφαλίζουν την πλήρη συμμετοχή των χωρών ΕΖΕΣ που υπάγονται στον ΕΟΧ στην εσωτερική αγορά και από αυτή την άποψη επιτρέπουν τη συνεργασία σε τομείς όπως το περιβάλλον, η έρευνα, ο τουρισμός και η πολιτική προστασία, τομείς που είναι όλοι πολύ σημαντικοί για την Αρκτική.

[3] Η Βόρεια Διάσταση είναι μια ενιαία πολιτική μεταξύ των τεσσάρων εταίρων: της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ισλανδίας, της Νορβηγίας και της Ρωσίας, η οποία προωθεί τη σταθερότητα, την ευημερία και την αειφόρο ανάπτυξη.

[4] Διαπιστώθηκε από το Αρκτικό Συμβούλιο (2005) και επιβεβαιώθηκε από μεταγενέστερες μετρήσεις.

[5] Η αλλαγή του κλίματος και η διεθνής ασφάλεια, κοινό έγγραφο πολιτικής της 14ης Μαρτίου 2008 προς το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

[6] Βήμα διακυβερνητικής συνεργασία στην περιοχή της θάλασσας του Μπάρεντς.

[7] Πρωτόκολλο 3 της πράξης προσχώρησης της Σουηδίας και της Φινλανδίας.

[8] Εγκρίθηκε από το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Επιτροπή το 2005.

[9] COM(2008) 469, της 23.7.2008.

[10] Το Συμβούλιο της Αρκτικής είναι ένα διακυβερνητικό βήμα που προωθεί τη συνεργασία μεταξύ των κρατών της Αρκτικής που αφορούν αυτόχθονες κοινότητες.

[11] Τα προηγούμενα κοινοτικά προγράμματα πλαίσιο (FP5 και FP6) επέτρεψαν τη χρηματοδότηση άνω των 50 προγραμμάτων που συνδέονται με τον Πόλο, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνεται το DAMOCLES, η σημαντικότερη συμβολή στο διεθνές πολικό έτος. Στο πλαίσιο του 6ου προγράμματα πλαίσιο, ο προϋπολογισμός που συνδέεται με την Αρκτική έφθασε σε 86 εκατ. ευρώ.

[12] Η GMES (Παγκόσμια Παρακολούθηση του Περιβάλλοντος και της Ασφάλειας) είναι μια πρωτοβουλία της ΕΕ με στόχο την παροχή υπηρεσιών πληροφοριών μακράς διάρκειας και πλήρως αξιόπιστων που βασίζονται στις ικανότητες παρατήρησης της γης.

[13] Πρβλ. Wood Mackenzie και Fugro Robertson: «Future of the Arctic, A new dawn for exploration» και αξιολογήσεις του Ιδρύματος Γεωλογικών Ερευνών των ΗΠ. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι εκτιμήσεις βασίζονται σε επισκοπήσεις· για περισσότερη ακρίβεια, απαιτούνται πιο ενδελεχείς έρευνες.

[14] Στις 4 Νοεμβρίου 2008, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση με τίτλο «Πρωτοβουλία για τις πρώτες ύλες – κάλυψη των ουσιωδών αναγκών μας για ανάπτυξη και απασχόληση στην Ευρώπη»(COM(2008)699.

[15] Στη ναυπηγική, την επισκευή και τη μετατροπή των πλοίων, το ναυτιλιακό εξοπλισμό και το σχεδιασμό, όπως το μοναδικό στο είδος του σκάφος διπλής λειτουργίας (Double Acting Ship) του οποίου η πλώρη είναι βελτιστοποιημένη για την πλοήγηση στην ανοιχτή θάλασσα και η πρύμνη έχει σχεδιαστεί ως παγοθραυστικό. Ένας άλλος τομέας είναι η βυθοκόρηση των λιμένων της Αρκτικής.

[16] Διεξήχθησαν διαπραγματεύσεις για πέντε διμερείς οριοθετήσεις. Παραμένουν ανεπίλυτες: Ρωσία κατά Νορβηγίας στη Θάλασσα Μπάρεντς, ΗΠΑ κατά Ρωσίας στον πορθμό Bering και ΗΠΑ κατά Καναδά στη Θάλασσα Beaufort. Ο Καναδάς και η Δανία έχουν μια διαφορά όσον αφορά το νησί Hans. Επιπλέον, η Νορβηγία και πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων κρατών μελών της ΕΕ, ερμηνεύουν διαφορετικά το πεδίο εφαρμογής της συνθήκης Svalbard στην περιοχή 200 ναυτικών μιλίων γύρω από αυτό το αρχιπέλαγος.

[17] Το 2001, η Ρωσία υπέβαλε αίτηση για ένα μεγάλο τμήμα της Αρκτικής, συμπεριλαμβανομένου του Βόρειου Πόλου. Επίσης, υπέβαλε αίτηση και η Νορβηγία· η Δανία και ο Καναδάς προτίθενται να υποβάλουν αιτήσεις.

[18] Η διαφορά αφορά τόσο την οριοθέτηση των εσωτερικών υδάτων του Καναδά, όπου η χώρα αυτή μπορεί να επιβάλει εξ ολοκλήρου κανόνες σε περίπτωση παραβίασης, όσο και το δικαίωμα του Καναδά να θεσπίσει και να εφαρμόσει νόμους που αποτρέπουν τη ρύπανση από σκάφη σε ύδατα που καλύπτονται με πάγο.

[19] Όλα τα κράτη της Αρκτικής (πλην των ΗΠΑ), όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και η Κοινότητα είναι συμβαλλόμενα μέρη της UNCLOS.

[20] Η δήλωση του Ilulissat της διάσκεψης για τον Αρκτικό Ωκεανό της 28ης Μαΐου 2008.

[21] Το Σκανδιναβικό Συμβούλιο Υπουργών εκτελεί πολύτιμο έργο προωθώντας τη συνεργασία στην Αρκτική.

[22] Ψήφισμα της 9ης Οκτωβρίου 2008 για τη διακυβέρνηση της Αρκτικής.

[23] Κατά την περίοδο 2007-2013, χορηγούνται στα ετήσια προγράμματα δράσης έως 25 εκατ. ευρώ ετησίως για τον τομέα της εκπαίδευσης και της επαγγελματικής κατάρτισης. Επιπλέον, διατίθενται για την αλιεία 15,8 εκατ. ευρώ ετησίως.

[24] Λαμβανομένης υπόψη της Πράσινης βίβλου της Επιτροπής για το μέλλον των σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και των ΥΧΕ - COM(2008) 383 τελικό.