Βρυξέλλες, 27.01.2005

COM(2005)13 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ

Σχέδιο κοινής έκθεσης για την απασχόληση 2004/2005

{SEC(2005)67}

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Το παρόν σχέδιο κοινής έκθεσης για την απασχόληση (ΚΕΑ) είναι μέρος της δέσμης μέτρων εφαρμογής και συνοδεύει την εαρινή έκθεση της Επιτροπής για το 2005 ενόψει της ενδιάμεσης επανεξέτασης της στρατηγικής της Λισσαβώνας. Αποτελεί την απάντηση στην πρόσκληση που απηύθυνε το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του 2004 στο Συμβούλιο και στην Επιτροπή προκειμένου να εκπονήσουν για τη σύνοδο του 2005 συνοπτική έκθεση σχετικά με την εφαρμογή τόσο των ευρωπαϊκών κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση όσο και των συστάσεων του Συμβουλίου.

Οι προηγούμενες μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας ενίσχυσαν την προσαρμοστικότητα της απασχόλησης στην οικονομική επιβράδυνση. Τα φαινόμενα αναπροσαρμογής συνέβαλαν επίσης στην αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας σε ορισμένα σχετικώς φτωχότερα κράτη μέλη. Πέραν αυτού, τελευταία έχουν σημειωθεί μικρά βήματα στην πορεία προς τους τρεις στόχους της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση (ΕΣΑ), ήτοι: πλήρης απασχόληση, βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας στην εργασία, ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και ένταξης.

- Το ποσοστό συνολικής απασχόλησης παραμένει στάσιμο στο 63%, παρά τη συνεχιζόμενη αύξηση του επιμέρους ποσοστού των γυναικών αλλά προσφάτως και των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας. Ο στόχος της Λισσαβώνας για 70% έως το 2010 φαίνεται όλο και πιο δύσκολο εγχείρημα. Το ποσοστό απασχόλησης των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας, το οποίο ανήλθε μόλις λίγο πάνω από το 40% το 2003, πρέπει να καλύψει τη μεγαλύτερη απόσταση έως το στόχο του 50% για το 2010, ενώ επιβραδύνθηκε ο ρυθμός της προόδου προς το στόχο του 60% για το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών.

- Ο ρυθμός αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας σημείωσε δραματική πτώση. Αυτή η τάση πρέπει επειγόντως να αναστραφεί. Η πρόοδος όσον αφορά τη βελτίωση της ποιότητας στην εργασία είναι επαμφοτερίζουσα. Οι συνεργίες μεταξύ ποιότητας στην εργασία και παραγωγικότητας δεν αξιοποιούνται πλήρως.

- Η οικονομική επιβράδυνση όξυνε τα προβλήματα κοινωνικής ένταξης, ενώ η διεύρυνση ενέτεινε την πολυπλοκότητα και την πολυμορφία των καταστάσεων σε ολόκληρη την ΕΕ, ιδίως όσον αφορά τα εθνικά και περιφερειακά αποτελέσματα στους τομείς της απασχόλησης και της ανεργίας.

Η ικανότητα της ΕΕ να δώσει ώθηση στην ταυτόχρονη αύξηση της απασχόλησης και της παραγωγικότητας θα εξαρτηθεί από πρόσθετες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις όχι μόνο στην αγορά εργασίας αλλά και στις αγορές υπηρεσιών και προϊόντων, καθώς και στις χρηματαγορές. Κατά την παρούσα φάση η ΕΕ υφίσταται περιορισμούς λόγω της χαμηλής εγχώριας ζήτησης και των μακροοικονομικών προσαρμογών που σχετίζονται με τις παγκόσμιες ανισορροπίες.

Όσον αφορά την αγορά εργασίας, έχει ύψιστη σημασία η επιτάχυνση του ρυθμού της παραγωγικότητας της εργασίας και η αύξηση, ειδικότερα, του ποσοστού απασχόλησης των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας. Η παρούσα έκθεση επιβεβαιώνει τα συμπεράσματα της έκθεσης που συνέταξε η ειδική ομάδα για την απασχόληση, σύμφωνα με τα οποία οι σχετικές ενέργειες πρέπει να εξυπηρετήσουν τέσσερεις προτεραιότητες: αύξηση της προσαρμοστικότητας των εργαζομένων και των επιχειρήσεων, προσέλκυση περισσότερων ατόμων ώστε να εισέλθουν και να παραμείνουν στην αγορά εργασίας, μεγαλύτερη και αποτελεσματικότερη επένδυση στο ανθρώπινο κεφάλαιο και στη διά βίου μάθηση, καθώς και εξασφάλιση αποτελεσματικής εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων με καλύτερη διακυβέρνηση.

Πραγματοποιήθηκε μία αποτίμηση της πολιτικής ανταπόκρισης των κρατών μελών στα οποία απευθύνθηκαν ειδικές συστάσεις. Αυτό δεν αντικατοπτρίζει μία αποτίμηση των συνολικών πολιτικών ή των συστημάτων στους σχετικούς τομείς.

Ανταποκρινόμενα στις κατευθυντήριες γραμμές και τις συστάσεις για την απασχόληση, τα κράτη μέλη χάραξαν μέτρα πολιτικής. Τα πλέον δραστικά είναι τα εξής:

- Το στοιχείο των οικονομικών κινήτρων για την εξασφάλιση ικανοποιητικής ανταμοιβής της εργασίας

- Μεταρρύθμιση των δημόσιων υπηρεσιών απασχόλησης

- Σχεδιασμός και αναθεώρηση των στρατηγικών για τη διά βίου μάθηση

- Διευκόλυνση της σύστασης και ανάπτυξης των επιχειρήσεων

Υπάρχουν επίσης σημαντικά μέτρα που αφορούν τα εξής:

- Εξασφάλιση ευνοϊκών για την απασχόληση μισθών και λοιπών στοιχείων κόστους της εργασίας

- Προώθηση της ευελιξίας σε συνδυασμό με την ασφάλεια στην αγορά εργασίας, μολονότι σοβεί ακόμη ο κίνδυνος κατάτμησης

- Προώθηση της φροντίδας των παιδιών και άλλων υπηρεσιών φροντίδας προκειμένου να αυξηθεί η συμμετοχή των γυναικών

- Ενίσχυση των ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας, αν και οι προσπάθειες φαίνονται ανεπαρκείς σε σχέση με την αυξανόμενη ανεργία, ιδίως των νέων

- Διευθέτηση της κατάστασης των μειονεκτούντων ατόμων στην αγορά εργασίας

Σαφώς πιο άτολμα μέτρα πολιτικής είναι τα εξής:

- Ανάπτυξη στρατηγικών για την παράταση του επαγγελματικού βίου

- Αύξηση του ύψους και της αποτελεσματικότητας και βελτίωση του επιμερισμού των επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των μαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο και της αύξησης της συμμετοχής ατόμων με χαμηλή ειδίκευση στην κατάρτιση

- Διευθέτηση των μισθολογικών διαφορών μεταξύ των δύο φύλων

- Αντιμετώπιση της αδήλωτης εργασίας

- Πρόβλεψη και διαχείριση της οικονομικής αναδιάρθρωσης

Πρέπει να γεφυρωθεί το χάσμα μεταξύ των προτεραιοτήτων για την απασχόληση σε επίπεδο ΕΕ και της υλοποίησης στα κράτη μέλη. Αυτό που έχει ζωτική σημασία είναι οι κυβερνήσεις να συμμεριστούν τους στόχους της ΕΕ και να καλλιεργήσουν στον κόσμο την πεποίθηση ότι είναι ανάγκη οι δεσμεύσεις της ΕΕ να μετουσιωθούν σε συγκεκριμένα μέτρα σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Χρειάζονται απαραιτήτως συμπράξεις για τις μεταρρυθμίσεις, εθνικοί στόχοι και κατάλληλη οικονομική υποστήριξη.

Τα εθνικά σχέδια δράσης για την απασχόληση (ΕΣΔΑ) πρέπει να αντλήσουν μεγαλύτερη πολιτική νομιμότητα και να αποτελέσουν αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας λήψης αποφάσεων. Η ανταπόκριση πολλών νέων κρατών μελών είναι σαφώς ενθαρρυντική. Η διαφάνεια και η προβολή των ΕΣΔΑ πρέπει να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο ώστε να εξυπηρετήσει την αμοιβαία μάθηση, τόσο στο εσωτερικό των κρατών μελών όσο και σε ολόκληρη την ΕΕ.

Η ΕΣΑ έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην υλοποίηση των στόχων για την απασχόληση στο πλαίσιο της στρατηγικής της Λισσαβώνας. Αυτό το στοιχείο χρειάζεται μεγαλύτερη προβολή. Η ενδιάμεση επανεξέταση προσφέρει την ευκαιρία για μεγαλύτερη ανάδειξή της σε όλα τα επίπεδα, για απλοποίηση της διαδικασίας συντονισμού και για μεγαλύτερη επικέντρωση του ενδιαφέροντος στην υλοποίηση.

1. Ο ρόλος της Κοινησ Εκθεσης 2004/2005 για την Απασχόληση

Μετά την κοινή έκθεση του 2003/2004 για την απασχόληση (ΚΕΑ) και την έκθεση της ειδικής ομάδας για την απασχόληση[i], το εαρινό Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του 2004 ζήτησε να επιτευχθεί ουσιαστική πρόοδος στην εφαρμογή της ευρωπαϊκής στρατηγικής για την απασχόληση (ΕΣΑ). Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εξήγγειλε την πρόθεσή του να εξετάσει την πρόοδο και ζήτησε σχετική συνοπτική έκθεση για τη σύνοδό του το 2005. Η ομάδα υψηλού επιπέδου για τη στρατηγική της Λισσαβώνας υπογράμμισε την ανάγκη να στραφεί η προσοχή στην εφαρμογή των συστάσεων.

Τα εθνικά σχέδια δράσης για την απασχόληση (ΕΣΔΑ) υποβλήθηκαν το φθινόπωρο του 2004, με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές και τις συστάσεις για την απασχόληση, και αποτελούν την κύρια πηγή άντλησης στοιχείων για την παρούσα έκθεση. Τα κράτη μέλη που προσχώρησαν στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Μαΐου 2004 υπέβαλαν για πρώτη φορά ΕΣΔΑ. Το έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής που συνοδεύει την παρούσα έκθεση περιλαμβάνει λεπτομερέστερη αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά τα αποτελέσματα της απασχόλησης και την εφαρμογή της σχετικής πολιτικής.

Η παρούσα έκθεση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της δέσμης μέτρων εφαρμογής της Επιτροπής, στην οποία περιλαμβάνονται επίσης οι εκθέσεις υλοποίησης των γενικών προσανατολισμών των οικονομικών πολιτικών και η στρατηγική για την εσωτερική αγορά. Τα προαναφερόμενα θα χρησιμεύσουν στην ενδιάμεση επανεξέταση της στρατηγικής της Λισσαβώνας το 2005.

2. Οικονομικη συγκυρια και προοδοσ οσον αφορα τους στοχους της ΕΕ για την απασχοληση

Στο πλαίσιο της ΕΣΑ, τα κράτη μέλη δεσμεύονται να εξυπηρετούν ισόρροπα τρεις γενικούς και αλληλένδετους στόχους: πλήρης απασχόληση, ποιότητα και παραγωγικότητα στην εργασία, κοινωνική συνοχή και ένταξη.

Μετά την περίοδο της ευνοϊκής οικονομικής ανάπτυξης κατά τη διάρκεια των ετών 1997-2001, οι επιδόσεις της αγοράς εργασίας επηρεάστηκαν από την επιβράδυνση και ο ρυθμός της προόδου ως προς τους στόχους της ΕΕ για την απασχόληση σημείωσε κάμψη[ii]. Η οικονομική ανάκαμψη είναι απαραίτητη προϋπόθεση, αλλά δεν θα είναι αρκετή από μόνη της. Οι λανθάνουσες οικονομικές δυνατότητες της Ευρώπης εξαρτώνται από την ικανότητά της να δώσει ταυτόχρονα ώθηση στην αύξηση της απασχόλησης και της παραγωγικότητας. Το εγχείρημα αυτό θα στηριχθεί στις πρόσθετες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις όχι μόνο στην αγορά εργασίας, αλλά και στις αγορές υπηρεσιών και προϊόντων καθώς και στις χρηματαγορές.

Η βελτίωση της λειτουργίας της αγοράς εργασίας, η αναβάθμιση της ποιότητας στην εργασία, η καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού και η αντιμετώπιση των περιφερειακών ανισοτήτων είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για την προσέλκυση και τη συγκράτηση περισσότερων ατόμων στην απασχόληση και για την επιτάχυνση του ρυθμού της παραγωγικότητας. Η ΕΕ πρέπει να εντείνει τις προσπάθειές της για να εκμεταλλευτεί στο έπακρο τις συνεργίες μεταξύ των τριών στόχων της ΕΕ για την απασχόληση, καθώς και μεταξύ της ΕΣΑ και των ενεργειών στον τομέα της κοινωνικής ένταξης.

Επιτευξη πλήρους απασχόλησησ

Για να επιτύχει η Ευρώπη το στόχο του 70% για το ποσοστό απασχόλησης στην ΕΕ το 2010, χρειάζεται ακόμη να δημιουργήσει περισσότερες από 22 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Η ΕΕ δεν θα εκπληρώσει τον ενδιάμεσο στόχο για το ποσοστό απασχόλησης το 2005 (67%) και αν δεν υπάρξουν πολύ θετικότερες τάσεις, δεν πρόκειται να επιτευχθεί ο στόχος για το 2010.

Το επακόλουθο της παρατεταμένης οικονομικής ύφεσης ήταν η διακοπή της αύξησης του ποσοστού συνολικής απασχόλησης, καθώς το εν λόγω ποσοστό στην ΕΕ25 παρέμεινε στάσιμο στο 63% το 2003 (55% για τις γυναίκες και 40% για τους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας). Ωστόσο, οι προηγούμενες μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας ενίσχυσαν την προσαρμοστικότητα της απασχόλησης. Σε καθαρούς αριθμούς, δεν χάθηκε καμία θέση εργασίας κατά την πρόσφατη ύφεση στο εσωτερικό της ΕΕ15, ενώ κατά την ύφεση του 1992-1993 είχαν χαθεί περισσότερες από 3 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Τα νέα κράτη μέλη σημείωσαν ευλόγως ισχυρή οικονομική ανάπτυξη κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών, αλλά η ανάπτυξη αυτή εξακολουθεί να ωθείται από έντονες αυξήσεις της παραγωγικότητας, ενώ η αύξηση της απασχόλησης ήταν πολύ μέτρια έως αρνητική.

Πίνακας Ποσοστά συνολικής απασχόλησης

Ρυθμός προόδου από το 1997 Ποσοστά το 2003 (%) | Αργός | Κοντά στο μέσο όρο | Ταχύς |

< 70 | DK | SE, UK | NL |

65-70 | AT, CY, DE, PT | FI, IE |

< 65 | CZ, EE, LT, MT, PL, SI, SK | BE, EL, FR, LU, LV | ES, HU, IT |

Το ποσοστό απασχόλησης για τις γυναίκες συνέχισε να βελτιώνεται το 2003, αλλά ο ρυθμός της προόδου επιβραδύνθηκε. Για να επιτευχθεί ο στόχος του 60% τουλάχιστον, πρέπει να επαναλαμβάνεται κάθε έτος έως και το 2010 η μέση ετήσια αύξηση που παρατηρείται στο ποσοστό απασχόλησης των γυναικών από το 1997.

Πίνακας Ποσοστά απασχόλησης των γυναικών

Ρυθμός προόδου από το 1997 Ποσοστά το 2003 (%) | Αργός | Κοντά στο μέσο όρο | Ταχύς |

< 60 | DK | AT, FI, PT, SE, UK | CY, NL |

55-60 | CZ, EE, LT, SI | DE, FR, LV | IE |

< 55 | MT, PL, SK | BE, EL, HU | ES, IT, LU |

Παρά την αισθητή πρόοδο, η απόσταση από το στόχο του 50% για το ποσοστό απασχόλησης των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας είναι μεγάλη. Εάν δεν υπάρξει θεαματική αύξηση σε αυτό το ποσοστό, ο στόχος του 70% για το ποσοστό συνολικής απασχόλησης θα παραμείνει ανέφικτος.

Πίνακας Ποσοστά απασχόλησης των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας (55-64 ετών)

Ρυθμός προόδου από το 1997 Ποσοστά το 2003 (%) | Αργός | Κοντά στο μέσο όρο | Ταχύς |

< 50 | CY, EE | PT, SE | DK, UK |

40-50 | EL | CZ, ES, LT | FI, IE, LV, NL |

< 40 | AT, DE, PL, SI, SK | BE, IT, LU, MT | FR, HU |

Η οικονομική ανάκαμψη απέκτησε έντονο ρυθμό στην ΕΕ αλλά η αύξηση της απασχόλησης κινήθηκε σε χαμηλά επίπεδα το 2004, ενώ και οι προοπτικές για το 2005 παραμένουν μέτριες. Η επάνοδος σε μεγαλύτερη αύξηση της απασχόλησης – όπως και η οικονομική ανάπτυξη – θα εξαρτηθεί αποφασιστικά από τις εξελίξεις στην εσωτερική και την εξωτερική ζήτηση, ενώ οι ανισορροπίες στην οικονομία των ΗΠΑ επενεργούν ενδεχομένως ως τροχοπέδη.

Βελτίωση της ποιότητας και της παραγωγικότητας στην εργασία

Η αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας έχει πρωταρχική σημασία για την ανταγωνιστικότητα της ΕΕ και συμβάλλει καίρια στην ικανότητά της να δημιουργεί βιώσιμη ανάπτυξη. Όμως η παραγωγικότητα της εργασίας σημείωσε δραματική πτώση στην ΕΕ15. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η ΕΕ παρουσίαζε καλύτερες επιδόσεις από τις ΗΠΑ, αλλά η κατάσταση αντιστράφηκε από τα μέσα της ίδιας δεκαετίας. Ενώ οι ΗΠΑ κατάφεραν να συνδυάσουν υψηλά επίπεδα απασχόλησης και αύξηση της παραγωγικότητας, την ίδια στιγμή στην ΕΕ η ανοδική πορεία στην απασχόληση συμβαδίζει με πτώση του ρυθμού αύξησης της παραγωγικότητας. Η είσοδος εργαζομένων σε κλάδους με χαμηλότερα επίπεδα παραγωγικότητας μπορεί να συνέβαλε σε αυτό το φαινόμενο, αλλά η χαλάρωση των ρυθμών της παραγωγικότητας υποδηλώνει την ύπαρξη περισσότερων και βαθύτερων δυσχερειών στις οικονομίες της ΕΕ. Οι δυσχέρειες αυτές εμποδίζουν την προώθηση και την απορρόφηση της καινοτομίας.

Πίνακας 4. Αύξηση του ΑΕγχΠ, της απασχόλησης και της παραγωγικότητας της εργασίας (ετήσιοι μέσοι όροι)

1990-1996 ΕΕ15 ΗΠΑ | 1997-2000 ΕΕ15 ΗΠΑ | 2001-2003 ΕΕ15 ΗΠΑ |

1. ΑΕγχΠ | 1,5 3 | 3,2 4,1 | 1,0 2,5 |

2. Απασχόληση | -0,4 1,6 | 1,9 2,1 | 0,4 0,5 |

3. Παραγωγικότητα εργασίας (ανά εργαζόμενο) | 1,9 1,7 | 1,3 2,0 | 0,6 2,9 |

4. Ωριαία παραγωγικότητα της εργασίας | 2,2 1,3 | 1,9 1,4 | 1,1 3,3 |

Τα επίπεδα και η δυναμική της παραγωγικότητας ποικίλλουν σε σημαντικό βαθμό μέσα στην ΕΕ. Στα νέα κράτη μέλη πάντως, είναι σαφής η βελτίωση που απορρέει από την αναπροσαρμογή για την κάλυψη της διαφοράς.

Πίνακας 5. Αύξηση και επίπεδα της παραγωγικότητας της εργασίας (ανά απασχολούμενο)

Μέσος ετήσιος ρυθμός αύξησης του πραγματικού ΑΕγχΠ ανά απασχολούμενο ΑΕγχΠ (1997-2003) ανά απασχολούμενο σε ΜΑΔ το 2003 (ΕΕU25= 100) | Αργός | Μέτριος | Ταχύς |

≥ 110 | IT | AT, FI, BE, FR, LU, NL | IE |

75-110 | ES | DE, DK, SE, UK | CY, EL, MT |

50-75 | PT | CZ, HU, PL, SI, SK |

≤ 50 | EE, LV, LT |

Ενώ η σχέση μεταξύ παραγωγικότητας και ποιότητας στην εργασία είναι θετική, η πρόσφατη πρόοδος όσον αφορά τη βελτίωση της ποιότητας στην εργασία είναι επαμφοτερίζουσα. Τα πρότυπα μετακίνησης στο εσωτερικό της αγοράς εργασίας και η έκταση της αδήλωτης εργασίας ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό, ενώ υπάρχουν στοιχεία που μαρτυρούν κατάτμηση σε πολλά κράτη μέλη. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές στις μέσες αποδοχές μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η μέση διαφορά στις αποδοχές μεταξύ των δύο φύλων παραμένει εδώ και αρκετά χρόνια στο 16%. Η μικρή συμμετοχή ενηλίκων στην κατάρτιση προβληματίζει, ενώ εκείνοι που τη χρειάζονται περισσότερο (άτομα με χαμηλή ειδίκευση, εργαζόμενοι μεγαλύτερης ηλικίας και εργαζόμενοι σε ΜΜΕ) έχουν και τη μικρότερη πιθανότητα να παρακολουθήσουν σχετικό πρόγραμμα. Ο αριθμός των εργατικών ατυχημάτων, αν και παρουσιάζει μείωση, εξακολουθεί να παραμένει υψηλός και η πρόοδος είναι ανομοιογενής.

Ενίσχυση της κοινωνικησ συνοχής και ενταξησ

Με την οικονομική ύφεση, η ανεργία σημείωσε μέτρια αύξηση. Η μακροχρόνια ανεργία, μετά τη σταθερά πτωτική πορεία που είχε από το 1997, σημείωσε επίσης αύξηση ενώ υπάρχουν και ανησυχητικά σημάδια δυσμενέστερων προοπτικών εργασίας για τους νέους, τα άτομα με χαμηλή ειδίκευση και άλλες ευπαθείς ομάδες, όπως οι ανάπηροι, οι μετανάστες και οι μειονότητες, που αντιμετωπίζουν πολλαπλές μειονεξίες, στις οποίες περιλαμβάνεται και ο κίνδυνος των διακρίσεων σε βάρος τους.

Οι τάσεις αυτές πρέπει να ανατραπούν δίνοντας και πάλι έμφαση στην ένταξη των ατόμων που έχουν αποκλειστεί από την αγορά εργασίας, ιδίως με μίγμα πολιτικής που περιλαμβάνει ενεργές πολιτικές για την αγορά εργασίας, δίχτυα ασφαλείας και πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες.

Μολονότι η απασχόληση σε θέση εργασίας είναι η καλύτερη προστασία απέναντι στον κοινωνικό αποκλεισμό, το 1/4 περίπου των ατόμων που βρίσκονται στα πρόθυρα της φτώχιας στην ΕΕ25 είναι εργαζόμενοι. Κεντρικό ρόλο για την κοινωνική ένταξη έχει η προώθηση της πρόσβασης στην ποιοτική απασχόληση και στην κατάρτιση, καθώς και το εισόδημα που επιτρέπει την πλήρη συμμετοχή στην απασχόληση και στην κοινωνία.

Η διεύρυνση επιβάρυνε ακόμη περισσότερο το δύσκολο μέλημα της συνοχής. Οι περιφερειακές ανισότητες όσον αφορά την απασχόληση και την ανεργία εξακολουθούν να είναι εκτεταμένες, ενώ σε πολλές περιφέρειες τα ποσοστά ανεργίας είναι πολύ υψηλά. Οι περιφέρειες που έχουν χαμηλά επίπεδα απασχόλησης τείνουν επίσης να εμφανίζουν και χαμηλότερα επίπεδα παραγωγικότητας.

3. Εφαρμογή των Κατευθυντηριων Γραμμων και των Συστάσεων

Οι συστάσεις του Συμβουλίου του 2004 διατυπώθηκαν με γνώμονα τις τέσσερεις προτεραιότητες για δράση, όπως τις είχε προσδιορίσει η ειδική ομάδα για την απασχόληση. Στο παρόν κεφάλαιο παρουσιάζονται περιληπτικά οι σημαντικότερες πρόσφατες εξελίξεις. Στο παράρτημα 1 της παρούσας έκθεσης παρουσιάζεται συνοπτικά η αξιολόγηση της πολιτικής που χάραξε κάθε κράτος μέλος ανταποκρινόμενο στις συστάσεις. Η αξιολόγηση σχετίζεται με την υλοποίηση των συγκεκριμένων συστάσεων που διατυπώθηκαν για κάθε κατηγορία και δόθηκαν σε κάθε κράτος μέλος. Δεν πρόκειται για αξιολόγηση της όλης πολιτικής ή των συστημάτων στην εκάστοτε σχετική κατηγορία.

3.1 Βελτιωση τησ προσαρμοστικότητασ των εργαζομένων και των επιχειρήσεων

Προώθηση της ευελιξίας σε συνδυασμό με την ασφάλεια στην αγορά εργασίας

Όλο και περισσότερο, τα κράτη μέλη επιδιώκουν να προωθήσουν την ισορροπία μεταξύ ευελιξίας και ασφάλειας, συχνά μέσω του διαλόγου με τους κοινωνικούς εταίρους. Η προσαρμογή του ωραρίου εργασίας χρησιμοποιείται για να εξυπηρετούνται καλύτερα οι ανάγκες της επιχείρησης και του εργαζόμενου. Ο εκσυγχρονισμός της οργάνωσης της εργασίας αποτελεί αντικείμενο έντονου ενδιαφέροντος στη Φινλανδία και στη Σουηδία. Εντούτοις, η κατάτμηση της αγοράς εργασίας δεν αντιμετωπίζεται με τη δέουσα σοβαρότητα σε ολόκληρη την ΕΕ και έτσι υπάρχουν σημαντικές διαφορές ανάμεσα στα είδη των συμβάσεων, τα εργασιακά καθεστώτα και τις ηλικιακές ομάδες. Ειδικότερα, μένουν ακόμη πολλά να γίνουν για τη βελτίωση της οργάνωσης της εργασίας και για τη διευκόλυνση της κινητικότητας και των μετακινήσεων στην αγορά εργασίας, ιδίως για τους νέους.

Δέκα κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση για τον εκσυγχρονισμό της εργατικής νομοθεσίας. Τα περισσότερα από τα νέα κράτη μέλη εισάγουν μεγαλύτερη πολυμορφία στα πεδία του ωραρίου και των συμβάσεων. Η αύξηση της ελκυστικότητας της μερικής απασχόλησης θεωρείται όλο και περισσότερο ως προτεραιότητα, αλλά ακόμη δεν αξιοποιείται επαρκώς. Η εφαρμογή της μεταρρύθμισης του κώδικα εργατικής νομοθεσίας στην Πορτογαλία προσφέρει τη δυνατότητα για καλύτερο έλεγχο των συμβάσεων ορισμένου χρόνου και της αυτοαπασχόλησης. Το μεγάλο μερίδιο των συμβάσεων ορισμένου χρόνου χρειάζεται να αντιμετωπιστεί στο άμεσο μέλλον μέσω του κοινωνικού διαλόγου στην Ισπανία, με προσαρμογή των επιπέδων προστασίας στις μόνιμες θέσεις εργασίας ώστε να καταστούν ελκυστικότερες. Η Ιταλία πρέπει ακόμη να εφαρμόσει σημαντικό μέρος των μεταρρυθμίσεων που στοχεύουν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση της κατάτμησης της αγοράς εργασίας. Στη Γαλλία μόλις ξεκίνησε η εφαρμογή των σχετικών μέτρων για την πολιτική αντιμετώπιση του θέματος.

Τρία κράτη μέλη δέχθηκαν συγκεκριμένη σύσταση για τον εκσυγχρονισμό της οργάνωσης της εργασίας και τη διάχυση της καινοτομίας. Το εγχείρημα αυτό διατηρεί πάντοτε τη μεγάλη σημασία του, ιδιαίτερα για τις ΜΜΕ. Η συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων είναι απαραίτητη προκειμένου να σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος. Η γνωστοποίηση των μέτρων που λαμβάνονται για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας είναι συνήθως πλημμελής, αν και ο καθορισμός εθνικών στόχων για την υγεία και ασφάλεια και τη μείωση των εργατικών ατυχημάτων[iii] είναι ευπρόσδεκτος.

Διευκόλυνση της ανάπτυξης των επιχειρήσεων

Τα κράτη μέλη παρουσίασαν σε γενικές γραμμές ικανοποιητικά μέτρα για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντός τους, επικεντρωμένα στη μείωση των διοικητικών και κανονιστικών φραγμών που εμποδίζουν τη σύσταση νέων επιχειρήσεων. Ωστόσο, δεν δόθηκε η ίδια προσοχή και για την επέκταση και τη βιωσιμότητα της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Η Δανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία συνεργάστηκαν στη μέτρηση του διοικητικού φόρτου των σχετικών κανονισμών.

Δέκα κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Η ανάπτυξη γραφείων ενιαίας εξυπηρέτησης, ηλεκτρονικών υπηρεσιών και συμβουλευτικής υποστήριξης των επιχειρήσεων προχωρεί, αλλά η ανεπαρκής πρόσβαση σε χρηματοδότηση και η χαμηλή επένδυση στην καινοτομία και την Ε&Α θέτουν ακόμη σημαντικούς περιορισμούς. Ως εκ τούτου, παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα κράτη μέλη έλαβαν μέτρα για την προώθηση της επιχειρηματικότητας, όπως και της αυτοαπασχόλησης, οι επιδόσεις τους πρέπει να βελτιωθούν. Επί πλέον, η προτεραιότητα που δίνεται στη μείωση του διοικητικού φόρτου πρέπει να τηρηθεί στο ακέραιο, ιδίως με την ελάφρυνση των διαδικασιών για την πρόσληψη προσωπικού.

Εξασφάλιση ευνοϊκών για την απασχόληση στοιχείων κόστους της εργασίας

Το 2003/2004, εν γένει η εξέλιξη των αμοιβών συμβάδιζε σε μεγάλο βαθμό με την εξέλιξη της παραγωγικότητας και τη σταθερότητα των τιμών σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, ενώ στηρίχθηκαν και οι προσπάθειες για μείωση ή συγκράτηση του μη μισθολογικού κόστους της εργασίας.

Εννέα κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση για την εξέλιξη και το σύστημα διαπραγμάτευσης των αποδοχών. Μερικά θετικά βήματα είναι αισθητά σε χώρες που δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση, αλλά η πρόοδος πρέπει να παρακολουθείται. Παρά την αξίωση για αναθεώρηση των μηχανισμών καθορισμού των αποδοχών, δεν αναφέρεται καμία σημαντική πρωτοβουλία στην Ισπανία και την Ιταλία, όπου η σχετική ευθύνη μετατέθηκε στους κοινωνικούς εταίρους. Στη Γερμανία, η επιτρεπόμενη ευελιξία στις συλλογικές συμβάσεις χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για την αντιμετώπιση του ζητήματος.

Δεκατέσσερα κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση για να μειώσουν το μη μισθολογικό κόστος της εργασίας, και ιδίως για τους χαμηλόμισθους. Τα περισσότερα έλαβαν κάποια μέτρα, ιδιαίτερα όσον αφορά τις εργοδοτικές εισφορές κοινωνικής ασφάλισης. Ωστόσο η πρόοδος είναι ακόμη περιορισμένη, κυρίως σε πολλά από τα νέα κράτη μέλη.

Πρόβλεψη και διαχείριση της οικονομικής αναδιάρθρωσης

Η ανάγκη για εποικοδομητική διαχείριση της αναδιάρθρωσης, ιδίως για τις συλλογικές απολύσεις, τονίζεται σε πολλά ΕΣΔΑ, αλλά πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα. Έχουν ληφθεί μέτρα για τη βελτίωση της ικανότητας των κρατικών αρχών να προλαμβάνουν και να αντιδρούν με συντονισμένες ενέργειες. Στη Σλοβενία, σχεδιάζεται η θέσπιση «ταμείων εργασίας» που θα παρέχουν υπηρεσίες σε εργαζομένους που αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο απόλυσης.

Πέντε κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Το Βέλγιο, η Γαλλία και η Πορτογαλία ζήτησαν από τους κοινωνικούς εταίρους, με μεγαλύτερη ή μικρότερη επιτυχία, να εφαρμόσουν αποτελεσματικούς μηχανισμούς σε κλαδικό και τοπικό επίπεδο.

Μετατροπή της αδήλωτης εργασίας σε κανονική απασχόληση

Οι προσπάθειες για τη μετατροπή της αδήλωτης εργασίας σε κανονική απασχόληση είναι ανομοιογενείς. Η Γαλλία καταβάλλει εμφανώς ιδιαίτερη προσπάθεια για να αντλήσει περισσότερα στοιχεία για τη φύση της αδήλωτης εργασίας.

Οκτώ κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Αναφέρονται πρώτα σημάδια προόδου στην Ιταλία και τη Λεττονία. Προκαλεί ανησυχία το γεγονός ότι σε πολλά από τα νέα κράτη μέλη δίνεται χαμηλή προτεραιότητα σε αυτό το ζήτημα.

3.2 Προσέλκυση περισσότερων ατομων για να εισελθουν και να παραμείνουν στην αγορά εργασίας: αναδειξη της εργασίασ σε ουσιαστικη επιλογή για όλους

Ενίσχυση ενεργών πολιτικών για την αγορά εργασίας (ΕΠΑΕ)

Η πρόοδος στην παροχή προληπτικών υπηρεσιών για τους ανέργους είναι ανισόμορφη. Δέκα κράτη μέλη εκπληρώνουν το στόχο του 25% για την ενεργοποίηση των μακροχρόνια ανέργων[iv], αν και στην Αυστρία, τη Δανία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τη Σλοβενία[v] ο αριθμός των συμμετεχόντων σε ενεργητικά μέτρα ήταν μικρότερος σε σχέση με το περασμένο έτος. Δέκα κράτη μέλη αμέλησαν να παράσχουν συγκριτικά στοιχεία[vi].

Είκοσι κράτη μέλη δέχτηκαν σύσταση να εκσυγχρονίσουν τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης (ΔΥΑ) και να βελτιώσουν την πρόσβαση στις ΕΠΑΕ, αλλά και να διευκολύνουν την ένταξη των μειονεκτούντων ατόμων και να βελτιώσουν την επαγγελματική και γεωγραφική κινητικότητα. Οι ΔΥΑ μεταρρυθμίζονται, αλλά τα μέτρα για τις ΕΠΑΕ είναι ανομοιόμορφα. Τούτο είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό σε μια περίοδο αυξανόμενης ανεργίας, ιδίως των νέων.

Εξασφάλιση ικανοποιητικής ανταμοιβής της εργασίας

Οι σχετικές πολιτικές είναι αξιόλογες σε όλα τα κράτη μέλη αλλά τα αποτελέσματα είναι ανομοιογενή. Πολλά κράτη μέλη έχουν δεσμευτεί να βελτιώσουν το συνδυασμένο αντίκτυπο των φόρων και των παροχών στην απασχόληση, καθώς και τη σύνδεσή τους με την ενεργοποίηση. Υπάρχει επίσης μια πιο απτή δέσμευση για αντιμετώπιση του ζητήματος των φτωχών εργαζομένων με ενδοεργασιακά επιδόματα και αυξήσεις των κατώτατων μισθών. Λιγότερο έντονες είναι οι προσπάθειες για βελτίωση των εργασιακών κινήτρων στα συστήματα παροχών, όπου περιλαμβάνονται κανόνες επιλεξιμότητας και συναφή οικονομικά κίνητρα (π.χ. δαπάνες μεταφοράς και στέγασης).

Δεκαπέντε κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Τα περισσότερα από αυτά έλαβαν σχετικά μέτρα. Για ορισμένα νέα κράτη μέλη, η σχετική πρόοδος είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να μειωθεί η αδήλωτη εργασία. Για κάποια άλλα, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος βρίσκεται στη μεταρρύθμιση των συστημάτων παροχών υγείας και αναπηρίας.

Αύξηση της συμμετοχής των γυναικών

Το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών αυξάνεται, ενώ έχει βελτιωθεί και η παροχή υπηρεσιών φροντίδας των παιδιών και άλλων υπηρεσιών φροντίδας. Οι μισθολογικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων παραμένουν πεισματικά μεγάλες και αντιμετωπίζονται με ατολμία. Υπάρχουν εθνικοί στόχοι στα μισά κράτη μέλη[vii]. Η πολιτική για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου είναι εμφανής μόνο στη Σουηδία.

Επτά κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων στην απασχόληση και την ανεργία παραμελούνται σε μεγάλο βαθμό και δεν θεωρούνται στόχοι. Παρ’ όλο που οι μισθολογικές διαφορές μεταξύ των δύο φύλων αναγνωρίζονται ευρέως ως σοβαρό πρόβλημα, σπανίζουν οι νέοι συγκεκριμένοι στόχοι και οι ανάλογες ενέργειες. Ο συνδυασμός της επαγγελματικής με την προσωπική ζωή συγκεντρώνει μεγάλο ενδιαφέρον, αλλά ο ισότιμος καταμερισμός των ευθυνών μεταξύ γυναικών και ανδρών παραβλέπεται.

Διαμόρφωση ολοκληρωμένων στρατηγικών για την παράταση του επαγγελματικού βίου

Παρά την κάποια πρόοδο που σημειώθηκε, η ΕΕ υπολείπεται κατά πολύ του στόχου για το ποσοστό απασχόλησης το 2010 όσον αφορά τους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας, ενώ οι σχετικές πολιτικές δεν ανταποκρίνονται επαρκώς στις προσδοκίες. Το ποσοστό απασχόλησης στην ΕΕ υπερβαίνει σήμερα το 40%, αλλά παραμένει πεισματικά χαμηλό σε πολλά κράτη μέλη, ειδικά όσον αφορά τις γυναίκες.

Τα περισσότερα κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Καταβάλλονται προσπάθειες για τη χάραξη εθνικών στρατηγικών για την παράταση του επαγγελματικού βίου[viii], αλλά οι σχετικές ενέργειες στηρίζονται συνήθως σε αποσπασματικά μέτρα μεταρρυθμίσεων στον τομέα των φόρων/παροχών και των συντάξεων, τα οποία αποθαρρύνουν την πρόωρη συνταξιοδότηση, και όχι στην αύξηση της απασχολησιμότητας και της συμμετοχής καθ’ όλη τη διάρκεια του βίου, όπου περιλαμβάνονται και οι νέοι. Φαίνεται να υπάρχει μεγάλη εμπιστοσύνη στον αντίκτυπο προγενέστερων μεταρρυθμίσεων στις συντάξεις (Γαλλία, Ιταλία). Επί πλέον, η δέσμευση ορισμένων κρατών μελών περιορίστηκε κατ’ ουσίαν σε προτάσεις για τριμερή κοινωνικό διάλογο (Βέλγιο, Λουξεμβούργο).

Προώθηση της ένταξης των μεταναστών και των μειονεκτούντων ατόμων

Οι δυνατότητες των μεταναστών και των μειονεκτούντων ατόμων, όπως είναι οι μειονότητες και οι ανάπηροι, δεν αναγνωρίζονται ακόμη επαρκώς και ο αποκλεισμός από την αγορά εργασίας παραμένει ανεπίλυτο ζήτημα.

Έξι κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν αναπτύξει στρατηγικές για την αύξηση της συμμετοχής στην εργασία όλων των ομάδων που υποεκπροσωπούνται στην αγορά εργασίας. Χαράσσονται συγκεκριμένες πολιτικές για την ένταξη των μεταναστών και των μειονοτήτων με ιδιαίτερη έμφαση στα μέτρα αφομοίωσης και πρόσβασης στην αγορά εργασίας, τα οποία περιλαμβάνουν γλωσσική κατάρτιση, προγράμματα στοιχειώδους μόρφωσης ή επαγγελματικό προσανατολισμό. Εντούτοις, τα άτομα συνήθως επιφορτίζονται με το βάρος της προσαρμογής. Οι Ρομά και οι μετανάστες, για παράδειγμα, συχνά φαίνεται να αναγορεύονται σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για την κατάστασή τους.

3.3 Μεγαλυτερη και αποτελεσματικοτερη επενδυση στο ανθρώπινο κεφαλαιο και στη δια βίου μάθηση

Ανάπτυξη στρατηγικών για τη διά βίου μάθηση και επενδύσεων στο ανθρώπινο κεφάλαιο

Η ΕΕ δεν ικανοποιεί το αίτημα για «περισσότερες επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό». Τα ΕΣΔΑ δεν παρέχουν επαρκείς συστηματικές πληροφορίες για το επίπεδο και την αποδοτικότητα των πόρων. Οι δημόσιες επενδύσεις σε αυτό τον τομέα παρουσιάζουν μόνο μια πολύ μικρή αύξηση (5,1% του ΑΕγχΠ για την ΕΕ15). Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από το 8,5% στη Δανία έως το 3,9% στην Ελλάδα και το Λουξεμβούργο.

Η Σουηδία, η Φινλανδία και η Δανία εμφανίζουν καλές επιδόσεις, σε σχέση με τους στόχους της ΕΕ, και δεσμεύονται για επενδύσεις σαφώς μεγαλύτερου ύψους από το μέσο όρο της ΕΕ. Συμβαίνει επίσης και το αντίστροφο. Τα κράτη μέλη με ανεπαρκείς επιδόσεις τείνουν να επενδύουν μικρότερα ποσά και διαθέτουν ατελείς στρατηγικές για την αναβάθμιση του ανθρώπινου κεφαλαίου.

Αν και είναι παραδεκτό ότι οι φορείς πρέπει να επιμεριστούν την ευθύνη, ωστόσο κανένα κράτος μέλος δεν ακολουθεί μια ουσιαστικά ολοκληρωμένη προσέγγιση. Ορισμένα κράτη μέλη επιλέγουν τις εισφορές για να ενθαρρύνουν τους εργοδότες (ιδίως τις ΜΜΕ) να επενδύσουν. Επίσης χρησιμοποιούνται κλαδικά ταμεία (Βέλγιο, Ιταλία, Κάτω Χώρες). Σε άλλα κράτη μέλη εξετάζεται το ενδεχόμενο της φορολογικής μεταρρύθμισης (Εσθονία, Ιρλανδία, Σλοβακία, Ηνωμένο Βασίλειο).

Επτά κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Τα σχετικά μέτρα κατά μέγα μέρος είναι ακόμη στο στάδιο του σχεδιασμού και της ανάπτυξης. Εκείνο που προέχει για τα κράτη μέλη είναι να προχωρήσουν ταχύτερα στην εφαρμογή, δεδομένου ότι τα περισσότερα πρέπει ακόμη να θεσπίσουν συστήματα και να αποκτήσουν ικανότητες για την παροχή ευκαιριών διά βίου μάθησης σε όλους.

Αύξηση της παρεχόμενης εκπαίδευσης και κατάρτισης και διεύρυνση της συμμετοχής σε αυτές

Με βάση το στόχο που τέθηκε στην ΕΕ για το 2010, το 85% των ατόμων ηλικίας 22 ετών πρέπει να έχουν ολοκληρώσει σπουδές ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Πρόκειται για σοβαρή πρόκληση. Ο μέσος όρος της ΕΕ (76,7% το 2003) δεν έχει παρουσιάσει σχεδόν καμία πρόοδο από το 2000. Υπάρχουν μεγάλες ανισότητες, καθώς τα ποσοστά κυμαίνονται από το 94,1% στη Σλοβακία έως το 43% στη Μάλτα. Τα ποσοστά ολοκλήρωσης σπουδών είναι επίσης πολύ χαμηλά στην Ισπανία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο και την Πορτογαλία.

Παρά την ενθαρρυντική πρόοδο που σημειώθηκε πρόσφατα, απαιτείται συνέχιση των προσπαθειών για την επίτευξη του στόχου για το 2010 που προβλέπει ποσοστό 12,5% για τη συμμετοχή των ενηλίκων στη διά βίου μάθηση. Χρειάζονται και άλλες μεταρρυθμίσεις στη σχετική πολιτική ώστε να ενθαρρυνθεί η συμμετοχή στα περισσότερα κράτη μέλη. Τα ποσοστά συμμετοχής αυξάνονταν σταθερά από το 2001 (7,9%) για να φθάσουν στο σημερινό επίπεδο του 9,3% (2003). Ωστόσο, η συμμετοχή εξακολουθεί να είναι ιδιαίτερα χαμηλή στην Τσεχική Δημοκρατία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Λιθουανία, τη Μάλτα, την Πορτογαλία και τη Σλοβακία και παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις ανάλογα με την ηλικία και το μορφωτικό επίπεδο.

Δεν υπάρχει συστηματική δέσμευση για την αντιμετώπιση της κατάστασης των μειονεκτούντων ατόμων. Η περίπτωση της Σουηδίας είναι μια αξιοσημείωτη εξαίρεση, όπου οι οργανισμοί τοπικής αυτοδιοίκησης υποχρεούνται να παρέχουν ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε όλους τους νέους έως την ηλικία των 20 ετών. Μετά την ηλικία αυτή, μπορούν να αποκτήσουν προσόντα στο πλαίσιο της εκπαίδευσης ενηλίκων, ενώ όλοι οι υπάλληλοι έχουν δικαίωμα σε σπουδαστική άδεια.

Είκοσι κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Η Κύπρος μεταρρυθμίζει το εθνικό της σύστημα μαθητείας. Η Γερμανία αντιμετωπίζει έλλειψη θέσεων μαθητείας και σύναψε εθνική συμφωνία με τη βιομηχανία για να εξασφαλίσει ότι όλοι οι νέοι που υποβάλλουν αίτηση για επαγγελματική κατάρτιση θα βρίσκουν θέση, ενώ η Ουγγαρία εξήγγειλε σημαντική αύξηση της χρηματοδότησης για την εκπαίδευση ενηλίκων.

Μείωση του αριθμού των μαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο

Παρά την αναγνώριση της σπουδαιότητας του ζητήματος, τα σχετικά μέτρα είναι συνήθως αποσπασματικά. Οι περισσότερες πολιτικές συνίστανται σε ειδικά μέτρα για την υποστήριξη των πιο ευάλωτων μαθητών έξω από το πλαίσιο του κανονικού συστήματος εκπαίδευσης και κατάρτισης.

Δεκαεπτά κράτη μέλη δέχτηκαν συγκεκριμένη σύσταση. Το ποσοστό των μαθητών που εγκαταλείπουν πρόωρα το σχολείο[ix] μειώθηκε ελαφρώς στο 15,9% το 2003, αρκετά πάνω από το στόχο του 10% για το 2010. Σε επτά κράτη μέλη[x] τα ποσοστά έχουν αυξηθεί μετά το 2002. Η πορεία προς το στόχο της ΕΕ εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την πρόοδο στην Ισπανία, την Ιταλία, τη Μάλτα και την Πορτογαλία, τα επίπεδα των οποίων υπερβαίνουν κατά πολύ το μέσο όρο της ΕΕ. Σημαντική πτώση σημειώθηκε στα κράτη μέλη με τα υψηλότερα ποσοστά, κυρίως στην Πορτογαλία και στη Μάλτα (όπου το επίπεδο είναι ακόμη πάνω από το 40%).

3.4 Εξασφάλιση αποτελεσματικής εφαρμογής των μεταρρυθμίσεων μέ καλύτερη διακυβέρνηση

Διαμόρφωση συμπράξεων για τη μεταρρύθμιση

Η υλοποίηση της στρατηγικής της Λισσαβώνας και της ΕΣΑ απαιτεί συντονισμένη δράση και την πίστη όλων σε μια πληρέστερη ατζέντα μεταρρύθμισης, ιδίως όσον αφορά τη διαχείριση της οικονομικής αλλαγής. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο κάλεσε τα κράτη μέλη να σχηματίσουν συμπράξεις για τις μεταρρυθμίσεις. Μολονότι μεθοδεύονται συμπράξεις σε πολλά κράτη μέλη, η Ιρλανδία είναι η μόνη χώρα που αναφέρει το σχηματισμό συμπράξεων για τη μεταρρύθμιση στο ΕΣΔΑ της.

Προώθηση του ρόλου και της προβολής των εθνικών σχεδίων δράσης

Για να έχουν αντίκτυπο, τα ΕΣΔΑ χρειάζονται την πολιτική νομιμότητα. Η συμμετοχή των κοινοβουλίων είναι ανεπαρκής, δεδομένου ότι ο ρόλος τους στη διαδικασία έγκρισης είναι σχεδόν ανύπαρκτος, με την αξιοσημείωτη εξαίρεση της Μάλτας. Αυτή η υποτονική παρουσία ίσως είναι ένας λόγος για τον οποίο η κοινωνία πολιτών δεν προσφέρει σημαντική συμβολή και υποστήριξη στα ΕΣΔΑ.

Τα ΕΣΔΑ είναι κατά κύριο λόγο συνοπτικές εκθέσεις. Εντούτοις, είναι όντως περισσότερο προβεβλημένα σε πολλά από τα νέα κράτη μέλη, όπου το περιεχόμενό τους μάλλον είναι στραμμένο περισσότερο στις μελλοντικές προοπτικές και έχουν κεντρικό ρόλο στον κύκλο της πολιτικής. Πρέπει να γίνουν ελκυστικά και να προσφέρονται για διάδοση (π.χ. Βέλγιο).

Καθορισμός εθνικών δεσμεύσεων και στόχων

Τα κράτη μέλη δέχτηκαν σύσταση να καθορίσουν εθνικούς στόχους ανάλογους με εκείνους που συμφωνήθηκαν σε επίπεδο ΕΕ. Το 2004 πραγματοποιήθηκαν μερικά θετικά βήματα, καθώς η Ισπανία και επτά νέα κράτη μέλη έθεσαν εθνικούς στόχους για την απασχόληση[xi]. Λιγότερα από τα μισά κράτη μέλη έθεσαν στόχους για την αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των εργαζομένων μεγαλύτερης ηλικίας. Στόχοι για την ηλικία εξόδου υπήρχαν ήδη στη Γαλλία, τη Φινλανδία και την Πορτογαλία, ενώ η Κύπρος έθεσε νέο στόχο. Περισσότερα κράτη μέλη έχουν θέσει στόχους για τη βελτίωση του επιπέδου του ανθρώπινου κεφαλαίου.

Επάρκεια, διαφάνεια και αποδοτικότητα στην κατανομή των οικονομικών πόρων

Οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να στηριχθούν με επαρκή οικονομικά μέσα και αποτελεσματική χρήση των δημόσιων κονδυλίων. Η παροχή στοιχείων στα ΕΣΔΑ είναι ανεπαρκής. Πρέπει να περιληφθούν οι πραγματικές δαπάνες, τα διατιθέμενα ποσά και οι προβλέψεις για τα κύρια μέτρα.

Σχεδόν τα μισά κράτη μέλη παρέχουν μερικά συγκρίσιμα στοιχεία για τις δαπάνες των ΕΠΑΕ και, σε μικρότερο βαθμό, για τις επενδύσεις στο ανθρώπινο δυναμικό[xii]. Η Δανία και η Κύπρος δίνουν μια λογική εικόνα με βάση τα εθνικά στοιχεία. Μερικά κράτη μέλη[xiii] παρέχουν χωριστά οικονομικά στοιχεία για κάθε κατευθυντήρια γραμμή. Ο ρόλος του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ) τονίζεται, αλλά οι σχετικές αναφορές διαφέρουν μεταξύ τους.

Ανάπτυξη αποτελεσματικότερης αμοιβαίας μάθησης

Η αμοιβαία μάθηση και η ανταλλαγή ειδικευμένων γνώσεων βοηθούν στον εμπλουτισμό της χαρασσόμενης πολιτικής. Μερικά κράτη μέλη συγκρίνουν τις επιδόσεις τους στην απασχόληση με το μέσο όρο της ΕΕ και τις επιδόσεις των υπολοίπων. Στα ΕΣΔΑ σπανίως αναφέρονται παραδείγματα πολιτικών που έχουν βασιστεί στην πείρα άλλων κρατών μελών. Το νέο πρόγραμμα αμοιβαίας μάθησης της ΕΕ προσφέρει την ευκαιρία για να ενισχυθεί αυτό το ουσιώδες στοιχείο.

[i] Στην κοινή έκθεση για την απασχόληση (ΚΕΑ) εξετάζεται η πρόοδος των κρατών μελών στην εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών και των συστάσεων για την απασχόληση που εγκρίνονται βάσει του άρθρου 128 της Συνθήκης. Όλα τα έγγραφα που αφορούν την ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση, συμπεριλαμβανομένης της έκθεσης της ειδικής ομάδας για την απασχόληση, των κατευθυντήριων γραμμών και των συστάσεων της ΕΕ, αλλά και των εθνικών σχεδίων δράσης του 2004 για την απασχόληση, είναι διαθέσιμα στην ακόλουθη ηλεκτρονική διεύθυνση: http://europa.eu.int/comm/employment_social/employment_strategy/index_en.htm

[ii] Για διεξοδική ανάλυση των πρόσφατων τάσεων και των επιδόσεων της αγοράς εργασίας της ΕΕ, συμβουλευθείτε το έγγραφο «Η απασχόληση στην Ευρώπη το 2004» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (http://europa.eu.int/comm/employment_social/employment_analysis/employ_en.htm). Για τα τελευταία μακροοικονομικά στοιχεία, συμβουλευθείτε το έγγραφο «Οικονομικές προβλέψεις φθινοπώρου 2004» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (http://europa.eu.int/comm/economy_finance/publications/european_economy/forecasts_en.htm). Η πηγή και η μεθοδολογία των πινάκων της παρούσας έκθεσης περιγράφονται στο συνοδευτικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής.

[iii] DK (Δανία), CY (Κύπρος), EL (Ελλάδα), FR (Γαλλία), LV (Λεττονία), PT (Πορτογαλία) και UK (Ηνωμένο Βασίλειο)

[iv] BE (Βέλγιο), DE (Γερμανία), ES (Ισπανία), FI (Φινλανδία), IT (Ιταλία), LU (Λουξεμβούργο), LV (Λεττονία), SE (Σουηδία), UK (Ηνωμένο Βασίλειο), και FR (Γαλλία) (με βάση στοιχεία για το 2002)

[v] Ο αριθμός για τη Σλοβενία δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί

[vi] CY (Κύπρος), CZ (Τσεχική Δημοκρατία), EE (Εσθονία), IE (Ιρλανδία), MT (Μάλτα), NL (Κάτω Χώρες), PL (Πολωνία), PT (Πορτογαλία), SI (Σλοβενία), SK (Σλοβακία)

[vii] AT (Αυστρία), CY (Κύπρος), EE (Εσθονία), ES (Ισπανία), FR (Γαλλία), HU (Ουγγαρία), IE (Ιρλανδία), IT (Ιταλία), LT (Λιθουανία), LV (Λεττονία), PL (Πολωνία), PT (Πορτογαλία) [η EL (Ελλάδα) δεν έχει επιβεβαιώσει το στόχο που τέθηκε στο δικό της ΕΣΔΑ για το 2003]

[viii] CY (Κύπρος), CZ (Τσεχική Δημοκρατία), EE (Εσθονία), FI (Φινλανδία), FR (Γαλλία), LV (Λεττονία), NL (Κάτω Χώρες), PT (Πορτογαλία), UK (Ηνωμένο Βασίλειο)

[ix] Το ποσοστό των ατόμων ηλικίας 18-24 ετών που έχουν ολοκληρώσει σπουδές κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης ή και κατώτερης βαθμίδας και δεν παρακολουθούν μαθήματα συμπληρωματικής εκπαίδευσης ή κατάρτισης.

[x] BE (Βέλγιο), CZ (Τσεχική Δημοκρατία), CY (Κύπρος), DE (Γερμανία), DK (Δανία), ES (Ισπανία), FR (Γαλλία)

[xi] CY (Κύπρος), EE (Εσθονία), HU (Ουγγαρία), LT (Λιθουανία), LV (Λεττονία), SI (Σλοβενία), SK (Σλοβακία)

[xii] AT (Αυστρία), BE (Βέλγιο), DE (Γερμανία), EE (Εσθονία), FI (Φινλανδία), FR (Γαλλία), HU (Ουγγαρία), IE (Ιρλανδία), IT (Ιταλία), LT (Λιθουανία), LV (Λεττονία), PT (Πορτογαλία), SE (Σουηδία)

[xiii] BE (Βέλγιο), ES (Ισπανία), HU (Ουγγαρία), IE (Ιρλανδία), PL (Πολωνία)