ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ - Αλυσίδες Γεωργικών Βασικών Προϊόντων, Εξάρτηση και Φτώχια - Πρόταση για σχέδιο δράσεως της ΕΕ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Λόγοι για τους οποίους είναι αναγκαίο το σχέδιο δράσεως της ΕΕ για τα γεωργικά βασικά προϊόντα

2. Ένταξη της αλυσίδας βασικών προϊόντων και της εξάρτησης στις προτεραιότητες

2.1. Πολιτική απάντηση: ανάπτυξη στρατηγικών για τα βασικά προϊόντα, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο

2.2. Προτεινόμενες ενέργειες της ΕΕ

2.2.1. Στήριξη της ανάπτυξης στρατηγικών για τα βασικά προϊόντα στις ΑΧΕΒΠ

2.2.2. Στήριξη της μεταρρύθμισης των Διεθνών Οργανισμών Βασικών Προϊόντων και των στρατηγικών τους

3. Αντιμετώπιση της μακροπρόθεσμης πτώσεως των τιμών

3.1. Πολιτική απάντηση: Αύξηση της ανταγωνιστικότητας των βασικών προϊόντων και ενίσχυση της οικονομίας

3.1.1. Βελτίωση της ικανότητας και των υπηρεσιών στήριξης σε επίπεδο παραγωγών

3.1.2. Εξασφάλιση της απαραίτητης υποδομής για τους τομείς παραγωγής βασικών προϊόντων

3.1.3. Υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων πολιτικής σε μακροοικονομικό επίπεδο

3.1.4. Ανάπτυξη και αξιοποίηση της περιφερειακής ολοκλήρωσης

3.2. Προτεινόμενες πράξεις της ΕΕ

3.2.1. Στήριξη της υλοποίησης των στρατηγικών για την αλυσίδα βασικών προϊόντων

3.2.2. Ανάπτυξη περιφερειακών υπηρεσιών στήριξης

3.2.3. Στήριξη των Οικονομικών Συμφωνιών Εταιρικής Σχέσεως με τις χώρες ΑΚΕ

4. Διαχείριση των κινδύνων σχετικά με τα βασικά προϊόντα και πρόσβαση στην χρηματοδότηση

4.1. Χάραξη πολιτικής: δημιουργία θεσμών και μέσων

4.2. Προτεινόμενες ενέργειες της ΕΕ

4.2.1. Διευκόλυνση της πρόσβασης του παραγωγού στην ασφάλεια κατά των κινδύνων που σχετίζονται με τα βασικά προϊόντα και χρηματοδότηση των συναλλαγών.

4.2.2. Δημιουργία μέσων διαχείρισης των κρίσεων σε μακροοικονομικό επίπεδο.

4.2.3. Βελτίωση της πρόσβασης στο αντισταθμιστικό μέσο Flex της ΕΕ

5. Διαφοροποίηση σε σχέση με τα παραδοσιακά βασικά προϊόντα

5.1. Πολιτική απάντηση: αύξηση της κυβερνητικής ικανότητας στήριξης της διαφοροποίησης

5.2. Προτεινόμενη δράση της ΕΕ

5.2.1. Προσανατολισμός των κυβερνητικών επιλογών

5.2.2. Στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης

5.2.3. Αύξηση της στήριξης του ιδιωτικού τομέα

6. Επιτυχημένη ενσωμάτωση στο διεθνές εμπορικό σύστημα

6.1. Πολιτική απάντηση: μεγιστοποίηση των ευκαιριών για τις ΑΧΕΒΠ στο πολυμερές εμπορικό σύστημα

6.2. Προτεινόμενες ενέργειες της ΕΕ

6.2.1. Εξασφάλιση φιλικής προς την ανάπτυξη έκβασης του προγράμματος δράσεως της Ντόχα

6.2.2. Παρακολούθηση της εξωτερικής επίπτωσης των γεωργικών πολιτικών

6.2.3. Βελτιστοποίηση της πρόσβασης των ΑΧΕΒΠ στην αγορά της ΕΕ

6.2.4. Στήριξη των προσπαθειών των ΑΧΕΒΠ για την αξιοποίηση της πρόσβασης στην αγορά

7. Ενίσχυση των Βιώσιμων Πρακτικών και Επενδύσεων Επιχειρήσεων στις ΑΧΕΒΠ

7.1. Πολιτική απάντηση: Προώθηση της υπευθυνότητας των εταιρειών για αειφόρο παραγωγή βασικών προϊόντων

7.2. Προτεινόμενες ενέργειες της ΕΕ

7.2.1. Η προώθηση της κοινωνικής ευθύνης των εταιριών σε διεθνές επίπεδο

7.2.2. Παροχή της δυνατότητας στις ΑΧΕΒΠ να επωφεληθούν από την ΕΚΕ

7.2.3. Προώθηση του ανταγωνισμού

8. Τα επόμενα βήματα

1. Λογοι για τους οποιουσ είναι αναγκαιο το σχεδιο δρασεωσ της εε για τα γεωργικα βασικα προϊοντα

Η εξάρτηση από τα βασικά προϊόντα είναι θέμα που επανέρχεται στο διεθνές προσκήνιο. Οι πρόσφατες εντυπωσιακές πτώσεις των τιμών ώθησαν την διεθνή κοινότητα να εξετάσει προσεκτικά το θέμα και να αναλάβει μια σειρά γενικών υποχρεώσεων για τη λήψη μέτρων [1]. Πολύ πρόσφατα, ορισμένες Αναπτυσσόμενες Χώρες με Εξάρτηση από τα Βασικά Προϊόντα (ΑΧΕΒΠ) [2] επέστησαν την προσοχή του ΠΟΕ στην κατάσταση στην οποία βρίσκονται, ζητώντας να αποτελέσουν αντικείμενο ιδιαίτερης προσοχής [3].

[1] Π.χ. η τρίτη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τις Λιγότερο Ανεπτυγμένες Χώρες στις Βρυξέλλες το 2001, η Δήλωση της Ντόχα του Νοεμβρίου 2001. Η Διάσκεψη για την Χρηματοδότηση της Ανάπτυξης στο Μοντερέϊ το 2002. η Παγκόσμια Διάσκεψη Κορυφής για την αειφόρο ανάπτυξη στο Γιοχάνεσμπουργκ το 2002. Η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών το 2002

[2] «ΑΧΕΒΠ» χρησιμοποιείται για λόγους ευκολίας σε ολόκληρο το παρόν έγγραφο. Αναφέρεται σε ομάδα χωρών που εξαρτώνται ιδιαίτερα από τις εξελίξεις των διεθνών αγορών βασικών προϊόντων και συνεπώς αντιμετωπίζουν ορισμένες κοινές αναπτυξιακές προκλήσεις. Δεν πρέπει να θεωρηθεί ότι υπάρχει, ή θα έπρεπε να υπάρχει, ειδικός ορισμός για τις εν λόγω χώρες.

[3] Ανακοίνωση της Κένυας, της Ουγκάντα και της Τανζανίας (WTO WT/COMTD/W/113 της 19ης Μαΐου 2003). και «Τομεακή Πρωτοβουλία για το βαμβάκι» που υπέβαλαν στον ΠΟΕ το Τσάντ, το Μαλί, το Μπενίν και η Μπουρκίνα Φάσο, WT/MIN (03)/W/2 σε σχέση με WT/GC/W/516TN/AG/GEN/4

Τα γεωργικά βασικά προϊόντα που αποτελούν αντικείμενο διεθνούς εμπορίου είναι ζωτικής σημασίας για την απασχόληση και το εισόδημα εκατομμυρίων ατόμων στις αναπτυσσόμενες χώρες, και αποτελούν σημαντική πηγή εισοδήματος και συναλλάγματος για πολλά αναπτυσσόμενα κράτη. Για πολλές υποπεριφέρειες αναπτυσσομένων χωρών τα βασικά προϊόντα αποτελούν επίσης την κινητήρια δύναμη για την οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο οι παραγωγοί των εν λόγω προϊόντων ζουν υπό απρόβλεπτες συνθήκες , διότι οι τιμές μεγάλου φάσματος βασικών προϊόντων είναι πολύ ασταθείς και επιπλέον παρουσιάζουν μακροπρόθεσμη καθοδική τάση. Στο διάστημα μεταξύ 1970 και 2000, οι τιμές ορισμένων εξαγωγών βασικών γεωργικών προϊόντων των αναπτυξιακών χωρών, όπως η ζάχαρη, το βαμβάκι, το κακάο και ο καφές,μειώθηκαν από 30 έως 60 τοις εκατό (σε σταθερή τιμή δολαρίου).

Οι μειούμενες και ασταθείς τιμές οδηγούν άμεσα σε χαμηλότερα επίπεδα ανθρώπινης ανάπτυξης επηρεάζοντας αρνητικά τα εισοδήματα των γεωργικών εκμεταλλεύσεων, τις αμοιβές των απασχολούμενων στον γεωργικό τομέα, την ανάπτυξη και την υγεία του αγροτικού πληθυσμού. Υποσκάπτουν ιδιαίτερα τις προσπάθειες μείωσης της φτώχιας στις αναπτυσσόμενες χώρες με εξάρτηση από τα βασικά προϊόντα (ΑΧΕΒΠ), όπου ένα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού και της οικονομίας εξαρτώνται από τα εν λόγω προϊόντα. Στις χώρες αυτές, ο τρόπος διαμόρφωσης των τιμών οδηγεί επίσης σε έλλειψη μακροοικονομικής ισορροπίας: μείωση των κερδών από τις εξαγωγές, της ικανότητας εξυπηρέτησης του χρέους, των εισαγωγών, των διαθέσιμων πιστώσεων, των κρατικών εσόδων και της εξασφάλισης βασικών υπηρεσιών όπως η υγεία και η εκπαίδευση.

Σε περίπου 50 χώρες, τρεις ή λιγότερες εξαγωγές βασικών προϊόντων αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων από τις εξαγωγές. Οι εν λόγω χώρες βρίσκονται κυρίως στην Αφρική νοτίως της Σαχάρας, αλλά και στην Καραϊβική και την Κεντρική Αμερική (βλ. παράρτημα). Πολλές από αυτές είναι ΛΑΧ, ηπειρωτικά ή μικρά νησιωτικά κράτη. Πολλές ΑΧΕΒΠ βρίσκονται σε αδιέξοδο λόγω της μείωσης του εισοδήματος και των επενδύσεων, της στασιμότητας του ανταγωνισμού, της διαρκούς φτώχιας και εξάρτησης. Οι τομείς βασικών προϊόντων δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στον ολοένα αυξανόμενο σκληρό διεθνή ανταγωνισμό και στις μεταβολές των συνθηκών στη διεθνή αγορά, αλλά οι χώρες αυτές έχουν λίγες δυνατότητες αντιμετώπισης της κατάστασης.

Κατά την άποψη της Επιτροπής, οι παραδοσιακοί τομείς βασικών προϊόντων εξακολουθούν να αποτελούν βασική πηγή απασχόλησης, εισοδήματος, κερδών από τις εξαγωγές και μείωσης της φτώχιας στις ΑΧΕΒΠ. Εν τούτοις είναι απαραίτητο να ληφθούν μέτρα για τη στήριξή τους. Εάν δεν αναληφθεί δράση, αυτοί οι τομείς μπορεί να εκλείψουν σε πολλές χώρες, πράγμα που θα έχει σημαντικές κοινωνικοοικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις.

Η παρούσα ανακοίνωση προέρχεται άμεσα από ένα έγγραφο εργασίας του προσωπικού της ΕΚ για το εμπόριο βασικών προϊόντων, την εξάρτηση και τη φτώχια (SEC (2003) 908). Το εν λόγω έγγραφο διερευνούσε τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι αναπτυσσόμενες χώρες που εξαρτώνται από τα γεωργικά προϊόντα, καθώς και τις πιθανές στρατηγικές σε αυτές τις χώρες. Το παρόν έγγραφο προτείνει σχέδιο δράσεως της ΕΕ για τη στήριξη των εν λόγω ΑΧΕΒΠ και των παραγωγών τους. Οι γενικοί στόχοι των προτεινόμενων ενεργειών είναι:

* η βελτίωση των εισοδημάτων των παραγωγών παραδοσιακών ή άλλων βασικών προϊόντων. και

* η μείωση του ευάλωτου χαρακτήρα των εισοδημάτων, τόσο σε επίπεδο παραγωγών όσο και σε μακροοικονομικό επίπεδο

Το έγγραφο εστιάζεται στα γεωργικά (και όχι ορυκτά) βασικά προϊόντα που αποτελούν αντικείμενο συναλλαγών και εμπορίας σε διεθνές επίπεδο. Αυτό συμβαίνει κυρίως επειδή τα γεωργικά βασικά προϊόντα συνδέονται πιο άμεσα με τη φτώχια απ' ό,τι τα ορυκτά προϊόντα λόγω της πολύ μεγάλης συμμετοχής κατόχων μικρών γεωργικών εκμεταλλεύσεων και καλλιεργητών στην παραγωγή. Η ξυλεία δεν καλύπτεται από το παρόν έγγραφο, δεδομένου ότι η Επιτροπή έχει ήδη συγκεκριμένη στρατηγική, κονδύλιο του προϋπολογισμού και σημαντικά, ήδη εφαρμοζόμενα, προγράμματα για τον εν λόγω τομέα, και επιπλέον εφαρμόζει σχέδιο δράσεως για την καταπολέμηση της παράνομης υλοτομίας [4].

[4] Βλ. COM(2003)251 για σχέδιο δράσεως της ΕΕ για την επιβολή της δασικής νομοθεσίας, τη διακυβέρνηση και το εμπόριο (FLEGT), της 21ης Μαΐου 2003.

Η παρούσα ανακοίνωση συμπληρώνει άλλες πρόσφατες ανακοινώσεις, και ιδίως την COM 2002) 429 «Καταπολεμώντας τη φτώχια της υπαίθρου» και COM (2002) 513 «Εμπόριο και αειφόρος ανάπτυξη-Για να μπορέσουν οι αναπτυσσόμενες χώρες να επωφεληθούν από τις εμπορικές συναλλαγές» και ανακοίνωση της 26ης Νοεμβρίου 2003 «Ανακίνηση των διαπραγματεύσεων για το αναπτυξιακού πρόγραμμα της Ντόχα- μια προοπτική της ΕΕ». Συμπληρώνεται με την «πρόταση για εταιρική σχέση ΕΕ-Αφρικής με σκοπό τη στήριξη της ανάπτυξης του τομέα βαμβακοπαραγωγής» της Επιτροπής, που υποβάλλεται ταυτόχρονα και αντιπροσωπεύει την εφαρμογή των πολιτικών και μέτρων που περιγράφονται στην παρούσα ανακοίνωση ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες που εξαρτώνται από το βαμβάκι.

Το έγγραφο προτείνει προτεραιότητες πολιτικής και την αντιμετώπιση έξι βασικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι ΑΧΕΒΠ: αντιμετώπιση της εξάρτησης από τα βασικά προϊόντα ως προτεραιότητα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. αντιμετώπιση της πτώσεως των τιμών. διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με τα βασικά προϊόντα και εξασφάλιση χρηματοδότησης. διαφοροποίηση της παραγωγής σε σχέση με τα παραδοσιακά βασικά προϊόντα. επιτυχής ενσωμάτωση στο διεθνές εμπορικό σύστημα. και ενίσχυση των βιώσιμων πρακτικών και επενδύσεων εταιρειών στις ΑΧΕΒΠ.

Για την επιτυχία του παρόντος σχεδίου δράσεως είναι απαραίτητο να συμφωνηθεί κοινή προσέγγιση στο πλαίσιο της ΕΕ, έτσι ώστε να υπάρξει αλληλοστήριξη των προσπαθειών της Κοινότητας και των κρατών μελών. Θα πρέπει να υπάρξει ευρεία στήριξη στο πλαίσιο της ΕΕ για να επιτευχθεί πρόοδος στους τομείς που καλύπτονται από το παρόν έγγραφο, συμπεριλαμβανομένων των τομέων όπου τα κράτη μέλη ενεργούν ανεξάρτητα ως χορηγοί διμερούς βοήθειας ή στο πλαίσιο διεθνών οργανισμών, όπως είναι η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ και ο ΟΗΕ. το ίδιο ισχύει στην περίπτωση που η Επιτροπή ενεργεί εξ ονόματος των κρατών μελών στον εμπορικό τομέα και σε άλλους τομείς. Η Επιτροπή προσβλέπει σε δημιουργικό διάλογο με τα κράτη μέλη για να διευκρινιστούν οι προτεραιότητες και οι ρόλοι, με σκοπό την εξασφάλιση ταχείας και αποτελεσματικής εκτέλεσης του παρόντος σχεδίου δράσεως. Ο σχετικός πίνακας του παραρτήματος παρέχει βάση για συζήτηση.

This Communication complements other recent Communications, in particular Com (2002) 429 "Fighting Rural Poverty" and Com 2002 (513) "Trade and Development - Assisting Developing Countries to Benefit from Trade" and the Communication of 26th November 2003 "Reviving the DDA Negotiations - an EU perspective".

Each of the following chapters defines a challenge, outlines a policy response and proposes EU actions at country, regional, international and EU level. [To be decided: The Annex provides a specific application of the approaches of this paper for the cotton sector in West and Central Africa.]

2. Ένταξη της αλυσιδασ βασικων προϊόντων και της εξαρτησησ στις προτεραιοτητεσ

Η εγκατάλειψη των διεθνών πολιτικών παρέμβασης στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς βασικών προϊόντων στη δεκαετία του 1990 στις αναπτυσσόμενες χώρες είχε ως αποτέλεσμα να βρεθούν οι τομείς των βασικών προϊόντων, και ιδίως οι παραγωγοί μικρής κλίμακας, εντελώς μόνοι στον αγώνα για την κάλυψη της ζήτησης της αγοράς. Παρόλη τη σημασία των τομέων των βασικών προϊόντων για τη μείωση της φτώχιας και των δυσκολιών που αντιμετωπίζονται, οι εθνικές αναπτυξιακές στρατηγικές έχουν, σε μεγάλο βαθμό, παραμελήσει αυτά τα θέματα. Σε διεθνές επίπεδο, οι Διεθνείς Οργανισμοί για τα Βασικά Προϊόντα (ΔΟΒΠ) αναλαμβάνουν την υποχρέωση να επανακαθορίσουν τους στόχους τους στο νέο πλαίσιο.

2.1. Πολιτική απάντηση: ανάπτυξη στρατηγικών για τα βασικά προϊόντα, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο

Εθνικό επίπεδο: Κατά τη γνώμη της Επιτροπής οι κυβερνήσεις των ΑΧΕΒΠ πρέπει να αναπτύξουν στρατηγικές για την αντιμετώπιση της παρακμής στον τομέα παραγωγής βασικών προϊόντων και των μεταβολών στις διεθνείς αγορές των εν λόγω προϊόντων. Στο πλαίσιο των προσπαθειών για τη μείωση της φτώχιας, οι εν λόγω στρατηγικές θα μπορούσαν να ενσωματωθούν σε εθνικές αναπτυξιακές στρατηγικές, όπως είναι οι Στρατηγικές για τη Μείωση της Φτώχιας. Για να αντιμετωπισθούν συγχρόνως όλα τα προβλήματα, μπορεί να αποβεί απαραίτητο να συμπεριληφθούν οι προτεραιότητες όσον αφορά την αλυσίδα βασικών προϊόντων σε τομεακές στρατηγικές (π.χ. γεωργία, μεταφορές) ή σε πολυτομεακές στρατηγικές (π.χ. αγροτική ανάπτυξη). Αυτό θα επιτρέψει στην κυβέρνηση να συμφιλιώσει σημαντικούς τομείς όπως: η στήριξη της παραγωγής βασικών ειδών διατροφής και η στήριξη της παραγωγής προϊόντων που δημιουργούν εισόδημα. η υπάρχουσα και οι εναλλακτικές παραγωγές. ο όγκος των επενδύσεων σε παραδοσιακούς τομείς παραγωγής βασικών προϊόντων με σχετικά υψηλότερο δυναμικό ανάπτυξης και απασχόλησης σε σχέση με περιοχές με λιγότερους πόρους ή που είναι απομακρυσμένες.

Η στρατηγική θα πρέπει να βασίζεται σε λεπτομερή ανάλυση της αλυσίδας, που θα καλύπτει τα ισχυρά και τα αδύνατα σημεία του τομέα, καθώς και τους κινδύνους και τις δυνατότητες. Αυτό είναι σημαντικό για να καθοριστούν προτεραιότητες όσον αφορά την εξεύρεση λύσεων. Η στρατηγική θα πρέπει να προσδιορίζει μέτρα για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και της αποδοτικότητας των παραδοσιακών βασικών προϊόντων και τη μείωση της ευάλωτης κατάστασης των παραγωγών. Τα περιβαλλοντικά θέματα θα απαιτήσουν ιδιαίτερη προσοχή για λόγους βιωσιμότητας, υγείας και ανταγωνιστικότητας, αλλά και με σκοπό την αποτελεσματική αντιμετώπιση παγκόσμιων περιβαλλοντικών προκλήσεων που σχετίζονται με τη γεωργία, όπως οι κλιματολογικές αλλαγές, η ερημοποίηση, η υποβάθμιση του εδάφους, η απώλεια της βιοποικιλότητας και η ρύπανση των υδάτων. Η στρατηγική μπορεί να περιλαμβάνει μέτρα για την δημιουργία εναλλακτικών εισοδημάτων για τους παραγωγούς που δεν προβλέπεται να παραμείνουν ανταγωνιστικοί στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων που ασκούν επί του παρόντος. Η στρατηγική θα αναζητήσει επίσης τρόπους μείωσης του ευάλωτου χαρακτήρα της παραγωγής όσον αφορά την εξέλιξη των εισοδημάτων σε μακροοικονομικό επίπεδο. Οι στρατηγικές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα περιφερειακά προβλήματα και δυνατότητες, και να αποσκοπούν σε μεγαλύτερη περιφερειακή ολοκλήρωση και σε οικονομίες κλίμακας.

Βασικός ρόλος της στρατηγικής για την αλυσίδα βασικών προϊόντων είναι ο καθορισμός των αντιστοίχων ρόλων όλων των ενδιαφερομένων μερών της εν λόγω αλυσίδας, και η αναζήτηση συνεργειών και εταιρικών σχέσεων. Ως εκ τούτου, η συμμετοχή πολλών ενδιαφερομένων μερών στην χάραξη και εφαρμογή της στρατηγικής για τα βασικά προϊόντα είναι θεμελιώδους σημασίας. Οι στρατηγικές πρέπει να είναι ευέλικτες και να αναθεωρούνται τακτικά ώστε να ανταποκρίνονται στις νέες προκλήσεις. Παρόλο που η εφαρμογή της στρατηγικής δεν θα συνεπάγεται απαραίτητα σημαντικές επενδύσεις από μέρους της κυβέρνησης, θα απαιτεί ωστόσο σημαντικές κυβερνητικές, θεσμικές και ανθρώπινες ικανότητες για την υπέρβαση των εμποδίων και των αδιεξόδων με τη λήψη ρυθμιστικών μέτρων κλπ. Οι εν λόγω ικανότητες μπορεί να αποδειχθεί ότι είναι πολύ λιγότερες από τους χρηματοδοτικούς πόρους, και θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το ευκαιριακό κόστος.

Διεθνές επίπεδο: Η διεθνής κοινότητα, από την πλευρά της, πρέπει να σχηματίσει γενική εικόνα της ανάπτυξης μεμονωμένων τομέων βασικών προϊόντων. Χρειάζεται κατάλληλο πλαίσιο για την ανάλυση των βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων εξελίξεων των τιμών. για τη συμβολή στη βελτίωση της λειτουργίας της αγοράς (π.χ. μέσω πληροφόρησης για την αγορά) και για την αντιμετώπιση των εξελίξεων όσον αφορά ιδίως τους εμπορικούς κανόνες, την ιχνηλασιμότητα, την βιωσιμότητα και τις ποιοτικές απαιτήσεις. Τα παραπάνω μπορούν να επιτευχθούν κυρίως με την ενίσχυση των μεμονωμένων στρατηγικών για τα βασικά προϊόντα των Διεθνών Οργανισμών για τα Βασικά Προϊόντα (ΔΟΒΠ). Πιο συγκεκριμένα η Επιτροπή πιστεύει ότι οι ΔΟΒΠ πρέπει να επιδιώξουν με περισσότερο σθένος τους στόχους αειφόρου ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης υπέρ των φτωχών χωρών. Στις προσπάθειες θα πρέπει να ενσωματωθεί η προοπτική αλυσίδας βασικών προϊόντων, όπως άλλωστε ζήτησε το Κοινό Ταμείο για τα Βασικά Προϊόντα το 2003. Με καλύτερους στόχους, στρατηγικές και συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών, οι ΔΟΒΠ θα πρέπει να είναι σε θέση να αξιοποιήσουν αποτελεσματικότερα και να επηρεάσουν τις προσπάθειες άλλων διεθνών παραγόντων που έχουν αναλάβει οριζόντιες πρωτοβουλίες στον τομέα των βασικών προϊόντων. Ανυψώνοντας το επίπεδο των φιλοδοξιών τους και βελτιώνοντας την αποτελεσματικότητά τους, οι ΔΟΒΠ θα μπορέσουν να εξασφαλίσουν περαιτέρω στήριξη από τα μέλη τους.

2.2. Προτεινόμενες ενέργειες της ΕΕ

2.2.1. Στήριξη της ανάπτυξης στρατηγικών για τα βασικά προϊόντα στις ΑΧΕΒΠ

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη μέλη οφείλουν να βοηθήσουν τις ΑΧΕΒΠ όσον αφορά την χάραξη στρατηγικών για τα βασικά προϊόντα και την ενσωμάτωσή τους στις εθνικές αναπτυξιακές στρατηγικές. Η στήριξη αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει π.χ. ανάλυση της βιωσιμότητας, των επιπτώσεων της φτώχιας και των αναγκών των τομέων των βασικών προϊόντων. δημιουργία ανθρωπίνων και θεσμικών ικανοτήτων που απαιτούνται για την εξασφάλιση ευέλικτων και αποτελεσματικών στρατηγικών. και στήριξη της συμμετοχής των ενδιαφερομένων μερών. Ως πρώτο βήμα, η ΕΕ θα πρέπει να αρχίσει διάλογο, στο πλαίσιο της δομής της τακτικής συνεργασίας, με τις χώρες που εξαρτώνται από τα βασικά προϊόντα και ενδιαφέρονται να συνεργασθούν για να εκσυγχρονίσουν ή να διαφοροποιήσουν τους τομείς βασικών προϊόντων.

2.2.2. Στήριξη της μεταρρύθμισης των Διεθνών Οργανισμών Βασικών Προϊόντων και των στρατηγικών τους

Βάση των αρχών του Ελσίνκι [5] που συμφωνήθηκαν μεταξύ της Επιτροπής και των κρατών μελών, και με στόχο την ενίσχυση της απόδοσης των ΔΟΒΠ, η ΕΕ θα πρέπει να δεσμευτεί να στηρίξει την μεταρρύθμισή τους: Όσον αφορά τους στόχους και τις αρμοδιότητες, η Επιτροπή θεωρεί ότι οι ΔΟΒΠ πρέπει να στραφούν περισσότερο προς την αειφόρο ανάπτυξη, ενσωματώνοντας τα θέματα περιβαλλοντικής και κοινωνικο-οικονομικής βιωσιμότητας στις προσπάθειες που καταβάλλουν για τη λειτουργία της αγοράς. Οι ΔΟΒΠ πρέπει να λαμβάνουν καλύτερα υπόψη τα ενδιαφερόμενα μέρη τόσο των χωρών παραγωγής όσο και των χωρών κατανάλωσης και να ανταποκρίνονται στις σημερινές προκλήσεις των αγορών βασικών προϊόντων. Πιο συγκεκριμένα, θα πρέπει να προασπίζουν τα κοινά συμφέροντα του τομέα (π.χ. αναβάθμιση), να προωθούν τη διαφάνεια και ανταγωνιστικό περιβάλλον αγοράς, να τονώνουν τη γενική ζήτηση για το εκάστοτε βασικό προϊόν, και να διευκολύνουν και παρακολουθούν έργα που αφορούν ιδιαίτερα τις ΑΧΕΒΠ. Ει δυνατόν, θα πρέπει να επιδιώκονται συνέργειες με τις εθνικές στρατηγικές για τα βασικά προϊόντα.

[5] Αρχές του Ελσίνκι συμφωνήθηκαν από την Ομάδα του Συμβουλίου για τα βασικά προϊόντα που πραγματοποίησε ανεπίσημη συνεδρίαση στο Ελσίνκι το 1999. Η Επιτροπή των Μονίμων Αντιπροσώπων έλαβε υπό σημείωση τα συμπεράσματα της συνεδρίασης, που έχουν ως εξής: οι άμεσες παρεμβάσεις στην αγορά πρέπει να αποφεύγονται. η θετική πείρα των διεθνών ομάδων μελετών θα πρέπει να αντικατοπτριστεί στην μελλοντική συνεργασία. εντούτοις οι μελλοντικές μορφές συνεργασίας θα πρέπει να αποφασίζονται για κάθε περίπτωση ξεχωριστά. θα πρέπει να παρουσιάζεται ελάχιστο ποσοστό παραγωγής και κατανάλωσης για να εξασφαλίζεται η αποτελεσματικότητα της διακυβερνητικής συνεργασίας. ο ιδιωτικός τομέας θα πρέπει να διαδραματίζει σημαντικότερο ρόλο στο πλαίσιο της συνεργασίας. οι δομές και οι διαδικασίες λήψεως αποφάσεων (συμπεριλαμβανομένων των υπερβολικών διοικητικών πρακτικών και απαιτήσεων) θα πρέπει να εκσυγχρονισθούν.

Όσον αφορά την αιτιολόγηση και τη προσχώρηση μελών, ο ΔΟΒΠ θα πρέπει να απαρτίζεται από αρκετά μέλη και να υποστηρίζεται από αρκετούς ενδιαφερόμενους φορείς, ώστε να δικαιολογείται η σύσταση ξεχωριστού διακυβερνητικού οργάνου. Για την σύσταση ΔΟΒΠ δεν απαιτείται απαραίτητα σύναψη διεθνούς συμφωνίας για βασικά προϊόντα (βλ. ΔΟΒΠ για το βαμβάκι), εφόσον ο εν λόγω οργανισμός έχει εγκεκριμένη εντολή. Η ΕΕ θα πρέπει να επανεξετάσει το θέμα της συμμετοχής της σε ΔΟΒΠ κυρίως βάσει της αξιολόγησης της συμβολής των εν λόγω φορέων στους στόχους που θέτει η ΕΕ για τη βιώσιμη ανάπτυξη, και θα πρέπει να εξετάζει το ενδεχόμενο να αποσυρθεί από ΔΟΒΠ που δεν είναι αρκετά αξιόλογος, έχει σταθερά χαμηλή απόδοση ή πολύ μικρό μέγεθος. Επιπλέον για να ενισχυθεί η προβολή και η επίπτωση, και για να μειωθεί το διοικητικό κόστος, η Επιτροπή προτείνει τη συγχώνευση ΔΟΒΠ που καλύπτουν συναφή βασικά προϊόντα: π.χ. καφέ και κακάο. γιούτα, μπαμπού και καουτσούκ. προβιές, δέρματα και κρέας του FAO, κλπ.

Όσον αφορά την διακυβέρνηση, ο ρόλος των κυβερνήσεων μελών των ΔΟΒΠ πρέπει να συνίσταται βασικά στην διαμεσολάβηση. Αυτός είναι ο ρόλος των κυβερνήσεων στους τομείς των βασικών προϊόντων όταν εγκαταλειφθεί ο παρεμβατικός ρόλος που προβλέπουν οι συμφωνίες για τα βασικά προϊόντα και καταργηθούν οι επιτροπές εμπορίας στις χώρε παραγωγής. Η λειτουργία του εκτελεστικού συμβουλίου διευθυντών πρέπει επίσης να αξιολογηθεί εκ νέου και να εκσυγχρονιστεί. Κατά προτίμηση, τα κράτη μέλη θα πρέπει να αναθέτουν τα εκτελεστικά καθήκοντα σε αρμόδια άτομα, που ενεργούν με βάση γενικώς αποδεκτή άποψη. Το εκτελεστικό συμβούλιο θα πρέπει να εποπτεύει, να καθοδηγεί και να διευκολύνει το έργο της γραμματείας του ΔΟΒΠ. Μια φορά ετησίως όλα τα μέλη και οι εκπρόσωποι των συμμετεχόντων παραγόντων οφείλουν να συνέρχονται για να εξετάσουν την πρόοδο και να συζητήσουν στρατηγικούς προσανατολισμούς.

Οι γραμματείες των ΔΟΒΠ θα πρέπει να είναι ολιγομελείς και με ικανοποιητική σχέση κόστους - αποτεσματικότητας. Το κόστος του προσωπικού πρέπει να προσαρμοστεί σε επίπεδο ισοδύναμο με το επίπεδο μονάδας ειδικής οργάνωσης του ΟΗΕ. Επιπλέον, ορισμένες οριζόντιες αρμοδιότητες όπως η χρηματοδοτική διαχείριση, η διάδοση πληροφοριών και η παρακολούθηση έργων, μπορούν να αναλαμβάνονται από κοινού ή να κατανέμονται σε διάφορες γραμματείες ΔΟΒΠ. Η μεταρρύθμιση θα πρέπει να καταργήσει τις πολύπλοκες διαδικασίες και να προωθήσει τη χρησιμοποίηση σύγχρονων συστημάτων επικοινωνίας, ιδίως για τις επιτροπές που ασχολούνται με εξειδικευμένα θέματα.

3. Αντιμετωπιση της μακροπροθεσμησ πτωσεωσ των τιμων

Οι τιμές των βασικών προϊόντων παρουσιάζουν τάση μακροπρόθεσμης πτώσεως των τιμών. Η τάση αυτή οφείλεται κυρίως σε σημαντική αύξηση της παραγωγικότητας που παρέχει τη δυνατότητα στους παραγωγούς να δεχθούν χαμηλότερες τιμές για τα προϊόντα τους. Άλλοι παράγοντες οδήγησαν επίσης στην αύξηση της παραγωγής: η πίεση που υφίστανται οι χώρες για την απόκτηση περισσότερου συναλλάγματος, ενώ παράλληλα οι δυνατότητες άσκησης δραστηριοτήτων για το σκοπό αυτό είναι λιγοστές. η υποτίμηση του εθνικού νομίσματος πολλών χωρών παραγωγής βασικών προϊόντων μετά την εφαρμογή προγραμμάτων διαρθρωτικής προσαρμογής. η επέκταση της παραγωγής σε νέους τομείς. και οι επιδοτήσεις παραγωγής σε ορισμένες χώρες. Η ζήτηση βασικών προϊόντων δεν συμβαδίζει με την αύξηση της προσφοράς.

Η πείρα έχει διδάξει ότι δεν είναι δυνατόν εκ των πραγμάτων να αντιμετωπισθεί η διαρθρωτική έλλειψη ισορροπίας για γεωργικά βασικά προϊόντα με παρέμβαση στη διεθνή αγορά. Δεδομένου ότι οι βασικές προϋποθέσεις δεν εξασφαλίζονται και ούτε είναι πιθανόν να εξασφαλισθούν στο εγγύς μέλλον, οι ΑΧΕΒΠ χρειάζονται άλλους τρόπους για την αντιμετώπιση της πτώσεως των τιμών.

Συχνά οι πολιτικές των ΑΧΕΒΠ για τα βασικά προϊόντα δεν κατορθώνουν να μειώσουν το υψηλό κόστος παραγωγής και συναλλαγών που υποσκάπτει τον διεθνή ανταγωνισμό. Το μικρό μέγεθος των περισσότερων εθνικών αγορών των ΑΧΕΒΠ αποτελεί άλλο ένα εμπόδιο στον ανταγωνισμό. Πολλές μικρές αναπτυσσόμενες χώρες δεν μπορούν να επιτύχουν αξιόπιστη εφαρμογή της πολιτικής, οικονομίες κλίμακας στην παραγωγή, μεταποίηση και προμήθεια πρώτων υλών παρά μόνο στο πλαίσιο ευρύτερων περιφερειακών οντοτήτων. Παρόλα αυτά, οι μεταρρυθμίσεις της αγοράς σε αυτές τις χώρες συνήθως δεν έχουν αξιοποιήσει τα δυνητικά οφέλη της περιφερειακής ολοκλήρωσης.

3.1. Πολιτική απάντηση: Αύξηση της ανταγωνιστικότητας των βασικών προϊόντων και ενίσχυση της οικονομίας

3.1.1. Βελτίωση της ικανότητας και των υπηρεσιών στήριξης σε επίπεδο παραγωγών

Για την αντιμετώπιση της πτώσεως των τιμών, οι παραγωγοί βασικών προϊόντων μπορούν να επιδιώξουν την μείωση του μέσου όρου του κόστους, να καθιερώσουν πριμοδοτήσεις για την ποιότητα, να καταλάβουν μερίδια της αγοράς σε εξειδικευμένους τομείς, να αναπτύξουν σχέσεις με νέους αγοραστές και να βελτιώσουν τους συμβατικούς όρους. Αυτό θα απαιτήσει επενδύσεις βάσει των δυνατοτήτων της αγοράς και όχι απλώς υλικές ικανότητες παραγωγής. Οι ικανότητες όσον αφορά το πρώτο στάδιο μεταποίησης βασικών προϊόντων πρέπει να βελτιωθούν με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητας και τη δημιουργία προστιθεμένης αξίας.Για να μπορέσουν οι κάτοχοι γεωργικών εκμεταλλεύσεων και οι επιχειρήσεις μεταποίησης να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις ανάγκες της αγοράς, θα απαιτηθεί βελτίωση της πληροφόρησης σχετικά με την αγορά και των υπηρεσιών παροχής συμβουλών, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης ικανοτήτων, μέσω συνεχούς έρευνας. Οι υπηρεσίες έρευνας και οι υπηρεσίες διάδοσης των γνώσεων θα πρέπει να διαφοροποιούνται καλύτερα ανάλογα με την κατάσταση και τον τρόπο οργάνωσης των παραγωγών. Είναι σκόπιμο να υιοθετηθεί περιφερειακή προσέγγιση για τις περισσότερες από αυτές τις υπηρεσίες, πράγμα που θα ευνοήσει τις οικονομίες κλίμακας.

Η πλειονότητα των κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων, ήτοι αυτοί που παράγουν για την κυρίως αγορά, θα πρέπει να επιδιώξουν κατά πρώτο λόγο την μείωση του μέσου όρου κόστους παραγωγής / εμπορίας και/ή πριμοδοτήσεις για την ποιότητα. Οι κάτοχοι γεωργικών εκμεταλλεύσεων των οποίων η οργάνωση και το κανονιστικό πλαίσιο στο οποίο υπόκεινται τους παρέχει τη σχετική δυνατότητα, μπορούν να προμηθεύουν μέρος της παραγωγής τους σε αγορές εξειδικευμένων ειδών με μεγάλο βαθμό ολοκλήρωσης (συγκεκριμένης γεωγραφικής προέλευσης, βιολογικά προϊόντα, προϊόντα θεμιτού εμπορίου (Fair Trade) κλπ). Αυτό απαιτεί συνεχή βελτίωση της ποιότητας, εξεύρεση τρόπων σύνδεσης με νέες αγορές και, για τα βιολογικά προϊόντα, την επιβολή κατάλληλης νομοθεσίας. Οι κάτοχοι γεωργικών εκμεταλλεύσεων που είναι σε θέση να ανταποκρίνονται σε υψηλές απαιτήσεις όσον αφορά την ποιότητα, την ασφάλεια, τις παραγωγικές διαδικασίες, τις ημερομηνίες παράδοσης κλπ. θα μπορούσαν να προτείνουν στην αγορά (διεθνείς φορείς λιανικής πώλησης) διαφοροποιημένο φάσμα προϊόντων, με δημιουργία κατάλληλων ικανοτήτων. Για όλους τους τύπους κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων έχει θεμελιώδη σημασία η ενίσχυση και αναβάθμιση των οργανώσεων κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων, των οργανώσεων του κλάδου παραγωγής βασικών προϊόντων, των εμπορικών ενώσεων και των περιφερειακών δικτύων. Αυτό θα διευκολύνει τις επαφές με τους αγοραστές, την πρόσβαση στις απαραίτητες εξειδικευμένες υπηρεσίες και την συγκέντρωση μεγαλυτέρων ποσοτήτων προσφοράς στην αγορά.

3.1.2. Εξασφάλιση της απαραίτητης υποδομής για τους τομείς παραγωγής βασικών προϊόντων

Η δημόσια υποδομή (δρόμοι, τηλεπικοινωνίες, υδροδότηση και ηλεκτροδότηση) είναι ζωτικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα των τομέων των βασικών προϊόντων. Η υποδομή αυτή πρέπει να εξασφαλίζεται από τις εθνικές κυβερνήσεις και να συντονίζεται σε περιφερειακό επίπεδο. Η διαθεσιμότητα ενδοπεριφερειακών συστημάτων μεταφορών και κατάλληλου δικτύου κυρίων και δευτερευουσών οδών προς και εντός των περιοχών παραγωγής βασικών προϊόντων είναι απαραίτητη για την μείωση του κόστους μεταφοράς που αποτελεί το κύριο στοιχείο του κόστους της συναλλαγής. Επίσης είναι απαραίτητο να υπάρχουν αξιόπιστα συστήματα τηλεπικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών κινητής τηλεπικοινωνίας, με σκοπό την πληροφόρηση για τις τιμές, την επέκταση των δικτύων πωλήσεων και την οργάνωση των συναλλαγών στον επιχειρηματικό τομέα. Το κράτος δεν ευθύνεται μόνο για την παροχή μέρους αυτής της υποδομή, αλλά ρόλος του είναι επίσης να ενισχύει τα νομικά πλαίσια που περιορίζουν καταστάσεις μονοπωλίων και εξαγοράς (rent seeking) [6].

[6] Βλέπε COM(2003)326 τελικό, για τη μεταρρύθμιση των Κρατικών Επιχειρήσεων στις Αναπτυσσόμενες Χώρες με στόχο τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας: η Ανάγκη Αξιολόγησης όλων των Επιλογών.

3.1.3. Υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων πολιτικής σε μακροοικονομικό επίπεδο

Η ουσιαστική ελευθέρωση της αγοράς απαιτεί να αναλάβουν οι κυβερνήσεις νέο ρόλο - ήτοι την διευκόλυνση, ρύθμιση και εποπτεία των συναλλαγών του ιδιωτικού τομέα. Η θέσπιση και εφαρμογή νόμων και κανονισμών που μειώνουν το κόστος και τους κινδύνους των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων είναι αποφασιστικής σημασίας για την προώθηση ντόπιων και ξένων επενδύσεων. Οι κυβερνήσεις πρέπει να θεσπίζουν και να εξασφαλίζουν την εφαρμογή σαφών κανόνων που θα διέπουν τις συμβατικές σχέσεις μεταξύ φορέων εκμετάλλευσης της αγοράς. Οφείλουν να καθιερώσουν δίκαιους, διαφανείς και προβλέψιμους όρους ανταγωνισμού, βασιζόμενοι π.χ. στις φορολογικές πολιτικές, στην πολιτική ανταγωνισμού, στην επιβολή ελάχιστων ποιοτικών απαιτήσεων για τα προϊόντα και το εργατικό δυναμικό και περιβαλλοντολογικών απαιτήσεων για την παραγωγή. Είναι επίσης απαραίτητο να ληφθούν μέτρα για να μειωθεί το διοικητικό κόστος και η γραφειοκρατία σχετικά με τις τελωνειακές διαδικασίες, την ποιοτική αξιολόγηση και την πιστοποίηση, τη χρηματοδοτική μίσθωση και αγορά γαιών κλπ. Μεγάλη σημασία έχει επίσης το θέμα της ποιότητας, διότι εάν ένας εξαγωγέας δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στα πρότυπα, αυτό μπορεί να βλάψει τη φήμη ολόκληρης της χώρας, και να ζημιώσει επίσης τους εξαγωγείς που εκπληρούν τις προϋποθέσεις. Εξάλλου, η ενίσχυση των εγχωρίων περιβαλλοντικών απαιτήσεων μπορεί να ενισχύσει την πρόσβαση στις αγορές των ανεπτυγμένων χωρών, ενώ συγχρόνως θα προστατεύεται το τοπικό περιβάλλον και η δημόσια υγεία. Ο διάλογος μεταξύ των κυριοτέρων παραγόντων της μεταρρυθμιστικής διαδικασίας θα βοηθήσει στον εντοπισμό των εμποδίων στις επενδύσεις και στην βελτιστοποίηση των μεταρρυθμιστικών μέτρων.

3.1.4. Ανάπτυξη και αξιοποίηση της περιφερειακής ολοκλήρωσης

Η περιφερειακή ολοκλήρωση παρέχει μοναδικές ευκαιρίες για την αύξηση του ανταγωνισμού των ΑΧΕΒΠ, ιδίως όσον αφορά τις μικρές χώρες. Οι τιμές των πρώτων υλών μπορεί να μειωθούν με εναρμόνιση των προδιαγραφών των προϊόντων, αύξηση του όγκου των εμπορευμάτων και του αριθμού των προμηθευτών. Επίσης, θα μπορούσαν να αυξηθούν οι δυνατότητες εμπορίας, μεταξύ άλλων σε επιχειρήσεις μεταποίησης και εξαγωγείς σε γειτονικές αγορές, διατηρώντας έτσι την αξία των προϊόντων στις περιοχές παραγωγής. Η βελτίωση των επιχειρηματικών συνθηκών σε περιφερειακό επίπεδο είναι απαραίτητη για να καταστούν ελκυστικότερες οι επενδύσεις σε τομείς όπως η μεταποίηση. Για να αξιοποιηθούν τα δυνητικά αυτά οφέλη, πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες εξάλειψης των δασμολογικών και μη δασμολογικών φραγμών για την κυκλοφορία προϊόντων, υπηρεσιών και ατόμων. Απαιτείται όμως ολοκλήρωση και σε βαθύτερο επίπεδο, ιδίως σύγκλιση των εγχωρίων πολιτικών και θέσπιση κανονιστικού πλαισίου, δημιουργία κοινών περιφερειακών δικτύων μεταφορών και υιοθέτηση εναρμονισμένων ή κοινών προτύπων.

Οι πράξεις της αγοράς βασικών προϊόντων μπορούν να βελτιωθούν με περιφερειακές ανταλλαγές βασικών προϊόντων. Μέχρι τώρα στην Αφρική νοτίως της Σαχάρας οι εν λόγω πράξεις δεν είχαν επιτυχία σε εθνικό επίπεδο λόγω, μεταξύ άλλων, του μικρού μεγέθους της αγοράς. Οι περιφερειακές συναλλαγές όσον αφορά τα βασικά προϊόντα μπορεί να συμβάλουν στη διαφάνεια της αγοράς, στη μείωση του κόστους συναλλαγής, καθώς και να βοηθήσουν στον καλύτερο καθορισμό ποιοτικών προτύπων και στην βελτίωση της πειθαρχίας στην αγορά, συμπεριλαμβανομένου του θέματος της εκτέλεσης των συμβάσεων.

3.2. Προτεινόμενες πράξεις της ΕΕ

3.2.1. Στήριξη της υλοποίησης των στρατηγικών για την αλυσίδα βασικών προϊόντων

Η ΕΕ- Ευρωπαϊκή Επιτροπή και κράτη μέλη- θα πρέπει να υποστηρίξει την υλοποίηση στρατηγικών για τα βασικά προϊόντα, στο πλαίσιο της εθνικής στήριξης και με τα κατάλληλα μέσα μακροπρόθεσμης ανάπτυξης. Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι υπάρχοντες πόροι από εθνικά και περιφερειακά ενδεικτικά προγράμματα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάπτυξης (ΕΤΑ). Η ενδιάμεση ανασκόπηση των διαφόρων στρατηγικών των κρατών ΑΚΕ και οι προγραμματισμένες χορηγήσεις χρηματοδοτικών πόρων θα πραγματοποιηθούν το 2004. Αυτό θα αποτελέσει σημαντική ευκαιρία για να αναθεωρήσουν οι ενδιαφερόμενες χώρες, σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τις ισχύουσες προτεραιότητες όσον αφορά τη χρηματοδότηση, και, ενδεχομένως, να αποδώσουν μεγαλύτερη προσοχή στα θέματα που σχετίζονται με τα βασικά προϊόντα, όπως είναι η γεωργία και η αγροτική ανάπτυξη, λαμβάνοντας υπόψη ότι το συνολικό χρηματοδοτικό κονδύλιο για χώρες με ιδιαίτερες επιδόσεις θα αυξηθεί. Η στήριξη μπορεί ενδεχομένως να επεκταθεί σε περιορισμένο βαθμό, ακόμη και αν η αγροτική ανάπτυξη / γεωργία δεν θεωρούνται ως τομείς προτεραιότητας του προγραμματισμού για τη χώρα.

3.2.2. Ανάπτυξη περιφερειακών υπηρεσιών στήριξης

Η ΕΕ (Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ΚΜ) θα πρέπει να στηρίζει ενέργειες σε περιφερειακό επίπεδο για την ανάπτυξη της παραγωγής βασικών προϊόντων: περιφερειακά δίκτυα οργανώσεων των κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων, οργάνωση του κλάδου παραγωγής βασικών προϊόντων, εμπορικές ενώσεις, υπηρεσίες για τη βελτίωση της ποιότητας (πιστοποίηση, δοκιμές, πληροφόρηση για την αγορά). τεχνολογία σχετικά με τις αλυσίδες προϊόντων και έρευνα για την ανάπτυξη της αγοράς. συντονισμένη παροχή υποδομής, π.χ. δίκτυα στον τομέα των μεταφορών, καθώς και προώθηση των επενδύσεων.

3.2.3. Στήριξη των Συμφωνιών Οικονομικής Εταιρικής Σχέσεως με τις χώρες ΑΚΕ

1.1.1.

1.1.2. Due to the nature of the commodity problem, there is close interdependence and potential synergies between commodity specific (and other development) activities. Coordination becomes a condition for effective support: among EC/MS, with other donors, as well as with other actors, under the leadership of the partner country.

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί πλήρως να βοηθήσει τις ΑΧΕΒΠ να συνεχίσουν την περιφερειακή ολοκλήρωσή τους και είναι πεπεισμένη ότι η διαδικασία αυτή θα αποφέρει πολλά οφέλη. Όσον αφορά τις χώρες ΑΚΕ, οι διαπραγματεύσεις για τις Συμφωνίες Οικονομικής Εταιρικής Σχέσεως (ΣΟΕΣ) θα αποτελέσουν βασικό μέσο προώθησης της εν λόγω ολοκλήρωσης. Οι διαπραγματεύσεις θα εξετάζουν όλα τα θέματα που σχετίζονται με τις εμπορικές επιδόσεις των χωρών ΑΚΕ τόσο με την ΕΕ όσο και μεταξύ τους, συμπεριλαμβανομένων των εξαγωγών βασικών προϊόντων. Τα καλυπτόμενα θέματα κυμαίνονται από την πρόσβαση στην αγορά έως τους εμπορικούς κανόνες, συμπεριλαμβανομένων των υγειονομικών και των φυτοϋγειονομικών προτύπων, που θεωρούνται σημαντικό θέμα για τις χώρες ΑΚΕ. Οι συνδυασμένες δραστηριότητες συνεργασίας για την ανάπτυξη θα βοηθήσουν τις χώρες ΑΚΕ να χρησιμοποιήσουν το εν λόγω πλαίσιο για τη στήριξη της περιφερειακής ολοκλήρωσης και του εμπορίου, συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης των τομέων βασικών προϊόντων. Η Επιτροπή, σε συνεργασία με τους εταίρους της των χωρών ΑΚΕ, θα επιδιώξει να εξασφαλίσει την απόδοση της δέουσας σημασίας στο θέμα της εξάρτησης από τα βασικά προϊόντα καθ' όλη την διάρκεια των διαπραγματεύσεων για τις ΣΟΕΣ.

Ήδη, περισσότερο από 30% των χρηματοδοτικών κονδυλίων για τις χώρες ΑΚΕ προορίζεται για το εμπόριο και την περιφερειακή ολοκλήρωση στο πλαίσιο των περιφερειακών ενδεικτικών προγραμμάτων. Στο ποσοστό αυτό προστίθεται χρηματοδότηση στο πλαίσιο των εθνικών προγραμμάτων και όλων των προγραμμάτων για τις χώρες ΑΚΕ. Συνολικά υπολογίζεται ότι περισσότερα από 600 εκατ. ευρώ θα χορηγηθούν στο πλαίσιο των προγραμμάτων ΕΚ για την περιφερειακή ολοκλήρωση και το εμπόριο. Η ΕΚ θα συνεχίσει την εφαρμογή και, ενδεχομένως, θα ενισχύσει αυτά τα προγράμματα στο πλαίσιο της διαδικασίας ΣΟΕΣ.

4. Διαχείριση των κινδύνων σχετικά με τα βασικά προϊόντα και πρόσβαση στην χρηματοδότηση

Οι αγορές γεωργικών προϊόντων που έχουν ελευθερωθεί τείνουν να χαρακτηρίζονται από εναλλαγή σύντομων περιόδων (μερικά έτη) υψηλών τιμών και μεγαλύτερων περιόδων χαμηλότερων τιμών, που οφείλεται κυρίως στον ευάλωτο χαρακτήρα της προμήθειας σε σχέση με τις καιρικές συνθήκες και τις ασθένειες, σε συνδυασμό με την μικρή ελαστικότητα των τιμών τόσο στον τομέα της ζήτησης όσο και στον τομέα της προσφοράς. Επίσης παρατηρείται σημαντική αστάθεια όσον αφορά αυτούς τους κύκλους. Η αστάθεια προκαλεί αβεβαιότητα και μειώνει την προθυμία και την ικανότητα των κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων να προβούν σε επενδύσεις. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ανασφάλεια και σε άλλους παράγοντες της αλυσίδας τιμών, αυξάνοντας την πίεση για μείωση των τιμών.

Η ελευθέρωση των γεωργικών αγορών στις αναπτυσσόμενες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της κατάργησης των επιτροπών εμπορίας, κατέστησε τους κατόχους των γεωργικών εκμεταλλεύσεων περισσότερο ευάλωτους στους κινδύνους της αγοράς, αναγκάζοντάς τους να χρηματοδοτούν οι ίδιοι τις πρώτες ύλες τους. Δεδομένου ότι η τράπεζες συχνά διστάζουν να δανείσουν στον γεωργικό τομέα που ενέχει κινδύνους, οι επιχειρηματίες πιθανόν να μη μπορούν να αναβαθμίσουν την παραγωγή και την τεχνολογία, ούτε να χρηματοδοτήσουν τις εισροές, την εμπορία και την μεταποίηση των προϊόντων.

Οι κυβερνήσεις επηρεάζονται επίσης από τις διακυμάνσεις των τιμών των βασικών προϊόντων, που επηρεάζουν τα κρατικά εισοδήματα και μειώνουν την ικανότητα συνέχισης της παροχής βασικών υπηρεσιών. Εξάλλου, ασκούν πίεση στα συναλλαγματικά αποθέματα και στο νόμισμα, καθιστώντας την εξυπηρέτηση του χρέους λιγότερο βιώσιμη και τις εισαγωγές σχετικά ακριβότερες.

Οι αντισταθμιστικές χρηματοδοτήσεις υπήρξαν σημαντικό μέσο προστασίας των αναπτυσσομένων χωρών και των παραγωγών από τις αρνητικότερες επιπτώσεις της αστάθειας των τιμών και του εισοδήματος. Παρόλο που αυτά τα μέσα εξασφάλισαν σημαντικούς πόρους, προέκυψαν ωστόσο προβλήματα, ιδίως όσον αφορά τον ρυθμό εκταμίευσης, πράγμα που μείωσε την αποτελεσματικότητά τους. Επί του παρόντος φαίνεται σαφές ότι απαιτούνται διαφορετικά μέσα για την προστασία από τις επιπτώσεις σε επίπεδο παραγωγών και από τις επιπτώσεις σε μακροοικονομικό επίπεδο.

4.1. Χάραξη πολιτικής: δημιουργία θεσμών και μέσων

Για τη βελτίωση της πρόσβασης σε χρηματοδότηση, πρέπει να βελτιωθούν οι πρόσθετες ασφάλειες για τον δανεισμό στον γεωργικό τομέα, έτσι ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος μη πληρωμής. Ορισμένες νέες προσεγγίσεις για καλύτερες πρόσθετες ασφάλειες βασίζονται στη σύσταση εγγυήσεων από ρευστά περιουσιακά στοιχεία (σε αντίθεση με εγγυήσεις από πάγια περιουσιακά στοιχεία - γη, μηχανήματα κλπ). Στις εγγυήσεις περιλαμβάνονται πιστοποιητικά αποθήκευσης [7], πιο μακροπρόθεσμες συμβάσεις και μέσα διαχείρισης των κινδύνων. Για να δεχθούν να χορηγήσουν δάνεια έναντι πιστοποιητικού αποθήκευσης, οι τοπικές τράπεζες χρειάζονται αξιόπιστο και φερέγγυο τρίτο μέρος για την διαχείριση των ασφαλειών, καθώς και μια ρύθμιση σχετικά με τα πιστοποιητικά αποθήκευσης που να προστατεύει τα δικαιώματα του κατόχου της ασφάλειας και να περιορίζει τον πιστωτικό κίνδυνο. Η ενίσχυση των υπηρεσιών διαχείρισης της πρόσθετης ασφάλειας μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη, δεδομένου ότι οι τεχνικές μπορούν να εφαρμοστούν σε φάσμα προϊόντων, όπως είναι τα γεωργικά προϊόντα, τα ανταλλακτικά και τα λιπάσματα. Επίσης μπορούν να καθιερωθούν πιστώσεις για τις εισροές με τη σύνδεση των αγορών εισροών με τις αγορές εκροών. Άλλη προσέγγιση για να αποκτήσουν κεφάλαιο οι ντόπιοι παραγωγοί είναι η ενθάρρυνση των τραπεζών να χορηγούν δάνεια βάσει συμβάσεων εξαγωγών, σε συνεργασία με διεθνή και πολυμερή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Σε ορισμένους τομείς είναι δυνατόν να πραγματοποιούνται και προγράμματα γεωργικών μικροπιστώσεων.

[7] Τα πιστοποιητικά αποθήκευσης αντιπροσωπεύουν ορισμένες ποσότητες βασικών προϊόντων που έχει αποθηκεύσει ο δανειζόμενος σε τρίτο μέρος.

Οι ασφάλειες κατά των κινδύνων που συνδέονται με τα βασικά προϊόντα μπορούν να παράσχουν στους παραγωγούς και στους εμπορευόμενους δυνατότητα λήψεως μέτρων κατά των διακυμάνσεων των τιμών ή των φυσικών καταστροφών κατά τη διάρκεια μιας περιόδου συγκομιδής. Η πρωτοβουλία για τη διαχείριση των κινδύνων σχετικά με τα βασικά προϊόντα (ΔΚΒΠ) της Παγκόσμιας Τράπεζας άρχισε να ελέγχει την σκοπιμότητα των δικαιωμάτων πώλησης [8] στις ΑΧΕΒΠ και επεκτείνεται σε άλλα μέσα. Για να καταστούν λειτουργικά, ωστόσο, αυτά τα μέσα, πρέπει να εφαρμοστούν σε κλίμακα τέτοια που να αποσπάσει την προσοχή των χρηματοδοτών. Ως εκ τούτου, είναι απαραίτητο να αναζητηθούν τα καταλληλότερα κυκλώματα παράδοσης των προϊόντων για την αύξηση της κάλυψης και τη μείωση του διοικητικού κόστους. Άλλες απαραίτητες ενέργειες είναι η βελτίωση των ικανοτήτων των πιθανών αγοραστών αυτών των μέσων (τράπεζες, συνεταιρισμοί κλπ) και η ενθάρρυνση των διεθνών χρηματοδοτών να επενδύσουν στον τομέα της καθιέρωσης σχέσεων με τις ΑΧΕΒΠ. Οι ασφάλειες για τους κινδύνους που σχετίζονται με τα βασικά προϊόντα μπορούν εξάλλου να μειώσουν τους πιστωτικούς κινδύνους, εάν ενθαρρυνθούν οι τοπικές τράπεζες να ενσωματώσουν την εν λόγω υπηρεσία στο χαρτοφυλάκιο για τον τομέα των βασικών προϊόντων. Εντούτοις, θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα εν λόγω μέσα άμυνας κατά των διακυμάνσεων των τιμών δεν παρέχουν στους κατόχους γεωργικών εκμεταλλεύσεων αντισταθμίσματα για την μακροπρόθεσμη πτώση των τιμών.

[8] Σε περίπτωση συναλλαγής που εμπεριέχει κίνδυνο τιμής με δικαιώματα πώλησης, ο αγοραστής καταβάλει ασφάλιστρο για να διασφαλίσει κάποια τιμή (τιμή εξάσκησης) για δεδομένη ημερομηνία στο πλαίσιο διεθνούς συναλλαγής για βασικό προϊόν. Εάν η τιμή της συναλλαγής για το βασικό προϊόν κατά την συμφωνηθείσα ημερομηνία είναι χαμηλότερη από την τιμή εκκίνησης, καταβάλλεται ποσό στον ασφαλιζόμενο ως αποζημίωση. Εάν η τιμή είναι υψηλότερη, ο παραγωγός πωλεί σε τιμή αγοράς, αλλά χάνει το ασφάλιστρο.

Οι κυβερνήσεις των ΑΧΕΒΠ πρέπει να βρουν τρόπους αντιμετώπισης του ευάλωτου χαρακτήρα της μακροοικονομικής κατάστασης που οφείλεται στην εξάρτησή τους - όσον αφορά τα φορολογικά εισοδήματα και την σταθερότητα της τιμής συναλλάγματος / ισοζυγίου πληρωμών. Ο ευάλωτος χαρακτήρας του φορολογικού τομέα μπορεί να μειωθεί με την διεύρυνση της φορολογητέας βάσεως σε τομείς άλλους από τα βασικά προϊόντα, με την αύξηση της αποτελεσματικότητας της είσπραξης φόρων και την επιδίωξη φορολογικών πολιτικών για την αντιμετώπιση των κυκλικών διακυμάνσεων. Εντούτοις τέτοιου είδους μεταρρυθμίσεις αποτελούν μακροπρόθεσμες διαδικασίες. Οι επιπτώσεις της αστάθειας των τιμών στο ισοζύγιο πληρωμών είναι ακόμα δυσκολότερο να αντιμετωπισθεί.

Οι περισσότερες ΑΧΕΒΠ θα χρειαστούν ασφαλιστικά μέτρα (κάλυψη του κινδύνου διακύμανσης των εσόδων από τις εξαγωγές) για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων σε μακροοικονομικό επίπεδο. Μπορούν να προβλεφθούν διάφορα μέσα που πιθανόν να αντικαταστήσουν, τουλάχιστον εν μέρει, τα υπάρχοντα αντισταθμιστικά καθεστώτα σε μακροοικονομικό επίπεδο που εφαρμόζουν διεθνείς χορηγοί βοήθειας. Έναντι καταβολής ασφάλιστρου, η ασφάλεια θα εγγυάται ορισμένο επίπεδο εσόδων των προϋπολογισμού και συνάλλαγμα στην περίπτωση που η τιμή του εξαγόμενου βασικού προϊόντος μειωθεί κάτω από το κατώτατο επίπεδο ασφάλισης. Μπορεί επίσης να καλύπτονται άλλοι κίνδυνοι, όπως ορισμένα κλιματολογικά φαινόμενα που επηρεάζουν την παραγωγή. Τα καθεστώτα κάλυψης του κινδύνου διακύμανσης των εσόδων από τις εξαγωγές μπορεί να επεκταθούν για να καλύπτουν εισαγόμενα βασικά προϊόντα, π.χ. λάδι, δημητριακά και γεωργικές εισροές.

4.2. Προτεινόμενες ενέργειες της ΕΕ

4.2.1. Διευκόλυνση της πρόσβασης του παραγωγού στην ασφάλεια κατά των κινδύνων που σχετίζονται με τα βασικά προϊόντα και χρηματοδότηση των συναλλαγών.

Η ΕΕ θα στηρίξει, από κοινού με άλλους, την ανάπτυξη και διαχείριση ενός φάσματος νέων ασφαλιστικών και χρηματοδοτικών μέσων για τους διάφορους παράγοντες της αλυσίδας βασικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των παραγωγών. Δεδομένων των ενθαρρυντικών αποτελεσμάτων από πρότυπες πειραματικές πρωτοβουλίες για τη διαχείριση των κινδύνων που σχετίζονται με τα βασικά προϊόντα, επί του παρόντος αποτελεί πρόκληση η επίτευξη επιπέδου πραγματικής ζήτησης που θα προκαλέσει μόνιμα το ενδιαφέρον των διεθνών παραγόντων που παρέχουν αυτά τα μέσα. Η χρηματοδότηση των συναλλαγών μπορεί να ενσωματωθεί στην πρωτοβουλία για τη διαχείριση των κινδύνων για τα βασικά προϊόντα (ΔΚΒΠ).

4.2.2. Δημιουργία μέσων διαχείρισης των κρίσεων σε μακροοικονομικό επίπεδο.

Η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τη δοκιμαστική χρησιμοποίηση ασφαλιστικών μέσων βασιζόμενων στην αγορά σε μακροοικονομικό επίπεδο, για την προστασία από τις επιπτώσεις των κρίσεων στον τομέα των βασικών προϊόντων. Για το σκοπό αυτό θα πρέπει να προσδιοριστεί το διεθνές κανονιστικό πλαίσιο που θα απαιτείται για την εφαρμογή των εν λόγω μέσων που βασίζονται στην αγορά. Η διεθνής κοινότητα θα πρέπει επίσης να εξετάσει το ενδεχόμενο προσωρινής συγχρηματοδότησης του ασφάλιστρου που σχετίζεται με αυτόν τον τύπο ασφάλισης. Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ θα πρέπει να βοηθήσει τις ΑΧΕΒΠ να καταρτίσουν προγράμματα «ασφαλείας» για την διοχέτευση των πόρων σε όσους πλήττονται από κρίση στον τομέα των βασικών προϊόντων σύμφωνα πάντα με τους σχετικούς διεθνείς κανόνες.

Η ΕΕ, μαζί με την διεθνή κοινότητα, θα πρέπει να συνεχίσουν να επιδιώκουν εναλλακτικά συστήματα διεθνών πιστώσεων, έτσι ώστε να μειώνονται οι υποχρεώσεις εξυπηρέτησης του χρέους των ΑΧΕΒΠ όταν τα εισοδήματα από τις εξαγωγές μειώνονται. Μεταξύ των δυνατοτήτων συγκαταλέγονται τα δάνεια για τα βασικά προϊόντα, τα δάνεια σε τοπικό νόμισμα, η ενσωμάτωση της διαχείρισης των κρίσεων στον τομέα των βασικών προϊόντων σε ήδη λειτουργούντα μέσα διεθνών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων και η συνέργεια με προγράμματα αντισταθμιστικής χρηματοδότησης υπό μορφή μη επιστρεπτέας βοήθειας.

4.2.3. Βελτίωση της πρόσβασης στο αντισταθμιστικό μέσο Flex της ΕΕ

Με την έναρξη ισχύος της συμφωνίας του Κοτονού μεταξύ της ΕΕ και των κρατών ΑΚΕ δημιουργήθηκε νέο μέσο για την αποζημίωση χωρών για ξαφνική μείωση των κερδών από τις εξαγωγές, το Flex. Tο Flex παρέχει πρόσθετους δημοσιονομικούς πόρους στα κράτη ΑΚΕ με σκοπό την διασφάλιση των μακροοικονομικών και τομεακών μεταρρυθμίσεων και πολιτικών που βρίσκονται σε κίνδυνο λόγω μείωσης των εισοδημάτων από τις εξαγωγές.

Οι αρχικές εμπειρίες σχετικά με το Flex κατέδειξαν ότι διάφορα κράτη που υπέστησαν σημαντική απώλεια κερδών από τις εξαγωγές δεν ήταν επιλέξιμα για αποζημίωση: Η Επιτροπή σκοπεύει να προτείνει τον Μάιο 2004 στο Συμβούλιο Υπουργών ΑΚΕ-ΕΚ κατάλληλες τροπολογίες του παραρτήματος ΙΙ της συμφωνίας του Κοτονού, έτσι ώστε να προβλεφθεί η δυνατότητα εφαρμογής νέων όρων για περιπτώσεις που αφορούν το 2003. Μελετάται η δυνατότητα πρόσβασης περισσοτέρων χωρών ΑΚΕ στο Flex και ιδίως αυτών που πληρούν το κριτήριο 1 (απώλεια κερδών από τις εξαγωγές εμπορευμάτων). Η αναθεώρηση της συμφωνίας του Κοτονού θα αποτελέσει επίσης ευκαιρία για αναθεώρηση των τρόπων στήριξης των ΑΧΕΒΠ. Δεδομένου ότι οι πόροι που διατίθενται από την Επιτροπή για το Flex είναι περιορισμένοι, τα ΚΜ πρέπει να εξετάσουν τη δυνατότητα συμπλήρωσης αυτού του μηχανισμού με δημοσιονομική στήριξη.

Οι ΑΧΕΒΠ μπορούν να εξετάσουν το ενδεχόμενο διάθεσης πόρων του Flex για την υλοποίηση εθνικών στρατηγικών για την αλυσίδα βασικών προϊόντων. Σε τομείς όπου οι διαρθρωτικές μεταβολές των παγκοσμίων αγορών βασικών προϊόντων έχουν καταστήσει την παραγωγή μόνιμα μη ανταγωνιστική, οι ΑΧΕΒΠ θα μπορούσαν επίσης να καθιερώσουν μακροπρόθεσμα προγράμματα που θα αποσκοπούν στην παροχή βοήθειας στους κατόχους γεωργικών εκμεταλλεύσεων για να μεταπηδήσουν σε άλλες αγροτικές δραστηριότητες.

5. Διαφοροποίηση σε σχέση με τα παραδοσιακά βασικά προϊόντα

Οι ΑΧΕΒΠ εξάγουν μικρό φάσμα βασικών προϊόντωνα χωρίς μεγάλη προστιθέμενη αξία. Αυτή η κατάσταση καθιστά τις εν λόγω χώρες ευάλωτες, σε μακροοικονομικό επίπεδο και επίπεδο παραγωγών, και δείχνει ότι δεν αξιοποιείται η ευκαιρία συγκράτησης μεγαλύτερης αξίας και συνεπώς εισοδημάτων στις χώρες παραγωγής. Η διαφοροποίηση θεωρείται συνήθως ως η λύση και για τα δύο αυτά προβλήματα, αλλά η κατάρτιση και η εφαρμογή στρατηγικής διαφοροποίησης είναι δύσκολη.

Παραδείγματος χάριν, οι μικρότερες χώρες παραγωγής βασικών προϊόντων βρίσκονται σε συγκριτικά δυσμενέστερη θέση όσον αφορά τις εργασίες (του δεύτερου σταδίου) μεταποίησης παραδοσιακών προϊόντων. Η έλλειψη εγχωρίων αγορών σε συνδυασμό με τα υψηλά επίπεδα του διαπιστωθέντος κινδύνου σημαίνει ότι πολύ λίγες εταιρείες, εγχώριες ή ξένες, είναι πρόθυμες να προβούν στις απαιτούμενες επενδύσεις. Βραχυπρόθεσμα, χρειάζονται άλλες προσεγγίσεις για τη δημιουργία προστιθέμενης αξίας και την αύξηση των παραδοσιακών βασικών προϊόντων- όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο 3.

Οι περισσότερες ΑΧ αντιμετωπίζουν επίσης σοβαρές προκλήσεις όσον αφορά την διαφοροποίηση της παραγωγής σε μη παραδοσιακά βασικά προϊόντα ή δραστηριότητες: α) έλλειψη πείρας / γνώσεων για τη μεταποίηση και εμπορία μη παραδοσιακών βασικών προϊόντων σε διεθνείς αγορές β) έλλειψη πρόσβασης και κόστος των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών για νέους κλάδους παραγωγής. γ) έλλειψη δημόσιας υποδομής. δ) ασθενές ρυθμιστικό και νομικό πλαίσιο. και ε) έλλειψη πρόσβασης στις εγχώριες πρώτες ύλες και στη διεθνή τεχνολογία. στ) μικρή κλίμακα της εγχώριας ζήτησης. και ορισμένοι εμπορικοί κανόνες. Οι εξαγωγείς προτιμούν τα παραδοσιακά βασικά προϊόντα, για την αγορά των οποίων υπάρχουν πληροφορίες, το κόστος συναλλαγών είναι σχετικά χαμηλό, οι αγοραστές στο εξωτερικό είναι γνωστοί και οι υπηρεσίες στήριξης παρέχονται σχετικά εύκολα, ακόμη και στις ΛΑΧ. Το επίπεδο του κινδύνου είναι ο κύριος καθοριστικός παράγοντας για την ανάληψη υποχρεώσεων στον ιδιωτικό τομέα.

Εντούτοις, οι συμπληρωματικές πηγές εισοδήματος αποτελούν «δίχτυ ασφαλείας» για πολλούς κατόχους γεωργικών εκμεταλλεύσεων παραγωγής βασικών προϊόντων και καλλιεργητές. Ως εκ τούτου, μια στρατηγική για τη μείωση της ευάλωτης κατάστασης των παραγωγών βασικών προϊόντων εντός λογικής προθεσμίας προβλέπεται ότι θα συμβάλει στην αποτελεσματική διαφοροποίηση των τοπικών τρόπων εξασφάλισης των προς το ζην. Επιπλέον, ακόμη και εάν ενταθεί η βοήθεια προς τους τομείς βασικών προϊόντων, όπως περιγράφεται παραπάνω, ορισμένοι παραγωγοί δεν θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν την πτωτική τάση των τιμών. ΟΙ κυβερνήσεις των ΑΧΕΒΠ θα έχουν να αντιμετωπίσουν αιτήματα για στήριξη της αναζήτησης άλλων δραστηριοτήτων.

5.1. Πολιτική απάντηση: αύξηση της κυβερνητικής ικανότητας στήριξης της διαφοροποίησης

Ο ρόλος των κυβερνήσεων για την προώθηση της διαφοροποίησης και της ανάπτυξης είναι βασικός. Συνίσταται στη δημιουργία του απαραίτητου πλαισίου για την ανάληψη εναλλακτικών οικονομικών δραστηριοτήτων, στην πραγματοποίηση στρατηγικών επιλογών σε συνεργασία με τους βασικούς παράγοντες και στη στήριξή τους με συγκεκριμένες και σταθερές πολιτικές.

Οι στρατηγικές επιλογές δεν είναι απαραίτητα ασυμβίβαστες μεταξύ τους, αλλά η κάθε μία απαιτεί συγκεκριμένες πολιτικές στήριξης. Κάθε μία από τις επιλογές απαιτεί σημαντικές κυβερνητικές ικανότητες, πράγμα που αποτελεί σημαντικό πρόβλημα σε πολλές ΑΧΕΒΠ. Στην πράξη η επιλογή πολιτικής μπορεί να είναι πολύ δυσκολότερη απ' ότι φαίνεται.

Υπάρχει σαφής ανάγκη αύξησης της ικανότητας των κυβερνήσεων των ΑΧΕΒΠ - σε εθνικό και τοπικό επίπεδο - όσον αφορά την εκτίμηση των προτερημάτων, μειονεκτημάτων και του δυναμικού των ήδη λειτουργούντων ή των μελλοντικών παραγωγικών τομέων και της αποτελεσματική στήριξή τους. Μπορεί να γίνει ανταλλαγή ορισμένων πληροφοριών σχετικά με τη στήριξη μεταξύ ορισμένων χωρών: τρόποι αξιοποίησης των δυνατοτήτων των τομέων παραγωγής βασικών προϊόντων, τρόποι αντιμετώπισης των αδυναμιών και των θετικών σημείων των AXEBΠ. πείρα όσον αφορά την διεξαγωγή πολιτικών μεταρρυθμίσεων .Όπως περιγράφεται στο κεφάλαιο 3, η περιφερειακή συνεργασία και ολοκλήρωση θα είναι σημαντικές για την πρόοδο, με την αύξηση του μεγέθους της αγοράς τόσο για τις εισροές όσο και για τις εκροές, και με τη μείωση των επενδυτικών κινδύνων με άλλους τρόπους.

5.2. Προτεινόμενη δράση της ΕΕ

5.2.1. Προσανατολισμός των κυβερνητικών επιλογών

Η ΕΕ θα πρέπει να παράσχει τεχνική βοήθεια για να συμβάλει στον προσανατολισμό των κυβερνητικών επιλογών. Για το σκοπό αυτό, η ΕΕ θα πρέπει να προβεί σε ανάλυση των ιδιαίτερων προβλημάτων, συνθηκών και δυναμικού για μια επιτυχημένη διαφοροποίηση των τρόπων εξασφάλισης των προς το ζην και για την ανάπτυξη σε ορισμένες ΑΧΕΒΠ, συμπεριλαμβανομένων των ευκαιριών που παρέχει η ύπαρξη μιας ή περισσοτέρων σχετικά ισχυρών αλυσίδων γεωργικών βασικών προϊόντων. Σε ορισμένες χώρες, θα πρέπει να αναλυθούν πρακτικά θέματα για τις αλυσίδες βασικών προϊόντων. Επίσης μπορούν να δημιουργηθούν συγκεκριμένα μέσα στήριξης των στρατηγικών επιλογών. Μπορούν να αναπτυχθούν περαιτέρω συγκεκριμένα μέσα στήριξης στρατηγικών επιλογών. Π.χ., η ΕΚ στηρίζει επί του παρόντος την ανάπτυξη μεθόδου αξιολόγησης της πιθανής ανταγωνιστικότητας των εθνικών τομέων παραγωγής καφέ, συμπεριλαμβανομένης της επιλογής διαφοροποίησης.

Η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει την ευρεία συμμετοχή των ενδεχόμενων παραγωγών που επιλέγουν την διαφοροποίηση στις στρατηγικές επιλογές, είτε πρόκειται για ντόπιους παραγωγούς, είτε για εξαγωγείς είτε για περιφερειακούς ή διεθνείς επενδυτές. Σε αυτό το πλαίσιο είναι σημαντικό να υπάρξει ευαισθησία στα θέματα που αφορούν την ισότητα των δύο φύλων. Οι γυναίκες κυριαρχούν σε πολλές μη γεωργικές δραστηριότητες με δυνατότητες ανάπτυξης - μεταποίηση και παρασκευή τροφίμων, ραπτική, εμπορία και διάφορες υπηρεσίες. Οι ικανότητες αυτές μπορούν να αξιοποιηθούν στο πλαίσιο των προσπαθειών για οικονομική μεγέθυνση / διαφοροποίηση.

5.2.2. Στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης

Η ΕΕ θα πρέπει να συμβάλει στην υλοποίησή στρατηγικών διαφοροποίησης / οικονομικής μεγέθυνσης των ΑΧΕΒΠ, ενθαρρύνοντας κυρίως την ενσωμάτωση παραγωγικών τομέων στα ΕΣΜΦ. Και πάλι, ο συντονισμός μεταξύ της κυβέρνησης, των επενδυτών και των χορηγών βοήθειας θα είναι αποφασιστικής σημασίας και η ΕΕ θα πρέπει να καταβάλει ειδικές προσπάθειες στον τομέα αυτό.

Οι προσπάθειες για τη βελτίωση των δυνατοτήτων διαφοροποίησης των παραγωγικών δραστηριοτήτων για την εξασφάλιση των προς το ζην θα πρέπει να εντάσσονται κυρίως στο πλαίσιο της αγροτικής ανάπτυξης. Συνεπώς οι στρατηγικές αγροτικής ανάπτυξης της ΕΕ θα περιλαμβάνουν ολοένα συχνότερα απαντήσεις σε προκλήσεις σχετικά με την παγκοσμιοποίηση, τη συγκέντρωση και την ολοκλήρωση της αγοράς, τα διεθνή προβλήματα της αγοράς, τους εμπορικούς κανόνες κλπ. Επιπλέον, θα απαιτηθούν ιδιαίτερες προσπάθειες για τη στήριξη των παραγωγών που θα αναγκασθούν να εγκαταλείψουν την παραγωγή παραδοσιακού βασικού προϊόντος.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να αποδοθεί στις δυνατότητες ανάπτυξης των τοπικών, εθνικών και περιφερειακών αγορών τροφίμων, ιδίως στις χώρες με χαμηλό εισόδημα και έλλειμμα στον τομέα των τροφίμων (σχεδόν όλες οι χώρες που εξαρτώνται κατά πολύ από την παραγωγή καφέ και βαμβακιού, καθώς επίσης και πολλές χώρες παραγωγής κακάο). Η ΕΕ αναλαμβάνει να βοηθήσει τις κυβερνήσεις να κατανοήσουν τους λόγους στους οποίους οφείλεται η χαμηλή παραγωγή τροφίμων, και να δημιουργήσουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την επανόρθωση της κατάστασης. Στο πλαίσιο αυτό θα είναι σκόπιμο να παρακολουθηθούν οι επιπτώσεις του διεθνούς εμπορίου και των γεωργικών πολιτικών.

5.2.3. Αύξηση της στήριξης του ιδιωτικού τομέα

Η ΕΕ αναγνωρίζει τον κεντρικό ρόλο που διαδραματίζει ο ιδιωτικός τομέας για την οικονομική μεγέθυνση, την ανάπτυξη και την διαφοροποίηση των ΑΧΕΒΠ. Τόσο η Επιτροπή όσο και τα κράτη μέλη διαθέτουν ευρύ φάσμα μέσων για την ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα, τα οποία θα πρέπει να χρησιμοποιήσουν για την στήριξη της υλοποίησης των στρατηγικών των ΑΧΕΒΠ. Θα πρέπει να κοινοποιήσουν ενεργά την ύπαρξη αυτών των μέσων στο πλαίσιο του διαλόγου για τα βασικά προϊόντα.

Όσον αφορά την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, παρέχεται στήριξη, σε μεγάλο βαθμό, υπό μορφή οριζοντίων μέσων άμεσης πρόσβασης στον ιδιωτικό τομέα (περισσότερο απ' ότι μέσω εθνικών ενδεικτικών προγραμμάτων). Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων διαδραματίζει ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο σε αυτό το πλαίσιο, διαχειριζόμενη χρηματοπιστωτική διευκόλυνση ύψους 2,2 δισ. ευρώ που χρηματοδοτεί το ΔΝΤ, και συμβάλλοντας με 1,7 δισ. ευρώ από τους δικούς της πόρους στην χρηματοδότηση επενδυτικών προγραμμάτων στις χώρες ΑΚΕ.

Η εξασφάλιση συνοχής, συμπληρωματικότητας και συνέργειας, τόσο μεταξύ αυτών των οριζοντίων μέσων όσο και με την προγραμματιζόμενη στήριξη, έχει αποφασιστική σημασία. Η ΕΕ θα πρέπει να καταβάλει ειδικές προσπάθειες στον τομέα αυτό. Για τις ΑΧΕΒΠ των κρατών ΑΚΕ, θα πρέπει να αποδοθεί ιδιαίτερη σημασία σε παράγοντες στήριξης για την αποδέσμευση κεφαλαίων από την ΕΤΕ. Π.χ., όσον αφορά τα δάνεια της ΕΤΕ, η εκτίμηση του κινδύνου αποτελεί σημαντικό κριτήριο επιλογής, και συνεπώς οι δημόσιες πολιτικές θα πρέπει να παρέχουν τη δυνατότητα διάθεσης των εν λόγω κεφαλαίων. Η ΕΕ θα πρέπει να αξιοποιήσει την πείρα της ΕΤΕ όσον αφορά την εκτίμηση των επενδυτικών κινδύνων στις ΑΧΕΒΠ.

6. επιτυχημενη ενσωματωση στο διεθνεσ εμπορικο συστημα

Οι διεθνείς εμπορικοί κανόνες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για τις ΑΧΕΒΠ και τους παραγωγούς βασικών προϊόντων, επιτρέποντας ή περιορίζοντας τις εξαγωγές βασικών προϊόντων του πρωτογενούς τομέα και προϊόντων διαφοροποιημένης παραγωγής. Οι κανόνες για την εγχώρια στήριξη, τον ανταγωνισμό στον τομέα των εξαγωγών και την πρόσβαση στην αγορά διαμορφώνουν τις ευκαιρίες των παραγωγών βασικών προϊόντων, και το ίδιο ισχύει για τα μέτρα και τα πρότυπα και άλλες τεχνικές ρυθμίσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο κανόνας είναι πηγή προβλημάτων. Σε άλλες το πραγματικό πρόβλημα είναι η ικανότητα αποτελεσματικής εφαρμογής του κανόνα.

Η δημόσια στήριξη της γεωργίας μπορεί να εκπληρώνει νόμιμους στόχους της επιδοτούσας χώρας, όπως είναι η κοινωνική συνοχή, η περιβαλλοντική προστασία και η αγροτική ανάπτυξη. Εντούτοις, όταν σχετίζονται με την παραγωγή, οι επιδοτήσεις μπορεί να οδηγούν σε υπερβολική παραγωγή. Η πλεονασματική παραγωγή συχνά διοχετεύεται στην παγκόσμια αγορά, επηρεάζοντας τις τιμές και τις δυνατότητες παραγωγής άλλων παραγωγών. Οι ΑΧΕΒΠ τείνουν να είναι πιο ευάλωτες σε αυτές τις επιπτώσεις από άλλες χώρες, και λιγότερο ικανές να προστατευθούν από αυτή την κατάσταση.

Οι ΑΧΕΒΠ συχνά υπόκεινται σε προτιμησιακά καθεστώτα εισαγωγών. Π.χ., το καθεστώς εισαγωγών ΕΕ-Κοτονού που εφαρμόζεται επί του παρόντος παρέχει προτιμησιακή πρόσβαση στις χώρες ΑΚΕ και το πρόγραμμα της ΕΕ «Everything But Arms" (ΕΒΑ) παρέχει πρόσβαση χωρίς δασμούς και ποσοστώσεις σε όλα τα προϊόντα των ΛΑΧ, εκτός από τα όπλα, (με σταδιακή είσοδο στο σύστημα ΕΒΑ για τη ζάχαρη, το ρύζι και τις μπανάνες). Παρ' όλα αυτά, οι δασμολογικοί φραγμοί περιορίζουν τις δυνατότητες εξαγωγών για ορισμένα προϊόντα και χώρες. Η κλιμάκωση των δασμών είναι θέμα που απασχολεί ορισμένες ΑΧΕΒΠ για ορισμένα προϊόντα, δεδομένου ότι δυσκολεύονται περισσότερο να εξάγουν προϊόντα με προστιθέμενη αξία απ' ό,τι πρώτες ύλες, και συνεπώς μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο για την ανάπτυξη τοπικού κλάδου παραγωγής. Επιπλέον, η προτιμησιακή αγορά δεν έχει πάντοτε αξιοποιηθεί ικανοποιητικά. Για παράδειγμα, μόνο 50% των προϊόντων που εισάγει η ΕΕ από τις αναπτυσσόμενες χώρες εταίρους της που θεωρητικά είναι επιλέξιμες για προτιμήσεις [9] στο πλαίσιο του Συστήματος Γενικευμένων Προτιμήσεων (ΣΓΠ) πράγματι απολαύουν αυτών των προτιμήσεων. Το φαινόμενο αυτό εξηγείται με πολλούς τρόπους.

[9] Το ΕΒΑ αποτελεί ειδική προτίμηση στο πλαίσιο του ΣΓΠ και συνεπώς συμπεριλαμβάνεται σε αυτό.

Η χρησιμοποίηση του ΣΓΠ εξαρτάται από τους όρους στους οποίους υπόκεινται οι προτιμήσεις. Οι δυσκολίες εκπλήρωσης των διοικητικών προϋποθέσεων και των προϋποθέσεων επί της ουσίας των κανόνων καταγωγής μπορεί να περιορίσουν την χρήση. Παρόλο που το ΣΓΠ προβλέπει χαλάρωση αυτών των κανόνων (σώρευση με τις εισροές της ΕΕ ή τις περιφερειακές εισροές), συχνά οι εισροές που απαιτούνται για τα μεταποιούμενα προϊόντα προέρχονται από προμηθευτές στους οποίους δεν επιτρέπεται η συσώρευση με τους δικαιούχους. Οι εξάγουσες χώρες μπορεί επίσης να συναντούν δυσκολίες για την εκπλήρωση άλλων προϋποθέσεων για πρόσβαση στην αγορά, και ιδίως για την εφαρμογή υγειονομικών και φυτοϋγειονομικών μέτρων. Τα επίσημα / δημόσια πρότυπα δεν είναι το μόνο πιθανό εμπόδιο. Ακόμη υψηλότερα μπορεί να είναι τα ιδιωτικά πρότυπα και οι ποιοτικές απαιτήσεις των φορέων λιανικής πώλησης και των εμπορικών φορέων μεγάλης κλίμακας.

Τέλος, η πρόσβαση στις αγορές ανεπτυγμένων χωρών δεν αποτελεί τη μόνη κινητήρια δύναμη για ανάπτυξη. Ενώ αυτές οι αγορές είναι πιο αποδοτικές, είναι όμως πιο περίπλοκες και απαιτούν υψηλά επίπεδα τεχνικών προτύπων ή προτύπων που σχετίζονται με την υγεία, τα οποία δεν μπορούν να επιτύχουν εύκολα όλες οι αναπτυσσόμενες χώρες. Από την άλλη πλευρά, οι περιφερειακές αγορές των αναπτυσσομένων χωρών συχνά παρέχουν τη δυνατότητα σημαντικής διεύρυνσης των αγορών. Ωστόσο οι δασμολογικοί και οι μη δασμολογικοί φραγμοί (ΜΔΔ) μεταξύ ΑΧ συχνά περιορίζουν το περιφερειακό εμπόριο, αποθαρρύνοντας έτσι τις επενδύσεις που απαιτούνται για την οικονομική μεγέθυνση και την διαφοροποίηση.

6.1. Πολιτική απάντηση: μεγιστοποίηση των ευκαιριών για τις ΑΧΕΒΠ στο πολυμερές εμπορικό σύστημα

Μια σειρά εμπορικών θεμάτων που σχετίζονται με τις ΑΧΕΒΠ προέκυψαν κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων του ΠΟΕ, ιδίως σχετικά με τη γεωργία. Για να εκπληρωθούν οι αναπτυξιακοί στόχοι του Γύρου της Ντόχα, η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα δεκτική σε απόψεις και προτάσεις των φτωχότερων χωρών και να επιδιώκει συμφωνίες που αυξάνουν τις προοπτικές για τη μείωση της φτώχιας και την οικονομική μεγέθυνση.

Θα πρέπει να αντιμετωπισθούν τα προβλήματα σχετικά με τις επιδοτήσεις κατά τις διαπραγματεύσεις, και να δοθεί προτεραιότητα στη μείωση ή κατάργηση αυτών που στρεβλώνουν ιδιαίτερα το εμπόριο, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Θα πρέπει να εξασφαλισθεί για τις ΛΑΧ πρόσβαση στην αγορά χωρίς δασμούς και ποσοστώσεις στις αγορές όλων των ανεπτυγμένων χωρών, καθώς και στις αγορές των πιο προηγμένων αναπτυσσομένων χωρών όπως προβλέπει ήδη η ΕΕ. Η προτιμησιακή πρόσβαση στην αγορά για άλλες αναπτυσσόμενες χώρες είναι επίσης σημαντική. Οι βιομηχανικές χώρες θα πρέπει επίσης να παρέχουν στήριξη για την ευνοϊκή μεταχείριση των προϊόντων που έχουν ιδιαίτερη σημασία για τις ΑΧΕΒΠ: παραδοσιακά βασικά προϊόντα υπό μορφή πρώτων υλών ή μεταποιημένων προϊόντων και προϊόντα που είναι βασικά για τη διαφοροποίηση της παραγωγής. Η ΕΕ προτείνει σημαντική μείωση της κλιμάκωσης των δασμών στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων της Ντόχα, τόσο στους γεωργικούς όσο και στους βιομηχανικούς τομείς. Θα πρέπει επίσης να εξασφαλισθεί αποτελεσματικός μηχανισμός διασφάλισης. Αυτό ισχύει ιδίως για τις χώρες και περιοχές που επιδιώκουν τη διαφοροποίηση με την προώθηση των γεωργικών προϊόντων διατροφής για τις τοπικές και περιφερειακές αγορές.

Οι περισσότερες ΑΧΕΒΠ ανησυχούν για τη μείωση των προτιμησιακών περιθωρίων που θα επέλθει μοιραία με την πρόοδο της ελευθεροποίησης του πολυμερούς εμπορίου. Όπως αναφέρεται παρακάτω, η ΕΕ λαμβάνει σοβαρά υπόψη της αυτές τις ανησυχίες, αλλά θεωρεί ότι αυτό δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί ως πρόφαση για να αναχαιτισθεί η πρόοδος στην παραγωγή πολύ ευρύτερης ομάδας προϊόντων.

Οι διαπραγματεύσεις θα πρέπει να εξασφαλίζουν ότι οι διεθνείς κανόνες δεν εμποδίζουν τις κυβερνήσεις των ΑΧΕΒΠ να χαράξουν εμπορικές πολιτικές και στρατηγικές επενδύσεων που να συμβάλουν στους αναπτυξιακούς τους στόχους. Είναι σκόπιμο να διευκρινισθεί η ευελιξία ορισμένων κανόνων του πολυμερούς εμπορικού συστήματος για να εξασφαλιστεί ότι δεν υποσκάπτονται οι νόμιμοι αναπτυξιακοί στόχοι. Εντούτοις, η ανάπτυξη θα αξιοποιηθεί μόνο εφόσον οι ίδιες οι ΑΧ, και ιδίως οι πιο ανεπτυγμένες από αυτές, συμβάλουν στην διαδικασία ελευθέρωσης κατά τρόπο αναλογικό προς το επίπεδο ανάπτυξής τους.

Η ΕΕ τίθεται υπέρ της βελτίωσης των κανόνων και θεωρεί ότι οι ΑΧΕΒΠ θα είχαν επίσης όφελος εάν ο ΠΟΕ πετύχαινε συναίνεση όσον αφορά την επέκταση της προστασίας όσον αφορά τις γεωγραφικές ενδείξεις, που περιορίζονται επί του παρόντος στα κρασιά και στα οινοπνευματώδη, σε άλλα προϊόντα στα οποία συμπεριλαμβάνονται και τα βασικά (π.χ. τσάι Κεϋλάνης, αυθεντικός καφές Αντίγκουα, Cafι de Jamao κλπ.). Υπάρχουν πολλές αποδείξεις ότι οι γεωγραφικές ενδείξεις αποτελούν το μέσο προώθησης της διαφοροποίησης της αγοράς, που οδηγεί στην εφαρμογή υψηλών τιμών. Συνεπώς θα πρέπει να διασφαλιστεί η συνακόλουθη αναγνώριση του προϊόντος από μέρους των καταναλωτών και η φήμη του κατά του αθέμιτου ανταγωνισμού και μιμήσεων με την επιβολή κανόνων του ΠΟΕ.

Τελικά, όπως αναγνωρίζεται στην δήλωση της Ντόχα, οι προσπάθειες στο πλαίσιο του ΠΟΕ πρέπει να συνοδεύονται από τεχνική στήριξη στον τομέα του εμπορίου, καθώς και από ειδικές ενέργειες στήριξης.

6.2. Προτεινόμενες ενέργειες της ΕΕ

6.2.1. Εξασφάλιση ευνοϊκής προς την ανάπτυξη έκβασης του αναπτυξιακού προγράμματος της Ντόχα

Η ΕΕ δεσμεύεται να επιτύχει σημαντική και ευνοϊκή προς το περιβάλλον έκβαση των διαπραγματεύσεων που διεξάγονται στο πλαίσιο του αναπτυξιακού προγράμματος της Ντόχα. Θα πρέπει να εντατικοποιηθούν οι προσπάθειες για να εξασφαλιστεί ότι οι ανάγκες των ασθενέστερων χωρών στο πολυμερές εμπορικό σύστημα, συμπεριλαμβανομένων των ΑΧΕΒΠ, καλύπτονται ικανοποιητικά, ιδίως όσον αφορά την γεωργία. Θα πρέπει να εξασφαλιστεί ευνοϊκή έκβαση των γεωργικών διαπραγματεύσεων προς τις εν λόγω ομάδες χωρών και τους παραγωγούς τους, μεταξύ άλλων, με μείωση της στήριξης των εξαγωγών και των εγχωρίων επιδοτήσεων που στρεβλώνουν το εμπόριο. Για το σκοπό αυτό, θα πρέπει να διεξαχθούν νέες διαπραγματεύσεις, αρχίζοντας με ρεαλιστική ανάλυση των προϊόντων που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τις ΑΧ.

Η επιτυχής επανέναρξη του αναπτυξιακού προγράμματος της Ντόχα προϋποθέτει ενεργό συμμετοχή των κυβερνήσεων των ΑΧ στη θέσπιση διεθνών κανόνων, βάσει τεκμηριωμένων και σαφών επιχειρημάτων. Οι κυβερνήσεις πολλών ΑΧΕΒΠ στερούνται ικανοτήτων σχετικά με αυτό το θέμα. Η ΕΚ δεσμεύεται να συνεχίσει να παρέχει στήριξη για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης.

6.2.2. Παρακολούθηση της εξωτερικής επίπτωσης των γεωργικών πολιτικών

Σε εσωτερικό επίπεδο, η ΕΚ θα συνεχίσει τις γεωργικές μεταρρυθμίσεις, ενώ συγχρόνως θα συνεχίσει να προσανατολίζεται προς συστήματα στήριξης που αποφεύγουν τη στρέβλωση του εμπορίου. Θα συνεχίσει να παρακολουθεί τις επιπτώσεις των πολιτικών εγχώριας στήριξης και έχει δεσμευτεί να αυξήσει τη συνοχή μεταξύ των εγχωρίων προβλημάτων και των αναπτυξιακών πολιτικών. Η πρόοδος σχετικά με τη διαδικασία εσωτερικής μεταρρύθμισης θα δώσει νέα ώθηση στη διεξαγωγή φιλόδοξων διαπραγματεύσεων στο πλαίσιο του ΠΟΕ.

6.2.3. Βελτιστοποίηση της πρόσβασης των ΑΧΕΒΠ στην αγορά της ΕΕ

Οι περισσότερες χώρες που εξαρτώνται από την παραγωγή βασικών προϊόντων είναι είτε ΛΑΧ είτε χώρες ΑΚΕ ή και τα δύο και συνεπώς απολαύουν προτιμησιακού μηδενικού δασμού για τις περισσότερες ή όλες τις συναλλαγές με την ΕΕ. Για τις χώρες ΑΚΕ, οι Συμφωνίες Οικονομικής Εταιρικής Σχέσεως (ΣΟΕΣ) παρέχουν τη δυνατότητα αξιοποίησης των προτιμήσεων που ήδη ισχύουν και βελτίωσης των όρων πρόσβασης.

Εντούτοις, μπορούν να ληφθούν περαιτέρω μέτρα για την εξασφάλιση της πρόσβασης άλλων ΑΧΕΒΠ στην αγορά. Η ΕΕ πρόκειται να αναθεωρήσει το 2006 το ΣΓΠ που ισχύει επί του παρόντος. Οι ειδικές ανάγκες των ΑΧΕΒΠ θα πρέπει να ληφθούν υπόψη γι' αυτήν την αναθεώρηση. Πιο συγκεκριμένα, το ειδικό κίνητρο που παρέχεται στο πλαίσιο του ΣΓΠ σε χώρες που καταβάλλουν προσπάθειες για την καταπολέμηση του εμπορίου ναρκωτικών εξασφαλίζει επί του παρόντος πολύ χαμηλούς ή μηδενικούς δασμούς σε πολλές χώρες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής που εξαρτώνται από την παραγωγή βασικών προϊόντων [10]. Εντούτοις το εν λόγω καθεστώς αμφισβητήθηκε από την Ινδία στο πλαίσιο του ΠΟΕ. Ανεξαρτήτως της απόφασης της ειδικής ομάδας, η Επιτροπή θα επιδιώξει να διατηρήσει υψηλά επίπεδα πρόσβασης για τους σημερινούς δικαιούχους βάσει των πορισμάτων της έκθεσης της ειδικής ομάδας.

[10] Το καθεστώς για τα ναρκωτικά καλύπτει τη Βολιβία, την Κολομβία, την Κόστα Ρίκα, τον Ισημερινό, το Ελ Σαλβαδόρ, τη Γουατεμάλα, την Ονδούρα, την Νικαράγουα, το Πακιστάν, τον Παναμά, το Περού και την Βενεζουέλα. Παρέχεται πρόσβαση στην αγορά χωρίς δασμούς για 3665 προϊόντα για τα οποία το ΣΓΠ παρέχει μείωση των δασμών. Επιπλέον, 316 προϊόντα που δεν περιλαμβάνονται στις γενικές ρυθμίσεις εντάσσονται στο ΣΓΠ για τα ναρκωτικά.

Όσον αφορά τους κανόνες καταγωγής, η ΕΕ εξετάζει επί του παρόντος κατά πόσον οι κανόνες για τις εν λόγω χώρες και η διαχείρισή τους απαιτούν αναθεώρηση στο πλαίσιο της νέας διεθνούς κατανομής εργασίας, και θα λάβει υπόψη τις ανάγκες των ΑΧΕΒΠ κατά τις συζητήσεις. Όσον αφορά τη μείωση των προτιμήσεων, η Επιτροπή αναγνωρίζει ότι μπορεί να υπάρχουν ορισμένοι τομείς και χώρες για τις οποίες η ευρύτερη πολυμερής ελευθέρωση μπορεί να προκαλέσει προβλήματα. Θεωρεί ότι, εάν προκύψουν τέτοια προβλήματα, θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο στήριξης της προσαρμογής για κάθε περίπτωση ξεχωριστά σε συντονισμό με άλλους διμερείς και πολυμερείς χορηγούς βοήθειας. Οι νέες προτιμήσεις που θα χορηγηθούν ιδίως όσον αφορά τις πιο προηγμένες αναπτυσσόμενες χώρες μπορεί επίσης να μετριάσουν την επίπτωση της μείωσης των παρεχομένων προτιμήσεων.

6.2.4. Στήριξη των προσπαθειών των ΑΧΕΒΠ για την αξιοποίηση της πρόσβασης στην αγορά

Η ΕΕ έχει δεσμευτεί να βελτιώσει την χρησιμοποίηση των προτιμήσεων, μεταξύ άλλων με την αύξηση της ευαισθητοποίησης για τις εν λόγω προτιμήσεις. Η ΕΕ έχει δημιουργήσει γραφείο υποστήριξης (helpdesk) στην διεύθυνση για τις ΑΧ, για να εξασφαλίσει ότι έχουν εύκολη πρόσβαση στα στοιχεία για τους δασμούς, τους κανόνες καταγωγής και τις εμπορικές στατιστικές. Στο εγγύς μέλλον θα διευρύνει τις δραστηριότητές της ώστε να συμπεριλάβει πληροφορίες για την εσωτερική φορολόγηση στην ΕΕ και τις απαιτήσεις σχετικά με τις εξαγωγές κάθε προϊόντος ξεχωριστά. Εντούτοις η ευαισθητοποίηση σχετικά με τις εν λόγω απαιτήσεις δεν εγγυάται συμμόρφωση σε αυτές. Τα πρότυπα που εφαρμόζονται στις αγορές των αναπτυσσομένων χωρών, και ιδίως τα ΥΦΠ, μπορούν να θεωρηθούν υψηλότερα απ' ότι στις αγορές των ΑΧΕΒΠ. Η ΕΕ παρέχει στήριξη για την ανάπτυξη των ικανοτήτων των ΑΧΕΒΠ στον εν λόγω τομέα αλλά είναι σκόπιμο να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες.

7. Ενισχυση των Βιωσιμων Πρακτικων και Επενδυσεων Επιχειρησεων στις ΑΧΕΒΠ

Οι διεθνείς εταιρείες και φορείς λιανικής πώλησης βασικών προϊόντων διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο για τη χάραξη του μέλλοντος των τομέων παραγωγής βασικών προϊόντων. Ως επί το πλείστον, έχουν πραγματική δύναμη στις αλυσίδες βασικών προϊόντων, η οποία αυξάνεται λόγω της ολοένα μεγαλύτερης συγκέντρωσης των αγοραστών βασικών προϊόντων και του παράλληλου κατακερματισμού των παραγωγών. Δεδομένου ότι οι ντόπιοι εργολήπτες συχνά δεν είναι σε θέση να ανταγωνιστούν αποτελεσματικά με τις μεγάλες ενοποιημένες εταιρείες, παραμένοντας ανεξάρτητοι, τείνουν να συνδέονται ολοένα περισσότερο με τις εν λόγω εταιρείες, ως θυγατρικές εταιρίες, εμπορικοί αντιπρόσωποι ή εταίροι μικτής εταιρίας. Συνεπώς, εξαρτώνται ολοένα περισσότερο από τις εταιρικές πολιτικές των πολυεθνικών επιχειρήσεων (ΠΠE).

Επιπλέον, οι φορείς μεταποίησης βασικών προϊόντων και οι αλυσίδες λιανικής πώλησης ενσωματώνονται ολοένα περισσότερο στην αλυσίδα βασικών προϊόντων, με σκοπό την εξασφάλιση σταθερής πρόσβασης στην προμήθεια, καλύτερο έλεγχο της αλυσίδας και δυνατότητα ανίχνευσης των προϊόντων μέχρι το επίπεδο παραγωγής. Επίσης δείχνουν ολοένα μεγαλύτερο ενδιαφέρον όσον αφορά την ενσωμάτωση των θεμάτων βιωσιμότητας - ήτοι των κοινωνικοοικονομικών και περιβαλλοντικών συνθηκών σε επίπεδο παραγωγών - στις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Αυτή η κάθετη ολοκλήρωση παρέχει ευκαιρίες στους παραγωγούς. Παρέχει δυνατότητες πριμοδότησης των «καλών» πρακτικών παραγωγής, και μπορεί να μειώσει τον ευάλωτο χαρακτήρα παρέχοντας τη δυνατότητα στους παραγωγούς να συνάψουν πιο μακροπρόθεσμες συμβάσεις με τους αγοραστές. Οι μεγάλες εταιρείες καλούνται συνεπώς να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο ως προς την ανάπτυξη βιώσιμης παραγωγής και εμπορικών πρακτικών - σε περιβαλλοντικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο.

7.1. Πολιτική απάντηση: Προώθηση της υπευθυνότητας των εταιρειών για αειφόρο παραγωγή βασικών προϊόντων

Είναι σκόπιμο να προωθηθούν οι ξένες άμεσες επενδύσεις (ΞΑΕ) για τη στήριξη της βελτίωσης των παραγωγικών τομέων, συμπεριλαμβανομένης της εμφάνισης του μεταποιητικού τομέα και της εξασφάλισης της απαιτούμενης τεχνολογίας και τεχνογνωσίας στην αγορά. Οι ίδιες οι ΑΧΕΒΠ πρέπει να καταρτίσουν ρυθμιστικό πλαίσιο, συμπεριλαμβανομένης της νομοθεσίας στον τομέα του ανταγωνισμού, που θα ενθαρρύνει και θα προωθήσει βιώσιμες ΞΑΕ. Η διεθνής κοινότητα, με τη σειρά της, θα πρέπει να ενθαρρύνει τους διεθνείς αγοραστές (φορείς λιανικής πώλησης, επιχειρήσεις μεταποίησης ή εμπορευόμενους) να επενδύσουν σε μακροπρόθεσμη σχέση με τους κατόχους γεωργικών εκμεταλλεύσεων ή τις τοπικές επιχειρήσεις μεταποίησης. Μέσω διαφόρων μορφών εταιρικών σχέσεων δημοσίου - ιδιωτικού τομέα, μπορούν επίσης να εξασφαλίσουν ότι τα οφέλη αυτών των διαδικασιών παρέχονται στους ντόπιους παραγωγούς βασικών προϊόντων και στους υπόλοιπους ντόπιους συμμετέχοντες παράγοντες. Στο πλαίσιο αυτό, θα πρέπει να ενθαρρυνθεί η μεταφορά βιώσιμων γεωργικών τεχνικών και γνώσεων.

Οι πολυεθνικές επιχειρήσεις βασικών προϊόντων θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να συμμορφώνονται όχι μόνο στην τοπική νομοθεσία αλλά και στις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ και στη δήλωση της ΔΟΕ για τις αρχές που διέπουν τις πολυεθνικές επιχειρήσεις και την κοινωνική πολιτική. Στα παραπάνω περιλαμβάνονται κατευθυντήριες γραμμές και αρχές για την υπευθυνότητα των αλυσίδων παραγωγής, βάσει των οποίων οι επιχειρήσεις ευθύνονται για τις συνθήκες υπό τις οποίες παράγονται τα προϊόντα. Οι κώδικες συμπεριφοράς μπορεί να είναι χρήσιμοι, αν και πρέπει να τονιστεί ότι δεν υποκαθιστούν τη νομοθεσία και τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Οι ΠΕΕ έχουν ευρύ φάσμα επιλογής, από τους ατομικούς κώδικες εταιρειών ως τους τομεακούς κώδικες. Κατ' αυτόν τον τρόπο, οι ατομικοί κώδικες εταιρειών με σχετικά υψηλά πρότυπα, συμπεριλαμβανομένης ιδίως της ικανοποιητικής αμοιβής των κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων, ενισχύονται από κώδικες συμπεριφοράς για ολόκληρο τον τομέα.

Το κίνημα Fair Trade [11] (θεμιτό εμπόριο) έχει καθιερώσει την τάση για πιο υπεύθυνο από κοινωνικοοικονομική άποψη εμπόριο, μεταξύ άλλων, όσον αφορά τις ελάχιστες τιμές για τους παραγωγούς. Ένα από τα κυριότερα πλεονεκτήματα του Fair Trade είναι η συζήτηση που προκάλεσε σε επίπεδο καταναλωτών. Εντούτοις, η μετατροπή των αρχών του Fair Trade σε κώδικα δεν είναι πιθανή, δεδομένου ότι οι ΠΕΕ συχνά δεν αποδέχονται ορισμένες από τις βασικές αρχές όπως οι ελάχιστες τιμές. Εντούτοις, πολλές εταιρείες και οργανώσεις του ιδιωτικού τομέα αναπτύσσουν επί του παρόντος τους δικούς τους κώδικες συμπεριφοράς σχετικά με τα εργασιακά θέματα, τα δικαιώματα του ανθρώπου και το περιβάλλον, στο πλαίσιο των πολιτικών τους για την εταιρική κοινωνική ευθύνη (ΕΚΕ). Παρόλο που αυτοί οι κώδικες μπορεί να είναι λιγότερο φιλόδοξοι, έχουν τη δυνατότητα να αυξήσουν τον αριθμό των παραγωγών βασικών προϊόντων που επωφελούνται από αυτούς, και συνεπώς θα πρέπει να ενθαρρυνθούν. Επιπλέον, οι μεγάλες εταιρίες θα πρέπει να ενθαρρυνθούν να ενσωματώσουν βιώσιμες πρακτικές παραγωγής στις πρακτικές των εταιριών εν γένει, και όχι ως ειδικές μάρκες προϊόντων που πωλούνται παράλληλα με άλλες μάρκες που δεν υπόκεινται στους εν λόγω κώδικες.

[11] Η ετικέτα Fair Trade (με κεφαλαία) είναι έννοια που εγγυάται στους καταναλωτές μια σειρά ειδικών χαρακτηριστικών για το προϊόν. Χωρίς κεφαλαία, δεν υπάρχει «κυριότητα» της έννοιας, άρα "fair trade" μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε επιθυμεί να κατατάξει ένα προϊόν.

Η Επιτροπή στηρίζει ολοκληρωμένη προσέγγιση του βιώσιμου εμπορίου που προωθεί εξίσου και τους τρεις πυλώνες αειφόρου ανάπτυξης. Ένα κοινωνικά βιώσιμο πρότυπο ανάπτυξης σημαίνει ότι οι συνθήκες εργασίας συμμορφώνονται στα βασικά πρότυπα εργασίας (που καθορίζονται από τις συμβάσεις ΔΟΕ). Σε αυτά περιλαμβάνονται η απαγόρευση της παιδικής εργασίας, τα καταναγκαστικά έργα, η μη εισαγωγή διακρίσεων στην απασχόληση, η ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι, και οι συλλογικές διαπραγματεύσεις για την εξασφάλιση ικανοποιητικών συνθηκών εργασίας. Τα περιβαλλοντικά θέματα αφορούν π.χ. την διατήρηση της γονιμότητας του εδάφους, την διατήρηση των λιγοστών υδάτινων και άλλων πόρων, την διατήρηση των οικοσυστημάτων που παρέχουν ξυλεία και τη βιοποικιλότητα. Επιπλέον, η περιβαλλοντικά υγιής παραγωγή είναι αποφασιστικής σημασίας από την άποψη της υγείας, διότι μειώνει την έκθεση των παραγωγών σε βλαβερά φυτοφάρμακα, προλαμβάνει τη μόλυνση των αποθεμάτων ύδατος κλπ. Το μακροπρόθεσμο οικονομικό κόστος παραγωγής θα πρέπει να καλύπτεται.

Στην ανακοίνωσή της σχετικά με την Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη [12], η Επιτροπή παρέσχε γενικές κατευθυντήριες γραμμές για την κατάρτιση αποτελεσματικών και αξιόπιστων κωδίκων συμπεριφοράς. Θεωρεί ότι οι κώδικες θα πρέπει να βασίζονται στις θεμελιώδεις συμβάσεις της ΔΟΕ και στις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, ως κοινό ελάχιστο πρότυπο αναφοράς. θα πρέπει να περιλαμβάνουν κατάλληλους μηχανισμούς για την αξιολόγηση και τον έλεγχο της εφαρμογής τους, καθώς και σύστημα συμμόρφωσης. τέλος θα πρέπει να προβλέπουν τη συμμετοχή των κοινωνικών εταίρων και άλλων ενδιαφερομένων μερών, μεταξύ άλλων, από τις αναπτυσσόμενες χώρες, στην κατάρτιση, εφαρμογή και παρακολούθηση των εν λόγω κωδίκων.

[12] COM(2002)347 σχετικά με την «Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη»: μία συνεισφορά των επιχειρήσεων στη βιώσιμη ανάπτυξη της 2ης Ιουλίου 2002. Βλ. επίσης CΟΜ (2001) 416 για την «προαγωγή βασικών κανόνων εργασίας και βελτίωσης της κοινής διαχείρισης στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης" της 18ης Ιουλίου 2001.

Όσον αφορά τους κώδικες συμπεριφοράς στον συγκεκριμένο τομέα της γεωργικής παραγωγής βασικών προϊόντων, αυτοί θα πρέπει, συμπληρωματικά με όλα τα παραπάνω, α) να προβλέπουν τη συμμετοχή των κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων των ΑΧΕΒΠ στην κατάρτιση κωδίκων β) να περιλαμβάνουν ειδικές προσπάθειες για τη στήριξη της αναβάθμισης των παραγωγών στις ΑΧΕΒΠ έτσι ώστε να ανταποκρίνονται στα διεθνή πρότυπα στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων και κωδίκων. και γ) να ανταμείβουν οικονομικά τους παραγωγούς για τις πρόσθετες προσπάθειες που καταβάλλουν για την συμμόρφωση στις πρόσθετες απαιτήσεις της αγοράς.

7.2. Προτεινόμενες ενέργειες της ΕΕ

7.2.1. Η προώθηση της κοινωνικής ευθύνης των εταιριών σε διεθνές επίπεδο

Η Επιτροπή και τα ΚΜ έχουν δεσμευτεί να προωθούν την αποτελεσματικότητα και αξιοπιστία βιώσιμων κωδίκων συμπεριφοράς στις αλυσίδες βασικών προϊόντων. Αυτό θα πρέπει να οδηγήσει σε περαιτέρω διάλογο με τις εταιρίες για τα θέματα που αναφέρονται παραπάνω, και ιδίως για τους τρόπους εξασφάλισης ότι οι ΑΧΕΒΠ επωφελούνται από την ΕΚΕ.

Η ΕΕ θα πρέπει εξάλλου να λάβει μέτρα για την αύξηση της δημόσιας ευαισθητοποίησης και διαφάνειας όσον αφορά τις υπάρχουσες θεμιτές, βιώσιμες ή βασισμένες σε κώδικα δεοντολογίας πρωτοβουλίες - είτε προέρχονται από την κοινωνία των πολιτών, τον ιδιωτικό τομέα ή την κυβέρνηση - συμπεριλαμβανομένης της λειτουργίας και της απόδοσής τους. Τα μέτρα αυτά θα παράσχουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές, τις εταιρείες και τους παράγοντες που χαράσσουν πολιτική να λάβουν τις κατάλληλες αποφάσεις. Η ΕΕ θα πρέπει να υποστηρίξει τη δημιουργία ενός κέντρου διαλογής της τεκμηρίωσης και ανάλυσης των εμπειριών στον εν λόγω τομέα. Επίσης, παρόλο που η Επιτροπή ήδη χρηματοδοτεί ορισμένα έργα για την ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με το θεμιτό εμπόριο, οι εν λόγω δραστηριότητες μπορεί να ενισχυθούν στο μέλλον.

Επιπλέον, η Επιτροπή προτίθεται να διερευνήσει τη σκοπιμότητα της κατάρτισης κριτηρίων / κατευθυντηρίων γραμμών κοινής αποδοχής για θεμιτά και βασισμένα σε κώδικα δεοντολογίας εμπορικά καθεστώτα σε κοινοτικό επίπεδο, είτε προέρχονται από την κοινωνία των πολιτών, τον ιδιωτικό τομέα ή την κυβέρνηση σε συνεργασία με τα κράτη μέλη και βασικούς παράγοντες στο πλαίσιο των εν λόγω προγραμμάτων.

7.2.2. Παροχή της δυνατότητας στις ΑΧΕΒΠ να επωφεληθούν από την ΕΚΕ

Η ΕΕ θα πρέπει να στηρίξει τις ΑΧΕΒΠ στην προσπάθειά τους να επωφεληθούν από την ΕΚΕ. Θα πρέπει να τις βοηθήσει να δημιουργήσουν τις απαραίτητες ικανότητες για την τήρηση των κωδίκων. Πιο συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα ΚΜ θα πρέπει να συμβάλουν στην προσέλκυση επενδύσεων στις ΑΧΕΒΠ από ξένους εταίρους με τη συμμετοχή σε εταιρικές σχέσεις δημοσίου - ιδιωτικού τομέα για βιώσιμη παραγωγή βασικών προϊόντων. Στις εν λόγω εταιρικές σχέσεις θα πρέπει να συμμετέχουν οι τοπικές αρχές, οι οργανώσεις του τομέα παραγωγής βασικών προϊόντων, διεθνείς εταιρείες και χορηγοί βοήθειας. Οι τοπικές αρχές θα είναι υπεύθυνες για την κατάρτιση σχεδίου τοπικής ανάπτυξης, που περιλαμβάνει τους στόχους και την συνεισφορά όλων των εταίρων. Σύμφωνα με τους συμφωνημένους όρους, η υπηρεσία ανάπτυξης θα μπορεί, π.χ., να αναλάβει την υποχρέωση να ενισχύσει τις ικανότητες και τη δύναμη των κατόχων γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των οργανώσεών τους.

Τέλος, η ΕΕ θα πρέπει επίσης να στηρίζει νεωτεριστικές μη κυβερνητικές πρωτοβουλίες που αποσκοπούν στην αύξηση της προσφοράς προϊόντων που έχουν παραχθεί με βιώσιμο τρόπο, όπως τα Κέντρα Βιώσιμου Εμπορίου και Καινοτομιών (STICS).

7.2.3. Προώθηση του ανταγωνισμού

Η ανάπτυξη ισχυρού και ανταγωνιστικού ιδιωτικού τομέα στις ΑΧΕΒΠ εξαρτάται από ένα ανοικτό ανταγωνιστικό περιβάλλον τόσο σε εγχώριο όσο και σε διεθνές επίπεδο. Όπως αναφέραμε προηγουμένως, η σαφώς μικρότερη δύναμη των παραγωγών βασικών προϊόντων σε σύγκριση με την μεταποιητική βιομηχανία τους υποχρεώνει ορισμένες φορές να αποδέχονται τις τιμές που τους επιβάλλονται. Η ΕΕ θεωρεί περισσότερο από ποτέ απαραίτητη την ένταξη στην εθνική νομοθεσία και κανονιστικό πλαίσιο ορισμένων βασικών αρχών στον τομέα του ανταγωνισμού, όπως είναι η μη εισαγωγή διακρίσεων, η διαφάνεια και η ανάληψη υποχρέωσης για τη θέση εκτός νόμου των σκληροπυρηνικών καρτέλ. Η ΕΕ θα συνεχίσει να επιδιώκει αυτό το στόχο στο πλαίσιο του ΠΟΕ, παρόλο που η διαφωνία που προέκυψε στο Κανκούν σχετικά με αυτό το θέμα και άλλα θέματα της Σιγκαπούρης καθιστά δυσχερή την επίτευξη πλήρους πολυμερούς διαπραγμάτευσης. Το θέμα των κανόνων ανταγωνισμού θα εξετασθεί επίσης στο πλαίσιο των περιφερειακών διαπραγματεύσεων, π.χ. των διαπραγματεύσεων ΣΟΕΣ με τους εταίρους μας των κρατών ΑΚΕ. Η αύξηση της συνεργασίας μεταξύ των αρχών που είναι αρμόδιες για τον ανταγωνισμό μπορεί επίσης να συμβάλει στην εξασφάλιση ότι οι τυχόν καταχρήσεις εντοπίζονται και αντιμετωπίζονται γρήγορα. Η ΕΕ θα πρέπει να θίξει αυτά τα θέματα στο διεθνές δίκτυο αρχών αρμοδίων για τον ανταγωνισμό, που παρέχει κατάλληλο πεδίο συνεργασίας.

8. Τα επομενα βηματα

Όπως φαίνεται παραπάνω, οι αναπτυσσόμενες χώρες που εξαρτώνται από τα βασικά προϊόντα αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις. Θα απαιτηθεί μια σειρά ενεργειών για την στήριξή τους, καθώς και για τη στήριξη των παραγωγών τους. Η Επιτροπή θεωρεί ότι μπορεί να επιτευχθεί πρόοδος εφόσον δοθεί μεγαλύτερη προσοχή σε αυτά τα θέματα στα διάφορα επίπεδα που αναφέρει το παρόν έγγραφο. Πιστεύει ότι η ΕΕ (Επιτροπή/ΚΜ) μπορεί να συμβάλει στην πραγματική βελτίωση της σημερινής κατάστασης των ΑΧΕΒΠ, εάν ενεργήσει με συνοχή. Συνεπώς καλεί το Συμβούλιο να εγκρίνει κατευθυντήριες γραμμές καθώς και το παραπάνω προτεινόμενο σχέδιο δράσεως της ΕΕ, το συντομότερο δυνατόν. Πιο συγκεκριμένα, εφιστά την προσοχή του Συμβουλίου στον Πίνακα εφαρμογής του Σχεδίου Δράσεως που παρέχεται στο παράρτημα και ενθαρρύνει τα ΚΜ να αναφέρουν τις δράσεις που προτίθενται να στηρίξουν από κοινού ή μονομερώς. Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή επιθυμεί να επιστήσει την προσοχή των κρατών μελών ιδίως στις ακόλουθες ενέργειες:

1: Συντονισμένες προσπάθειες των χωρών για την στήριξη των στρατηγικών για τις αλυσίδες βασικών προϊόντων στις ΑΧΕΒΠ. 2: Κοινές προσπάθειες για την δημιουργία υπηρεσιών περιφερειακής στήριξης και την ενσωμάτωση της στήριξης των βασικών προϊόντων στην περιφερειακή ολοκλήρωση. 3: Εποικοδομητική συνεισφορά στην μεταρρύθμιση των ΔΟΒΠ ώστε να καταστούν αποτελεσματικοί οργανισμοί. 4: Εταιρικές σχέσεις για τα βασικά προϊόντα μεταξύ της ΕΕ και διεθνών οργανισμών (ΠΤ, FAO, UNCTAD, CFC) . 5: Ιδιαίτερη προσοχή και στήριξη των προϊόντων ΑΧΕΒ στο πλαίσιο του αναπτυξιακού προγράμματος δράσεως της Ντόχα. και 6: Συντονισμένη δράση για την προώθηση της ΕΚΕ στο πλαίσιο των διεθνών εταιριών που ασκούν δραστηριότητες στον τομέα των βασικών προϊόντων

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

1. Συντομογραφίες

2. Πίνακας εφαρμογής του Σχεδίου Δράσεως

3. Πίνακας των αναπτυσσομένων χωρών που εξαρτώνται από βασικά προϊόντα (γεωργικά βασικά προϊόντα)

Παράρτημα 1: Συντομογραφίες

ΑΙΤ : Ανάπτυξη Ιδιωτικού Τομέα

ΑΚΕ : Αφρική, Καραϊβική, Ειρηνικός

ΑΧ : Αναπτυσσόμενη Χώρα

ΑΧΕΒΠ : Αναπτυσσόμενες Χώρες Εξαρτώμενες από Βασικά Προϊόντα

ΔΑΑ : Δείκτης Ανθρώπινης Ανάπτυξης

ΔΚΒΠ : Διαχείριση Κινδύνων σχετικά με τα Βασικά Προϊόντα

ΔΚΕ : Διεθνές Κέντρο Εμπορίου

ΔΟBΠ : Διεθνής Οργανισμός για τα Βασικά Προϊόντα

ΔΟΕ : Διεθνής Οργάνωση Εργασίας

ΔΟΚ : Διεθνής Οργάνωση Καφέ

ΔΝΤ : Διεθνές Νομισματικό Ταμείο

ΔΟΣΔΚΒΠ : Διεθνής Ομάδα Σχεδιασμού για τη Διαχείριση των Κινδύνων σχετικά με τα Βασικά Προϊόντα

ΔΧΙ : Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ίδρυμα

ΔΣΒΠ : Διεθνής Συμφωνία για τα Βασικά Προϊόντα

ΕΚΕ :Εταιρική Κοινωνική Ευθύνη

ΕΕΠ : Εθνικό Ενδεικτικό Πρόγραμμα

Επιτροπή /ΚΜ : Ευρωπαϊκή Επιτροπή και Κράτη Μέλη

ΕΣΜΦ : Έγγραφο Στρατηγικής για τη Μείωση της Φτώχιας

ΕΤΑ : Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης

ΚΤΒΠ : Κοινό Ταμείο για τα Βασικά Προϊόντα

ΛΑΧ : Λιγότερο Ανεπτυγμένες Χώρες

ΛΧΧΕ : Λοιπές Χώρες με Χαμηλό Εισόδημα

MΕΚ : Mάλλον Ευνοημένο Κράτος

ΜΚO : Μη Κυβερνητική Οργάνωση

ΞΑΕ : Ξένες Άμεσες Επενδύσεις

ΟΠ : Ολοκληρωμένο Πλαίσιο για τη δημιουργία ικανοτήτων σχετικά με το εμπόριο

OΟΣΑ : Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης

ΠΕE/Ε : Πολυεθνική Επιχείρηση/Εταιρία

ΠΕΠ : Περιφερειακό Ενδεικτικό Πρόγραμμα

ΠΟΕ : Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου

ΠΣΜΦ : Πίστωση για την Στρατηγική Μείωσης της Φτώχιας

ΠΤ : Παγκόσμια Τράπεζα

ΣΓΠ : Σύστημα Γενικευμένων Προτιμήσεων

ΣΟΕΣ : Συμφωνίες Οικονομικής Εταιρικής Σχέσεως

ΥΦΠ : Υγειονομικά και Φυτοϋγειονομικά Πρότυπα

ΥΧΦΧ : Υπερχρεωμένες Φτωχές Χώρες

EBA : Everything but Arms

FAO : Οργάνωση των Ηνωμένων Εθνών για τη διατροφή και τη γεωργία

QUAD: : ΕΕ, ΗΠΑ, Καναδάς, Ιαπωνία

TRIPS : Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας σε σχέση με το εμπόριο

UNCTAD : Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το εμπόριο και την ανάπτυξη

UNDP : Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την ανάπτυξη

Παράρτημα 2: Πίνακας εφαρμογής του Σχεδίου Δράσεως

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

α) ΣΒΠ-ΕΕ: "Συνεργασία για τα βασικά προϊόντα της ΕΕ με διεθνείς οργανισμούς: Η Επιτροπή προτείνει τη σύσταση προγράμματος συνεργασίας πολλών χορηγών βοήθειας για τα γεωργικά προϊόντα, μεταξύ άλλων, με την Παγκόσμια Τράπεζα, τον FAO, την UNCTAD και το CFC

Παράρτημα 3: Χαρακτηριστικά των αναπτυσσομένων χωρών και εδαφών που εξαρτώνται από τρία ή λιγότερα αγροτικά γεωργικά προϊόντα για περισσότερο από 20% των συνολικών εξαγωγών τους

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πηγή : FAO (2002): Dependence on single agricultural commodity exports in developing countries: magnitude and trends; EC (2000): The Cotonou Agreement. Annex VI List of LDLICS