ΑΝΑΚΟIΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ σχετικά με την εφαρμογή της κοινοτικής στρατηγικής για τις διοξίνες, τα φουράνια και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (COM(2001) 593)

1. Περιεχόμενο

Οι διοξίνες, τα φουράνια και πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB) συνιστούν ομάδα τοξικών και ανθεκτικών χημικών ουσιών που προσβάλλουν την υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον. Μπορούν να προκαλέσουν βλάβες στο ανοσοποιητικό σύστημα, στο νευρικό σύστημα, στο ενδοκρινικό σύστημα και στις αναπαραγωγικές λειτουργίες, ενώ υπάρχουν υπόνοιες καρκινογένεσης. Τα έμβρυα και τα νεογέννητα παρουσιάζουν εξαιρετική ευαισθησία στην έκθεση στις εν λόγω ουσίες. Υπάρχει διάχυτος οικονομικός, κοινωνικός και επιστημονικός προβληματισμός για τις αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του ανθρώπου και στο περιβάλλον, από την μακροπρόθεσμη έκθεση ακόμη και σε ελάχιστες ποσότητες διοξινών και PCB.

Τις δύο τελευταίες δεκαετίες έχει επιτευχθεί γενική μείωση των επιπέδων των διοξινών και PCB, με τη βοήθεια διαφόρων μέτρων, είναι όμως αναγκαίο να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την προστασία της υγείας του ανθρώπου. Για να μειωθεί η πρόσληψη από τον άνθρωπο, είναι σημαντικό να μειωθούν τα επίπεδα στην τροφική αλυσίδα, δεδομένου ότι η κατανάλωση τροφίμων αποτελεί τη σημαντικότερη συνιστώσα της έκθεσης του ανθρώπου. Η μόλυνση της τροφικής αλυσίδας είναι περιβαλλοντικής προέλευσης. Κατά συνέπειαν, είναι αναγκαίο να ληφθούν μέτρα περιορισμού της παρουσίας διοξινών και PCB, τόσο για το περιβάλλον όσο και για τα τρόφιμα και ζωοτροφές. Στις 24 Οκτωβρίου 2001 η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή σχετικά με την στρατηγική της Κοινότητας για τις διοξίνες, τα φουράνια και τα πολυχλωριωμένα διφαινύλια (PCB) [1]. Η στρατηγική είναι διττή: μια στρατηγική για τον περιορισμό της παρουσίας διοξινών και PCB στο περιβάλλον, και μια στρατηγική για τον περιορισμό της παρουσίας διοξινών και PCB στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές.

[1] COM(2001) 593 τελικό.

Στις 12 Δεκεμβρίου 2001, το Συμβούλιο Περιβάλλον ενέκρινε Συμπεράσματα σχετικά με την Ανακοίνωση της Επιτροπής, στα οποία υποστήριζε την στρατηγική της Επιτροπής και ζητούσε από την τελευταία να της υποβάλει έκθεση σχετική με την εφαρμογή της στρατηγικής στα τέλη του 2003, και, στη συνέχεια, ανά τριετία. Η ανακοίνωση αυτή αποτελεί την πρώτη έκθεση όπου συνοψίζονται τα κύρια βήματα προόδου την πρώτη διετία (τέλη 2001 - τέλη 2003) με τις δράσεις για το περιβάλλον (τμήμα 2) και τις δράσεις για τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές (τμήμα 3).

2. Επιτευχθείσα πρόοδος με τις δράσεις για το περιβάλλον

2.1. Εισαγωγή

Στη δεκαετή στρατηγική προβλέπεται μεγάλος αριθμός βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων δράσεων. Στην εφαρμογή της στρατηγικής, έχει δοθεί προτεραιότητα στις πτυχές που υπογραμμίζονται στα Συμπεράσματα του Συμβουλίου, μεταξύ άλλων στην συμμετοχή των υπό προσχώρησιν και υποψήφιων χωρών (2.2).

Άλλες καίριες δράσεις βραχυπρόθεσμου, μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου χαρακτήρα περιλαμβάνουν την έρευνα (2.3), την ευαισθητοποίηση του κοινού (2.4), την συνεργασία σε διεθνές επίπεδο (2.5) και την κατάρτιση εγγράφων αναφοράς για τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές (2.6).

Οι μακροπρόθεσμες δράσεις αναφέρονται σε σχετικούς με το περιβάλλον και την υγεία στόχους του Έκτου Προγράμματος Δράσης για το Περιβάλλον. Οι εν λόγω δράσεις περιλαμβάνουν την ολοκληρωμένη συγκέντρωση δεδομένων προκειμένου να συσχετισθεί το περιβάλλον με την υγεία, την θέσπιση προγραμμάτων παρακολούθησης και τον προσδιορισμό νέων μέτρων (2.7-8). Οι δράσεις στον τομέα αυτό συνδέονται με την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για το Περιβάλλον και την Υγεία [2], ενώ τα αποτελέσματα θα συμβάλουν στην κατάρτιση του Σχεδίου Δράσης για το Περιβάλλον και την Υγεία 2004-2010, το οποίο θα κατατεθεί τον Ιούνιο του 2004.

[2] COM(2003) 338 τελικό.

Ορισμένοι τομείς όπου οι εργασίες βρίσκονται σε αρχικό στάδιο αναλύονται στο σημείο «Άλλα βήματα προόδου» (2.9) μαζί με σύνοψη των αποτελεσμάτων της μελέτης «Προπαρασκευαστικές ενέργειες στον τομέα των διοξινών και PCB».

2.2. Υπό προσχώρησιν και υποψήφιες χώρες

Εις ό,τι αφορά τις υπό προσχώρησιν και τις υποψήφιες χώρες, αντιμετωπίζονται τρεις σημαντικές ανάγκες: η ανάγκη προσδιορισμού των πηγών εκπομπών, η ανάγκη εκτίμησης των επιπέδων μόλυνσης και της ανθρώπινης έκθεσης, καθώς και η ανάγκη ανάπτυξης τεχνογνωσίας και δυναμικότητας σχετικά με τις διοξίνες. Στον τομέα αυτό έχουν δρομολογηθεί τρία έργα, τα οποία καλύπτουν το σύνολο των δεκατριών υπό προσχώρησιν και υποψήφιων χωρών. Τα έργα περιγράφονται στη συνέχεια.

2.2.1. Εκπομπές στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες

Το έργο «Εκπομπές διοξινών στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες» [3] περιλαμβάνει δύο κύριες δραστηριότητες: 1) κατάρτιση καταλόγου των εκπομπών διοξινών στον ατμοσφαιρικό αέρα, στα ύδατα και στο έδαφος στις υπό προσχώρησιν και υποψήφιες χώρες και 2) διενέργεια μετρήσεων των ατμοσφαιρικών εκπομπών, προκειμένου να βελτιωθεί η ποιότητα του γνωστικού επιπέδου σχετικά με τις εκπομπές διοξινών στις εν λόγω χώρες.

[3] http://www.shmu.sk/sms/dioxin-BA/

Δευτερεύων στόχος των δραστηριοτήτων είναι η υποστήριξη της ανάπτυξης δυναμικότητας και τεχνογνωσίας στις χώρες, μέχρι των επιπέδων που είναι αναγκαία για την άσκηση ενωσιακής πολιτικής στον τομέα των διοξινών. Ως εκ τούτου, τόσο για τον κατάλογο όσο και για τις μετρήσεις, οι αντίστοιχες εργασίες υλοποιούνται σε στενή συνεργασία με τους εθνικούς εμπειρογνώμονες. Τα αποτελέσματα της μελέτης μπορούν να βοηθήσουν τις χώρες στην ανάπτυξη και ολοκλήρωση βάσης δεδομένων σχετικής με τις πηγές διοξινών και τους παράγοντες εκπομπών.

Το έργο βρίσκεται τώρα σε αρχικό στάδιο. Οι συμμετέχουσες χώρες καταθέτουν τα δεδομένα και τις πληροφορίες που χρειάζονται για την κατάρτιση της πρώτης έκδοσης του καταλόγου. Η πρώτη σειρά μετρήσεων εκτελέστηκε κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και του χειμώνα του 2003. Εταιρείες από τις υπό προσχώρησιν και τις υποψήφιες χώρες, καθώς και από άλλες, εκλήθησαν προσφάτως να υποβάλουν προτάσεις για την εκτέλεση των μετρήσεων.

2.2.2. Περιβαλλοντικά επίπεδα και έκθεση του ανθρώπου στις υπό προσχώρησιν και υποψήφιες χώρες.

Ο στόχος του έργου «Διοξίνες και PCB: Περιβαλλοντικά επίπεδα και έκθεση του ανθρώπου στις υπό προσχώρησιν και υποψήφιες χώρες» [4] είναι η γενική ανασκόπηση και η ανάλυση των διαθέσιμων δεδομένων τόσο εις ό,τι αφορά τα περιβαλλοντικά επίπεδα των διοξινών και PCB στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες, όσο και εις ό,τι αφορά την έκθεση του ανθρώπου. Δευτερεύων στόχος του έργου είναι η συμβολή στην οικοδόμηση δυναμικότητας.

[4] http://www.eu-pops.org/

Η διαδικασία συλλογής και αξιολόγησης των πληροφοριών των σχετικών με τα επίπεδα περιβαλλοντικής μόλυνσης και έκθεσης του ανθρώπου συνεχίζεται. Αυτό γίνεται σε στενή συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές και εμπειρογνώμονες από τις υπό προσχώρησιν και τις υποψήφιες χώρες. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές διαθεσιμότητας δεδομένων από τη μια χώρα στην άλλη, κυρίως λόγω των προσφοράς επιπέδων των δραστηριοτήτων παρακολούθησης και έρευνας. Οι συλλεγόμενες πληροφορίες θα κωδικοποιηθούν και, όποτε αυτό είναι δυνατό, τα αποτελέσματα θα συγκρίνονται με τα αντίστοιχα δεδομένα της ΕΕ.

Για όλες σχεδόν τις χώρες έχουν συγκεντρωθεί πληροφορίες για τους αρμόδιους εμπειρογνώμονες, οργανισμούς, εργαστήρια και εγκαταστάσεις καταστροφής PCB. Εις ό,τι αφορά τις ρυθμιστικές/κανονιστικές πτυχές, φαίνεται ότι οι κύριες απαιτήσεις της νομοθεσίας ΕΕ έχουν μεταφερθεί στις οικείες εθνικές νομοθεσίες όλων των χωρών, μολονότι δεν έχει ακόμη επιτευχθεί πλήρης εφαρμογή των σχετικών διατάξεων.

2.2.3. Έργο του Κοινού Κέντρου Ερευνών για τις εκπομπές στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης (επέκταση των κινητών και σταθερών προτύπων εκπομπών στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες προκειμένου να στηριχθεί η ολοκλήρωση).

Το εν λόγω έργο [5], το οποίο εντάσσεται στις δραστηριότητες του Κοινού Κέντρου Ερευνών (ΚΚΕρ) για τη στήριξη της διεύρυνσης, αναπροσανατολίστηκε μετά τα συμπεράσματα του Συμβουλίου, προκειμένου να στηριχθεί η εφαρμογή της σχετικής με τις διοξίνες στρατηγικής στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες. Στο πλαίσιο του έργου διεκπεραιώθηκε σειρά δράσεων με στόχο τόσο την εξοικείωση με την κατάσταση, όσο και την εκπαίδευση επιστημόνων από όλες αυτές τις χώρες, στα των διοξινών.

[5] Έκθεση ΚΚΕρ EUR 20779, διατίθεται στον ιστότοπο http://europa.eu.int/comm/environment/ dioxin/

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, σε σύγκριση με τα κράτη μέλη, τα χαρακτηριστικά των πηγών διοξινών και των εμπλεκόμενων τεχνολογιών είναι διαφορετικά στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες, ενώ οι μη βιομηχανικές πηγές, όπως, λόγου χάριν, ο άνθρακας για την οικιακή θέρμανση, συμμετέχουν σε πολύ μεγαλύτερο ποσοστό. Ως εκ τούτου, υπάρχει ο κίνδυνος υποτίμησης, στις σχετικές εκθέσεις, των εκπομπών διοξινών. Δεδομένου ότι τα κύρια - εστραμμένα προς τις πηγές - κοινοτικά μέσα πολιτικής δεν στοχεύουν τις μικρές πηγές, ενδέχεται να μην επαρκούν για τον περιορισμό των εκπομπών διοξινών στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες. Για να αντιμετωπισθεί το ζήτημα αυτό πρέπει να αναπτυχθούν σχετικές εθνικές προσεγγίσεις.

Η πρακτική της αποτέφρωσης των οικιακών απορριμμάτων ακολουθείται πολύ λιγότερο στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες, απ' ό,τι στην ΕΕ. Ως εκ τούτου, οι εκπομπές διοξινών από τις εν λόγω πηγές δεν είναι τόσο σημαντικές όσο ήταν στην ΕΕ, όταν οι αποτεφρωτές οικιακών απορριμμάτων ελέγχονταν λιγότερο. Ωστόσο, οι επικίνδυνοι και οι νοσοκομειακοί αποτεφρωτές απορριμμάτων ενδέχεται να αποτελούν σημαντικές πηγές εκπομπών, τουλάχιστον σε ορισμένες χώρες.

Έχει διαπιστωθεί έλλειψη ανεγνωρισμένων ομάδων για τη διενέργεια δειγματοληψιών σχετικών με τις διοξίνες, μολονότι ορισμένες χώρες έχουν, όντως, εργαστήρια για την ανάλυση των διοξινών. Από τα τέσσερα εργαστήρια που συμμετείχαν σε διεθνές συγκριτικό εγχείρημα σχετικό με τις αναλύσεις των διοξινών, τρία αποδείχθηκαν ακριβέστατα, ενώ ένα είχε κακές επιδόσεις. Η έλλειψη ομάδων διενέργειας δειγματοληψιών θα μπορούσε να καταστήσει δύσκολη την εφαρμογή ενωσιακών μέτρων για τον περιορισμό των εκπομπών διοξινών.

Έχει δημιουργηθεί ευρύ δίκτυο από περισσότερους από 100 εταίρους από τις υπό προσχώρησιν και τις υποψήφιες χώρες, ενώ έχουν οργανωθεί αρκετές συναντήσεις πρακτικής εργασίας (workshops). Στην εκπαιδευτική συνάντηση «Προσδιορισμός των διοξινών στις βιομηχανικές εκπομπές» συμμετείχαν και 34 επιστήμονες από τις υπό προσχώρησιν και υποψήφιες χώρες. Η απόκριση των συμμετεχόντων ήταν θετική, δεδομένου ότι πολλές από τις εν λόγω χώρες δεν έχουν πείρα στη διενέργεια δειγματοληψιών όσον αφορά τις εκπομπές διοξινών, πλην όμως αντιμετωπίζουν επείγουσες ανάγκες για την ανάπτυξη δυναμικότητας που θα τους επιτρέψει την παρακολούθηση της συμμόρφωσης και της αδειοδότησης.

Σε συνάντηση σχετική με τις μικρές πηγές εκπομπών διοξινών, διαπιστώθηκε η ανάγκη έντασης των ερευνητικών προσπαθειών σχετικά με την συμμετοχή της καύσης άνθρακα στις εκπομπές διοξινών. Το ΚΚΕρ καταρτίζει δράσεις σχετικές με το ζήτημα αυτό.

2.3. Έρευνα

2.3.1. Εκσυγχρονισμός των εργαστηριακών εγκαταστάσεων του ΚΚΕρ

Κατά τη διάρκεια του 2002 εκσυγχρονίστηκαν οι εργαστηριακές εγκαταστάσεις διοξινών του ΚΚΕρ και συμπεριελήφθησαν τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB στις καθιερωμένες διαδικασίες που αφορούν τις διοξίνες και τα φουράνια. Οι επιδόσεις των εγκαταστάσεων αξιολογήθηκαν και ελέγχθηκαν μέσω της επιτυχούς συμμετοχής σε δύο διεθνή εγχειρήματα δια-βαθμονόμησης για διάφορες πηγές όπως η ιπτάμενη τέφρα, το έδαφος, τα ιζήματα και τα ψάρια.

2.3.2. Οι διοξίνες και άλλοι ανθεκτικοί οργανικοί ρύποι (ΑΟΡ) στα παραπροϊόντα, στα προϊόντα ανακυκλώσεως και στα απόβλητα και η ικανότητα διείσδυσής τους στην τροφική αλυσίδα - Στάδιο II

Η τελική έκθεση για το έργο «Οι διοξίνες και άλλοι ανθεκτικοί οργανικοί ρύποι (ΑΟΡ) στα παραπροϊόντα, στα προϊόντα ανακυκλώσεως και στα απόβλητα και η ικανότητα διείσδυσής τους στην τροφική αλυσίδα - Στάδιο II» [6] δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο 2002. Αποτελεί συνέχεια της μελέτης «Εκτίμηση της παρουσίας διοξινών και ΑΟΡ στα απόβλητα και η ικανότητα διείσδυσής τους στην τροφική αλυσίδα", η οποία διερεύνησε τον βαθμό στον οποίο η χρήση ορισμένων αποβλήτων στην παραγωγή ζωοτροφών μπορεί να αποτελέσει απειλή για τη δημόσια υγεία, μέσω της τροφικής αλυσίδας. Το Στάδιο ΙΙ καλύπτει φάσματα δεδομένων που είχαν εντοπισθεί στην πρώτη μελέτη και αναπτύσσει ένα δειγματοληπτικό πρόγραμμα και μια δειγματοληπτική στρατηγική για την παρακολούθηση των ΑΟΡ και των αποβλήτων στην τροφική αλυσίδα. Επίσης, συνάγει συμπεράσματα και προβαίνει σε συστάσεις για περαιτέρω έρευνα, τη συλλογή δεδομένων και τον περιορισμό της έκθεσης των ανθρώπων.

[6] http://europa.eu.int/comm/environment/ dioxin/

Τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα υποδηλώνουν ότι το ένα έκτο περίπου της έκθεσης του ανθρώπου στα κράτη μέλη της ΕΕ ενδέχεται να οφείλεται στη χρήση παραπροϊόντων στις ζωοτροφές. Τα ατυχήματα ή η απάτη μπορούν να αυξήσουν δραματικά το εν λόγω ποσοστό. Χρειάζονται περισσότερες πληροφορίες προκειμένου να φιλοτεχνηθεί μια πλήρης εικόνα του βαθμού στον οποίο η χρήση ανακυκλωμένων παραπροϊόντων στις ζωοτροφές επηρεάζει την έκθεση του ανθρώπου. Κατόπιν τούτου, η μελέτη περιλαμβάνει πρόταση για πανενωσιακή δειγματοληπτική εκστρατεία προκειμένου να καλυφθούν τα εν λόγω χάσματα δεδομένων. Το δειγματοληπτικό αυτό σχέδιο εξετάζεται υπό το πρίσμα της συνέχισης του έργου (στάδιο ΙΙΙ).

Το τρίτο στάδιο του έργου θα αφορά την συλλογή δειγμάτων επτά συστατικών των ζωοτροφών και τη διενέργεια λεπτομερών αναλύσεων των παραγωγικών διαδικασιών. Στόχος είναι η εξασφάλιση μιας σαφούς βάσης για τη λήψη διαχειριστικών αποφάσεων στους τομείς όπου μπορούν να επιτευχθούν οι μέγιστες μειώσεις εισροής ΑΟΡ στην ανθρώπινη τροφική αλυσίδα.

2.3.3. Έργα σχετικά με τις διοξίνες στο έδαφος και στα απόβλητα

Στο ΚΚΕρ βρίσκονται σε εξέλιξη πειραματικά έργα σχετικά με τη διοξίνη, τα οποία θίγουν διάφορες πτυχές. Λόγου χάριν, διαλαμβάνουν την ενδεχόμενη έκθεση του ανθρώπου στις διοξίνες από ανακυκλωμένα έλαια και λίπη και τη μόλυνση, με διοξίνες, από διάφορους τύπους εδαφικών μεταβολών [7].

[7] Κατάλογος των έργων περιέχεται στο παράρτημα της παρούσας έκθεσης, που υπάρχει στον ιστότοπο http://europa.eu.int/comm/environment/ dioxin/

2.3.4. Έργα σχετικά με την προπαρασκευή πιστοποιημένων υλικών αναφοράς

Το Ίδρυμα για τα Υλικά και τις Μετρήσεις Αναφοράς (Institute for Reference Materials and Measurements - IRMM) στο ΚΚΕρ ανέπτυξε σειρά πιστοποιημένων υλικών αναφοράς για τα PCB στο χοίρειο λίπος. Τα πιστοποιημένα υλικά αναφοράς θεωρούνται εργαλεία διασφάλισης της ποιότητας, επιτρέποντας στα εργαστήρια που συμμετέχουν σε προγράμματα παρακολούθησης, να ελέγχουν την ποιότητα των δεδομένων που παράγουν. Αυτό αναμένεται να οδηγήσει σε βελτίωση της συγκρισιμότητας των δεδομένων παρακολούθησης όσον αφορά τις διοξίνες, τα φουράνια και τα PCB, ανά την Ευρώπη.

2.3.5. Ανάπτυξη και έλεγχος καταλληλότητας μεθόδων μαζικού ελέγχου (screening)

Υπάρχει μεγάλη ανάγκη ταχέων μεθόδων μαζικού ελέγχου για τον εντοπισμό διοξινών στα τρόφιμα και στις διατροφές, ούτως ώστε να είναι δυνατή η χρήση τους για την ανάλυση μεγάλου αριθμού δειγμάτων, υποβάλλοντας, στη συνέχεια, μόνο τα θετικά δείγματα στις ακριβότερες αναλύσεις που συνεπάγονται τη χρήση της φασματομετρίας μάζας υψηλής διαχωριστικής ικανότητας. Το Νοέμβριο του 2003, το ΙRMM ολοκλήρωσε μελέτη ελέγχου καταλληλότητας μιας μεθόδου μαζικού ελέγχου με βάση κυτταρικές σειρές, επισημαίνοντας ότι ο εν λόγω τύπος μεθόδων χρειάζεται περαιτέρω τελειοποίηση.

2.3.6. Προγράμματα-πλαίσιο ΕΤΑ

Η χρηματοδότηση ερευνών που αφορούν τις διοξίνες και τα PCB αυξήθηκε σημαντικά υπό το Πέμπτο Πρόγραμμα-πλαίσιο ΕΤΑ (1998-2002), του συνολικού ποσού ανερχομένου σε 12 εκατομμύρια ευρώ [8]. Το θεματικό πρόγραμμα Ποιότητα Ζωής και Διαχείριση των Έμβιων Πόρων δαπάνησε το μεγαλύτερο μέρος του ποσού αυτού, χρηματοδοτώντας έξι έργα [9]. Τα υπό εξέλιξιν αυτά έργα επικεντρώνονται κυρίως στην εκτίμηση της επικινδυνότητας των διοξινών και των PCB, εστιαζόμενα σε θέματα όπως ο καρκίνος ή η γονιμότητα, και εμπλέκοντας οργανισμούς από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Το πρόγραμμα Ενέργεια, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη χρηματοδότησε ένα έργο σχετικό με την αρκτική τροφική αλυσίδα.

[8] http://europa.eu.int/comm/research/ endocrine/index_en.html για γενικές πληροφορίες και μια γενική επισκόπηση όλων των ερευνητικών έργων και σχετιζόμενων δραστηριοτήτων.

[9] http://www.anemone-project.dk/ για το έργο Αnemone, το οποίο διερευνά ζητήματα νευροσυμπεριφορικής και δείκτες νευροτοξικών εκθέσεων, http://www.inuendo.dk/ για το έργο Inuendo, το οποίο διερευνά την εγκυμοσύνη και την ποιότητα του σπέρματος σε ομάδες Inuit και ευρωπαϊκών πληθυσμών.

Υπό το Έκτο Πρόγραμμα-πλαίσιο (2002-2006), αποτελεί το αντικείμενο διαπραγμάτευσης ένα Δίκτυο Αριστείας (CASCADE), προϋπολογισμού 14,4 εκατομμυρίων ευρώ, από την Προτεραιότητα 5 - Ποιότητα και Ασφάλεια των Τροφίμων. Εστιάζεται στη βιώσιμη ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής έρευνας στον τομέα των επιπτώσεων των χημικών καταλοίπων (συμπεριλαμβανομένων των PCB και των διοξινών) στη δίαιτα, για την υγεία του ανθρώπου (καρδιαγγειακές νόσοι, διάφοροι τύποι καρκίνου, μείωση της γονιμότητας, κ.λπ.). Η Προτεραιότητα 5 συγχρηματοδοτεί, επίσης, ένα ειδικό στοχοθετημένο ερευνητικό έργο ονόματι DEVNERTOX, προϋπολογισμού 2,4 εκατομμυρίων ευρώ, εστιαζόμενο στις επιπτώσεις μειγμάτων νευροτοξικών ουσιών (PCB και μεθυλυδραργύρου) που μολύνουν τρόφιμα [10].

[10] Πρβλ. 7.

2.4. Ενημέρωση του κοινού και ευαισθητοποίηση

Δημιουργήθηκε ιστότοπος στο Διαδίκτυο σχετικός με την έκθεση στις διοξίνες και την υγεία: http://europa.eu.int/comm/environment/ dioxin. Στον ιστότοπο φιλοτεχνείται μια συνολική εικόνα του προβλήματος και υπάρχουν ζεύξεις προς τα σημαντικότερα έγγραφα (π.χ. η Στρατηγική για τις διοξίνες και η Στρατηγική για το περιβάλλον και την υγεία) καθώς και σειρά μελετών και έργων.

Η Επιτροπή οργανώνει συνάντηση πρακτικής εργασίας (workshop) για την ευαισθητοποίηση εις ό,τι αφορά τις κακές πρακτικές, όπως είναι η υπαίθρια καύση αποβλήτων ή η χρήση αποβλήτων ως υλικού καύσεως. Θα κληθούν να παραστούν οι αρμόδιες αρχές των υπό προσχώρησιν και υποψήφιων χωρών, καθώς και των νυν κρατών μελών.

2.5. Συνεργασία σε διεθνές επίπεδο

2.5.1. Επικύρωση διεθνών συμφωνιών

Δύο σημαντικά διεθνή κείμενα έχουν εγκριθεί σε σχέση με τους ανθεκτικούς οργανικούς ρύπους (ΑΟΡ): το Πρωτόκολλο UNECE και η Σύμβαση της Στοκχόλμης. Το Πρωτόκολλο UNECE ετέθη σε ισχύ στις 23 Οκτωβρίου 2003, πλην όμως χρειάζονται περαιτέρω επικυρώσεις προκειμένου να είναι δυνατή η θέση σε ισχύ της παγκόσμιας Σύμβασης της Στοκχόλμης. Προκειμένου να ανταποκριθεί στην ενωσιακή δέσμευση για ταχεία επικύρωση των εν λόγω εγγράφων, η Επιτροπή πρότεινε την έκδοση κανονισμού για τη θέση σε εφαρμογή των κυρίων διατάξεών τους που δεν καλύπτονται ακόμη από την κοινοτική νομοθεσία (πρβλ. 2.8 - Κανονισμός σχετικά με τους ΑΟΡ).

Οι διεθνείς συμφωνίες αποβλέπουν στην εξάλειψη των επικίνδυνων αυτών ουσιών μέσω του ελέγχου παραγωγής, χρήσης, εισαγωγών, εξαγωγών και εξάλειψής τους. Ορισμένες υποχρεώσεις που προβλέπει ο προτεινόμενος από την Επιτροπή κανονισμός είναι αυστηρότερες απ' ό,τι οι διεθνείς συμφωνίες.

Στο πλαίσιο της Σύμβασης της Στοκχόλμης, η Επιτροπή συμμετέσχε ενεργά σε ομάδες εμπειρογνωμόνων που χαράσσουν κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις ΒΔΤ (βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές) και τις ΒΠΤ (βέλτιστες περιβαλλοντικές πρακτικές) για την μη σκόπιμη παραγωγή διοξινών, φουρανίων και PCB και για τη χάραξη τεχνικών κατευθυντήριων γραμμών για την φιλοπεριβαλλοντική διαχείριση των αποβλήτων που περιέχουν τις εν λόγω ουσίες.

2.5.2. Ταχείες μέθοδοι μαζικού έλεγχου (screening)

Τον Νοέμβριο 2001 συνεστήθη μεικτή πρωτοβουλία ΕΚ/ΠΟΥ με στόχο την οργάνωση συνάντησης πρακτικής εργασίας για την ανασκόπηση και επιστημονική αξιολόγηση μεθόδων ταχέως μαζικού ελέγχου (screening) για τις διοξίνες και τις συναφείς ενώσεις, καθώς και για τον προσδιορισμό των ερευνητικών αναγκών στον εν λόγω τομέα. Θα καταρτιστεί κατάλογος όλων των διαθέσιμων μεθόδων. Ο κατάλογος αυτός θα περιλαμβάνει λεπτομερή περιγραφή των διαφόρων μεθόδων μαζικού ελέγχου και θα επισημαίνει τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα κάθε μεθόδου, καθώς και την εφαρμοσιμότητα και τα όρια της μεθοδολογίας.

2.6. Έγγραφα αναφοράς για τις Βέλτιστες Διαθέσιμες Τεχνικές (ΒΔΤ)

Αφότου υιοθετήθηκε η Στρατηγική, η Επιτροπή συνέχισε να οργανώνει ανταλλαγή πληροφοριών σχετικών με τις ΒΔΤ σε διάφορους τομείς. Τα προσφάτως οριστικοποιηθέντα έγγραφα περιλαμβάνουν πληροφορίες για την πρόληψη εις ό,τι αφορά τις διοξίνες, καθώς και για τα μέτρα ελέγχου στην παραγωγή μεγάλων ποσοτήτων οργανικών χημικών ουσιών, στην παραγωγή άλλων χημικών ουσιών, στην διύλιση ορυκτελαίων και στην παραγωγή κλωστοϋφαντουργικών προϊόντων. Υπάρχει, επίσης, πρόσφατο έγγραφο σχετικό με την παρακολούθηση των απελευθερώσεων, συμπεριλαμβανομένων των εκπομπών διοξινών. Σχετικά υπό κατάρτισιν έγγραφα καλύπτουν τα χυτήρια, τις μεγάλες μονάδες καύσεως, την αποτέφρωση των αποβλήτων, άλλες επεξεργασίες των αποβλήτων και την τελική διάθεση των ζωικών παραπροϊόντων.

Για μια πληρέστερη εικόνα των σύγχρονων γνώσεων και των διαθέσιμων πληροφοριών σχετικά με τις εκπομπές διοξινών από τα χυτήρια και για τη μείωσή τους, οργανώθηκε συνάντηση πρακτικής εργασίας από την βιομηχανία χυτηρίων, τον Σεπτέμβριο 2003. Η συνάντηση έδειξε ότι δεν ήταν δυνατός ο προσδιορισμός των μεμονωμένων ελεγκτικών παραγόντων στην ανασύσταση των διοξινών. Το γεγονός αυτό καθιστά δύσκολη την επιλογή κατάλληλων προληπτικών μέτρων που θα εξασφάλιζαν χαμηλά επίπεδα εκπομπών. Επιπλέον, η βιομηχανική πείρα με δευτερεύοντα μέτρα ελέγχου είναι πολύ μικρή.

2.7. Ολοκληρωμένη παρακολούθηση των διοξινών και PCB στην περιοχή της Βαλτικής

Οι μακροπρόθεσμοι στόχοι παρακολούθησης που προβλέπει η Στρατηγική αντιμετωπίζονται μέσω της προπαρασκευής πρότυπου έργου σχετικού με την ολοκληρωμένη παρακολούθηση των διοξινών και των PCB στην περιοχή της Βαλτικής, στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για το Περιβάλλον και την Υγεία [11] και της Στρατηγικής για το Θαλάσσιο Περιβάλλον [12].

[11] COM(2003) 338 τελικό.

[12] COM(2002) 539 τελικό.

Η Επιτροπή θα εξετάσει τις δυνατότητες συσχέτισης των δεδομένων παρακολούθησης του περιβάλλοντος, των αλιευμάτων και της υγείας του ανθρώπου, με τα προγράμματα για τις διοξίνες και τα PCB στην περιοχή της Βαλτικής και θα εξεύρει τρόπους ανάπτυξης μιας ολοκληρωμένης παρακολούθησης του περιβάλλοντος και της υγείας. Έτσι θα εξασφαλιστούν οι πληροφορίες που χρειάζονται για τη συσχέτιση της απελευθέρωσης των εν λόγω ουσιών στο περιβάλλον, της μεταφοράς τους μέσω διαφόρων περιβαλλοντικών κυκλωμάτων, της συσσώρευσής τους στο περιβάλλον, τα οικοσυστήματα και τα τρόφιμα και των επιπτώσεών τους στην υγεία. Οι ολοκληρωμένες πληροφορίες θα χρησιμοποιηθούν ως βάση για την περαιτέρω ανάπτυξη πολιτικών.

Τον Σεπτέμβριο 2003 συνεστήθη τεχνική ομάδα εργασίας για την παρακολούθηση των διοξινών και των PCB στην περιοχή της Βαλτικής. Η ομάδα εργασίας κατήρτισε βασική έκθεση όπου φιλοτεχνείται μια γενική εικόνα των υφιστάμενων προγραμμάτων παρακολούθησης των διοξινών και των PCB στις χώρες της Βαλτικής, των προβλημάτων και ανεπαρκειών των υφιστάμενων συστημάτων παρακολούθησης και των απαιτήσεων για ολοκληρωμένη παρακολούθηση του περιβάλλοντος και της υγείας σε σχέση με τις διοξίνες και τα PCB. Σε δεύτερη φάση, μέχρι τα τέλη Μαρτίου 2004, η ομάδα εργασίας θα προσδιορίσει τις εναλλακτικές επιλογές και θα προβεί σε συστάσεις σχετικές με το Σχέδιο Δράσης της Επιτροπής για το Περιβάλλον και την Υγεία 2004-2010. Τα αποτελέσματα του πρότυπου έργου θα χρησιμοποιηθούν για την ανάπτυξη ενός «Ευρωπαϊκού ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και απόκρισης εις ό,τι αφορά το περιβάλλον και την υγεία» το οποίο θα επεκταθεί και σε άλλες ουσίες.

2.8. Ρυθμιστικές διατάξεις σχετικά με τους ανθεκτικούς οργανικούς ρύπους

Στις 12 Ιουνίου 2003, η Επιτροπή ενέκρινε πρόταση κανονισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τους έμμονους οργανικούς ρύπους και την τροποποίηση των οδηγιών 79/117/EΟΚ και 96/59/EΚ [13]. Η πρόταση αποβλέπει στην εκπλήρωση των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη Σύμβαση της Στοκχόλμης και από το Πρωτόκολλο του UNECE σχετικά με τους ανθεκτικούς οργανικούς ρύπους (ΑΟΡ). Περιλαμβάνονται μέτρα ελέγχου για τις διοξίνες, τα φουράνια και τα PCB.

[13] COM(2003) 333 τελικό.

Η πρόταση επιβάλλει στα κράτη μέλη την κατάρτιση και τήρηση καταλόγων απελευθέρωσης και Εθνικών Σχεδίων Δράσης για τον προσδιορισμό, τον χαρακτηρισμό και την μείωση των απελευθερώσεων των εν λόγω ουσιών, όπως ορίζεται στη Σύμβαση της Στοκχόλμης. Τόσο οι κατάλογοι απελευθερώσεων, όσο και τα Εθνικά Σχέδια Δράσης, θεωρούνται ως βασικής σημασίας για την αποδοτική--από πλευράς κόστους - και συνεχή μείωση της απελευθέρωσης παραπροϊόντων ΑΟΡ.

Επίσης, η πρόταση προβλέπει την θέσπιση αυστηρών κανόνων για τα απόβλητα που περιέχουν ή που συνίστανται σε ουσίες ΑΟΡ, συμπεριλαμβανομένων των διοξινών και φουρανίων. Κατά κανόνα, τα απόβλητα με ΑΟΡ πρέπει να υφίστανται, χωρίς καθυστέρηση, τελική διάθεση, κατά τρόπον ώστε οι περιεχόμενοι ΑΟΡ να καταστρέφονται ή να μετασχηματίζονται αμετάκλητα σε ουσίες που δεν παρουσιάζουν τις ιδιότητες των ΑΟΡ.

Επιπλέον, προτείνεται η εκ μέρους της Επιτροπής και των κρατών μελών - σε στενή συνεργασία - κατάρτιση κατάλληλων προγραμμάτων και η θέσπιση των ενδεδειγμένων σύγχρονων μηχανισμών, για την συνεχή κατάθεση συγκρίσιμων στοιχείων παρακολούθησης σχετικών με την παρουσία διοξινών, φουρανίων και PCB στο περιβάλλον. Η υποχρέωση αυτή ξεπερνά τις διατάξεις των διεθνών συμφωνιών, πλην όμως στηρίζεται στη στρατηγική σχετικά με τις διοξίνες. Συνεκτιμώντας την τρέχουσα έλλειψη δεδομένων σχετικών με τα περιβαλλοντικά επίπεδα και τις τάσεις εις ό,τι αφορά τις διοξίνες, τα φουράνια και τα PCB, καθώς και την ανάγκη αξιολόγησης της αποδοτικότητας των μέτρων ελέγχου, θεωρείται αναγκαία ειδική πρόβλεψη για την παρακολούθηση. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να υπάρχουν τα απαιτούμενα για τις εν λόγω δραστηριότητες μέσα μέτρησης και παρακολούθησης.

Τέλος, προτείνεται η εκ μέρους των κρατών μελών ανά τριετία διαβίβαση, στην Επιτροπή, συνοπτικών δεδομένων σχετικών με τους καταλόγους απελευθερώσεων και την παρουσία διοξινών, φουρανίων και PCB στο περιβάλλον.

Η πρόταση της Επιτροπής διαβιβάστηκε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στο Συμβούλιο τον Ιούνιο 2003, συνοδευόμενη από τις προτάσεις για αποφάσεις του Συμβουλίου σχετικά με την συμπλήρωση της Σύμβασης της Στοκχόλμης και του Πρωτοκόλλου UNECE για τους ΑΟΡ.

2.9. Άλλα βήματα προόδου

2.9.1. «Προπαρασκευαστικές ενέργειες στον τομέα των διοξινών και των PCB»

Προκειμένου να συγκεντρωθούν περισσότερα ειδικά στοιχεία για τις πηγές και τα επίπεδα των διοξινών και PCB, η Επιτροπή χρηματοδότησε τη μελέτη «Προπαρασκευαστικές ενέργειες στον τομέα των διοξινών και των PCB» [14]..Η τελική έκθεση της μελέτης καλύπτει όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ και δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο 2002. Το εγχείρημα εστιάστηκε κυρίως στην δειγματοληψία και ανάλυση τροφίμων και ζωοτροφών σε πανευρωπαϊκή κλίμακα. Φιλοτεχνεί μια συστηματική συνολική εικόνα των επιπέδων μόλυνσης των διοξινών και PCB διαφόρων περιβαλλοντικών κυκλωμάτων, των τροφίμων και ζωοτροφών, και καλύπτει υφιστάμενα κενά δεδομένων, ιδίως όσον αφορά τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB. Επίσης, φιλοτεχνεί μια γενική εικόνα των πηγών, των οδών και της έκθεσης του ανθρώπου.

[14] Πρβλ. 6.

2.9.2. Διάφορες εξωκυκλωματικές χρήσεις PCB και PCT σε προϊόντα και προσδιορισμός των Βέλτιστων Διαθέσιμων Τεχνικών για την τελική διάθεση των PCB

Τρέχουσα μελέτη αποβλέπει στον προσδιορισμό των προϊόντων που περιέχουν PCB/PCT σε εξωκυκλωματικές χρήσεις, μαζί με τις εφαρμογές, τις τυπικές χρήσεις και περαιτέρω χρήσιμες πληροφορίες. Ωστόσο, ο προσδιορισμός κωλύεται από την μακρά περίοδο που παρήλθε αφότου τερματίστηκε η χρήση, από τον εμπιστευτικό χαρακτήρα των παρασκευασμάτων και από την ποικιλία των εφαρμογών.

2.9.3. Οριακές τιμές εκπομπών

Στα συμπεράσματά του σχετικά με τη Στρατηγική για τις Διοξίνες, το Συμβούλιο επισημαίνει τις δυνατότητες που παρέχει η οδηγία 96/61/EΚ του Συμβουλίου της 24ης Σεπτεμβρίου 1996 σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης (Integrated Pollution Prevention and Control - IPPC) [15]. Η εν λόγω οδηγία ορίζει ότι, εάν διαπιστωθεί σχετική ανάγκη, πρέπει να καθοριστούν οριακές τιμές εκπομπών διοξινών σε επίπεδο ΕΕ. Στην ανακοίνωσή της για την εφαρμογή της οδηγίας [16], η Επιτροπή προβαίνει στη γενική παρατήρηση ότι οι οριακές τιμές περιορίζουν την ευχέρεια των εθνικών αρχών για τη λήψη ρεαλιστικών και περιβαλλοντικά δικαιολογημένων αποφάσεων «εμπορίας» με γνώμονα τις τοπικές ιδιαιτερότητες. Ως εκ τούτου, οι σε ενωσιακό επίπεδο οριακές τιμές πρέπει να θεσπίζονται μόνον εφόσον υπάρχει αδήριτη ανάγκη.

[15] ΕΕ L25, 10.10.1996, σ. 26.

[16] Προς την Αειφόρο Παραγωγή - Πρόοδος στην εφαρμογή της οδηγίας 96/61/EΚ του Συμβουλίου σχετικά με την ολοκληρωμένη πρόληψη και έλεγχο της ρύπανσης (COM(2003) 354 τελικό).

Η μεταλλουργία παραμένει σημαντική πηγή εκπομπών διοξινών. Για τον τομέα αυτό, η ανακοίνωση υποδεικνύει, σε μια πρώτη φάση, υποχρεωτικές απαιτήσεις παρακολούθησης ως εναλλακτικής, έναντι της θέσπισης οριακών τιμών εκπομπών, λύσης. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό ρυθμιστικό εργαλείο, δεδομένου ότι η έλλειψη δεδομένων σχετικά με τις εκπομπές στον τομέα αυτόν συνιστά σοβαρό κώλυμμα στην λήψη κατάλληλων μέτρων. Η Επιτροπή δρομολόγησε προπαρασκευαστικές ενέργειες σχετικά με την πρωτοβουλία αυτή.

Το φθινόπωρο του 2003, η Επιτροπή έγινε αποδέκτης νέων πληροφοριών από τα κράτη μέλη σχετικά με αντιπροσωπευτικές οριακές τιμές εκπομπών για τις διοξίνες και για τις παρόμοιες με τις διοξίνες ουσίες, οι οποίες εφαρμόζονται από αυτά.

2.9.4. Ύδατα

Εγγραφόμενος στην εφαρμογή της Οδηγίας-πλαίσιο για τα ύδατα [17] και ειδικότερα του άρθρου 16 σχετικά με τις στρατηγικές κατά της ρύπανσης των υδάτων, καταρτίστηκε ένας πρώτος κατάλογος ουσιών προτεραιότητας [18]. Επιτελούνται, εξάλλου, σημαντικά βήματα προόδου στην κατεύθυνση του προσδιορισμού περιβαλλοντικών προτύπων ποιότητας για το υδάτινο περιβάλλον, καθώς και για τη θέσπιση ελέγχων σχετικών με τις εκπομπές, τις απορρίψεις και τις διαρροές ουσιών.

[17] Οδηγία 2000/60/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 23ης Οκτωβρίου 2000, για την θέσπιση πλαισίου κοινοτικής δράσης στον τομέα της πολιτικής των υδάτων. ΕΕ L 327, 22.12.2000, σ. 1.

[18] Απόφαση αριθ. 2455/2001/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 20ής Νοεμβρίου 2001, για την θέσπιση του καταλόγου ουσιών προτεραιότητας στον τομέα της πολιτικής των υδάτων και τροποποίησης της οδηγίας 2000/60/EΚ. ΕΕ L 331, 15.12.2001, σ. 1.

Τα PCB, οι διοξίνες και τα φουράνια δεν περιλαμβάνονται στον αρχικό κατάλογο των ουσιών προτεραιότητας, επειδή εθεωρούντο ιστορικοί ρύποι και επειδή εθεωρείτο ότι οι υφιστάμενοι υπό την οδηγία 76/769/EΟΚ περιορισμοί εμπορίας και χρήσεως θα εξασφάλιζαν επαρκή προστασία [19]. Ωστόσο, δύο τρέχουσες μελέτες που ανελήφθησαν προκειμένου να υποστηριχθεί η ανάπτυξη περιβαλλοντικών προτύπων ποιότητας και ελέγχου των εκπομπών, περιελάμβαναν, αρχικά, τις εν λόγω ουσίες.

[19] Ευρωπαϊκή Επιτροπή. «Μελέτη για την ιεράρχηση κατά προτεραιότητα των επικίνδυνων, για το υδάτινο περιβάλλον, ουσιών», Ιούνιος 1999. ISBN 92-828-7981-X. Υπάρχει στον ιστότοπο: http://europa.eu.int/comm/environment/ water/water-dangersub/pri_substances.htm

Σύμφωνα με το άρθρο 16 παράγραφος 4 της οδηγίας-πλαίσιο για τα ύδατα, ο κατάλογος των ουσιών προτεραιότητας πρέπει να αναθεωρείται ανά τετραετία. Εάν, από νέα δεδομένα παρακολούθησης των διοξινών και των PCB, προκύπτει ότι παραμένουν κίνδυνοι έκθεσης, στις ουσίες αυτές, του υδάτινου περιβάλλοντος (ή μέσω αυτού), τα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένων των υπό προσχώρησιν και υποψηφίων χωρών, ή/και ότι εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές σημειακές ή διάσπαρτες πηγές που συνδέονται με το υδάτινο περιβάλλον και όπου οι έλεγχοι εκπομπών είναι ανεπαρκείς, θα μπορούσε να εξεταστεί η εγγραφή των εν λόγω ουσιών στον κατάλογο ουσιών προτεραιότητας για δράση σε κοινοτικό επίπεδο. Η πρώτη αναθεώρηση αναμένεται να δρομολογηθεί εντός του 2004. Εις ό,τι αφορά άλλους κύριους ρύπους που αποτελούν πηγή ανησυχιών, κάθε κράτος μέλος καλείται, υπό την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, να θεσπίσει πρότυπα ποιότητας και ελέγχους εκπομπών για κάθε ουσία που θεωρείται σημαντική στο συγκεκριμένο κράτος μέλος. Μια πρώτη έκθεση για τις πιέσεις και τις επιπτώσεις αναμένεται για το 2004, σύμφωνα με το άρθρο 5 της οδηγίας, και η εν λόγω έκθεση αναμένεται να παράσχει ενδείξεις για το ποιες ουσίες είναι σημαντικές. Στη διαδικασία αυτή θα μπορούσαν να επισημανθούν τα PCB, οι διοξίνες και τα φουράνια.

2.9.5. Έδαφος

Η μόλυνση του εδάφους αποτελεί μια από τις τρεις κύριες απειλές που θα αποτελέσουν το αντικείμενο ανακοίνωσης της Επιτροπής που θα εκδοθεί στα μέσα του 2004, στα πλαίσια της Θεματικής Στρατηγικής για την Προστασία του Εδάφους [20]. Προγραμματίζεται σειρά δράσεων για τη βελτίωση της προστασίας του εδάφους και έχουν συσταθεί ομάδες εργασίας. Δεν έχει ακόμη καθοριστεί το πλήρες αντικείμενο της εργασίας, πλην όμως ορισμένες από τις εν λόγω πρωτοβουλίες ενδέχεται να θίξουν το ζήτημα της παρακολούθησης και μείωσης των PCB και διοξινών στο έδαφος, καθώς και της επεξεργασίας των μολυνθέντων ιζημάτων.

[20] COM(2002) 179 τελικό.

2.9.6. Παράγοντες εκπομπών

Το ΚΚΕρ δρομολόγησε τη σύσταση βάσης δεδομένων σχετικά με τους παράγοντες εκπομπών, όπου ένας από τους κύριους στόχους θα είναι η ανάπτυξη και η ευρεία γνωστοποίηση παραγόντων εκπομπών ανά χώρα/περιφέρεια, για τις διοξίνες και τα φουράνια.

3. Επιτευχθείσα πρόοδος εις ό,τι αφορά τις δράσεις για τις ζωοτροφές και τα τρόφιμα

3.1. Ολοκληρωμένη προσέγγιση

Η Στρατηγική περιγράφει μια ολοκληρωμένη προσέγγιση της σχετικής με τις ζωοτροφές και τα τρόφιμα νομοθεσίας με στόχο τη μείωση της παρουσίας διοξινών και PCB στην τροφική αλυσίδα. Η ολοκληρωμένη αυτή προσέγγιση έχει τρεις συνιστώσες:

- Τη θέσπιση αυστηρών αλλά ρεαλιστικών μέγιστων ορίων διοξινών στις ζωοτροφές και στα τρόφιμα, συνεκτιμωμένων των αποτελεσμάτων εις ό,τι αφορά τη μείωση της παρουσίας διοξινών στο περιβάλλον.

- Τη θέσπιση επιπέδων που θα ενεργοποιούν τη λήψη μέτρων όταν διαπιστώνεται ότι τα επίπεδα παρουσίας των διοξινών στις ζωοτροφές και στα τρόφιμα υπερβαίνουν σαφώς τα «φυσιολογικά» επίπεδα. Τα εν λόγω επίπεδα έχουν σαφή πρώιμη προειδοποιητική λειτουργία.

- Τη θέσπιση επιπέδων για την εν καιρώ επίτευξή τους, ούτως ώστε τα επίπεδα έκθεσης της πλειονότητας του πληθυσμού της Ευρώπης να περιοριστούν εντός των ορίων των συνιστώμενων από την Επιστημονική Επιτροπή.

3.1.1. Πρώτη συνιστώσα: μέγιστα επίπεδα

Έχουν θεσπιστεί μέγιστα επίπεδα για τις διοξίνες στις ζωοτροφές και τα τρόφιμα, και αυστηρά πλην όμως ρεαλιστικά επίπεδα, προκειμένου να απομακρύνονται τα προϊόντα που έχουν υποστεί μόλυνση σε απαράδεκτα υψηλό βαθμό.

Ο κανονισμός (EΚ) αριθ. 2375/2001 του Συμβουλίου της 29ης Νοεμβρίου 2001 για την τροποποίηση του κανονισμού (EΚ) αριθ. 466/2001 της Επιτροπής για τον καθορισμό μέγιστων τιμών ανοχής για ορισμένες προσμείξεις στα τρόφιμα [21] θεσπίζει μέγιστα επίπεδα για το κρέας και τα προϊόντα κρέατος, τα ψάρια και τα προϊόντα αλιείας, το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα, για τα αυγά κόττας και τα προϊόντα αυγών, καθώς και για τα έλαια και λίπη. Τα τότε διαθέσιμα δεδομένα δεν επέτρεψαν τον καθορισμό μέγιστων επιπέδων για διάφορες κατηγορίες ψαριών και προϊόντων αλιείας. Στο αμέσως προσεχές μέλλον πρόκειται να καθιερωθούν επίπεδα για τις διάφορες κατηγορίες.

[21] ΕΕ L 32, 6.12.2001, σ. 5.

Η οδηγία 2002/32/EΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 7ης Μαΐου 2002, σχετικά με τις ανεπιθύμητες ουσίες στις ζωοτροφές [22], όπως τροποποιήθηκε από την οδηγία 2003/57/EΚ της Επιτροπής της 17ης Ιουνίου 2003 [23], θεσπίζει μέγιστα επίπεδα για τις διοξίνες στις ζωοτροφές φυτικής προελεύσεως, τις ανόργανες ουσίες, τα συνδετικά μέσα, τα ζωικά λίπη και άλλα προϊόντα ζωικής προελεύσεως, το ιχθυέλαιο, τα ιχθυάλευρα και τις σύνθετες ζωοτροφές, συμπεριλαμβανομένων των ιχθυοτροφών.

[22] ΕΕ L140, 30.5.2002, σ. 10.

[23] ΕΕ L 151, 19.6.2003, σ. 38.

Από τοξικολογικής πλευράς, στα μέγιστα επίπεδα για τις διοξίνες πρέπει, επίσης, να συμπεριληφθούν τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB. Ωστόσο, δεδομένου ότι τα στοιχεία σχετικά με τη συχνότητα εμφάνισης παρόμοιων με τις διοξίνες PCB είναι περιορισμένα, επιδιώκεται μια ενεργός προσέγγιση, προκειμένου να συγκεντρωθούν τα εν λόγω στοιχεία και να δημιουργηθεί μια αξιόπιστη βάση δεδομένων που θα επιτρέψει την εξέταση των ορίων των διοξινών στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2004, ούτως ώστε να περιληφθούν οι παρόμοιες με τα PCB διοξίνες, βάσει της τοξικολογικής αξιολόγησης.

Επιπλέον, τα μέγιστα επίπεδα για τις διοξίνες και τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB πρόκειται να επανεξεταστούν έως τις 31 Δεκεμβρίου 2006 το αργότερο, με στόχο τον καθορισμό σημαντικά αυστηρότερων μέγιστων επιπέδων - στόχος που συνάδει με τη μείωση των εκπομπών διοξινών στο περιβάλλον.

3.1.2. Δεύτερη συνιστώσα: επίπεδα για την ανάληψη δράσης

Σε ολόκληρη την ΕΕ, η παρουσία διοξινών και PCB στις τροφές και στις ζωοτροφές πρέπει να παρακολουθείται επί μονίμου βάσεως. Όποτε σημειώνεται μια απροσδόκητη αύξηση των επιπέδων των εν λόγω ουσιών, πρέπει να προσδιορίζονται οι πηγές και/ή οι οδοί της μόλυνσης. Προκειμένου να προσδιοριστεί τι συνιστά ένα απροσδόκητα αυξηθέν επίπεδο, καθορίζονται επίπεδα για την ανάληψη δράσης, τα οποία θα ωθούν τις αρμόδιες αρχές και τους φορείς εκμετάλλευσης να προσδιορίζουν τις πηγές και τις οδούς μόλυνσης και να λαμβάνουν μέτρα εξάλειψής της. Επίπεδα δράσης για τα τρόφιμα, τις πρώτες ύλες ζωοτροφών και τις ζωοτροφές καθορίστηκαν από την Σύσταση 2002/201/EΚ της Επιτροπής της 4ης Μαρτίου 2002 για την μείωση της παρουσίας διοξινών, φουρανίων και πολυχλωριωμένων διφαινυλίων (PCB) στις ζωοτροφές και στα τρόφιμα [24].

[24] ΕΕ L 67, 9.3.2002, σ. 69.

Βάσει της Συστάσεως, τα κράτη μέλη διενεργούν, ανάλογα με την παραγωγή τους, την χρήση και την κατανάλωση πρώτων υλών για ζωοτροφές, ζωοτροφών και τροφίμων, έλεγχο με τυχαία δειγματοληψία, για την παρουσία διοξινών και παρόμοιων με τις διοξίνες PCB στις πρώτες ύλες για ζωοτροφές, στις ζωοτροφές και στα τρόφιμα, συμπεριλαμβανομένων των ψαριών και των προϊόντων αλιείας. Η παρακολούθηση αυτή πρέπει να διενεργείται - και τα αποτελέσματα να κοινοποιούνται σε εκθέσεις - σύμφωνα με τις ειδικές κατευθυντήριες γραμμές και τη συχνότητα που θεσπίζεται με σύσταση της Επιτροπής για την παρακολούθηση των φυσιολογικών επιπέδων των διοξινών και των παρόμοιων με τις διοξίνες PCB στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές.

Η Σύσταση 2002/201/EΚ ορίζει ότι τα κράτη μέλη διαβιβάζουν, μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου κάθε έτους, έκθεση για τα τρόφιμα και μέχρι την 1η Απριλίου κάθε έτους, έκθεση για τις ζωοτροφές, με αντικείμενο τα ευρήματά τους, τα αποτελέσματα των ερευνών τους και τα ληφθέντα μέτρα για τη μείωση ή την εξάλειψη της πηγής της μόλυνσης. Σε περίπτωση που οι πληροφορίες ενδιαφέρουν άμεσα τα άλλα κράτη μέλη, οι πληροφορίες πρέπει να διαβιβάζονται πάραυτα. Η πρώτη φορά που θα υποβληθεί η εν λόγω έκθεση θα αφορά τους ελέγχους που διενεργήθηκαν το έτος 2003.

3.1.3. Τρίτη συνιστώσα: επίπεδα-στόχοι

Τα επίπεδα-στόχοι είναι τα επιδιωκόμενα επίπεδα στα τρόφιμα και τις ζωοτροφές, βάσει των οποίων μπορεί ευλόγως να υποτεθεί ότι η διαιτητική έκθεση της μεγάλης πλειονότητας των πληθυσμών της Ευρώπης θα βρίσκεται εντός των ανεκτών εβδομαδιαίων ορίων πρόσληψης εις ό,τι αφορά τις διοξίνες και τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB. Οι εν λόγω τιμές-στόχοι θα έχουν καθοριστεί μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2004, αφού συνεκτιμηθούν ακριβέστερες πληροφορίες σχετικές με τον αντίκτυπο των περιβαλλοντικών μέτρων στη μείωση της παρουσίας διοξινών και παρομοίων με τις διοξίνες PCB σε διάφορα τρόφιμα και ζωοτροφές, συμπεριλαμβανομένων των ψαριών και των προϊόντων αλιείας. Τα επίπεδα-στόχοι θα αποτελέσουν τον μοχλό της λήψης των μέτρων που απαιτούνται για την περαιτέρω μείωση των εκπομπών στο περιβάλλον.

3.2. Ειδικά ζητήματα

3.2.1. Βήματα προόδου εις ό,τι αφορά τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB

Μολονότι αναγνωρίζεται ότι, από τοξικολογικής πλευράς, πρέπει να ισχύσουν επίπεδα για τις διοξίνες, τα φουράνια και τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB, προς το παρόν έχουν καθοριστεί μέγιστα επίπεδα μόνο για τις διοξίνες και τα φουράνια. Τα μέγιστα αυτά επίπεδα καθορίζονται, εις ό,τι αφορά τα τρόφιμα, στο Τμήμα 5 του παραρτήματος Ι του κανονισμού (EΚ) 466/2001 της Επιτροπής και, εις ό,τι αφορά τις ζωοτροφές, στο παράρτημα Ι της οδηγίας 2002/32. Η Επιτροπή έχει δεσμευθεί να τα επανεξετάσει, για πρώτη φορά και το αργότερο μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2004, ιδίως προκειμένου να συμπεριληφθούν τα παρόμοια προς τις διοξίνες PCB. Προς τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή συγκεντρώνει δεδομένα από τα κράτη μέλη βάσει των κατευθυντηρίων γραμμών που ορίζονται σε σύσταση της Επιτροπής σχετική με την παρακολούθηση των «φυσιολογικών» επιπέδων των διοξινών και των παρόμοιων με τις διοξίνες PCB στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές. Επίσης, πρόσφατα δεδομένα έχουν διαβιβαστεί στην Επιτροπή από κράτη μέλη, προερχόμενα από εθνικές μελέτες και στοχοθετημένη παρακολούθηση - πέραν της συνιστώμενης στρατηγικής παρακολούθησης. Τα συγκεντρωθέντα δεδομένα θα επιτρέψουν στην Επιτροπή να δρομολογήσει συζητήσεις με τις αρμόδιες αρχές των κρατών μελών για τα ρεαλιστικά μέγιστα επίπεδα των διοξινών, των φουρανίων και των παρόμοιων με τις διοξίνες PCB, πριν από τα τέλη του 2004.

3.2.2. Μέγιστα όρια για τα αυγά από κόττες ελεύθερης βοσκής και για τα αυγά περιορισμένης βοσκής

Δεδομένου ότι υπήρξαν περιπτώσεις παρουσίας υψηλών επιπέδων διοξινών σε αυγά από κόττες ελεύθερης βοσκής, θεωρήθηκε σκόπιμο, μετά τη θέσπιση των μέγιστων επιπέδων, να θεσπιστεί μεταβατική περίοδος για τα αυγά από κόττες ελεύθερης βοσκής και για τα αυγά περιορισμένης βοσκής, πριν από την θέση σε ισχύ των μέγιστων επιπέδων. Οι νομοθετικές διατάξεις ορίζουν ότι τα αυγά από κόττες ελεύθερης βοσκής και τα αυγά περιορισμένης βοσκής πρέπει να είναι σύμμορφα με τα από 1ης Ιανουαρίου 2005 ισχύοντα μέγιστα επίπεδα.

3.2.3. Παρέκκλιση για τα ψάρια της περιοχής της Βαλτικής Θάλασσας που πωλούνται στη Φινλανδία και στη Σουηδία

Κατά παρέκκλισιν, αναγνωρίζεται στη Σουηδία και στη Φινλανδία μεταβατική περίοδος μέχρι τις 31 Δεκεμβρίου 2006, κατά την οποία θα δύνανται να προβαίνουν στην εμπορία ψαριών από την περιοχή της Βαλτικής, τα οποία προορίζονται για κατανάλωση στην επικράτειά τους, και τα οποία έχουν επίπεδα διοξινών υψηλότερα από τα οριζόμενα στις νομοθετικές διατάξεις. Ως αντάλλαγμα, η Φινλανδία και η Σουηδία οφείλουν να αναλάβουν την εντατική παρακολούθηση των επιπέδων διοξινών και PCB στα ψάρια που προέρχονται από τη Βαλτική. Η εντατική αυτή παρακολούθηση περιλαμβάνει την διεξοδική ενημέρωση για παράγοντες όπως η ηλικία των ψαριών στα επίπεδα διοξινών και η κατανομή των διοξινών στα διάφορα μέρη του ψαριού. Η Συνθήκη Προσχώρησης, η οποία συνήφθη στην Κοπεγχάγη, τον Δεκέμβριο 2002, προβλέπει για την Εσθονία τη δυνατότητα παρέκκλισης για τα ψάρια που προέρχονται από τη Βαλτική, υπό τους ίδιους όρους που ίσχυσαν για τη Φινλανδία και τη Σουηδία.

3.2.4. Στόχος για τον περιορισμό της έκθεσης του ανθρώπου

Βάσει των κείμενων νομοθετικών διατάξεων, τα μέγιστα επίπεδα πρέπει να επανεξετάζονται εντός καθορισμένης περιόδου, με στόχο τον περιορισμό τους. Μέχρι το 2006 πρέπει να έχει επιτευχθεί συνολική μείωση της έκθεσης του ανθρώπου στις διοξίνες κατά 25% τουλάχιστον. Προς τον σκοπό αυτό, η Επιτροπή συνεχίζει τη συνεργασία της με τα κράτη μέλη για την συλλογή δεδομένων, ούτως ώστε να καταστεί δυνατός ο υπολογισμός της μέσω της δίαιτας έκθεσης του ανθρώπου στις διοξίνες, τα φουράνια και τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB.

3.2.5. Πρόοδος εις ό,τι αφορά τα όχι παρόμοια με τις διοξίνες PCB

Στις αρχές του 2002, η Επιτροπή ζήτησε από την Επιστημονική Επιτροπή Τροφίμων να γνωμοδοτήσει σχετικά με τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι καταναλωτές από την - μέσω της διαίτης - έκθεσής τους σε όχι παρόμοια με τις διοξίνες PCB. Λόγω του περίπλοκου χαρακτήρα του ζητήματος, η Επιτροπή, η ΠΟΥ και ο Οργανισμός Περιβαλλοντικής Προστασίας των ΗΠΑ, συμφώνησαν να συντονίσουν τις προσπάθειές τους ώστε να αποφευχθεί η αλληλεπικάλυψή τους, για τη διενέργεια εκτιμήσεων επικινδυνότητας σχετικών με τα όχι παρόμοια με τις διοξίνες PCB. Αφότου ενεργοποιήθηκε η Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (European Food Safety Authority - EFSA), τον Μάιο του 2003, είναι υπεύθυνη για την εν προκειμένω επιστημονική γνωμοδότηση, μέσω της οικείας επιτροπής εμπειρογνωμόνων για τις προσμίξεις. Η Επιτροπή ανανέωσε, τον Νοέμβριο του 2003, το αίτημά της για επιστημονική γνωμοδότηση σχετικά με τα όχι παρόμοια με τις διοξίνες PCB, ιδίως προκειμένου να ενταχθεί στη γνωμοδότηση η εκτίμηση των δυνητικών κινδύνων που συνεπάγεται για την υγεία των ζώων και του κοινού η παρουσία όχι παρόμοιων με τις διοξίνες PCB στις ζωοτροφές. Επίσης, η επιτροπή συνέστησε ειδική ομάδα εργασίας για την αξιολόγηση των όχι παρόμοιων με τις διοξίνες PCB, η οποία θα εργάζεται εκ παραλλήλου, πλην όμως σε συνεργασία, με τη διεθνή ομάδα εργασίας. Η επιστημονική γνώμη αναμένεται να έχει εκδοθεί μέχρι τα τέλη του 2004.

Εν τω μεταξύ, η Επιτροπή εξέτασε με τα κράτη μέλη την ανάγκη καθορισμού προσωρινών μέγιστων ορίων για τα όχι παρόμοια με τις διοξίνες PCB, μέχρις ότου ολοκληρωθεί η εκτίμηση της επικινδυνότητας. Τα κράτη μέλη ήταν της γνώμης ότι ο καθορισμός μέγιστων ορίων χωρίς την ταυτόχρονη διενέργεια εκτίμησης της επικινδυνότητας θα ήταν πρόωρος, με αποτέλεσμα τη συμφωνία για επανάληψη των συζητήσεων αφ' ής στιγμής κοινοποιηθεί η εκτίμηση της επικινδυνότητας εκ μέρους της EFSA.

4. Σύνοψη

Στη πρώτη διετία της δεκαετούς κοινοτικής στρατηγικής για τον περιορισμό της παρουσίας διοξινών, φουρανίων και PCB στο περιβάλλον, στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές, υλοποιήθηκαν ορισμένες δραστηριότητες εφαρμογής, με προτεραιότητα σε όσες είχαν υπογραμμιστεί στα Συμπεράσματα του Συμβουλίου.

Ειδικότερα, μεταξύ των δραστηριοτήτων περιλαμβάνονταν έργα που αποβλέπουν στη βελτίωση των γνώσεων σχετικά με την τρέχουσα κατάσταση στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες με παράλληλο στόχο την ενίσχυση της δυναμικότητας στις εν λόγω χώρες με τη σύσταση, λόγου χάριν, δικτύων και την εκπαίδευση εμπειρογνωμόνων. Από τα έργα αυτά διαπιστώθηκε ότι οι μικρές αλλά πολυάριθμες διάχυτες πηγές, ιδίως στον τομέα της κατοικίας, παρουσιάζουν σημαντικά μεγαλύτερη δυναμικότητα εκπομπών διοξινών απ' ό,τι στην ΕΕ. Αυτό οφείλεται στη διαδεδομένη χρήση στερεών καυσίμων και, ενδεχομένως, στην συναποτέφρωση και στην υπαίθρια καύση αποβλήτων. Πιθανότατα, οι εν λόγω δραστηριότητες θα αναγνωριστούν στο μέλλον ως δεσπόζουσες πηγές διοξινών στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες.

Στα συμπεράσματά του, το Συμβούλιο υπογραμμίζει τη συμφωνία της Σύμβασης της Στοκχόλμης και του Πρωτοκόλλου του UNECE σχετικά με τους ΑΟΡ. Οι συμφωνίες αυτές υπεγράφησαν από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα, πλην όμως δεν έχουν ακόμη επικυρωθεί. Αποβλέπουν στην εξάλειψη ορισμένων ΑΟΡ, μεταξύ άλλων των διοξινών, των φουρανίων και PCB. Προκειμένου να καταστεί δυνατή η επικύρωση, η Επιτροπή πρότεινε την έκδοση κανονισμού σχετικού με τους ανθεκτικούς οργανικούς ρύπους, σχετικού με την εκπλήρωση των υποχρεώσεων που θεσπίζονται από τα δύο διεθνή έγγραφα.

Με μακροπρόθεσμο στόχο την ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης προσέγγισης εις ό,τι αφορά την παρακολούθηση του περιβάλλοντος, των τροφίμων και της υγείας του ανθρώπου, θα δρομολογηθεί πρότυπο εγχείρημα (έργο) για την ολοκληρωμένη παρακολούθηση, από πλευράς περιβάλλοντος και υγείας, των διοξινών και PCB στην περιοχή της Βαλτικής. Συνεστήθη ομάδα εργασίας που θα αξιολογήσει την τρέχουσα κατάσταση, εις ό,τι αφορά την παρακολούθηση, και θα προβεί σε συστάσεις.

Μεταξύ των άλλων δραστηριοτήτων εφαρμογής, περιλαμβάνεται η συνέχιση των εργασιών για τα έγγραφα αναφοράς τα σχετικά με τις βέλτιστες διαθέσιμες τεχνικές καθώς και η έρευνα όσον αφορά, π.χ., την εκτίμηση της επικινδυνότητας των διοξινών και τις διοξίνες στα απόβλητα.

Εις ό,τι αφορά τα τρόφιμα και τις ζωοτροφές, η Επιτροπή έχει ήδη αναλάβει σειρά πρωτοβουλιών, όπως, λόγου χάριν, την θέσπιση μέγιστων επιπέδων και επιπέδων για την ανάληψη δράσεως εις ό,τι αφορά τις διοξίνες και τα φουράνια στις ζωοτροφές και τα τρόφιμα, και την θέσπιση προγραμμάτων παρακολούθησης των τροφίμων και ζωοτροφών. Πριν τα τέλη του 2004, τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB πρόκειται να συμπεριληφθούν και να καθοριστούν επίπεδα-στόχοι. Μέχρι τα τέλη του 2006, πρόκειται να μειωθούν σημαντικά τα μέγιστα επίπεδα για τις διοξίνες, τα φουράνια και τα παρόμοια προς τις διοξίνες PCB. Μέχρι τα τέλη του 2004 αναμένεται να δημοσιοποιηθεί εκτίμηση της επικινδυνότητας των όχι παρόμοιων με τις διοξίνες PCB, όπου θα αντιμετωπίζεται το ζήτημα των ενδεχόμενων κινδύνων που συνεπάγεται η παρουσία των εν λόγω ουσιών στις ζωοτροφές και στα τρόφιμα, για την υγεία των ζώων και του κοινού. Βάσει της εκτίμησης αυτής, η Επιτροπή θα εξετάσει τη σκοπιμότητα της λήψεως μέτρων για τον περιορισμό της παρουσίας όχι παρόμοιων με τις διοξίνες PCB στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές.

Τον Δεκέμβριο του 2003 οργανώθηκε συνάντηση πρακτικής εργασίας (workshop) για την αξιολόγηση των επιστημονικών πληροφοριών που περιλαμβάνονται στον κατάλογο για τις ταχείες μεθόδους μαζικού ελέγχου (screening) των διοξινών και συναφών ενώσεων, καθώς και για τον εντοπισμό των ερευνητικών αναγκών.

5. Επόμενα βήματα

Το έτος 2004 θα είναι αφιερωμένο στην εξακολούθηση των τρεχόντων έργων στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες. Η τελική έκθεση για το έργο "Περιβαλλοντικά επίπεδα και έκθεση του ανθρώπου στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες" αναμένεται για τον Φεβρουάριο του 2004, ενώ η τελική έκθεση για το έργο «Εκπομπές διοξινών στις υπό προσχώρησιν και στις υποψήφιες χώρες» αναμένεται για τα τέλη του τρέχοντος έτους. Η έρευνα στη συμμετοχή της καύσης στερεών καυσίμων στις εκπομπές διοξινών δρομολογήθηκε στα τέλη του 2003 και θα συνεχιστεί το 2004.

Για το 2004 προγραμματίζεται συνάντηση πρακτικής εργασίας (workshop) στο πλαίσιο της προετοιμασίας εκστρατείας ευαισθητοποίησης σχετικής με τις κακές πρακτικές, όπως είναι η υπαίθρια καύση αποβλήτων και η χρήση των αποβλήτων ως υλικού καύσεως. Θα κληθούν να συμμετάσχουν οι αρμόδιες αρχές των υπό προσχώρησιν και των υποψήφιων χωρών καθώς και των νυν κρατών μελών.

Για την κάλυψη των εναπομενόντων κενών, αξιολογούνται νέες προτάσεις έργων, ιδίως δε το τρίτο στάδιο έργου σχετικού με την έκθεση του ανθρώπου στις διοξίνες στα ανακυκλωμένα απόβλητα, καθώς και πρόγραμμα για την μακροπρόθεσμη παρακολούθηση, με τη χρήση επιλεγμένων δεικτών που επεξεργάστηκε το ΚΚΕρ.

Η τεχνική ομάδα εργασίας για την ολοκληρωμένη παρακολούθηση - από πλευράς περιβάλλοντος και υγείας - των διοξινών και PCB στην περιοχή της Βαλτικής, θα καταθέσει τα τελικά αποτελέσματα των εργασιών της μέχρι τα τέλη του Μαρτίου 2004, υπό μορφήν επιλογών δράσεως και συστάσεων για το Σχέδιο Δράσεως 2004-2010 σχετικά με το Περιβάλλον και την Υγεία της Επιτροπής.

Εις ό,τι αφορά τον τομέα της παραγωγής και επεξεργασίας μετάλλων, ο οποίος χαρακτηρίστηκε ως σημαντική πηγή εκπομπών διοξινών, καταρτίζεται έργο για τη συγκέντρωση πληροφοριών βάσεως, για ενδεχόμενη πρόταση της Επιτροπής σχετική με τον καθορισμό των απαιτήσεων της ΕΕ εις ό,τι αφορά την παρακολούθηση των εκπομπών.

Ανάλογα με την ανάδυση νέων δεδομένων σχετικών με την έκταση της ρύπανσης του υδάτινου περιβάλλοντος και με τις τρέχουσες πηγές ρύπανσης, η Επιτροπή ενδέχεται να προτείνει την υπαγωγή των διοξινών και των PCB (προκειμένου να παρακολουθούνται στενότερα), στον κατάλογο των ουσιών προτεραιότητας υπό την οδηγία-πλαίσιο για τα ύδατα, εφόσον αναγνωριστεί η σημασία της αντιμετώπισης του ζητήματος σε επίπεδο ΕΕ.

Το 2004 θα επανεξεταστούν τα τρέχοντα μέγιστα επίπεδα και τα επίπεδα δράσεως για τις διοξίνες και τα φουράνια στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές, ούτως ώστε να συμπεριληφθούν τα παρόμοια με τις διοξίνες PCB. Διενεργείται εκτίμηση της επικινδυνότητας, εις ό,τι αφορά την υγεία των ζώων και του κοινού, της παρουσίας όχι παρόμοιων με τις διοξίνες PCB στα τρόφιμα και στις ζωοτροφές, και η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2004. Υπό το φως της εν λόγω εκτίμησης, θα εξεταστούν τα ενδεχόμενα μέτρα περιορισμού της παρουσίας όχι παρόμοιων με τις διοξίνες PCB.