ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ - ΕΤΗΣΙΑ ΕΚΘΕΣΗ 2001 ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ PHARE {SEC(2003}228)

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. Επισκόπηση του έτους

1.1. Οι βασικές εξελίξεις της διαδικασίας διεύρυνσης το 2001

1.2. Τα συμπεράσματα των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων του Γκέτεμποργκ και του Λάκεν

1.3. Η εφαρμογή του ISPA και του SAPARD και ο συντονισμός της κοινοτικής προενταξιακής ενίσχυσης

2. Η εφαρμογή του προγράμματος Phare

2.1. Γενική επισκόπηση: Εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών Phare

2.2. Γενική επισκόπηση: Χρηματοδοτική και τεχνική ενίσχυση

2.3. Επισκόπηση του Phare το 2000

2.4. Εθνικά προγράμματα Phare

2.5. Διασυνοριακή συνεργασία Phare

2.6. Προγράμματα πολλαπλών δικαιούχων

2.7. Συμμετοχή σε κοινοτικά προγράμματα και αποκεντρωμένους οργανισμούς

2.8. Συνεργασία με την ΕΤΕπ και με τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς

3. Διαχείριση του προγράμματος

3.1. Η μετάβαση προς το σύστημα της εκτεταμένης διαχειριστικής αποκέντρωσης (EDIS)

3.2. Παρακολούθηση, αξιολόγηση και εκ των υστέρων αξιολόγηση

4. Χρηματοοικονομική επισκόπηση και επιδόσεις

H παρούσα είναι η ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ευρωπαϊκής Οικονομικής και Κοινωνικής Επιτροπής, για την αξιολόγηση της προόδου του προενταξιακού μέσου Phare.

To πρόγραμμα Phare είναι ένα από τα τρία προενταξιακά μέσα που χρηματοδοτούνται από τις Ευρωπαϊκές Κοινότητες για να βοηθηθούν οι αιτούσες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης στις προετοιμασίες τους για την προσχώρηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόγραμμα PHARE, που συστάθηκε αρχικά το 1989 για την παροχή στήριξης στην Πολωνία και την Ουγγαρία, περιλαμβάνει σήμερα 10 υποψήφιες χώρες της κεντρικής και ανατολικής Ευρώπης, ήτοι τη Βουλγαρία, τη Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, την Ουγγαρία, τη Λετονία, της Πολωνίας, τη Σλοβακία, τη Σλοβενία και τη Ρουμανία.

Ολόκληρος ο "προενταξιακός" πυρήνας του προγράμματος PHARE συστάθηκε το 1997 σε απάντηση προς την έναρξη της παρούσας διαδικασίας διεύρυνσης από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λουξεμβούργου. Τα κεφάλαια του PHARE εστιάζονται τώρα εξ ολοκλήρου στις προενταξιακές προτεραιότητες που προσδιορίζονται στο πλαίσιο της εταιρικής σχέσεως κάθε χώρας.

Το 2000-2006, το πρόγραμμα Phare παρέχει περίπου 11 δισεκατομμύρια ευρώ υπό μορφή συγχρηματοδότησης για τη θεσμική ανάπτυξη μέσω "αδελφοποίησης" και τεχνικής βοήθειας και για την στήριξη των επενδύσεων. Στόχος είναι η στήριξη των προσπαθειών των υποψηφίων χωρών να ενισχύσουν τις δημόσιες διοικήσεις και τους θεσμικούς φορείς ώστε να λειτουργήσουν αποτελεσματικά στο εσωτερικό της Ένωσης, να προωθήσουν τη σύγκλιση με την πλήρη νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και να προωθήσουν την οικονομική και κοινωνική συνοχή.

Το 2001, οι συνολικές αναλήψεις υποχρεώσεων Phare ανήλθαν σε 1641 εκατ. ευρώ. Ο προγραμματισμός βασίζεται, όπως το 2000, στις αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για το PHARE που λαμβάνουν υπόψη τους νέους κανονισμούς του ISPA και του SAPARD που τέθηκαν σε ισχύ το 2000. Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές τονίζουν επίσης την ανάγκη να χρησιμοποιηθεί το πρόγραμμα PHARE για την ομαλή και αποτελεσματική μετάβαση προς τα Διαρθρωτικά Ταμεία, μέσω επενδύσεων στην οικονομική και κοινωνική συνοχή. Το 2001 λήφθηκαν μέτρα για την ενίσχυση της προγραμματικής προσέγγισης στο πλαίσιο των Διαρθρωτικών Ταμείων για να μπορέσουν οι υποψήφιες χώρες να προετοιμαστούν έτσι ώστε να επωφεληθούν από τα εν λόγω ταμεία μετά την προσχώρηση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναθέτει όλο και περισσότερες αρμοδιότητες διαχείρισης και εφαρμογής των προγραμμάτων Phare στις αρχές των υποψήφιων χωρών. Έτσι, πολλές δραστηριότητες που συμπεριλαμβάνονταν στα προγράμματα που απευθύνονταν σε πολλές χώρες έχουν τώρα ενσωματωθεί σε εθνικά προγράμματα.

Ένα τεχνικό έγγραφο, που παρουσιάζεται ως παράρτημα της παρούσας έκθεσης, περιέχει τμήματα για τον προγραμματισμό και την εκτέλεση του προγράμματος PHARE σε καθεμία από τις δικαιούχους χώρες {SEC(2003}228}.

1. ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΤΟΥ ΕΤΟΥΣ

1.1. Οι βασικές εξελίξεις της διαδικασίας διεύρυνσης το 2001

Στις 13 Νοεμβρίου, η Επιτροπή ενέκρινε το σύνολο των εγγράφων του 2001 που αφορούν τη διεύρυνση τα οποία αποτελούνται από Έγγραφο Στρατηγικής, τις περιοδικές εκθέσεις 2001, οι οποίες αξιολογούν την πρόοδο της κάθε υποψήφιας χώρας ως προς την ικανοποίηση των κριτηρίων προσχώρησης, και από προτάσεις για την αναθεώρηση των εταιρικών σχέσεων προσχώρησης με την κάθε μία από τις διαπραγματευόμενες χώρες.

Τα συμπεράσματα των περιοδικών εκθέσεων του 2001 ήταν ενθαρρυντικά. Όλες οι υποψήφιες χώρες, με εξαίρεση την Τουρκία, συνέχισαν να ικανοποιούν τα πολιτικά κριτήρια και σημείωσαν περαιτέρω πρόοδο από αυτή την άποψη. Πρόοδος σημειώθηκε επίσης και όσον αφορά τα οικονομικά κριτήρια και την ικανότητα των χωρών να ικανοποιήσουν τις υποχρεώσεις τους ως κράτη μέλη.

Βάσει της μέχρι τώρα προόδου, η Επιτροπή πρότεινε μια στρατηγική προσέγγιση που έχει στόχο την επιτυχία της διεύρυνσης και την επίτευξη των στόχων οι οποίοι καθορίστηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ, δηλαδή οι υποψήφιες χώρες που είναι έτοιμες να συμμετάσχουν ως μέλη στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2004 και να είναι σε θέση να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις προσχώρησης μέχρι το τέλος του 2002.

Η προταθείσα από την Επιτροπή στρατηγική προσέγγιση αποτελείτο από δύο βασικά στοιχεία:

- ενδείξεις για τον τρόπο αντιμετώπισης των εκκρεμών κεφαλαίων διαπραγμάτευσης στο πλαίσιο του Χάρτη Πορείας για τις διαπραγματεύσεις (γεωργία, περιφερειακή πολιτική, χρηματοοικονομικά και δημοσιονομικά θέματα, θεσμικά θέματα και άλλα) βάσει του ισχύοντος κεκτημένου και εντός του δημοσιονομικού πλαισίου που καθορίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Βερολίνου το 1999.

- ένα σχέδιο δράσης για την ενίσχυση και παρακολούθηση της διοικητικής και δικαστικής ικανότητας των υποψήφιων χωρών, για την υλοποίηση του οποίου είναι υπεύθυνη η Επιτροπή και έχει ως εταίρους τις υποψήφιες χώρες και τα κράτη μέλη.

Επιπλέον, το έγγραφο στρατηγικής περιείχε αναφορές για το ποια θα είναι τα επόμενα βήματα με τις διαπραγματευόμενες χώρες που δεν θα ικανοποιήσουν τους στόχους του Γκέτεμποργκ και για την έναρξη ενός νέου σταδίου της προενταξιακής στρατηγικής για την Τουρκία. Επειδή η Τουρκία δεν ικανοποίησε τα πολιτικά κριτήρια της Κοπεγχάγης, δεν ήταν δυνατόν να αρχίσουν διαπραγματεύσεις με αυτή τη χώρα.

Η εξέλιξη των διαπραγματεύσεων

Σύμφωνα με τον Χάρτη Πορείας των διαπραγματεύσεων, κατά τη διάρκεια της σουηδικής Προεδρίας η Ένωση καθόρισε κοινές θέσεις για τα βασικά θέματα της εσωτερικής αγοράς καθώς και για το περιβάλλον, τις κοινωνικές υποθέσεις, τις εξωτερικές σχέσεις, τον πολιτισμό και την πολιτική για τα οπτικοακουστικά μέσα. Σε πολλές περιπτώσεις, υπήρξε προσωρινό κλείσιμο των διαπραγματεύσεων. Επιπλέον, σύμφωνα με τη δέσμευση που ανέλαβε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Φέιρα, η οποία επιβεβαιώθηκε στη Νίκαια, άνοιξαν όλα τα υπόλοιπα κεφάλαια με διάφορες χώρες που διεξάγουν διαπραγματεύσεις από το 2000.

Για την περίοδο της βελγικής Προεδρίας, δόθηκε προτεραιότητα σε 9 κεφάλαια διαπραγμάτευσης, δηλαδή στους τομείς του ανταγωνισμού, των μεταφορών, της ενέργειας, της φορολογίας, της τελωνειακής ένωσης, της δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων, της γεωργίας (κτηνιατρικά και φυτοϋγειονομικά ζητήματα), της αλιείας και του δημοσιονομικού ελέγχου. Κατά τη βελγική Προεδρία υπήρξε σημαντικό έργο (έκθεση προόδου για τον ανταγωνισμό, ενημερωτικό σημείωμα για τις μεταφορές, ενημερωτικό σημείωμα για τα κτηνιατρικά και φυτοϋγειονομικά ζητήματα). Επιπλέον, ολοκληρώθηκε η διαπραγμάτευση αρκετών κεφαλαίων με όλες σχεδόν τις χώρες (αλιεία και δημοσιονομικός έλεγχος).

Η σουηδική Προεδρία οργάνωσε τρεις διασκέψεις προσχώρησης στις οποίες έλαβαν μέρος μέλη των κοινοβουλίων, στις 29 και 30 Μαρτίου, στις 17 Μαΐου και την 1η Ιουνίου, και μια υπουργική διάσκεψη στις 11 και 12 Ιουνίου. Η βελγική Προεδρία οργάνωσε μια πρώτη διάσκεψη μελών του Κοινοβουλίου στις 27 Ιουλίου, μια δεύτερη στις 26 Οκτωβρίου και μια τρίτη στις 28 Νοεμβρίου. Διάσκεψη για την προσχώρηση σε υπουργικό επίπεδο πραγματοποιήθηκε στις 11 και 12 Δεκεμβρίου.

Διεξοδική εξέταση/Παρακολούθηση

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων του Ελσίνκι και της Φέιρα όσον αφορά τη σχέση της προόδου των διαπραγματεύσεων με την πρόοδο στην πράξη, στα μέσα του 2000 η Επιτροπή ξεκίνησε διαδικασία παρακολούθησης των διαπραγματεύσεων. Στόχος της διαδικασίας είναι να αξιολογηθεί η υλοποίηση των δεσμεύσεων που ανέλαβαν οι υποψήφιες χώρες κατά τις διαπραγματεύσεις και, γενικά, να εντοπιστούν ενδεχόμενες καθυστερήσεις στην υιοθέτηση και εφαρμογή του κεκτημένου από την κάθε χώρα, αφού επισημανθούν τα προβλήματα που υπάρχουν ή ενδέχεται να ανακύψουν. Για κάθε νέο στοιχείο του κοινοτικού κεκτημένου που υιοθετείται και δημοσιεύεται κατά τη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους, η Επιτροπή διαβιβάζει στην αρχή του επόμενου έτους τα σχετικά νομοθετικά κείμενα στις υποψήφιες χώρες. Η αναλυτική εξέταση του κεκτημένου ή η διεξοδική εξέταση πραγματοποιείται στο πλαίσιο των επιτροπών και των υποεπιτροπών σύνδεσης σύμφωνα με τις Συμφωνίες Σύνδεσης.

Η Επιτροπή θα εντείνει την παρακολούθηση των διαπραγματεύσεων ενόψει του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Σεβίλλης τον Ιούνιο του 2002.

Επικοινωνιακή στρατηγική για τη διεύρυνση

Για να πλαισιώσει τη διαδικασία της διεύρυνσης, τόσο στο εσωτερικό της Ένωσης όσο και στις υποψήφιες χώρες, η Επιτροπή ενέκρινε την στρατηγική επικοινωνίας για τη διεύρυνση, η οποία απευθύνεται στους πολίτες της ΕΕ και στον πληθυσμό των υποψήφιων χωρών, ενημερώνοντάς τους σχετικά με το κόστος και τα οφέλη του εγχειρήματος. Η στρατηγική αυτή εφαρμόζεται με αποκεντρωμένο τρόπο, μέσω των Αντιπροσωπειών της Επιτροπής στις υποψήφιες χώρες και των Αντιπροσωπειών στα κράτη μέλη, αντίστοιχα.

1.2. Τα συμπεράσματα των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων του Γκέτεμποργκ και του Λάκεν

Μετά το καθοριστικό βήμα στη διαδικασία της διεύρυνσης που επιτεύχθηκε στη Νίκαια, με την ολοκλήρωση της ΔΚΔ για την εσωτερική μεταρρύθμιση και την έγκριση της προταθείσας από την Επιτροπή στρατηγικής για τη διεύρυνση, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ, στις 15 και 16 Ιουνίου, πραγματοποίησε ένα ακόμη βήμα. Ειδικότερα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαίωσε ότι η διαδικασία διεύρυνσης είναι μη αναστρέψιμη και διατύπωσε το στόχο, για πρώτη φορά, οι υποψήφιες χώρες που είναι έτοιμες να συμμετάσχουν ως κράτη μέλη στις εκλογές για την ανάδειξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου τον Ιούνιο του 2004 και ότι θα πρέπει να είναι σε θέση να ολοκληρώσουν τις διαπραγματεύσεις μέχρι το τέλος του 2002.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Γκέτεμποργκ ζήτησε επίσης από τις υποψήφιες χώρες να δώσουν ιδιαίτερη προσοχή στην ενίσχυση των διοικητικών τους μηχανισμών και να προβούν στη μεταρρύθμιση των δικαστικών συστημάτων τους και της δημόσιας διοίκησης.

Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Λάκεν, στις 14 και 15 Δεκεμβρίου, αποδέχθηκε με ικανοποίηση τα έγγραφα στρατηγικής και τις περιοδικές εκθέσεις της Επιτροπής, επιβεβαίωσε το χρονοδιάγραμμα που καθορίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Νίκαιας και επανέλαβε ότι ο στόχος είναι να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις προσχώρησης με τις χώρες που θα είναι έτοιμες μέχρι το τέλος του 2002, έτσι ώστε να συμμετάσχουν στις εκλογές για την ανάδειξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2004. Για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, στόχος είναι να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για όλα τα κεφάλαια μέχρι το τέλος του 2002. Το Συμβούλιο ζήτησε επίσης από την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Σεβίλλης, τον Ιούνιο του 2002, σχετικά με την εφαρμογή σχεδίου δράσης για τη διοικητική και δικαστική μεταρρύθμιση στις υποψήφιες χώρες. Το Συμβούλιο αναγνώρισε ότι η Τουρκία είχε σημειώσει πρόοδο προς τη συμμόρφωση με τα πολιτικά κριτήρια για την προσχώρηση και ενθάρρυνε την Τουρκία να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις, ιδίως όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα.

1.3. Η εφαρμογή του ISPA και του SAPARD και ο συντονισμός της κοινοτικής προενταξιακής ενίσχυσης

Συνεχίστηκαν οι δραστηριότητες του ISPA σε όλες τις υποψήφιες χώρες. Οι δραστηριότητες του SAPARD άρχισαν σε πέντε υποψήφιες χώρες με βάση τις «αποφάσεις της Επιτροπής για την ανάθεση της διαχείρισης της ενίσχυσης στους εκτελεστικούς οργανισμούς» το 2001.

Η συντονιστική επιτροπή της Επιτροπής, σε επίπεδο Διευθυντών, συνεδρίασε τρεις φορές το 2001.

Στις 26 Απριλίου 2001, υποβλήθηκε γενικό έγγραφο σχετικά με την ενίσχυση στην επιτροπή διαχείρισης Phare. Το έγγραφο παρουσιάζει επισκόπηση των τριών μέσων προενταξιακής διαρθρωτικής πολιτικής, τις προτεραιότητες και την υλοποίησή τους το 2001.

Μια χωριστή ετήσια έκθεση σχετικά με το συντονισμό της προενταξιακής ενίσχυσης θα περιέχει αναλυτικότερες πληροφορίες για το συντονισμό ανάμεσα στο Phare, το ISPA και το SAPARD.

2. Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ PHARE

2.1. Γενική επισκόπηση: Εφαρμογή των κατευθυντήριων γραμμών Phare

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναθέτει όλο και περισσότερες αρμοδιότητες διαχείρισης και εφαρμογής των προγραμμάτων Phare στις αρχές των υποψήφιων χωρών. Ως εκ τούτου, δίνεται αυξανόμενη έμφαση στα εθνικά προγράμματα που έχουν σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση ειδικών αδυναμιών οι οποίες εντοπίστηκαν στις ετήσιες περιοδικές εκθέσεις της Επιτροπής για την κάθε υποψήφια χώρα. Διάφορες δραστηριότητες που περιλαμβάνονταν προηγουμένως σε πολυεθνικά προγράμματα έχουν ενσωματωθεί σε εθνικά προγράμματα και η διαδικασία αυτή συνεχίστηκε το 2001, με την ολοκλήρωση της στήριξης του Phare για τη συμμετοχή σε κοινοτικά προγράμματα.

Επιπλέον, το Δεκέμβριο του 2001, η Επιτροπή κατάρτισε και διένειμε στις υποψήφιες χώρες κατάλογο ελέγχου των ενεργειών που είναι απαραίτητες για τη λειτουργία ενός πλήρως αποκεντρωμένου συστήματος εφαρμογής, γνωστού ως Σύστημα Εκτεταμένης Διαχειριστικής Αποκέντρωσης της Εφαρμογής ή EDIS.

Ο προγραμματισμός το 2001 βασίστηκε, όπως και το 2000, στις εγκριθείσες από την Επιτροπή αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές για το Phare (SEC (1999) 1596 της 13ης Οκτωβρίου). Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές βασίζονται στις αλλαγές που αποφασίστηκαν το 1998 και λαμβάνουν υπόψη τους νέους κανονισμούς του ISPA και του SAPARD που τέθηκαν σε ισχύ το 2000. Οι νέες κατευθυντήριες γραμμές τονίζουν επίσης την ανάγκη να χρησιμοποιηθεί το πρόγραμμα Phare για να βοηθηθούν οι υποψήφιες χώρες να προετοιμαστούν να επωφεληθούν από τα Διαρθρωτικά Ταμεία μετά την προσχώρηση, μέσω επενδύσεων στην οικονομική και κοινωνική συνοχή.

2.2. Γενική επισκόπηση: Χρηματοδοτική και τεχνική ενίσχυση

Με βάση τις αναθεωρημένες κατευθυντήριες γραμμές (SEC (1999) 1596), το 30% περίπου των πόρων του Phare έχει διατεθεί για τη θεσμική ανάπτυξη, το βασικό μέσο της οποίας είναι η αδελφοποίηση ή αδελφοποίηση ελαφρού τύπου- "twinning light" (απόσπαση εμπειρογνωμόνων από τα κράτη μέλη στις υποψήφιες χώρες για να συμβάλουν στην ανάπτυξη της ικανότητας εφαρμογής ειδικών πτυχών του κεκτημένου). Το υπόλοιπο 70% διατέθηκε για επενδύσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση του κανονιστικού πλαισίου για την εφαρμογή του κεκτημένου και για την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. Πράγματι, το 2001, η θεσμική ανάπτυξη αντιπροσώπευσε το 37% των αναλήψεων υποχρεώσεων στο εσωτερικό των εθνικών προγραμμάτων και η θεσμική ανάπτυξη και συναφείς επενδύσεις από κοινού ανήλθαν στο 64%. Έτσι, η επένδυση για τη στήριξη της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής αντιπροσωπεύει το 36% των πόρων των εθνικών προγραμμάτων.

Το 2001, οι συνολικές αναλήψεις υποχρεώσεων Phare ανήλθαν σε 1641 εκατ. EUR, στα οποία περιλαμβάνονται:

* εθνικά προγράμματα: 1091 εκατ.ευρώ, εκ των οποίων:

- Βουλγαρία: 83 εκατ.ευρώ

- Τσεχική Δημοκρατία.: 65 εκατ.ευρώ

- Εσθονία: 26 εκατ.ευρώ

- Ουγγαρία: 90 εκατ.ευρώ

- Λετονία: 31 εκατ.ευρώ

- Λιθουανία: 46 εκατ.ευρώ

- Πολωνία: 411 εκατ.ευρώ

- Ρουμανία: 274 εκατ.ευρώ

- Σλοβακία: 44 εκατ.ευρώ

- Σλοβενία: 21 εκατ.ευρώ

* διασυνοριακή συνεργασία: 163 εκατ. EUR

* περιφερειακά και οριζόντια προγράμματα: 219 εκατ. EUR

* πυρηνική ασφάλεια: 168 εκατ. EUR

Αρωγή προς όφελος των παιδιών ως παράδειγμα παρέμβασης του Phareστις υποψήφιες χώρες

Στις περισσότερες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, το Phare στηρίζει έργα υπέρ των παιδιών. Το συνολικό κόστος των έργων που υλοποιήθηκαν το 2001 ανέρχεται περίπου σε 55,5 εκατ. EUR, τα οποία χρηματοδοτούνται μέσω εθνικών προγραμμάτων και μέσω διαφόρων προγραμμάτων πολλαπλών δικαιούχων, όπως το πρόγραμμα Access και το πρόγραμμα μικρών έργων. Επιπλέον, το 2001, άρχισαν να υλοποιούνται νέα έργα για συνολικό ποσό 24 εκατ. EUR.

Οι βασικοί τομείς παρέμβασης των έργων που σχετίζονται με την κατάσταση των παιδιών στις υποψήφιες χώρες αφορούν τη μεταρρύθμιση των υπηρεσιών φροντίδας παιδιών, τη στήριξη των παιδιών που βρίσκονται σε κοινωνικά μειονεκτική θέση, όπως τα παιδιά του δρόμου, τα παιδιά με αναπηρίες, τα κακοποιημένα και παραμελημένα παιδιά, καθώς και την εκπαίδευση, από τους παιδικούς σταθμούς μέχρι τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Δίνεται σημαντική έμφαση στη δυνατότητα πρόσβασης στην εκπαίδευση παιδιών από περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες, και ιδίως από τη μειονότητα των Ρομ.

Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι στη Ρουμανία πρόγραμμα Phare 1999 με 25 εκατ. EUR για την προστασία των παιδιών στηρίζει τη μεταρρύθμιση του συστήματος προστασίας των παιδιών. Τα βασικά στοιχεία του προγράμματος είναι:

* Σύστημα μη επιστρεπτέων ενισχύσεων «Πρώτα τα παιδιά» που αποσκοπεί στο κλείσιμο των παλαιού τύπου μεγάλων ιδρυμάτων διαβίωσης παιδιών, στο πλαίσιο του οποίου υλοποιούνται 110 τοπικά έργα προστασίας των παιδιών από τις τοπικές διευθύνσεις προστασίας των παιδιών (κέντρα ημερήσιας φροντίδας, συνθήκες οικογενειακής διαβίωσης, φροντίδα από ανάδοχους γονείς, έργα επανένταξης, κέντρα για μητέρες και παιδιά).

* Εθνική εκστρατεία ευαισθητοποίησης του κοινού με στόχο την πρόληψη της εγκατάλειψης παιδιών και την επανένταξή τους στις φυσικές οικογένειες, σε οικογένειες υποδοχής ή σε οικογένειες υιοθεσίας και ενημέρωση του ευρέος κοινού για την ύπαρξη εναλλακτικών δυνατοτήτων εκτός από τη ιδρυματοποίηση των παιδιών.

* Έργο αδελφοποίησης με τη χρησιμοποίηση πραγματογνωμοσύνης των κρατών μελών της ΕΕ για τη διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Εργασίας και των Υπηρεσιών Κοινωνικής Πρόνοιας με τις Διευθύνσεις Προστασίας των Παιδιών (σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο), με στόχο να εξασφαλιστεί ότι οι πολιτικές συνολικής κοινωνικής προστασίας της Ρουμανίας είναι αποτελεσματικές ως προς την παροχή στήριξης σε οικογένειες με παιδιά και την πρόληψη της εγκατάλειψης και της ιδρυματοποίησης παιδιών.

2.3. Επισκόπηση του Phare το 2000

Μετά την επισκόπηση του προγράμματος Phare, τον Οκτώβριο του 2000, εκδόθηκε ανακοίνωση του αρμόδιου Επιτρόπου για τη Διεύρυνση «Ενίσχυση της προετοιμασίας για την προσχώρηση» (C(2000)3103/2 της 27ης Οκτωβρίου). Η επισκόπηση του Phare το 2000 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι τρέχουσες κατευθύνσεις του Phare εξακολουθούν να ικανοποιούν τις βασικές ανάγκες των υποψήφιων χωρών και πρέπει να διατηρηθούν. Εντούτοις, η επισκόπηση εντόπισε δύο πρόσθετες προκλήσεις για το Phare την περίοδο 2000-2006: (i) την πλήρη υλοποίηση της μεταρρύθμισης του προγράμματος Phare του 1997 και (ii) τη μετάβαση στα Διαρθρωτικά Ταμεία.

Κατά τη διάρκεια του 2001, τέθηκαν σταθερά σε εφαρμογή οι βασικοί τρόποι αντιμετώπισης αυτών των δύο συμπληρωματικών προκλήσεων, που παρουσιάστηκαν στην ανακοίνωση επισκόπησης του Phare το 2000.

Η μεταρρύθμιση 1997 του Phare μετατόπισε το κέντρο βάρους του προγράμματος προς την κατεύθυνση της προσχώρησης. Το 2001, το Phare έδωσε μεγαλύτερη έμφαση στη στήριξη για τη δημιουργία και ανάπτυξη θεσμών που είναι απαραίτητοι στις υποψήφιες χώρες για να εφαρμόσουν το κεκτημένο μετά την προσχώρηση. Η βοήθεια αυτή διοχετεύθηκε μέσω της στήριξης της θεσμικής ανάπτυξης, βασικό μέσο της οποίας είναι οι αδελφοποιήσεις, και μέσω της στήριξης των επενδύσεων στους ρυθμιστικούς φορείς για την εφαρμογή του κεκτημένου. Έχουν ληφθεί επίσης μέτρα για την περαιτέρω αποκέντρωση της αρμοδιότητας υλοποίησης του Phare στις υποψήφιες χώρες (Σύστημα Εκτεταμένης Διαχειριστικής Αποκέντρωσης της Εφαρμογής) με στόχο να απαλλαγεί η Επιτροπή από την εκ των προτέρων έγκριση των έργων.

Για την ομαλή και αποτελεσματική μετάβαση προς τα Διαρθρωτικά Ταμεία απαιτείται η ενίσχυση της προγραμματικής και διοικητικής ικανότητας των υποψήφιων χωρών. Το 2001 ελήφθησαν μέτρα για να ενισχυθεί η προγραμματική προσέγγιση που χρησιμοποιείται στο πλαίσιο των Διαρθρωτικών Ταμείων. Για το σκοπό αυτό, ζητήθηκε από τις υποψήφιες χώρες να υποβάλουν αναθεωρημένη διατύπωση των (προκαταρκτικών) Εθνικών Αναπτυξιακών Σχεδίων τους. Τα ΕΑΣ περιγράφουν τη στρατηγική των υποψήφιων χωρών, τις προτεραιότητες και τα μέτρα για την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής (ΟΚΣ) στην επικράτειά τους. Έτσι, τα ΕΑΣ αποτελούν τα βασικά έγγραφα προγραμματισμού των επενδύσεων Phare για την ΟΚΣ. Ενώ διατηρούν αυτή την προενταξιακή ιδιότητα, ταυτόχρονα τα ΕΑΣ αποτελούν τον προάγγελο των μελλοντικών αναπτυξιακών σχεδίων/σχεδίων ενιαίων εγγράφων προγραμματισμού που απαιτούνται από τον κανονισμό για τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Τα «καθεστώτα μη επιστρεπτέων ενισχύσεων» (δηλ. μέτρων όπως αυτά ορίζονται στο άρθρο 9 (ι) του κανονισμού για τα Διαρθρωτικά Ταμεία) αρχίζουν να χρησιμοποιούνται ευρέως ως μέσο για τη στήριξη των επενδύσεων για την ΟΚΣ σε έναν από τους τομείς της ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού, τις επενδύσεις στον παραγωγικό τομέα και τη συναφή υποδομή για τις επιχειρηματικές δραστηριότητες. Αυτό παρέχει τη δυνατότητα μιας περισσότερο αποκεντρωμένης εφαρμογής των έργων Phare, που είναι παρόμοιου μεγέθους και χαρακτήρα με τις ενέργειες των Διαρθρωτικών Ταμείων, υπό τον όρο ότι οι υποψήφιες χώρες είναι σε θέση να υλοποιούν «συστήματα» αντί για μεμονωμένα έργα.

Όσον αφορά τη διοικητική ικανότητα των υποψήφιων χωρών, το Phare του 2001 παρέχει μεγαλύτερη στήριξη στους φορείς των υποψήφιων χωρών που είναι αρμόδιοι για τη διαχείριση των Διαρθρωτικών Ταμείων μετά την προσχώρηση. Αυτό πραγματοποιήθηκε κυρίως με τη βοήθεια των μέσων θεσμικής ανάπτυξης, όπως οι αδελφοποιήσεις. Επιπλέον, με τη στήριξη του TAIEX, η οποία άρχισε το 2001, η Επιτροπή οργάνωσε σεμινάρια για τα Διαρθρωτικά Ταμεία και την Προσχώρηση σε όλες τις υποψήφιες χώρες, με εξαίρεση τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, για να εξηγήσει τους τρόπους διαχείρισης της κοινοτικής ενίσχυσης στα κράτη μέλη της ΕΕ και να παρουσιάσει την άποψη της Επιτροπής για το τι πρέπει να κάνουν τα μελλοντικά κράτη μέλη για να προετοιμαστούν για την εφαρμογή των Διαρθρωτικών Ταμείων από την προσχώρησή τους μέχρι το 2006.

2.4. Εθνικά προγράμματα Phare

* Στήριξη της θεσμικής ανάπτυξης

- Αδελφοποιήσεις

Το πρόγραμμα αδελφοποιήσεων τέθηκε σε εφαρμογή το Μάιο του 1998 ως το βασικό μέσο θεσμικής ανάπτυξης. Έχει στόχο να βοηθήσει τις υποψήφιες χώρες να αναπτύξουν σύγχρονες και αποτελεσματικές δημόσιες διοικήσεις, με τις απαραίτητες δομές, τους ανθρώπινους πόρους και τις διαχειριστικές ικανότητες για την εφαρμογή του κοινοτικού κεκτημένου κατά τα ίδια πρότυπα με αυτά που ισχύουν στα κράτη μέλη.

Οι αδελφοποιήσεις που εστιάζονται στην προενταξιακή ενίσχυση συνίστανται σε μακροχρόνια απόσπαση δημοσίων υπαλλήλων και σε συνοδευτικές αποστολές σύντομης διάρκειας συμβούλων και αρμοδίων σε θέματα κατάρτισης.

Η Κοινότητα έχει ήδη χρηματοδοτήσει συνολικά 503 έργα αδελφοποίησης από το 1998 έως το 2001. Από το 1998 έως το 2000, 373 από τα έργα αυτά είχαν ως πρωταρχικό στόχο τους τομείς της γεωργίας, του περιβάλλοντος, των δημοσίων οικονομικών, της δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων και την προετοιμασία για τη διαχείριση των Διαρθρωτικών Ταμείων. Ήταν και οι βασικοί τομείς προτεραιότητας που εντοπίστηκαν στις εταιρικές σχέσεις προσχώρησης. Από το 2000 και μετά, οι αδελφοποιήσεις ασχολούνταν και με άλλους σημαντικούς τομείς του κεκτημένου, όπως η κοινωνική πολιτική, η καταπολέμηση των ναρκωτικών, η ρύθμιση των μεταφορών και τηλεπικοινωνιών.

Κατά συνέπεια, οι αδελφοποιήσεις καλύπτουν πλέον όλους τους τομείς του κεκτημένου. Χάρη στην ισχυρή στήριξη και ανταπόκριση των κρατών μελών της ΕΕ, έχουν ήδη ολοκληρωθεί 103 εταιρικές σχέσεις αδελφοποιήσεων, που χρηματοδοτήθηκαν από το Phare 1998 και στις οποίες έλαβαν μέρος όλες οι υποψήφιες χώρες και σχεδόν όλα τα κράτη μέλη. Στο πλαίσιο του Phare 1999, υλοποιούνται άλλα 123 έργα και η περίοδος προγραμματισμού για το Phare 2000 περιελάμβανε επιπλέον 146 έργα αδελφοποίησης. Η περίοδος προγραμματισμού 2001 περιλαμβάνει 130 έργα αδελφοποίησης σε όλες τις δικαιούχες χώρες του Phare καθώς και στην Κύπρο και τη Μάλτα.

Εκτιμάται ότι περίπου 250 έργα αδελφοποίησης υλοποιούνται σε όλες τις υποψήφιες χώρες ταυτόχρονα. Επιπλέον, παρέχεται στις υποψήφιες χώρες η δυνατότητα να επωφεληθούν από την πραγματογνωμοσύνη των κρατών μελών μέσω του προγράμματος "Twinning light", για να αντιμετωπίσουν σαφώς προσδιορισμένα έργα περιορισμένου πεδίου εφαρμογής τα οποία κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων θεωρούνται ότι χρειάζονται προσαρμογή.

Ανεξάρτητη αξιολόγηση του σχεδιασμού των αδελφοποιήσεων πραγματοποιήθηκε την άνοιξη και υποβλήθηκε σχετική έκθεση τον Ιούλιο του 2000. Η Επιτροπή έλαβε υπόψη τις περισσότερες συστάσεις αυτής της αξιολόγησης για τη βελτίωση των διαδικαστικών και χρηματοδοτικών κανόνων της αδελφοποίησης, όπως αναφέρεται στο εγχειρίδιο για τις αδελφοποιήσεις. Ελήφθησαν επίσης μέτρα για να επιταχυνθεί ο ρυθμός υλοποίησης του προγράμματος.

- TAIEX

H σύσταση της μονάδας TAIEX στο πλαίσιο της ΓΔ Διεύρυνσης έγινε πραγματικότητα την άνοιξη 2001. Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε μια νέα διαδικασία υποβολής προσφορών για την αντικατάσταση του Γραφείου Τεχνικής Βοήθειας με ένα νέο εργολήπτη ο οποίος θα παρέχει εμπορικές υπηρεσίες στη μονάδα με σύμβαση πλαίσιο για τη λειτουργία ενός ειδικού ταμείου.

Το 2001 αυξήθηκε και τόσο το φάσμα των υπηρεσιών όσο και ο αριθμός των υποψήφιων χωρών που λαμβάνουν ενίσχυση του TAIEX. Συνολικά, το 2001 πραγματοποιήθηκαν 492 εκδηλώσεις, που ποικίλλουν από σεμινάρια και συνέδρια πρακτικής άσκησης, με τη συμμετοχή όλων των υποψήφιων χωρών, μέχρι προγράμματα ανταλλαγής εμπειρογνωμόνων και επισκέψεις μελέτης διοικητικών υπαλλήλων σε δημόσιες υπηρεσίες κρατών μελών.

Ένα μεγάλο μέρος των εκδηλώσεων αφορούσε θέματα που συνδέονται με τη γεωργία, χρηματοοικονομικά και θεσμικά θέματα και το περιβάλλον, την προστασία των καταναλωτών και της υγείας. Συνολικά, κινητοποιήθηκαν 2 048 εμπειρογνώμονες από τα κράτη μέλη και 11 257 άτομα συμμετείχαν σε εκδηλώσεις του ΤΑΙΕΧ από τις υποψήφιες χώρες.

Δημιουργήθηκαν νέες υπηρεσίες, πράγμα που οδήγησε σε νέες πρωτοβουλίες. Σε αυτές περιλαμβάνονταν:

Το Περιφερειακό Πρόγραμμα Κατάρτισης, στο πλαίσιο του οποίου εκπαιδεύονται επιλεγμένοι υποψήφιοι από περιφερειακές διοικήσεις για να αναπτύξουν τοπικά συστήματα επαγγελματικής κατάρτισης με στόχο να στηριχθεί η εφαρμογή σημαντικών τομέων του κεκτημένου σε τοπικό επίπεδο.

Πρόγραμμα Διαχείρισης Θαλάσσιων και Χερσαίων Συνόρων, για να στηριχθεί η εφαρμογή του κεκτημένου σχετικά με τους συνοριακούς ελέγχους, μέσω της κατάρτισης και της συνεργασίας μεταξύ των αρμοδίων υπηρεσιών, αρχίζοντας από τους θαλάσσιους και ποτάμιους λιμένες, με βάση τα συμπεράσματα της διάσκεψης του ΤΑΙΕΧ για τους λιμένες, η οποία σημείωσε μεγάλη επιτυχία και πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με το ομόσπονδο κράτος (Land) της Βρέμης το Δεκέμβριο του 2000.

Επιχειρηματικές εβδομάδες για τον ιδιωτικό τομέα, για να δοθούν περισσότερες ευκαιρίες στην επιχειρηματική κοινότητα και τους κοινωνικούς εταίρους να συζητήσουν τις επιπτώσεις της εφαρμογής του κεκτημένου της ΕΚ σε μεμονωμένες υποψήφιες χώρες.

Το Πρόγραμμα του Κοινοβουλίου, το οποίο οργανώνει συνεδριάσεις «ερωτήσεων και απαντήσεων» στις Βρυξέλλες για τις εθνικές κοινοβουλευτικές επιτροπές των υποψήφιων χωρών, καθώς και πρόγραμμα ανταλλαγής υπαλλήλων με τα εθνικά κοινοβούλια των κρατών μελών.

Καθιέρωση του Προγράμματος Ανταλλαγής Εμπειρογνωμόνων του TAIEX, που παρέχει ένα περισσότερο διαφανές και αποτελεσματικό σύστημα κοινοποίησης αιτήσεων για εμπειρογνώμονες και επισκέψεις μελέτης στις δημόσιες διοικήσεις των κρατών μελών και για την αξιοποίηση της προσφοράς τους στις υποψήφιες χώρες.

* Στήριξη των επενδύσεων

Οι κατευθυντήριες γραμμές του 1999 ζήτησαν τον αναπροσανατολισμό της στήριξης των επενδύσεων, έτσι ώστε να ληφθεί υπόψη η έναρξη της εφαρμογής του ISPA και του SAPARD. Οι επενδύσεις αντιπροσώπευαν το 63% των αναλήψεων υποχρεώσεων στο εσωτερικό των εθνικών προγραμμάτων το 2001, το 27% των οποίων διατέθηκε σε επενδύσεις στους ρυθμιστικούς φορείς για την εφαρμογή του κεκτημένου.

Επιπλέον, η επισκόπηση του προγράμματος Phare υπογράμμισε την ανάγκη να βοηθηθούν οι υποψήφιες χώρες να προετοιμαστούν για τα Διαρθρωτικά Ταμεία. Η Επιτροπή συνέχισε να επεκτείνει τη στήριξή της για την οικονομική και κοινωνική συνοχή το 2001 (που αντιπροσωπεύει το 36% των συνολικών αναλήψεων υποχρεώσεων των εθνικών προγραμμάτων) και να μετατρέψει το κύριο βάρος προς τις απαραίτητες προσεγγίσεις για τα Διαρθρωτικά Ταμεία, το συντομότερο δυνατό, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της κάθε υποψήφιας χώρας.

Για το σκοπό αυτό, το 2001, ποσό 57 εκατ. EUR από τους πόρους για τη θεσμική ανάπτυξη διατέθηκε σε αρχές ή οργανισμούς που είναι υπεύθυνοι για την προετοιμασία και εφαρμογή της συνδρομής των Διαρθρωτικών Ταμείων μετά την προσχώρηση. Διατέθηκαν ποσά που ανέρχονται σε 394 εκατ. EUR ως επένδυση στην οικονομική και κοινωνική συνοχή για την πειραματική εφαρμογή προσεγγίσεων στις περιφέρειες του Στόχου 1, που βασίζονται κατά μεγαλύτερο βαθμό σε μια προγραμματική προσέγγιση. Επιπλέον, επιταχύνθηκε η διαδικασία προετοιμασίας των Εθνικών Αναπτυξιακών Σχεδίων, για να ενισχυθεί ο προγραμματισμός των επενδύσεων στον τομέα της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής και για να υπάρξει προετοιμασία για Διαρθρωτικά Ταμεία, ενώ ο προγραμματισμός για την ΔΣΣ ευθυγραμμίστηκε περισσότερο με τα Εθνικά Αναπτυξιακά Σχέδια και μεταστράφηκε προς το Interreg.

2.5. Διασυνοριακή συνεργασία Phare

Ο κανονισμός Phare ΔΣΣ του Δεκεμβρίου 1998 επέφερε ουσιαστικές αλλαγές στον τρόπο λειτουργίας των προγραμμάτων διασυνοριακής συνεργασίας, με στόχο να ευθυγραμμιστεί η ΔΣΣ Phare με τις πρακτικές του Interreg. Σε αυτό το πλαίσιο, η εισαγωγή των κοινών εγγράφων προγραμματισμού και η δημιουργία κοινών διαθρώσεων (δηλαδή των κοινών επιτροπών συντονισμού) αποτέλεσαν μεγάλο άλμα για τη μετάβαση προς το Interreg.

Στο τέλος του 2000 υπήρξαν νέες εξελίξεις προς την καλύτερη ευθυγράμμιση του προγράμματος Phare ΔΣΣ με το Interreg, στο πλαίσιο της ανακοίνωσης «Phare 2000 Επισκόπηση - Ενίσχυση της προετοιμασίας για τη διεύρυνση». Τα μέτρα αυτά εφαρμόζονται στο πλαίσιο των κοινών προγραμμάτων της περιόδου 2000-2006.

Οι βελτιώσεις περιλαμβάνουν πολυετείς ενδεικτικές χρηματοδοτήσεις ανά χώρα και μια προγραμματική προσέγγιση για το Phare μέσω της εισαγωγής «συστημάτων μη επιστρεπτέων ενισχύσεων». Τα συστήματα αυτά επιτρέπουν την αποκεντρωμένη εφαρμογή των έργων Phare, τα οποία έχουν παρόμοιο μέγεθος και χαρακτήρα με αυτά του Interreg, υπό την προϋπόθεση ότι οι υποψήφιες χώρες είναι σε θέση να υλοποιούν «συστήματα» αντί για μεμονωμένα έργα.

Συνυπάρχουν δύο τύποι «συστημάτων ενισχύσεων»: Ταμεία Μικρών Έργων για ενισχύσεις κατώτερες των 50 000 EUR και συστήματα οικονομικής και κοινωνικής συνοχής για επιχορηγήσεις ποσών από 50 000 EUR μέχρι 2 εκατ. EUR.

Σε όλες τις παραμεθόριες περιοχές συνεχίστηκε η λειτουργία ή δημιουργήθηκαν Ταμεία Μικρών Έργων (ΤΜΕ), με τη χρησιμοποίηση ποσοστού από 10% έως 20% των συνολικών πιστώσεων των προγραμμάτων. Ενέργειες «Προσέγγισης μεταξύ των λαών» στους τομείς του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της πληροφόρησης, της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης και της απασχόλησης, που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο των ΤΜΕ, ενθάρρυναν τη μεγαλύτερη συμμετοχή τοπικών και περιφερειακών αρχών στην προσπάθεια διασυνοριακής συνεργασίας.

Συστήματα μη επιστρεπτέων ενισχύσεων με ποσά από 50 000 EUR έως 2 εκατ. EUR εφαρμόζονται στο πλαίσιο της στήριξης της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής σε έναν από τους τομείς της ανάπτυξης των ανθρώπινων πόρων, τη στήριξη του παραγωγικού τομέα και των υποδομών για τη λειτουργία των επιχειρήσεων.

Την περίοδο 2000-2002, ο ετήσιος προϋπολογισμός του Phare-ΔΣΣ ήταν 151 εκατ. ευρώ, τα οποία κατανεμήθηκαν στις υποψήφιες χώρες βάσει αντικειμενικών κριτηρίων (πληθυσμός, κατά κεφαλήν ΑΕΠ και έκταση των ενδιαφερόμενων παραμεθόριων περιφερειών). Ένα άλλο στοιχείο που έπρεπε να ληφθεί υπόψη ήταν η ανάγκη ισορροπίας και από τις δύο πλευρές των συνόρων και το κριτήριο της κατανομής κατά δύο τρίτα/ένα τρίτο μεταξύ των παραμεθόριων περιοχών ΕΕ-ΥΧ και ΥΧ-ΥΧ, όπως προβλέπεται στις παρατηρήσεις του προϋπολογισμού. Το 2001, τα προγράμματα Phare-ΔΣΣ εφαρμόζονταν σε 14 παραμεθόριες περιφέρειες. Επιπλέον, ποσό 12 εκατ. EUR έχει διατεθεί στο πρόγραμμα ΔΣΣ της Βαλτικής (Πολωνία, Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία) όπου, λόγω της ιδιαιτερότητας της περιοχής της Βαλτικής Θάλασσας, πρέπει να ακολουθηθεί μια διεθνική προσέγγιση σε συνδυασμό με το πρόγραμμα Interreg III B.

Τα κοινά έγγραφα προγραμματισμού που καλύπτουν την περίοδο 2000-2006 καταρτίστηκαν για κάθε παραμεθόρια περιοχή ΕΕ-ΥΧ (στην περίπτωση αυτή υπό μορφή κοινών εγγράφων προγραμματισμού Phare ΔΣΣ//Interreg) και σε κάθε παραμεθόρια περιοχή ΥΧ-ΥΧ (με εξαίρεση τις περιοχές της Βαλτικής Θάλασσας). Η Επιτροπή ενέκρινε τον Ιούνιο του 2001 το κοινό έγγραφο προγραμματισμού ΔΣΣ/Interreg III B για την περιοχή της Βαλτικής. Κατά τη διάρκεια του 2001 επιτεύχθηκε ο ταχύτερος ρυθμός εφαρμογής των κοινών εγγράφων προγραμματισμού.

2.6. Προγράμματα πολλαπλών δικαιούχων

Χρηματοδοτική διευκόλυνση ΜΜΕ

Στόχος της χρηματοδοτικής διευκόλυνσης για τις ΜΜΕ είναι να πείσει τους χρηματοοικονομικούς ενδιάμεσους, δηλαδή τράπεζες, εταιρείες χρηματοδοτικής μίσθωσης ή επενδυτικά ταμεία στις υποψήφιες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, να επεκτείνουν και να διατηρήσουν τις ενέργειες χρηματοδότησης ΜΜΕ. Για να βοηθηθούν οι χρηματοοικονομικοί ενδιάμεσοι να ξεπεράσουν την έλλειψη πείρας και να καλύψουν τις ειδικές διοικητικές δαπάνες και τους συνεπαγόμενους κινδύνους, η χρηματοδοτική διευκόλυνση τους παρέχει πρόσβαση σε χρηματοδότηση και σε ειδικά κίνητρα. Η χρηματοδοτική διευκόλυνση χρηματοδοτείται από Διεθνείς Χρηματοπιστωτικούς Οργανισμούς (ΔΧΟ) και ιδίως από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ), την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και την Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης/Kreditanstalt (CEB/KfW). Τα έργα της χρηματοδοτικής διευκόλυνσης αποτελούνται από δύο συντονιζόμενα σκέλη.

Το σκέλος που αφορά τα δάνεια, τις εγγυήσεις και τη χρηματοδοτική μίσθωση και το σκέλος που αφορά την απόκτηση συμμετοχών και έχει τη μορφή δανείου ή χρηματοδότησης για την απόκτηση συμμετοχής στο μετοχικό κεφάλαιο για τους ΧΕ, σε συνδυασμό με ειδικά προσαρμοσμένες δέσμες μέτρων χρηματοδοτικών κινήτρων. Οι χρηματοοικονομικοί ενδιάμεσοι πραγματοποιούν δανειοδοτικές πράξεις ή παραχωρούν σύμβαση εκμίσθωσης σε μεμονωμένες μικροεπιχειρήσεις ή ΜΜΕ ή τους παρέχουν συμμετοχή στο μετοχικό κεφάλαιο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι χρηματοοικονομικοί ενδιάμεσοι διαθέτουν πρόσθετα κεφάλαια από δικούς τους ιδίους πόρους στις δικαιούχες επιχειρήσεις.

Μετά από ένα πρώτο Στάδιο Ι εκκίνησης, που τέθηκε σε εφαρμογή από την Επιτροπή και την ΕΤΑΑ, τον Απρίλιο του 1999, το 2001 τέθηκε σε εφαρμογή το Στάδιο ΙΙ της χρηματοδοτικής διευκόλυνσης, με τη χορήγηση από 30 εκατ. EUR στην ΕΤΑΑ και στην CEB/KfW. Επιπλέον, η Επιτροπή αποφάσισε να συμπεριλάβει την ΕΤΕπ στους χρηματοδότες επίσης για ποσό 30 εκατ. EUR και να επεκτείνει τη χρηματοδοτική διευκόλυνση στην Τουρκία με ποσό 4 εκατ. EUR σε συνεργασία με την CEB/KfW.

Στο τέλος του 2001, η δημοσιονομική κατάσταση του προγράμματος ήταν η ακόλουθη:

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Πρόγραμμα στήριξης επιχειρήσεων

Το πρόγραμμα καταρτίστηκε για να ενισχυθεί ο ρόλος των αντιπροσωπευτικών οργανώσεων των επιχειρήσεων στις υποψήφιες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, έτσι ώστε να βοηθήσουν τους επιχειρηματικούς φορείς σε αυτές τις χώρες να προσαρμοστούν στις προκλήσεις της προσχώρησης στην ΕΕ, και ιδίως στις αλλαγές που προκύπτουν σε επίπεδο εταιρειών λόγω της ανάγκης προσαρμογής στο κοινοτικό κεκτημένο. Για το σκοπό αυτό, παρέχεται στήριξη στην ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων και σε δραστηριότητες αδελφοποίησης με τομεακές και οριζόντιες αντιπροσωπευτικές οργανώσεις των επιχειρήσεων στα υφιστάμενα κράτη μέλη.

17 έργα - που ενισχύθηκαν με επιχορηγήσεις συνολικού ύψους 22 εκατομμυρίων ευρώ - κάλυψε ευρύ φάσμα επιχειρηματικών τομέων και δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένων των εμπορικών επιμελητηρίων. μικρές και μεσαίες βιοτεχνικές επιχειρήσεις επιπλοποιία και βιομηχανία επεξεργασίας ξύλου. συνεταιρισμοί παραγωγών, κοινωνικές εταιρείες και συμμετοχικές εταιρείες. χημική βιομηχανία. βιομηχανία τροφίμων και ποτών. βιομηχανία χάλυβα. κλωστοϋφαντουργία και βιομηχανία ειδών ένδυσης. παραγωγή ζωικών προϊόντων. και τεχνολογία στον τομέα της πληροφόρησης και της επικοινωνίας.

Τα έργα που επικεντρώνονται σε θέματα όπως η ενίσχυση της δημοκρατική και ανεξάρτητης λειτουργίας αντιπροσωπευτικών επιχειρηματικών οργανώσεων. ανάπτυξη της αποτελεσματικότητας των εν λόγω οργανώσεων ως ομάδων συμφερόντων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο. παροχή στήριξης στις επιχειρήσεις των υποψηφίων χωρών της Κεντρικής Ευρώπης έτσι ώστε να κατανοήσουν τη Διεθνή Αγορά και να προσαρμοστούν στο συναφές κοινοτικό κεκτημένο. και παροχή τεχνογνωσίας σχετικά με την ανάπτυξη των εταιρειών.

Το πρόγραμμα στήριξης των επιχειρήσεων παρέσχε επίσης στήριξη σε 2 ειδικά προγράμματα - το πρώτο στον τομέα της βιομηχανικής ιδιοκτησίας, και το δεύτερο προς όφελος αντιπροσωπευτικών οργανώσεων στον γεωργικό τομέα.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα περισσότερα προγράμματα στήριξαν την ανάπτυξη πρακτικής προσέγγισης του τρόπου υιοθέτησης του κεκτημένου. διαλέξεις, σεμινάρια, συναντήσεις εργασίας, προγράμματα κατάρτισης και αποστολές συμβουλευτικού χαρακτήρα αντιπροσωπεύουν τους κυριότερους τύπους δραστηριοτήτων που αναλήφθηκαν.

Επιπλέον, σχεδόν όλα τα προγράμματα οργάνωσαν ενέργειες κατάρτισης στο εσωτερικό επιχειρήσεων και αποσπάσεις αντιπροσώπων οργανώσεων στήριξης από επιχειρήσεις στις υποψήφιες χώρες σε παρόμοιες οργανώσεις στην ΕΕ ή στην ευρωπαϊκή κεντρική οργάνωση. Στις άλλες δραστηριότητες που έχουν υλοποιηθεί, ή σχεδιάζονται, περιλαμβάνονται έρευνες αξιολόγησης αναγκών, η ανάπτυξη μεθόδων ανταλλαγής στατιστικών δεδομένων, η ανάπτυξη ιστότοπων εσωτερικού δικτύου/Διαδικτύου, η διάθεση ειδικών πληροφοριών για το κεκτημένο σε απευθείας σύνδεση και η προετοιμασία διαγωνισμών για άλλα προγράμματα της ΕΕ.

Από τα μέχρι τώρα αποτελέσματα συνάγεται ότι υπήρξε γενική βελτίωση του επιπέδου των γνώσεων και της ευαισθητοποίησης σε θέματα που αφορούν την προσχώρηση στην ΕΕ καθώς και της κατανόησης του ρόλου και της ευθύνης των οργανώσεων στήριξης επιχειρήσεων στην ΕΕ.

Περιβαλλοντικό πρόγραμμα

Το 2001 ολοκληρώθηκαν τρεις προενταξιακές πρωτοβουλίες που άρχισαν να υλοποιούνται το 1999:

- το έργο βιώσιμης προστασίας της φύσης (1,9 εκατ. ευρώ).

- βοήθεια ad hoc στις υποψήφιες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης για την προετοιμασία τους για την ένταξη στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (1,6 εκατομμύρια ευρώ).

- "Μαύρη λίστα" καταστάσεων που δεν συμμορφώνονται με τις επιλεγμένες οδηγίες της ΕΕ (0,5 εκατ.)

και η εφαρμογή του προγράμματος περιφερειακής περιβαλλοντικής ένταξης (REAP) ύψους 6,25 εκατομμυρίων. Οι δραστηριότητες του REAP έχουν στόχο να βελτιωθεί η συμμόρφωση με την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ σε διάφορους ευαίσθητους τομείς, όπως η ποιότητα του αέρα, η ποιότητα των υδάτων, η διαχείριση αποβλήτων κλπ. και, ιδίως, να βελτιωθεί η ικανότητα εφαρμογής της νομοθεσίας. Επιπλέον, παρέχονται πληροφορίες και οδηγίες σε οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης των υποψήφιων χωρών, στους οποίους έχει μεταβιβαστεί η ευθύνη για την εφαρμογή πολλών οδηγιών. Το έργο συμβάλλει επίσης στη δημιουργία δικτύων που είναι απαραίτητα για να εξασφαλιστεί η καλύτερη ενημέρωση και συμμετοχή στη διαδικασία προσέγγισης των ΜΚΟ και των πολιτών γενικά.

οριζοντιο προγραμμα phare για τη δικαιοσυνη και τισ εσωτερικες υποθεσεις

Για να ενισχυθεί η διοικητική ικανότητα των δικαστικών φορέων και των φορέων επιβολής της νομοθεσίας στις υποψήφιες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, το πρόγραμμα χρηματοδότησε τη βοήθεια στους τομείς

* "δικαστική συνεργασία για εγκληματικά θέματα" (1,5 εκατ. ευρώ). Το έργο αφορά ζητήματα όπως η έκδοση, η αμοιβαία νομική συνδρομή και η δήμευση περιουσιακών στοιχείων του

* "κράτους δικαίου" (3,1 εκατ. ευρώ). Το πρόγραμμα εστιάστηκε σε τέσσερις πτυχές της λειτουργίας των δικαστικών συστημάτων σε δέκα υποψήφιες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης: ανεξάρτητο δικαστικό σύστημα. καθεστώς και τον ρόλο του δημόσιου κατήγορου. δικαστικές διαδικασίες και εκτέλεση των δικαστικών αποφάσεων. ασφάλεια των θυμάτων, δικαστών, εισαγγελέων, συνηγόρων υπεράσπισης και ενόρκων,

* "μετανάστευση, θεωρήσεις και διαχείριση των εξωτερικών συνόρων" (3,0 εκατ. ευρώ). Το πρόγραμμα αφορούσε θέματα που σχετίζονταν με την λειτουργία μιας υπηρεσίας μετανάστευσης, την κράτηση, την απέλαση και τον επαναπατρισμό. την πολιτική και την πρακτική σχετικά με τις θεωρήσεις,. το κεκτημένο του Σένγκεν και η καταπολέμηση των παρανόμων δικτύων μετανάστευσης

Στήριξε επίσης την "επιμόρφωση δικαστών στο δίκαιο της ΕΚ " (1,3 εκατ. ευρώ).

Τα έργα εφαρμόστηκαν από το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Δημόσιας Διοίκησης (επιμόρφωση δικαστών) και από κοινοπραξίες κρατών μελών που διέθεσαν προσωπικό και έμπειρους υπαλλήλους από τις κυβερνητικές υπηρεσίες τους καθώς και ομάδες διαχείρισης έργου.

Το έργο που αφορά την επιμόρφωση δικαστών είχε στόχο την καθιέρωση ενός συστήματος κατάρτισης και μεθοδολογίας για κάθε υποψήφια χώρα της Κεντρικής Ευρώπης και να προσφέρει σε δικαστές ένα κοινό πρακτικό οδηγό για το δίκαιο της ΕΚ.

Όλα τα άλλα έργα έχουν μια κοινή διάρθρωση: αποτελούνται από ένα στάδιο έρευνας γραφείου και στη συνέχεια από αποστολές μελέτης και συνδρομής από υπαλλήλους των κρατών μελών στις δικαιούχους χώρες. Η κοινή εργασία εμπειρογνωμόνων από τις δικαιούχους χώρες και τα κράτη μέλη είχε στόχο τη διατύπωση «συστάσεων» ή την κατάρτιση «εθνικών σχεδίων δράσης» με σαφείς οδηγίες για τα πρακτικά βήματα που θα έπρεπε να ακολουθήσουν οι υποψήφιες χώρες μετά την περάτωση των έργων. Επιπλέον, τα έργα αυτά περιελάμβαναν και ορισμένα σεμινάρια κατάρτισης βάσει του προτύπου της «κατάρτισης εκπαιδευτών».

Το 2002, συνεχίστηκε η εφαρμογή του οριζόντιου προγράμματος Phare για τον τομέα της δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων.

Πρόγραμμα καταπολeμησης των ναρκωτικών

Το σχέδιο δράσης της ΕΕ για την καταπολέμηση των ναρκωτικών 2000-2004, που εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Φέιρα, ζήτησε από την Επιτροπή και το Συμβούλιο να εξασφαλίσουν ότι οι υποψήφιες χώρες έχουν υιοθετήσει το κοινοτικό κεκτημένο και τις βέλτιστες πρακτικές στον τομέα της καταπολέμησης των ναρκωτικών και ότι η εφαρμογή τους είναι ικανοποιητική.

Για την επίτευξη αυτού του στόχου, τα έργα που υλοποιούνται στο πλαίσιο του προγράμματος καταπολέμησης των ναρκωτικών είχαν παρόμοια συνάρθρωση με αυτήν των έργων του οριζόντιου προγράμματος Phare για τον τομέα της δικαιοσύνης και εσωτερικών υποθέσεων, βάσει του οποίου τα κράτη μέλη παρέχουν πραγματογνωμοσύνη και πόρους για τη διαχείριση έργου.

Το Στάδιο V του έργου Phare για τις πρόδρομες ουσίες (1,3 εκατ. ευρώ) περιελάμβανε την παροχή βοήθειας για την σύνταξη συμβατής νομοθεσίας και την παροχή κατάρτισης και εξοπλισμού για την ενίσχυση της διοίκησης και την επιβολή ελέγχων των πρόδρομων ουσιών. Στο πλαίσιο του έργου Phare για τα συνθετικά ναρκωτικά (2 εκατ. ευρώ) άρχισε η προσπάθεια ενίσχυσης των ικανοτήτων των υποψήφιων χωρών για να περιορίσουν την παράνομη παρασκευή και διακίνηση συνθετικών ναρκωτικών, με τη βοήθεια εκστρατειών ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης στην ανάλυση των συνθετικών ναρκωτικών και ενέργειες καταστροφής παράνομων εργαστηρίων. Το σημαντικότερο αποτέλεσμα του έργου ήταν η εκπόνηση εθνικών σχεδίων δράσης στον τομέα των συνθετικών ναρκωτικών, τα οποία ορίζουν το πλαίσιο των δράσεων που είναι απαραίτητες βραχυπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα για τη μείωση της προσφοράς συνθετικών ναρκωτικών. Η υλοποίηση και των δύο έργων ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2001.

Το κοινό έργο UNDCP-Phare για την επιβολή του νόμου περί ναρκωτικών στην Νοτιοανατολική Ευρώπη (4,5 εκατ. EUR), που υλοποιήθηκε από το UNDCP, ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο του 2001. Ενίσχυσε την περιφερειακή και υποπεριφερειακή οργάνωση δικτύου εθνικών ικανοτήτων για την εξάρθρωση οργανώσεων διακίνησης ναρκωτικών, την καταστροφή των δικτύων προσφοράς ναρκωτικών και την ανίχνευση των ναρκωτικών στα σημεία διέλευσης των συνόρων και διαμετακόμισης. Εκτός από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία στην υλοποίηση αυτού του έργου συμμετείχε και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.

Τέλος, τον Φεβρουάριο 2001, τέθηκε σε εφαρμογή η συνεργασία ΕΚΠΝΤ-ΧΚΑΕ, που αντιπροσωπεύει ποσό ύψους 2 εκατ. ευρώ. Το έργο έχει στόχο να ενταχθούν οι 12 υποψήφιες χώρες στις δραστηριότητες του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (ΕΚΠΝΤ) και στην καθιέρωση διαρθρωτικών σχέσεων με το δίκτυο REITOX (Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά και τις Μορφές Τοξικομανίας). Τα εθνικά σημεία επαφής ενισχύονται περισσότερο, αποκτούν θεσμικό ρόλο και προετοιμάζονται περαιτέρω για να συμμετάσχουν στις δραστηριότητες αυτές, μέσω μιας ισχυρής συνιστώσας θεσμικής ανάπτυξης και δημιουργίας ικανοτήτων.

Το πρόγραμμα ECOS-Ouverture

Στόχος του προγράμματος είναι να ενισχύσει τις τοπικές αρχές των χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, μέσω της συνεργασίας με τις ομόλογες αρχές της ΕΕ, και ιδίως των μειονεκτικών περιοχών της Ένωσης. Αυτό το μέτρο διαπεριφερειακής στήριξης ενθαρρύνει τη συνεργασία ανάμεσα σε ομόλογες αρχές μέσω κοινών έργων για την ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας. Άρχισε να εφαρμόζεται το 1990 και χρηματοδοτείται από το Phare και το ΕΤΠΑ από το 1994 και μετά.

Το 2001 ήταν το πρώτο έτος πλήρους εφαρμογής των 32 έργων που χρηματοδοτούνται από τον προϋπολογισμό του Phare 1998 με συνολικό ποσό 7,35 εκατ. ευρώ. Τα βασικά θέματα συνεργασίας είναι η οικονομική ανάπτυξη (18) και το περιβάλλον (7), ενώ τα υπόλοιπα έργα εστιάζονται σε πολιτιστικά (4) ή διοικητικά (3) θέματα. Με μέση χρηματοδότηση 244.440 EUR, οι συνεργαζόμενοι φορείς του Phare συμμετέχουν ενεργότερα στην υλοποίηση έργων, σε σύγκριση με παλαιότερα έργα. Το ένα τρίτο όλων των έργων υλοποιούνται από δύο ή περισσότερους εταίρους οι οποίοι προέρχονται από δικαιούχες χώρες του Phare. Οι ρουμανικές αρχές έχουν την καλύτερη εκπροσώπηση στο πρόγραμμα και συμμετέχουν σε 11 διαφορετικά έργα. Στη συνέχεια ακολουθούν οι συνεργαζόμενοι φορείς από την Ουγγαρία (7) και τη Σλοβενία (6).

Η διάρκεια υλοποίησης των έργων κυμαίνεται από 24 έως 36 μήνες. Οι δραστηριότητες των έργων λήγουν το δεύτερο εξάμηνο του 2002.

Στατιστικά στοιχεία

Ο ευρύτερος στόχος του προγράμματος πολλαπλών δικαιούχων Phare για τη στατιστική συνεργασία είναι να βελτιωθεί η παροχή επίσημων στατιστικών από τις υποψήφιες χώρες Phare, ιδίως ενόψει της προσχώρησής τους. Έχουν διατεθεί σημαντικές πιστώσεις από τον προϋπολογισμό του Phare σε αυτό το πρόγραμμα και για την επίτευξη των στόχων του κατά την περίοδο 1991-1999. Το 2000 καταρτίστηκε έγγραφο στρατηγικής για τον καθορισμό μιας στρατηγικής σχετικά με τους τρόπους επιδίωξης του στόχου της συμμόρφωσης με το κεκτημένο στον τομέα των στατιστικών, με τη στήριξη του προγράμματος Phare. Βάσει αυτής της στρατηγικής, η οποία αναπτύχθηκε σε στενή συνεργασία και με τη συμμετοχή της Eurostat, των ίδιων των υποψήφιων χωρών, των κρατών μελών, διεθνών οργανισμών και άλλων χρηματοδοτών, και καλύπτει την περίοδο 2000-2001, το πρόγραμμα Phare πολλαπλών δικαιούχων 2001 εκπονήθηκε από τη Eurostat και εγκρίθηκε από την επιτροπή διαχείρισης Phare το Σεπτέμβριο του 2001.

Το πρόγραμμα του 2001 έχει στόχο την ενίσχυση των θεσμών των Εθνικών Στατιστικών Ιδρυμάτων (ΕΣΙ) των υποψήφιων χωρών, έτσι ώστε να είναι σε θέση να ικανοποιήσουν καλύτερα τις ανάγκες των πελατών τους, να παρέχουν αξιόπιστα, ακριβή και έγκαιρα δεδομένα συμβατά με το κεκτημένο, να βελτιώσουν την ποιότητα των διαθέσιμων στατιστικών και να ενισχύουν την εμπιστοσύνη στις στατιστικές. Το πρόγραμμα περιέχει επίσης ένα σκέλος για τη μέτρηση του βαθμού συμμόρφωσης στον τομέα των στατιστικών στις υποψήφιες χώρες. Ο συνολικός προϋπολογισμός που διατίθεται για το πρόγραμμα αυτό είναι 7,39 εκατ. ευρώ.

Το πρόγραμμα περιλαμβάνει διάφορους τύπους έργων. Τα σημαντικότερα είναι τα τομεακά έργα που καλύπτουν τα κενά που εξακολουθούν να υπάρχουν στην εφαρμογή του κεκτημένου ή στην ικανοποίηση των νέων απαιτήσεων που αφορούν το κεκτημένο. Στο πρόγραμμα αυτό εντάχθηκαν διάφορα έργα για τις μακροοικονομικές στατιστικές, τις στατιστικές για τις επιχειρήσεις, τις κοινωνικές στατιστικές, τις γεωργικές στατιστικές και τις στατιστικές εξωτερικού εμπορίου, τα οποία τέθηκαν σε εφαρμογή τον Ιανουάριο του 2002. Ο συνολικός προϋπολογισμός για τα έργα αυτά ανέρχεται περίπου σε 3,4 εκατ. ευρώ.

Ένα άλλο σημαντικό μέρος των προγραμμάτων περιλαμβάνει όλες τις δραστηριότητες στατιστικής συνδρομής, όπως η συμμετοχή σε ομάδες εργασίας της Eurostat, σεμινάρια, μαθήματα κατάρτισης, η απόσπαση εκπαιδευομένων στην Eurostat ή στη στατιστική υπηρεσία ενός κράτους μέλους και η πραγματοποίηση επισκέψεων μελέτης και παροχής συμβουλών. Ο προϋπολογισμός αυτού του σκέλους του προγράμματος είναι 3,5 εκατ. ευρώ.

Το τρίτο μέρος του προγράμματος καλύπτει το ζήτημα της παρακολούθησης της συμμόρφωσης με τη βοήθεια μιας βάσης δεδομένων συμμόρφωσης, με προϋπολογισμό 0,5 εκατ. ευρώ.

Η υλοποίηση αυτού του προγράμματος άρχισε τον Φεβρουάριο με την ανάθεση των τομεακών έργων, ενώ ο προϋπολογισμός για τις δραστηριότητες στατιστικής συνδρομής θα διατεθεί υπό μορφή μη επιστρεπτέων ενισχύσεων στις στατιστικές υπηρεσίες και των κρατών μελών και των υποψήφιων χωρών. Η παρακολούθηση της συμμόρφωσης θα αρχίσει το Σεπτέμβριο του 2002. Όλα τα έργα θα έχουν ολοκληρωθεί την άνοιξη του 2004.

Εκτιμάται ότι τα έργα θα συμβάλουν στην περαιτέρω ευθυγράμμιση των στατιστικών συστημάτων των υποψήφιων χωρών με τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Τα έργα θα έχουν ως αποτέλεσμα τη βελτίωση της ικανότητας των στατιστικών υπηρεσιών να παρέχουν δεδομένα που συμμορφώνονται πλήρως με το κεκτημένο στους επιλεγμένους τομείς συνεργασίας.

Πρόγραμμα LIEN

Το πρόγραμμα LIEN (Link Inter European NGOs - Σύνδεση Ευρωπαϊκών ΜΚΟ) έχει στόχο να ενθαρρύνει τη δραστηριότητα και τη συνεργασία μεταξύ μη κερδοσκοπικών μη κυβερνητικών οργανώσεων που δραστηριοποιούνται στον κοινωνικό τομέα και να ενισχύσει τις ομάδες του πληθυσμού που βρίσκονται σε δυσχερή θέση. Από το 1992 έχουν επιλεγεί 216 έργα και έλαβαν ενισχύσεις του Phare συνολικού ύψους 31 εκατ. ευρώ.

Το 2001 τέθηκαν σε εφαρμογή 40 έργα που είχαν επιλεγεί κατά την τελευταία πρόσκληση υποβολής προτάσεων για το LIEN το 1999. Τα έργα αυτά κάλυπταν όλες τις δικαιούχες χώρες του Phare καθώς και την Αλβανία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.

Ένα μεγάλο μέρος των έργων (14) υλοποιήθηκαν από ΜΚΟ που εργάζονται προς όφελος των γυναικών με περιορισμένη δυνατότητα πρόσβασης στα συστήματα υγείας και στην απασχόληση, νέων και ηλικιωμένων καθώς και εθνικών μειονοτήτων (14 έργα). Άλλα 15 έργα αφορούσαν την παροχή βοήθειας σε αναπήρους (τυφλούς, σωματικά και διανοητικά ανάπηρους), ασθενείς (AIDS) και τοξικομανείς. Τα υπόλοιπα κεφάλαια χρησιμοποιήθηκαν για τη στήριξη έργων στον τομέα της απασχόλησης (5) ή άλλων έργων (6), όπως στρατόπεδα εκπαίδευσης για νάρκες στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη.

Πρόγραμμα εταιρικής σχέσης

Το πρόγραμμα εταιρικής σχέσης χρηματοδοτείται με κεφάλαια Phare από το 1993 για την προώθηση του διαλόγου και της συνεργασίας σε θέματα τοπικής ανάπτυξης ανάμεσα σε ιδιωτικούς και δημόσιους μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Χορηγεί μη επιστρεπτέες ενισχύσεις για έργα τοπικής ανάπτυξης που τίθενται σε εφαρμογή από δύο τουλάχιστον μη κυβερνητικούς οργανισμούς που επιθυμούν να δημιουργήσουν μια βιώσιμη εταιρική σχέση, με στόχο την αμοιβαία ανταλλαγή δεξιοτήτων, γνώσεων και εμπειριών.

Τα περισσότερα από τα 52 έργα που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο του προγράμματος εταιρικής σχέσης 1997 με συνολικό ποσό 9,75 εκατ. EUR ολοκληρώθηκαν το 2001. Η τελευταία γενιά έργων της εταιρικής σχέσης έδωσε ιδιαίτερη έμφαση:

- στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη (βελτίωση τοπικών και περιφερειακών υπηρεσιών, περιφερειακός σχεδιασμός, ανάπτυξη της υπαίθρου και της γεωργίας, τουρισμός).

- στην ανάπτυξη επιχειρήσεων.

- στην κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη (προάσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων και του κοινωνικού διαλόγου, προάσπιση των συμφερόντων των καταναλωτών, ενίσχυση των ενώσεων συνεταιρισμών, κλπ).

Πολλά από τα έργα αυτά θα συνεχίσουν να υλοποιούνται με χρηματοδότηση από άλλες πηγές, όπως το πρόγραμμα ACCESS της Ευρωπαϊκής Επιτροπής ή εθνικές πηγές.

Πρόγραμμα Access

Το πρόγραμμα Access αποσκοπεί στην ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών στις υποψήφιες χώρες, μέσω της προώθησης της εφαρμογής του κοινοτικού κεκτημένου σε τομείς πολιτικής στους οποίους δεν υφίστανται κυβερνητικές δραστηριότητες ή είναι συμπληρωματικές προς τις δραστηριότητες του τριτογενούς τομέα, και μέσω της ευαισθητοποίησης των πολιτών και της αποδοχής σε αυτούς τους τομείς. Επιπλέον, η ένταξη και η συμμετοχή ατόμων και ομάδων που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο οικονομικής, κοινωνικής ή πολιτικής περιθωριοποίησης στη διαδικασία μετασχηματισμού θα ενθαρρυνθεί μέσω χρηματοδοτούμενων από το πρόγραμμα Access δραστηριοτήτων. Το πρόγραμμα μπορεί να χρηματοδοτεί δραστηριότητες σε όλους τους τομείς: προστασία του περιβάλλοντος, κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη και κοινωνικές δραστηριότητες.

Το πρόγραμμα ACCESS συγχρηματοδοτεί μη επιστρεπτέες ενισχύσεις για τη στήριξη έργων τα οποία υλοποιούνται από μη κυβερνητικούς οργανισμούς (ΜΚΟ) και από μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς. Μεγαλύτερα έργα υλοποιούνται σε συνεργασία με οργανώσεις από τουλάχιστον δύο διαφορετικές χώρες (υποψήφιες για ένταξη χώρες και χώρες της ΕΕ), ενώ μικροέργα είναι δυνατόν να πραγματοποιούνται από μία μόνον οργάνωση που έχει την έδρα της σε μια υποψήφια χώρα. Επιπλέον, το πρόγραμμα περιλαμβάνει χρηματοδοτική διευκόλυνση οργάνωσης δικτύων, η οποία παρέχει στήριξη σε ΜΚΟ/μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς στις υποψήφιες χώρες, για να συμμετάσχουν σε δραστηριότητες οι οποίες οργανώνονται σε επίπεδο ΕΕ.

Κατά τη διάρκεια του 2001, άρχισαν να υλοποιούνται 463 έργα με συνολικό ποσό 16,77 εκατ. EUR (επί συνολικού διαθέσιμου ποσού 19 εκατ. EUR για μη επιστρεπτέες ενισχύσεις), στο πλαίσιο του προγράμματος Access 1999, σε δέκα χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης. Το 2002 υλοποιούνται δραστηριότητες που χρηματοδοτούνται από τα υπόλοιπα κεφάλαια καθώς και από το πρόγραμμα Access 2000.

2.7. Συμμετοχή σε κοινοτικά προγράμματα και αποκεντρωμένους οργανισμούς

Στο Πρόγραμμα Δράσης 2000, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε το σταδιακό άνοιγμα προς τις υποψήφιες χώρες ενός μεγάλου φάσματος κοινοτικών προγραμμάτων, που αποτελεί έναν από τους ενδιάμεσους στόχους της προσχώρησης, χωρίς να υπάρξει αναμονή μέχρι την ημερομηνία της προσχώρησης. Προτάθηκε επίσης η ενεργός συμμετοχή των υποψήφιων χωρών σε ορισμένους κοινοτικούς αποκεντρωμένους οργανισμούς, προκειμένου να προετοιμαστούν οι χώρες αυτές καλύτερα για να υιοθετήσουν το κεκτημένο.

Δεδομένου ότι τα κοινοτικά προγράμματα καλύπτουν τις περισσότερες κοινοτικές πολιτικές, προσφέρουν χρήσιμη προετοιμασία για την προσχώρηση, συμβάλλοντας στην εξοικείωση των υποψήφιων χωρών και των πολιτών τους με τις πολιτικές και τις μεθόδους εργασίας της Ένωσης. Από το 1998 και μετά, οι υποψήφιες χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης συμμετέχουν πλήρως σε κοινοτικά προγράμματα και ιδίως στους τομείς της εκπαίδευσης, της επαγγελματικής κατάρτισης, της νεότητας, της έρευνας, της ενέργειας, του περιβάλλοντος και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Η συμμετοχή των υποψήφιων χωρών σε κοινοτικά προγράμματα αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της προενταξιακής στρατηγικής.

* Συμμετοχή σε κοινοτικά προγράμματα

Μετά την πρόταση που υπέβαλε η Επιτροπή στο Συμβούλιο σχετικά με τα νέα νομικά μέσα για την απλούστευση των κοινοτικών νομικών διαδικασιών και, κατά συνέπεια, για να διευκολυνθεί η συμμετοχή των υποψήφιων χωρών σε κοινοτικά προγράμματα, σημειώθηκε ουσιαστική πρόοδος προς την υλοποίηση αυτών των νέων διαδικασιών το 2001.

Στις περισσότερες περιπτώσεις και μετά από αίτημα των υποψήφιων χωρών, το κόστος αυτής της συμμετοχής συγχρηματοδοτείται από το Phare. Το 2001, πραγματοποιήθηκαν αναλήψεις υποχρεώσεων Phare 111,6 εκατ. ευρώ για τη συμμετοχή των 10 υποψήφιων χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης σε κοινοτικά προγράμματα, που ανέρχεται στο 46% της συνολικής χρηματοδοτικής συνεισφοράς τους. Τα περισσότερα από τα κεφάλαια αυτά διατίθενται βάσει «προκαταβολικής επιβάρυνσης», δηλαδή για τη συμμετοχή υποψήφιων χωρών σε κοινοτικά προγράμματα το έτος 2002.

* Συμμετοχή σε κοινοτικούς αποκεντρωμένους οργανισμούς

Παρομοίως, οι υποψήφιες χώρες συμμετέχουν σε κοινοτικούς αποκεντρωμένους οργανισμούς.

Σε αυτό το πλαίσιο, πραγματοποιήθηκαν διμερείς διαπραγματεύσεις για τη σύναψη συμφωνιών και με τις 13 υποψήφιες χώρες, για να συμμετάσχουν στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Η Βουλγαρία, η Σλοβακία, η Μάλτα, η Κύπρος, η Λετονία, η Σλοβενία, η Ουγγαρία, η Λιθουανία, η Ρουμανία, η Εσθονία και η Τσεχική Δημοκρατία έχουν επικυρώσει την αντίστοιχη συμφωνία προσχώρησής τους. Το 2001, το Phare χορήγησε 2,15 εκατ. ευρώ για τη συμμετοχή των ΧΚΑΕ στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος το 2002, δηλαδή το 58% της συνολικής χρηματοδοτικής συνεισφοράς τους.

Το 2001, η Επιτροπή πρότεινε την έναρξη διαπραγματεύσεων για τη συμμετοχή των υποψήφιων χωρών στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας.

Όσον αφορά τους άλλους οργανισμούς, αποφασίστηκε να προετοιμαστεί τώρα η μελλοντική συμμετοχή των υποψήφιων χωρών. Η προετοιμασία της πλήρους συμμετοχής στους κοινοτικούς αποκεντρωμένους οργανισμούς αποτελεί καθοριστικό βήμα για την εξοικείωση αυτών των χωρών με το κοινοτικό κεκτημένο με την ευρεία έννοια του όρου. Αυτό θα ήταν προς το συμφέρον τόσο της Ένωσης όσο και των υποψήφιων χωρών. Η συμμετοχή αυτή θα έχει τη μορφή της συμμετοχής αντιπροσώπων αυτών των χωρών σε ορισμένες ad hoc συνεδριάσεις, σε ομάδες εμπειρογνωμόνων και σε άλλες ειδικές εργασίες αμοιβαίου ενδιαφέροντος οι ποίες πραγματοποιούνται από αυτούς τους οργανισμούς.

Για το σκοπό αυτό, διατέθηκε ποσό 5 εκατ. ευρώ το 2000 ως συμμετοχή του Phare για την υλοποίηση προπαρασκευαστικών μέτρων την περίοδο 2000-2001, όσον αφορά τη συμμετοχή 10 ΧΚΑΕ σε πέντε κοινοτικούς αποκεντρωμένους οργανισμούς.

2.8. Συνεργασία με την ΕΤΕπ και με τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς

Η συνεργασία με την ΕΤΕπ και τους ΔΧΟ συνεχίστηκε το 2001 βάσει του μνημονίου συμφωνίας για τη συνεργασία στο πλαίσιο της προενταξιακής ενίσχυσης. Επειδή τα μεγάλα έργα υποδομών τα οποία συγχρηματοδοτούνται συνήθως από διεθνείς οργανισμούς χρηματοδοτούνται πλέον από το ISPA, η συγχρηματοδότηση στο πλαίσιο του Phare ήταν πολύ περιορισμένη. Η Επιτροπή διερευνούσε, ωστόσο, τρόπους για τη συγχρηματοδότηση με τους ΔΧΟ του σκέλους του προγράμματος Phare που αφορά την οικονομική και κοινωνική συνοχή.

Το βασικό μέσο συγχρηματοδότησης το 2001 ήταν και πάλι η χρηματοδοτική διευκόλυνση ΜΜΕ, ενώ επρόκειτο να συμμετάσχει και η ΕΤΕπ, εκτός από το ΕΤΑΑ και την Αναπτυξιακή Τράπεζα του Συμβουλίου της Ευρώπης / KfW. Το 2001, η Επιτροπή άρχισε επίσης συνομιλίες με τη ΕΤΕπ σχετικά με τη χρηματοδοτική διευκόλυνση οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης παραμεθόριων περιφερειών, όπως τονίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής για τις παραμεθόριες περιφέρειες (της 25ης Ιουλίου 2001, COM(2001) 437 τελικό).

3. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣ

3.1. Η μετάβαση προς το σύστημα της εκτεταμένης διαχειριστικής αποκέντρωσης (EDIS)

Από το 2000, η Επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή τη διαδικασία επέκτασης της διαχειριστικής αποκέντρωσης του PHARE για να ενισχύσει την ικανότητα των υποψήφιων χωρών να διαχειρίζονται την προενταξιακή ενίσχυση και να εξοικειωθούν με τις αρχές της κοινής ευθύνης που διέπουν την εφαρμογή των Διαρθρωτικών Ταμείων [1].

[1] Η εφαρμογή του SAPARD πραγματοποιούνταν εξαρχής σε αποκεντρωμένη βάση.

Για να προσανατολίσει την προπαρασκευαστική εργασία των υποψήφιων χωρών, η Επιτροπή συνέταξε έγγραφο εργασίας για την «Προετοιμασία της εκτεταμένης διαχειριστικής αποκέντρωσης». Το έγγραφο αυτό αναφέρει αναλυτικότερα τον τρόπο με τον οποίο η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ερμηνεύει τα κριτήρια και τους όρους του κανονισμού αριθ. 1266/99 για το συντονισμό των Διαρθρωτικών Ταμείων και περιέχει καταλόγους ελέγχου που πρέπει να χρησιμοποιούν οι αρμόδιοι φορείς. Η τήρηση του καταλόγου ελέγχου του EDIS αποτελεί βασικό στοιχείο της ικανότητας των αρμόδιων οργανισμών των υποψήφιων χωρών να διαχειριστούν τα μελλοντικά προγράμματα των Διαρθρωτικών Ταμείων και του Ταμείου Συνοχής.

Ένα ακόμη έγγραφο με τίτλο «Χάρτης πορείας του EDIS για το ISPA και το Phare», που κοινοποιήθηκε στις υποψήφιες χώρες το 2001, περιέγραφε τα διαδικαστικά στάδια που πρέπει να ακολουθήσουν οι εκτελεστικοί οργανισμοί για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις του EDIS για να λάβουν εκ των υστέρων επίσημη διαπίστευση της Επιτροπής για τη λειτουργία τους. Το έγγραφο αυτό είναι ένας οδηγός για τα τέσσερα στάδια που πρέπει να τηρηθούν: αξιολόγηση των ελλείψεων των δημόσιων οργανισμών στόχου και εθνικές διαδικασίες ανάθεσης συμβάσεων, προετοιμασία για την υλοποίηση του EDIS, αξιολόγηση της συμμόρφωσης και έργο που πρέπει να πραγματοποιηθεί για τη διαδικασία της έκδοσης της απόφασης της Επιτροπής. Με την επιτάχυνση της διαδικασίας διαπραγματεύσεων, κρίθηκε ότι πρέπει οπωσδήποτε να επιταχυνθούν οι προσπάθειες που είχαν καταβληθεί. Η εκτεταμένη αποκέντρωση των διαχειριστικών αρμοδιοτήτων στις εθνικές αρχές κρίθηκε ως απόλυτη προτεραιότητα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι υποψήφιες χώρες ενθαρρύνονται να εφαρμόσουν το EDIS και λαμβάνουν στήριξη στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας.

Η Επιτροπή έχει θέσει το στόχο οι υποψήφιες χώρες που θα προσχωρήσουν στην ΕΕ το 2004 να έχουν θέσει σε λειτουργία Σύστημα Εκτεταμένης Αποκεντρωμένης Εφαρμογής (EDIS), το αργότερο την πρώτη ημέρα της προσχώρησης. Οι ενδιαφερόμενες υποψήφιες χώρες έχουν κατά κανόνα πραγματοποιήσει τα πρώτα βήματα του πρώτου σταδίου της εφαρμογής του EDIS, την «αξιολόγηση ελλείψεων».

Η Επιτροπή έχει διαθέσει κεφάλαια για να στηρίξει και να δώσει κατευθύνσεις στις υποψήφιες χώρες να εντοπίσουν τους τομείς στους οποίους οι αρμόδιοι φορείς και οι διαδικασίες δεν είναι ακόμη σε θέση να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις του EDIS, για να συμβάλει στις απαραίτητες εξελίξεις για την κάλυψη παρόμοιων ελλείψεων και για να εκτιμηθεί κατά πόσο οι απαραίτητες βελτιώσεις θα έχουν ολοκληρωθεί πριν από την υποβολή στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή επίσημης αίτησης για το EDIS.

3.2. Παρακολούθηση, αξιολόγηση και εκ των υστέρων αξιολόγηση

Οι στόχοι του συστήματος παρακολούθησης και αξιολόγησης Phare (που θεσπίστηκε το 1996) είναι δύο: (1) να παρέχει ανεξάρτητη ανάλυση της αποτελεσματικότητας των υπό εκτέλεση προγραμμάτων, περιγράφοντας την επίτευξη των στόχων των προγραμμάτων, τις επιδόσεις των συμμετεχόντων και την ικανότητα των υποψήφιων χωρών να αφομοιώσουν το κοινοτικό κεκτημένο . και (2) να διαδώσει τα συμπεράσματα από την εμπειρία, με στόχο τη βελτίωση της εφαρμογής των τρεχόντων προγραμμάτων και το σχεδιασμό των μελλοντικών προγραμμάτων

Το σύστημα αποτελεί κυρίως εργαλείο διαχείρισης που παρέχει στους διαχειριστές του προγράμματος Phare πραγματικά δεδομένα για την εφαρμογή των τρεχόντων προγραμμάτων και αξιολόγηση της προόδου και της πιθανότητας επιτυχίας ενός προγράμματος σε σχέση με τους καθορισθέντες στόχους. Διατυπώνονται συστάσεις για τη βελτίωση της διαχείρισης και εφαρμογής καθώς και για το σχεδιασμό παρόμοιων μελλοντικών προγραμμάτων. Οι εκθέσεις χρησιμοποιούνται επίσης κατά τη διενέργεια εκ των υστέρων αξιολογήσεων σε έναν συγκεκριμένο τομέα. Μέχρι το τέλος του 2001, συντάχθηκαν περίπου 600 εκθέσεις, που καλύπτουν όλους τους τομείς σε όλες τις δικαιούχους χώρες του προγράμματος Phare.

Η Π&Α (α) ακολουθεί μια περιεκτική προσέγγιση στην οποία συμμετέχουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στον προγραμματισμό και υλοποίηση προγραμμάτων/έργων Phare, (β) θέτει σε λειτουργία μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που συνδέει ειδικότερα τα στάδια προετοιμασίας του προγράμματος, της ανάθεσης συμβάσεων και της εφαρμογής και (γ) ακολουθεί μεθοδολογία βάσει αποτελεσμάτων, σύμφωνα με τη Λευκή Βίβλο για τη μεταρρύθμιση της Επιτροπής.

Τα συμπεράσματα από την Π&Α εισάγονται στο σύστημα προγραμματισμού Phare με το βελτιωμένο και ενιαίο σύστημα εκθέσεων προόδου για όλα τα προγράμματα και τις χώρες, την ταχύτερη εφαρμογή διορθωτικών μέτρων, εάν αυτό είναι απαραίτητο, και την ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ της Επιτροπής και των υποψήφιων χωρών. Η μεγαλύτερη ροή των πληροφοριών ανατροφοδότησης βελτιώνει το σχεδιασμό των μελλοντικών προγραμμάτων και βοηθά τους αρμόδιους λήψης αποφάσεων κατά το στάδιο της έγκρισης των προγραμμάτων.

Η Π&Α εξακολουθεί να αποτελεί καθοριστικό συστατικό του Αποκεντρωμένου Συστήματος Εφαρμογής Phare που παρέχει σε όλα τα μέρη που συμμετέχουν στη διαχείριση και εφαρμογή προγραμμάτων ακριβείς πληροφορίες για την πρόοδο των διαφόρων προγραμμάτων, για το κατά πόσο τα προγράμματα επιτυγχάνουν τους στόχους και κατά πόσο είναι συμβατά με τους στόχους του Phare και τις προτεραιότητες προσχώρησης που ορίζονται στα σχέδια δράσης και τα ΕΠΥΚ.

Οι εκθέσεις Π&Α των εθνικών υπό εκτέλεση προγραμμάτων συντάσσονται από ανεξάρτητες ομάδες εκτίμησης/αξιολόγησης που είναι εγκατεστημένες σε κάθε χώρα (εξωτερικός εργολήπτης), ενώ οι εκθέσεις για τα πολυεθνικά προγράμματα συντάσσονται από κεντρική μονάδα που έχει έδρα της Βρυξέλλες. Κάθε ομάδα αξιολόγησης πρέπει επίσης να υποβάλει εξαμηνιαία έκθεση στην ΓΔ Διεύρυνσης, η οποία πρέπει να παρουσιάσει λεπτομερώς τις δραστηριότητες κατά το προηγούμενο εξάμηνο και να εφιστά την προσοχή στις συνολικές τάσεις κατά την εφαρμογή των τομεακών προγραμμάτων Phare.

Η διαδικασία παραγωγής εκθέσεων Π&Α είναι μια πλήρως συμμετοχική διαδικασία που είναι δυνατό να λειτουργεί μόνο με την ενεργό συμμετοχή των ενδιαφερομένων στην επανεξέταση της διαχείρισης των προγραμμάτων. Ο αξιολογητές εργάζονται βάσει των σχετικών δεδομένων παρακολούθησης και πραγματοποιούν συνεντεύξεις και επιτόπου επισκέψεις για την αξιολόγηση των πληροφοριών οι οποίες περιέχονται στις εκθέσεις παρακολούθησης και σε άλλες πηγές. Οι εκθέσεις Π&Α περιλαμβάνουν συστάσεις που αφορούν τη διαχείριση και το σχεδιασμό, σύμφωνα με τις προτεραιότητες της προσχώρησης που ορίζονται στα σχέδια δράσης και στα ΕΠΥΚ.

Η διαδικασία παρακολούθησης της εφαρμογής των συστάσεων και ανατροφοδότησης πληροφοριών στο πλαίσιο του συστήματος διαχείρισης Phare ολοκληρώνει τον κύκλο της αξιολόγησης. Όταν εκδίδεται μια έκθεση, οι αντιπροσωπείες της Επιτροπής οργανώνουν στην κάθε χώρα συνεδριάσεις προφορικής αναφοράς, όπου τα ενδιαφερόμενα μέρη συμφωνούν για τους τρόπους και τα μέσα εφαρμογής των συστάσεων οι οποίες έχουν διατυπωθεί καθώς και για το κατάλληλο χρονοδιάγραμμα.

Οι εκθέσεις Π&Α μαζί με πρακτικά των συνεδριάσεων των SMSC και των συνεδριάσεων προφορικής αναφοράς παραδίδονται στην ΚΕΠ η οποία είναι υπεύθυνη για την επισκόπηση της προόδου όλων των προγραμμάτων Phare που υλοποιούνται στην οικεία χώρα, μία φορά το έτος (καθώς και των προγραμμάτων ISPA και SAPARD μέσω των ετήσιων εκθέσεων που υποβάλλουν οι αντίστοιχες επιτροπές παρακολούθησης στην ΚΕΠ).

Με βάση τις εκθέσεις Π&Α, η ΚΕΠ προτείνει τη λήψη διορθωτικών μέτρων για τη βελτίωση της διαχείρισης του προγράμματος και του σχεδιασμού μελλοντικών έργων και προτείνει μέτρα που θα διευκολύνουν τις υποψήφιες χώρες να αφομοιώσουν το κοινοτικό κεκτημένο.

Για να είναι σύμφωνη με το σύστημα διαχείρισης των Διαρθρωτικών Ταμείων, η λειτουργία της εκτίμησης ονομάστηκε εκ νέου ενδιάμεση αξιολόγηση. Το αναθεωρημένο σύστημα ενδιάμεσης αξιολόγησης τέθηκε σε ισχύ το τρίτο τρίμηνο του 2001. Η αναθεώρηση βασίστηκε στο γεγονός ότι οι υποψήφιες χώρες ανέλαβαν την πλήρη ευθύνη υποβολής εκθέσεων, εκδίδοντας εκθέσεις παρακολούθησης δύο φορές το έτος για όλους του τομείς! αυτό ήταν ένα στοιχείο σύνδεσης με τη διαχείριση των Διαρθρωτικών Ταμείων. Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να έχει την ευθύνη για τη λειτουργία της ενδιάμεσης αξιολόγησης.

Κατά τη διάρκεια του 2001, εκδόθηκαν 85 εκθέσεις παρακολούθησης και αξιολόγησης/ενδιάμεσης αξιολόγησης που καλύπτουν όλους τους τομείς της ενίσχυσης του Phare. Οι εκθέσεις αυτές έχουν συνταχθεί από ανεξάρτητο εξωτερικό εργολήπτη, τις κοινοπραξίες OMAS και EMS. Η κοινοπραξία EMS διαθέτει γραφεία που είναι στελεχωμένα με αξιολογητές της ΕΕ και τοπικούς αξιολογητές στη Βουλγαρία, την Τσεχική Δημοκρατία, την Εσθονία, την Ουγγαρία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Δημοκρατία της Σλοβακίας και τη Σλοβενία. Η κεντρική υπηρεσία της EMS στις Βρυξέλλες είναι υπεύθυνη για την αξιολόγηση των πολυεθνικών προγραμμάτων και των προγραμμάτων πολλαπλών δικαιούχων.

Η Διεύθυνση Δ της ΓΔ Διεύρυνση ασκεί δραστηριότητα στήριξης της ποιότητας για τις ομάδες της κάθε χώρας παρέχοντας κατευθύνσεις για τον προγραμματισμό, τις επισκοπήσεις και διατυπώνοντας παρατηρήσεις για τις προτάσεις χρηματοδότησης. Για να εξασφαλιστεί ότι η στήριξη αυτή είναι πράγματι χρήσιμη στις αρμόδιες αρχές προγραμματισμού, δόθηκε μεγαλύτερη έμφαση το 2001 στην προετοιμασία οριζόντιων και θεματικών εκθέσεων που παρουσιάζουν τα συμπεράσματα τα οποία έχουν συναχθεί σε βασικούς τομείς, όπως οι αδελφοποιήσεις, η μετάβαση προς τα Διαρθρωτικά Ταμεία, η δικαιοσύνη και οι εσωτερικές υποθέσεις, οι ΜΜΕ, οι μεταρρυθμίσεις της δημόσιας διοίκησης. Οι εκθέσεις αυτές εκτιμάται ότι θα βοηθήσουν τους αρμόδιους προγραμματισμού να ωφεληθούν από τις τρέχουσες βέλτιστες πρακτικές, να αφομοιώσουν τα συμπεράσματα από την προηγούμενη στήριξη του Phare και από τις προσεγγίσεις των Διαρθρωτικών Ταμείων. Επιπλέον, έχουν προετοιμαστεί οι επισκοπήσεις αξιολόγησης χώρας για όλες τις υποψήφιες χώρες Phare που έχουν κωδικοποιήσει τα συμπεράσματα όλων των εκθέσεων παρακολούθησης και αξιολόγησης για κάθε τομέα για την περίοδο 1996/2001.

Εκ των υστέρων αξιολόγηση

Η εκ των υστέρων αξιολόγηση προσφέρει μια «εξωτερική» άποψη για τα επιτεύγματα του προγράμματος Phare ή των διαφόρων μερών του. Οι εκθέσεις ασχολούνται, προς το παρόν, κυρίως με τον τρόπο χρήσης των κοινοτικών κεφαλαίων και εστιάζονται στα αποτελέσματα που έχουν επιτευχθεί και στη βιωσιμότητα αυτών των αποτελεσμάτων.

Κατά την άποψη της Επιτροπής, οι εκθέσεις της εκ των υστέρων αξιολόγησης αποτελούν σημαντικά μέσα για την υποβολή εκθέσεων σε άλλα όργανα, όπως το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο, σχετικά με τα αποτελέσματα που επιτυγχάνονται από τη χρησιμοποίηση των πόρων του κοινοτικού προϋπολογισμού. Η υποβολή εκθέσεων εκ των υστέρων αξιολογήσεων, οι οποίες δίνουν έμφαση στα αποτελέσματα και τη βιωσιμότητα των προγραμμάτων, αποτελεί αρμοδιότητα της Επιτροπής, η οποία έχει προσφάτως ενισχυθεί. Προσδίδει μια σημαντική συνιστώσα «βάσει αποτελεσμάτων» κατά την αναφορά του τρόπου χρησιμοποίησης των κοινοτικών κεφαλαίων.

Πριν από το 2000, στο πλαίσιο του Γραφείου Συνεργασίας AidCo, η εκ των υστέρων αξιολόγηση του Phare είχε κυρίως τομεακό προσανατολισμό. Οι πιο πρόσφατες εκ των υστέρων αξιολογήσεις, που πραγματοποιήθηκαν από την ΓΔ Διεύρυνσης το 2001, εστιάζονται στην αξιολόγηση των επιπτώσεων και τη βιωσιμότητα των αποτελεσμάτων που προέκυψαν από τη χρησιμοποίηση ποσού 1000 εκατ. EUR κοινοτικών κεφαλαίων, τα οποία προγραμματίστηκαν κατά την περίοδο 1997 και 1998. Η χρηματοδότηση αυτή αντιπροσωπεύει τη σημαντικότερη ανάληψη υποχρέωσης της ΕΚ προς τις υποψήφιες χώρες κατά την περίοδο της εταιρικής σχέσης προσχώρησης για τη στήριξη της εφαρμογής των εθνικών προγραμμάτων τους για την υιοθέτηση του κεκτημένου.

Μελλοντικά καθήκοντα

Το σύστημα ενδιάμεσης αξιολόγησης θα επεκταθεί στην Κύπρο, τη Μάλτα και την Τουρκία το 2002.

Η αναθεώρηση του συστήματος ενδιάμεσης αξιολόγησης και ο καθορισμός προτύπων για τις εκθέσεις παρακολούθησης αποτελεί σημαντικό στοιχείο της προσπάθειας το 2002. Η εν λόγω αναθεώρηση θα έχει ως βασικό στόχο την περαιτέρω ενίσχυση της προστιθέμενης αξίας του ενισχυόμενου συστήματος, μέσω ενός συνόλου μέτρων βελτίωσης της ποιότητας και απλούστευσης. Εξετάζονται τα ακόλουθα βασικά μέτρα:

- αναθεώρηση της μεθοδολογίας αξιολόγησης.

- ουσιαστική αναθεώρηση της μορφής/παρουσίασης των εκθέσεων αξιολογησης.

- περαιτέρω βελτίωση της ποιότητας του συστήματος αξιολόγησης/υποβολής εκθέσεων με τη σύσταση μιας ομάδας διασφάλισης της ποιότητας.

- η δημιουργία ειδικών τοπικών σημείων επαφής για την ενδιάμεση και εκ των υστέρων αξιολόγηση θα συμβάλλει στην ενίσχυση του ισχύοντος συστήματος, ειδικότερα, αλλά και στην ανάπτυξη τοπικών ικανοτήτων παρακολούθησης και αξιολόγησης, γενικά!

- η βελτίωση της διάδοσης πληροφοριών, περιλαμβανομένης της έγκαιρης προειδοποίησης, των διεξοδικών εκθέσεων, των συνοπτικών εκθέσεων ανά χώρα, των θεματικών εκθέσεων και των ομάδων εργασίας για την εκπόνηση έργων.

Λόγω των απαιτήσεων για την περαιτέρω ενίσχυση της ικανότητας παρακολούθησης των υποψήφιων χωρών γενικά και του προγράμματος Phare και των Διαρθρωτικών Ταμείων, ειδικότερα, θα προετοιμαστεί ένα σύνολο κατευθυντήριων γραμμών για την υποβολή εκθέσεων παρακολούθησης, με βασικές απαιτήσεις που θα συνοδεύονται με υποδείγματα ορθής πρακτικής. Έτσι, παρουσιάζοντας παραδείγματα ορθής πρακτικής, θα προσπαθήσουμε να ικανοποιήσουμε την ανάγκη προσαρμογής του συστήματος υποβολής εκθέσεων παρακολούθησης στις τοπικές απαιτήσεις στις υποψήφιες χώρες, μέσω μιας περισσότερο ευέλικτης προσέγγισης.

Τα αποτελέσματα της τρέχουσας διαδικασίας εκ των υστέρων αξιολογήσεων θα είναι διαθέσιμα στις αρχές του 2003. Προβλέπεται επίσης η μονάδα αξιολόγησης να ξεκινήσει την εκ των υστέρων αξιολόγηση του μηχανισμού «αδελφοποιήσεων», που ενισχύει τους εταίρους στην υιοθέτηση του κεκτημένου σε σχέση με τη διοικητική ικανότητα, με την τοποθέτηση υπαλλήλων των κρατών μελών στις δημόσιες διοικήσεις τους για καθορισμένες χρονικές περιόδους και με καθορισμένα προγράμματα συνεργασίας. Λαμβάνοντας υπόψη τις τρέχουσες προτεραιότητες, προβλέπεται να υπάρξει περαιτέρω εκ των υστέρων αξιολόγηση των στοιχείων της ενίσχυσης Phare που αφορούν την «θεσμική ανάπτυξη».

Θα δημιουργηθεί ιστότοπος αξιολόγησης, με στόχο να βελτιωθεί η διάδοση των συμπερασμάτων των εκθέσεων και να αυξηθεί η εσωτερική και εξωτερική επικοινωνία. Κατά συνέπεια, τα αποτελέσματα των εκ των προτέρων, ενδιάμεσων και εκ των υστέρων αξιολογήσεων θα διατίθενται ηλεκτρονικά για να ενταχθούν στο σύστημα ενημέρωσης σε θέματα διαχείρισης που αναπτύσσει η ΓΔ ΔΙΕΥΡΥΝΣΗΣ.

4. ΧΡΗΜΑΤΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ

Το 2001, στο πλαίσιο του προγράμματος Phare πραγματοποιήθηκαν αναλήψεις υποχρεώσεων για συνολικό ποσό 1 635,41 εκατ. EUR υπέρ των συνεργαζόμενων χωρών. Ο ακόλουθος πίνακας παρουσιάζει την ετήσια κατανομή των κεφαλαίων Phare που αναλήφθηκαν κατά την περίοδο 1990-2001 [2] (εκατ. EUR):

[2] Το 2001, η Αλβανία, η Βοσνία-Ερζεγοβίνη και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας δεν έλαβαν κεφάλαια από προγράμματα Phare όπως κατά τα προηγούμενα έτη.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Η κατάσταση όσον αφορά την εφαρμογή μπορεί να συνοψισθεί ως εξής:

Συνολικές αναλήψεις υποχρεώσεων 1990-2001: // 13,516.2 εκατ.ευρώ

Συνολική αξία των συμβάσεων που υπεγράφησαν την περίοδο 1990-2001: // 10.155,1 εκατ. EUR (έχουν ανατεθεί συμβάσεις για το 75,1% του συνόλου των αναλήψεων υποχρεώσεων)

Οι συνολικές πληρωμές για υπογραφείσες συμβάσεις 1990-2001: 8.687,3 εκατ. EUR (οι πληρωμές ανήλθαν στο 64,3% των συνολικών αναλήψεων υποχρεώσεων και στο 85,5% των κεφαλαίων που έχουν αναταθεί με συμβάσεις).