ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ - πανευρωπαϊκη περιβαλλοντικη συνεργασια μετα τη διασκεψη tου 2003 στο κιεβο

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ

1. Εισαγωγή

2. Περίληψη του πλαισίου «Περιβάλλον για την Ευρώπη»

3. Ο αντίκτυπος του νέου πολιτικού σκηνικού στο μέλλον της διαδικασίας «Περιβάλλον για την Ευρώπη»

4. Οι στόχοι της περιβαλλοντικής συνεργασίας της ΕΕ στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο

5. Από τους στόχους στην πρακτική εφαρμογή: Προτεραιότητες για την περιβαλλοντική συνεργασία με τις ευρωπαϊκές γειτονικές χώρες

5.1. Οι 13 υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες

Η ομάδα των 10 νέων κρατών μελών της ΕΕ το 2004

Bουλγαρία και Ρουμανία

Tουρκία

5.2. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων

5.3. Τα Δυτικά ΝΑΚ και οι χώρες του Καυκάσου

5.4. Τα ΝΑΚ της Κεντρικής Ασίας

6. Μελλοντική συνεργασία της Επιτροπής υπό τη διαδικασία «Περιβάλλον για την Ευρώπη»

6.1. Επανεστίαση στα ΝΑΚ

6.2. Νομικοί μηχανισμοί

6.3. Ο ρόλος των Περιφερειακών Περιβαλλοντικών Κέντρων

7. Συμπεράσματα

1. Εισαγωγή

Η ευρωπαϊκή συνεργασία για την προστασία του περιβάλλοντος και την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης έχει επεκταθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Τα πρώτα βήματα απετέλεσε η ανάπτυξη της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Κοινότητας στη δεκαετία του '70 και τις αρχές της δεκαετίας του '80. Οι πρώτες πανευρωπαϊκές συμβάσεις [1] και πρωτοβουλίες σε υπο-περιφερειακό επίπεδο, όπως οι Συμβάσεις Όσλο-Παρισιού για τη Βόρειο Θάλασσα, ανάγονται επίσης σε αυτή την εποχή.

[1] Ιδίως η σύμβαση και τα πρωτόκολλα της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (UNECE) σχετικά με τη Διασυνοριακή Ατμοσφαιρική Ρύπανση σε Μεγάλες Αποστάσεις.

Από τα μέσα της δεκαετίας του '80 η συνεργασία επιταχύνθηκε, γεγονός που οφειλόταν κυρίως σε τρεις παράγοντες:

* την ανάπτυξη της περιβαλλοντικής πολιτικής της ΕΕ μετά την ένταξη του τομέα του περιβάλλοντος στη Συνθήκη της ΕΕ, αρχικά στην Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη το 1986 και εν συνεχεία στη Συνθήκη του Μάαστριχτ και τη Συνθήκη του Άμστερνταμ, καθώς και τη θέσπιση των αλλεπάλληλων προγραμμάτων δράσης για το περιβάλλον (ΠΔΠ) από την Επιτροπή, πρόσφατα του έκτο ΠΔΠ (2001-10).

* την εμφάνιση των μεγάλων περιβαλλοντικών προβλημάτων και πιέσεων μετά την κατάρρευση του σοσιαλιστικού οικοδομήματος στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και στα Νέα Ανεξάρτητα Κράτη (ΝΑΚ) [2], καθώς και τις μετέπειτα νέες ευκαιρίες για κοινή δράση.

[2] Προσφάτως, αυτές οι ομάδες χωρών εξέφρασαν την επιθυμία να αποκαλούνται: «χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας» (ΑΕΚΚΕ).

* τη δέσμευση για την επίτευξη της αειφόρου ανάπτυξης που αναλήφθηκε κατά την Παγκόσμια Διάσκεψη του Ρίο του 1992 και τη διαπραγμάτευση παγκόσμιων συμβάσεων, όπως οι συμβάσεις για τη στιβάδα του όζοντος, την κλιματική αλλαγή και τη βιοποικιλότητα.

Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 έχουν καταβληθεί προσπάθειες για να μετουσιωθεί αυτή η διευρυνόμενη αλληλεπίδραση σε συντονισμένη και συνεκτική προσέγγιση για περιβαλλοντική συνεργασία σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Το 1991 διοργανώθηκε η πρώτη διάσκεψη των Ευρωπαίων Υπουργών Περιβάλλοντος στο Dobris Castle (Δημοκρατία της Τσεχίας). Ο στόχος ήταν να καθιερωθεί σφαιρικό πολιτικό πλαίσιο για κοινή δράση ώστε να επιτευχθεί η βελτίωση του περιβάλλοντος και η αειφόρος ανάπτυξη στην περιφέρεια της Ευρώπης και να ενταχθούν οι περιβαλλοντικές πτυχές στις αναδυόμενες δημοκρατικές βασιζόμενες στην αγορά κοινωνίες ΚΑΕ/ΝΑΚ ώστε να συμπαρατάξουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τα πρωτεύοντα περιβαλλοντικά προβλήματα σε αυτήν την περιφέρεια.

Η διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Dobris Castle καθόρισε τη διαδικασία «Περιβάλλον για την Ευρώπη» για την αντιμετώπιση των αναγκών αυτών και η εντολή επιβεβαιώθηκε σε μετέπειτα διασκέψεις που πραγματοποιήθηκαν στη Λουκέρνη (1993), τη Σόφια (1995) και το Aarhus (1998). Η πέμπτη Διάσκεψη των Ευρωπαίων Υπουργών Περιβάλλοντος θα πραγματοποιηθεί στο Κίεβο στις 21-23 Μαΐου 2003.

Η διάσκεψη του Κιέβου θα πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο θεμελιωδών αλλαγών στην Ευρώπη και αναδυόμενων νέων προκλήσεων. Κυριαρχούν τέσσερις ιδίως εξελίξεις:

* Η διεύρυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από 12 μέλη το 1991 σε 25 μέλη την 1η Μαΐου 2004 και η ανάπτυξη σημαντικών διμερών εταιρικών σχέσεων μεταξύ της ΕΕ και των γειτονικών της χωρών της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της λεκάνης της Μεσογείου και τα ΝΑΚ.

Οι εξελίξεις αυτές θα παγιώσουν το ρόλο της ΕΕ ως την κύρια κινητήρια δύναμη που προωθεί την περιβαλλοντική ποιότητα και την αειφόρό ανάπτυξη στον ευρύτερο χώρο της Ευρώπης.

* Η ανάγκη να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες και οι προκλήσεις που προέκυψαν στη δεκαετία που μεσολάβησε μεταξύ των παγκόσμιων διασκέψεων για την αειφόρο ανάπτυξη που πραγματοποιήθηκαν στο Ρίο το 1992 και στο Γιοχάνεσμπουργκ το 2002. Συγκεκριμένα, οι στόχοι του Σχεδίου Εφαρμογής και των εταιρικών σχέσεων που συμφωνήθηκαν στο Γιοχάνεσμπουργκ θα είναι σημαντικότατοι εν προκειμένω.

* Η τήρηση των στόχων του Αναπτυξιακού Προγράμματος της Ντόχα, ιδίως όσον αφορά το εμπόριο και το περιβάλλον.

* Η αυξανόμενη επίγνωση ότι είναι αναγκαίο να ευθυγραμμιστούν οι πολλαπλασιαζόμενες περιβαλλοντικές διεργασίες στην Ευρώπη και να βελτιωθεί η πανευρωπαϊκή διακυβέρνηση στον τομέα του περιβάλλοντος (μεταξύ άλλων: ανεπαρκής νομοθετική βάση, ανίσχυρο θεσμικό πλαίσιο, ελλειπής εκτέλεση, κ.λπ.), ιδίως λόγω των περιορισμένων πόρων με την ανάληψη δεσμεύσεων σε υψηλό πολιτικό επίπεδο, διοικητική υποστήριξη και χρηματοδότηση τους.

Η παρούσα ανακοίνωση παρουσιάζει τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με το ποια πρέπει να είναι τα επόμενα έτη η προσέγγιση για την περιβαλλοντική συνεργασία της διευρυμένης ΕΕ με τις ευρωπαϊκές γειτονικές χώρες. Σκοπός της ανακοίνωσης είναι να συμβάλει στις συζητήσεις της διάσκεψης του Κιέβου για την περαιτέρω ανάπτυξη αυτής της συνεργασίας καθώς και όσον αφορά το μέλλον της διαδικασίας «Περιβάλλον για την Ευρώπη».

2. Περίληψη του πλαισίου «Περιβάλλον για την Ευρώπη»

Η διαδικασία «Περιβάλλον για την Ευρώπη» έχει δύο κυρίως ρόλους: πρώτον, συνιστά το πολιτικό πανευρωπαϊκό πλαίσιο στον τομέα του περιβάλλοντος για τη συνεργασία μέσω πολιτικών διασκέψεων, που συντονίζονται από την Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη [3]. Οι εκθέσεις σχετικά με την κατάσταση του περιβάλλοντος στην Ευρώπη που συντάσσει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Περιβάλλοντος, διαδραματίζουν καίριο ρόλο για την αξιολόγηση της προόδου και τον εντοπισμό των ζητημάτων προτεραιότητας. Η επόμενη (τρίτη) έκθεση θα είναι έτοιμη για τη διάσκεψη του Κιέβου. Ο δεύτερος ρόλος της διαδικασίας «Περιβάλλον για την Ευρώπη» είναι να προωθήσει τη βελτίωση του περιβάλλοντος στις χώρες ΚΑΕ/ΝΑΚ με βάση το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Δράσης που συμφωνήθηκε το 1993 και εγκρίθηκε από τις αλλεπάλληλες υπουργικές διασκέψεις.

[3] Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη (http://www.unece.org/ )

Οι βασικότεροι συντελεστές της διαδικασίας «Περιβάλλον για την Ευρώπη» είναι οι εξής:

- Η επιχειρησιακή ομάδα (Task Force) για το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Δράσης (ΠΠΔ), όπου συμπροεδρεύουν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ένας υπουργός περιβάλλοντος από την περιφέρεια των ΝΑΚ (επί του παρόντος από τη Γεωργία). Ο σκοπός είναι η ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών πτυχών στις διεργασίες της οικονομικής και πολιτικής μεταρρύθμισης με την αναβάθμιση των ικανοτήτων σε θεσμικό επίπεδο και ανθρώπινο δυναμικό για περιβαλλοντική διαχείριση και με την ενθάρρυνση της οικονομικώς αποτελεσματικής χρήσης των χρηματοοικονομικών πόρων. Το 1993 οι υπουργοί ζήτησαν από τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), που εδρεύει στο Παρίσι, να προσφέρει την γραμματειακή υποστήριξη.

- Η Επιτροπή Προετοιμασίας Έργων (ΕΠΕ), που συστάθηκε το 1993 με σκοπό να κινητοποιήσει τις περιβαλλοντικές επενδύσεις στις χώρες ΚΑΕ/ΝΑΚ. Συμμετέχουν σε αυτή χορηγοί και διεθνείς χρηματοδοτικοί οργανισμοί και επί του παρόντος προεδρεύει το αρμόδιο για τη διεθνή ανάπτυξη Υπουργείο του ΗΒ. Η γραμματεία της επιτροπής αυτής βρίσκεται στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα για την Ανασυγκρότηση και Ανάπτυξη (EBRD) στο Λονδίνο.

- Το Περιφερειακό Περιβαλλοντικό Κέντρο (ΠΠΚ) για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη [4], το οποίο συστάθηκε το 1990 στη Βουδαπέστη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τις ΗΠΑ και την Ουγγαρία ως μη κερδοσκοπικός οργανισμός, με αποστολή να βοηθά στην επίλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη (ΚΑΕ). Το ΠΠΚ επιτελεί την αποστολή του με την ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ μη κυβερνητικών οργανισμών, κυβερνήσεων και επιχειρήσεων, την υποστήριξη της ελεύθερης ανταλλαγής πληροφοριών και την προώθηση της συμμετοχής του κοινού στη λήψη αποφάσεων που αφορούν το περιβάλλον. Από το 1998 Περιφερειακά Περιβαλλοντικά Κέντρα με συναφή αποστολή έχουν επίσης συσταθεί στη Μολδαβία, την Ουκρανία, τον Καύκασο, την Κεντρική Ασία και τη Ρωσία.

[4] (http://www.rec.org/ )

Στην τελευταία υπουργική διάσκεψη «Περιβάλλον για την Ευρώπη» που πραγματοποιήθηκε στο Aarhus το 1998, συμφωνήθηκε ότι, ενόψει της επικείμενης διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η επιχειρησιακή ομάδα για το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα Δράσης και η ΕΠΕ πρέπει να επαναπροσανατολίσουν το έργο τους και να επικεντρωθούν περισσότερο στα ΝΑΚ και εκείνες τις χώρες της ΚΑΕ που δεν έχουν συμπεριληφθεί στην προενταξιακή διαδικασία. Επί του παρόντος, το ΠΠΚ της Βουδαπέστης έχει αναλάβει τα καθήκοντα γραμματείας της επιχειρησιακής ομάδας ΠΠΔ για τις χώρες ΚΑΕ (καθώς και τις πέντε χώρες των Δυτικών Βαλκανίων).

3. Ο αντίκτυπος του νέου πολιτικού σκηνικού στο μέλλον της διαδικασίας «Περιβάλλον για την Ευρώπη»

Από το 1998 έχει μεταβληθεί ουσιαστικά το πολιτικό σκηνικό για τη διαδικασία συνεργασίας «Περιβάλλον για την Ευρώπη». Η επικείμενη διεύρυνση της ΕΕ είναι η αλλαγή η οποία θα έχει το σημαντικότερο αντίκτυπο στο μέλλον της διαδικασίας αυτής. Μετά την επίσημη έναρξη των διαπραγματεύσεων το 1998 οι υποψήφιες χώρες επιτάχυναν τις προσπάθειές τους να προσαρμόσουν και να μεταφέρουν στο εσωτερικό τους δίκαιο την περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ. Έχει επίσης ενισχυθεί το θεσμικό πλαίσιο και έχουν αυξηθεί οι επενδύσεις στο περιβάλλον.

Τον Απρίλιο του 2003 θα υπογραφούν οι συνθήκες προσχώρησης με δέκα χώρες και, μετά την ολοκλήρωση της κύρωσής τους η ΕΕ θα καλωσορίσει δέκα νέα κράτη μέλη την 1η Μαΐου 2004. Μετά την ένταξη όλων αυτών των χωρών, θα είναι νομικώς δεσμευτική η εφαρμογή και μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ. Η Βουλγαρία, η Ρουμανία και η Τουρκία θα συνεχίσουν την ευθυγράμμιση της νομοθεσίας τους με τη νομοθεσία της ΕΕ, στο πλαίσιο της προετοιμασίας τους για ένταξη.

Εκτός των σήμερα υποψηφίων χωρών, οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης θα δραστηριοποιηθούν για την εναρμόνιση της νομοθεσίας τους με την αντίστοιχη της ΕΕ. Η αποκατάσταση της ειρήνης και οι πολιτικές αλλαγές στην Νοτιοανατολική Ευρώπη από το 1998 έχουν μεταμορφώσει ριζικά τις προοπτικές για στενότερη συνεργασία στον περιβαλλοντικό τομέα. Η έναρξη της Διαδικασίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΔΣΣ) με την ΕΕ το 1999 δημιούργησε την απαραίτητη δομή και καθορίστηκε ο σαφής στόχος εναρμόνισης με τα πρότυπα της ΕΕ, όπου περιλαμβάνεται και ο περιβαλλοντικός τομέας.

Εκτός από τις χώρες της ΚΑΕ, οι Συμφωνίες Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και των περισσοτέρων ΝΑΚ, που τέθηκαν σε ισχύ το χρονικό διάστημα 1997-999, επίσης καθόρισαν ως προτεραιότητα τη βελτίωση της νομοθεσίας ώστε να συγκλίνει με τις προδιαγραφές της ΕΕ στα θέματα περιβάλλοντος. Οι Συμφωνίες αυτές προβλέπουν το μηχανισμό για τακτικό υψηλού επιπέδου διάλογο επί περιβαλλοντικών θεμάτων, στο πλαίσιο των διασκέψεων κορυφής για τις Συμφωνίες Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας, Συμβουλίων Συνεργασίας και, στην περίπτωση της Ρωσίας και της Ουκρανίας, ειδικών επιτροπών περιβάλλοντος. Αυτές οι εξελισσόμενες σχέσεις μεταξύ της ΕΕ και άλλων ευρωπαϊκών γειτονικών χωρών έχουν καταστεί σημαντικότατη κινητήρια δύναμη για την αναβάθμιση των περιβαλλοντικών προδιαγραφών, την ανάπτυξη της συνεργασίας σε νευραλγικά ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, καθώς και για την ενίσχυση των περιβαλλοντικών επενδύσεων στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

4. Οι στόχοι της περιβαλλοντικής συνεργασίας της ΕΕ στον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο

Το ιστορικό στον τομέα του περιβάλλοντος

Οι ευρωπαϊκές χώρες στα ανατολικά της Ένωσης εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις στον περιβαλλοντικό τομέα. Τυπικά προβλήματα προτεραιότητας αποτελούν: γεωγραφικά κέντρα μεγάλης βιομηχανικής ρύπανσης. ρυπογόνα και αναποτελεσματικά συστήματα παραγωγής και διανομής θέρμανσης. αυξανόμενη ρύπανση από τις οδικές μεταφορές. υποβαθμισμένη ποιότητα επιφανειακών και υπογείων υδάτων. καθυστερημένη περιβαλλοντική υποδομή στους αστικούς χώρους, καθώς και ανεπαρκής αξιοποίηση των φυσικών πόρων.

Στις χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης, η προσχώρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση απετέλεσε καταλύτη για τις περισσότερες περιβαλλοντικές πρωτοβουλίες. Η ταχύρυθμη θέσπιση και πρόοδος της μεταφοράς της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΕ στο εσωτερικό τους δίκαιο σε συνδυασμό με πόρους από την ΕΕ και άλλες πηγές έχουν ήδη επικαιροποιήσει και αναμένεται να επιφέρουν περαιτέρω σημαντικές βελτιώσεις στον περιβαλλοντικό τομέα βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα.

Στα Δυτικά Βαλκάνια, μια δεκαετία περιφερειακών συγκρούσεων σε συνδυασμό με την ανεπαρκή υποδομή των θεσμών, την αποσύνθεση της βιομηχανίας και την επί σειρά ετών ανεξέλεγκτη ρύπανση έχουν συντελέσει ώστε το περιβάλλον της περιοχής να ευρίσκεται σε κατάσταση εγκατάλειψης. Επιπλέον, το θεσμικό και διοικητικό δυναμικό των εθνικών και τοπικών κυβερνήσεων στον τομέα της πολιτικής περιβάλλοντος είναι ανεπαρκές. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, η υποβαθμισμένη ποιότητα του νερού και προβλήματα με τα απόβλητα προστίθενται στα «καυτά ζητήματα» των περιβαλλοντικών προβλημάτων που μπορούν άμεσα να αναχθούν στις συγκρούσεις. Όλα αυτά συνεχίζουν να απειλούν την υγεία του τοπικού πληθυσμού.

Κατά την μεταβατική περίοδο προσαρμογής των οικονομιών έχει επιτευχθεί κάποιος βαθμός μείωσης της ρύπανσης στην περιοχή των ΝΑΚ. Αξίζει να επισημανθεί η μείωση ορισμένων βασικών ρυπαντών την οποία επέφερε η τεράστια συρρίκνωση της βιομηχανικής παραγωγής τα πρώτα έτη της μεταβατικής περιόδου. Αυτή η μείωση της ρύπανσης θα είναι ενδεχομένως προσωρινή, εκτός εάν η ανάκαμψη της οικονομικής μεγέθυνσης δεν συμβαδίσει με αντίστοιχη αύξηση της ρύπανσης.

Ορισμένα περιβαλλοντικά προβλήματα που επηρεάζουν άμεσα την υγεία του πληθυσμού στα ΝΑΚ εξακολουθούν να υφίστανται: απαιτούνται σημαντικές επενδύσεις για εγκαταστάσεις επεξεργασίας αστικών λυμάτων και με το σκοπό αυτό χορηγείται ενίσχυση από την ΕΕ. Πολλοί γνωστοί χώροι διάθεσης επικινδύνων αποβλήτων είναι υπέρμετρα επιβαρυμένοι και ανεπαρκώς απομονωμένοι από τον περιβάλλοντα χώρο, έτσι ώστε να αποτελούν κίνδυνο για το περιβάλλον και την υγεία του πληθυσμού. Μείζον πρόβλημα και ανησυχία δημιουργεί η ύπαρξη και η ποιότητα του πόσιμου νερού, ιδιαίτερα όσον αφορά τα μικρόβια και τις τοξικές ουσίες. Η ρύπανση από φυτοφάρμακα αποτελεί κοινό φαινόμενο. Πολυάριθμα είναι τα άκρως επιβαρυμένα σημεία στους ποταμούς. Τα παιδιά είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις υποβαθμιζόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες. Η υψηλή παιδική θνησιμότητα φαίνεται ότι συνδέεται με την κακή ποιότητα και την περιορισμένη ποσότητα καθαρού πόσιμου νερού και την υποβαθμισμένη υγειονομική υποδομή.

Αποτελεσματικότερες περιβαλλοντικές πολιτικές, που να συνοδεύονται από βελτιωμένες πρακτικές εφαρμογής και εκτέλεσης, χρειάζονται επειγόντως και θεσπίζονται βαθμιαία στην περιοχή των ΝΑΚ.

Οι στόχοι της ΕΕ για τη συνεργασία

Οι στόχοι της ΕΕ για τη μελλοντική πανευρωπαϊκή συνεργασία πρέπει να καθοριστούν στο πλαίσιο των ευρύτερων στόχων της διεθνούς δραστηριότητάς της.

Στη στρατηγική της ΕΕ με θέμα «Αειφόρος ανάπτυξη για έναν καλύτερο κόσμο» (2001) αναφέρεται ότι η ΕΕ πρέπει να διαδραματίσει νευραλγικό ρόλο για να επιτευχθεί η αειφόρος ανάπτυξη, εντός της Ευρώπης καθώς και σε ευρύτερο πλανητικό επίπεδο, όπου χρειάζεται διευρυμένη διεθνής δράση. Στη στρατηγική αυτή επισημαίνεται ότι οι πολιτικές της ΕΕ, τόσο εντός όσο και εκτός αυτής πρέπει να υποστηρίζουν δραστήρια τις προσπάθειες που καταβάλλουν άλλες χώρες για να επιτύχουν ανάπτυξη η οποία να είναι περισσότερο αειφόρος.

Προς το σκοπό αυτό, η ΕΕ έχει αναλάβει τη δέσμευση να συνεργαστεί αποτελεσματικά με άλλες χώρες και διεθνείς οργανισμούς ώστε να αναλάβει ηγετικό ρόλο για να ανταποκριθεί σε αυτές τις προκλήσεις.

Στην πρόσφατη Διάσκεψη Κορυφής για την Αειφόρο Ανάπτυξη (2002) που πραγματοποιήθηκε στο Γιοχάνεσμπουργκ, η ΕΕ και πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες δεσμεύτηκαν ως προς το Σχέδιο Εφαρμογής όπου περιλαμβάνονται στόχοι και εταιρικές σχέσεις που αφορούν το σύνολο της Ευρώπης. Περιλαμβάνονται τα εξής:

* να μειωθεί μέχρι το 2015 κατά το ήμισυ ο πληθυσμός που δεν διαθέτει πρόσβαση σε βασικές εγκαταστάσεις υγιεινής, συμπληρωματικά προς τον αναπτυξιακό στόχο της χιλιετίας σχετικά με την πρόσβαση σε καθαρό νερό.

* να ελαχιστοποιηθούν οι επιβλαβείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον από την παραγωγή και χρήση όλων των χημικών ουσιών μέχρι το 2020.

* να ανασχεθεί η μείωση των αποθεμάτων ιχθύων και να αποκατασταθούν τα αποθέματα σε βιώσιμα επίπεδα το αργότερο μέχρι το 2015.

* να εφαρμοσθούν εθνικές στρατηγικές για την αειφόρο ανάπτυξη μέχρι το 2005.

* να μειωθεί σημαντικά ο σημερινός ρυθμός μείωσης της βιοποικιλότητας μέχρι το 2010.

* να αναληφθεί επείγουσα δράση για την αύξηση της ουσιαστικής χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργείας.

* 10ετές πλαίσιο για προγράμματα σχετικά με την αειφόρο κατανάλωση και παραγωγή.

* να κυρωθεί και να τεθεί σε ισχύ το πρωτόκολλο του Κυότο το συντομότερο δυνατόν.

* στρατηγική εταιρική σχέση σχετικά με τα ύδατα μεταξύ της ΕΕ και των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, του Καυκάσου και της Κεντρικής Ασίας.

* Πανευρωπαϊκή εταιρική σχέση Ανατολής - Δύσης για την αειφόρο ανάπτυξη.

Στο πλαίσιο της διμερούς και υποπεριφερειακής συνεργασίας η ΕΕ επισημαίνει τρεις επιπλέον καίριους στόχους για τον ευρύτερο ευρωπαϊκό χώρο:

* Βελτίωση της νομοθεσίας ώστε να συγκλίνει προς τις προδιαγραφές της ΕΕ, τόσο με στόχο τα περιβαλλοντικά οφέλη που θα επιφέρει όσο και για τη διευκόλυνση του εμπορίου και των επενδύσεων

* Εταιρικές σχέσεις κατευθυνόμενες από δράσεις για την προστασία και τη βελτίωση του περιβάλλοντος στις περιοχές που συνορεύουν με τη διευρυμένη ΕΕ, συγκεκριμένα μέσω του Περιφερειακού Περιβαλλοντικού Προγράμματος Ανασυγκρότησης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Βόρειας Περιβαλλοντικής Σύμπραξης, της Επιχειρησιακής Ομάδας Δούναβη - Εύξεινου Πόντου και της Ευρωμεσωγειακής Εταιρικής Σχέσης.

* Να ληφθεί υπόψη το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα της Ντόχα, ιδίως όσον αφορά το εμπόριο και το περιβάλλον.

5. Από τους στόχους στην πρακτική εφαρμογή: Προτεραιότητες για την περιβαλλοντική συνεργασία με τις ευρωπαϊκές γειτονικές χώρες

Κατά τον καθορισμό οποιασδήποτε στρατηγικής για περιβαλλοντική συνεργασία με τους ευρωπαίους γείτονές της, η ΕΕ θα πρέπει να καταρτίσει περιφερειακώς διαφοροποιημένη προσέγγιση, η οποία να λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι πολλές ευρωπαϊκές χώρες είτε θα προσχωρήσουν στην Ένωση την επόμενη πενταετία είτε θα προετοιμάζονται για ενδεχόμενη ένταξη σε μεταγενέστερη χρονική στιγμή.

Υπό αυτή την περιφερειακώς διαφοροποιημένη προσέγγιση οι χώρες στα ανατολικά της Ένωσης είναι δυνατόν να καταταχθούν, για πρακτικούς λόγους σε τέσσερις διαφορετικές ομάδες:

1. οι 13 υποψήφιες για ένταξη χώρες.

2. οι 5 χώρες των Ανατολικών Βαλκανίων (Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία, ΠΓΔΜ και Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας).

3 τα δυτικά ΝΑΚ και οι χώρες του Καυκάσου (Ρωσία, Ουκρανία, Λευκορωσία και Μολδαβία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία).

4. τα ΝΑΚ της Κεντρικής Ασίας (Καζαχστάν, Κιργιζία, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν και Ουζμπεκιστάν), που συμμετέχουν στην πανευρωπαϊκή συνεργασία ως μέλη της ευρωπαϊκής ζώνης των ΗΕ, του ΟΑΣΕ, κ.λπ.

Κάθε χώρα και ομάδα χωρών ανατολικά της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης έχει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και έχει αναπτύξει διάφορες μορφές πολιτικής συνεργασίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αξιοποιήσει τις συμφωνίες που έχει με κάθε μια από αυτές προκειμένου να συνεργαστεί και να τις βοηθήσει να προωθήσουν περαιτέρω την αειφόρο ανάπτυξη. Ο διάλογος υπό αυτές τις διμερείς συμφωνίες θα αποτελέσει τον κύριο τρόπο για την προώθηση των πολιτικών που σκιαγραφούνται κατωτέρω.

5.1. Οι 13 υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες

Πρόκειται για τις εξής χώρες: Βουλγαρία, Τσεχική Δημοκρατία, Εσθονία, Ουγγαρία, Λετονία, Λιθουανία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακική Δημοκρατία, Σλοβενία, Κύπρος, Μάλτα και Τουρκία.

Η ομάδα των 10 νέων κρατών μελών της ΕΕ το 2004

Κύριος στόχος: Στη πλαίσιο της διεύρυνσης η Επιτροπή θα συνεχίσει να ενισχύει τη μεταφορά στο εθνικό δίκαιο και την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ένωσης από τις υποψήφιες χώρες.

Η νομική βάση για τη συνεργασία με τις υποψήφιες για ένταξη χώρες απετέλεσαν οι διμερείς συμφωνίες που συνήφθησαν στη δεκαετία του '90 ενώ οι συμφωνίες σύνδεσης με την Κύπρο και τη Μάλτα συνήφθησαν κατά την δεκαετία του '70. Στις 16 Απριλίου 2003 οι δέκα χώρες που θα ενταχθούν θα υπογράψουν τη Συνθήκη Προσχώρησης που, αφού κυρωθεί, θα σημάνει την προσχώρηση των χωρών αυτών την 1η Μαΐου 2004.

Βραχυπρόθεσμα, η Επιτροπή θα συνεχίσει την προενταξιακή βοήθεια και τις δραστηριότητες στο θέμα του περιβάλλοντος σε αυτές τις χώρες, αποδίδοντας τη μεγαλύτερη δυνατή σημασία στην πρακτική εφαρμογή και εκτέλεση της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ένωσης. Η ενίσχυση των διοικητικών δομών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο είναι πρωταρχικής σημασίας, όπως και η ενίσχυση της κοινωνίας των πολιτών και του ρόλου των μη κυβερνητικών οργανισμών.

Μετά την ένταξη, η συνεργασία με αυτές τις χώρες θα συνεχίσει υπό το πλαίσιο των θεσμικών οργάνων της ΕΕ. Η παρακολούθηση της εφαρμογής και εκτέλεσης θα συνεχισθεί, με ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς όπου έχουν συμφωνηθεί με αυτές τις χώρες μεταβατικές διατάξεις που προβλέπουν τη σταδιακή εφαρμογή περιορισμένου πλήθους οδηγιών της ΕΕ.

Μετά την ένταξη και μέχρι το 2006 η ενίσχυση της ΕΕ για την προστασία του περιβάλλοντος θα αυξηθεί πάνω από το τριπλάσιο έναντι εκείνης κατά την προενταξιακή περίοδο, δεδομένου ότι τα μέσα για τη διαρθρωτική και αγροτική ανάπτυξη καθώς και ο μεταβατικός μηχανισμός συγκρότησης θεσμών θα αντικαταστήσουν τα προενταξιακά μέσα χρηματοδότησης (Phare, ISPA και Sapard).

Η χρηματοδότηση των περιβαλλοντικών υποδομών, η ενίσχυση των διοικητικών δομών, η παροχή βοήθειας σε μη κυβερνητικούς οργανισμούς και άλλους συντελεστές της κοινωνίας των πολιτών θα αποτελέσουν τους κύριους στόχους της χρηματοδότησης από την Ένωση.

Όλες αυτές οι χώρες έχουν συνάψει διμερείς συμφωνίες με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τη συμμετοχή τους στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ).

Bουλγαρία και Ρουμανία

Το προαναφερόμενο πρόγραμμα δράσεων με τις υποψήφιες χώρες κατά την προενταξιακή περίοδο θα εξακολουθήσει να ισχύει για τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, θα αυξηθεί δε η χρηματοδοτική ενίσχυση από το 2004.

Το πρόσφατο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης ενέκρινε την ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με «χάρτες πορείας» για την Βουλγαρία και τη Ρουμανία. Οι «χάρτες πορείας» προβλέπουν σαφώς καθορισμένους στόχους και παρέχουν σε κάθε χώρα τη δυνατότητα να καθορίσει το ρυθμό της διαδικασίας προσχώρησής της. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης κατέληξε ότι, "ανάλογα με την περαιτέρω πρόοδο που θα υπάρξει για την πλήρωση των κριτηρίων ένταξης, ο στόχος είναι να υποδεχθούμε τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία ως μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης το 2007." Ιδιαίτερα όσον αφορά το περιβάλλον, στους «χάρτες πορείας» καθορίζονται για κάθε χώρα βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες προτεραιότητες για τη μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο, την προετοιμασία των σχεδίων εφαρμογής και τις στρατηγικές χρηματοδότησης καθώς και για την ενίσχυση της διοικητικής ικανότητας σε όλους τους τομείς που καλύπτονται από το κεφάλαιο του περιβάλλοντος. Επιπλέον, η συνολική χρηματοδοτική ενίσχύση προς αυτές τις δύο χώρες θα αυξηθεί βαθμιαία κατά 40% μέχρι το 2006, σε σύγκριση προς τα σημερινά επίπεδα. Οι Εταιρικές Σχέσεις Προσχώρησης με την Βουλγαρία και τη Ρουμανία θα αναθεωρηθούν το 2003.

Η Βουλγαρία και Ρουμανία συμμετέχουν στην επιχειρησιακή ομάδα Δούναβη - Εύξεινου Πόντου (DABLAS) [5], μηχανισμού που συγκροτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή [6] για τη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των επιτροπών για τον Δούναβη και για τον Εύξεινο Πόντο και άλλων εταίρων στην περιοχή αυτή. Η επιχειρησιακή ομάδα DABLAS καταστρώνει επί του παρόντος πρόγραμμα επενδύσεων προτεραιότητας για τα καίρια άκρως προβληματικά σημεία το οικοσυστήματος του Δούναβη - Ευξείνου Πόντου, σε συνεργασία ιδίως με την Επιτροπή Προετοιμασίας Έργων και τους Διεθνείς Χρηματοδοτικούς Οργανισμούς (Παγκόσμια Τράπεζα, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, κλπ..

[5] http://europa.eu.int/comm/environment/ enlarg/dablas_en.htm

[6] COM (2001) 615 τελικό της 30.10.2001

Και οι δύο αυτές χώρες έχουν συνάψει και κυρώσει διμερείς συμφωνίες με την Ευρωπαϊκή Ένωση και συμμετέχουν πλέον στο έργο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ).

Tουρκία

Κύριος στόχος: Στο πλαίσιο της διεύρυνσης η Επιτροπή θα συνεχίσει να ενισχύει τη μεταφορά στο εσωτερικό δίκαιο και την εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της Ένωσης από την Τουρκία.

Ο κύριος μηχανισμός με την Τουρκία είναι η Εταιρική Σχέση Προσχώρησης, όπου περιγράφονται οι βραχυπρόθεσμοι και μεσοπρόθεσμοι στόχοι που πρέπει να επιτευχθούν κατά τη διαδικασία προσχώρήσης. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της Κοπεγχάγης κάλεσε την Επιτροπή να υποβάλει πρόταση αναθεωρημένης Εταιρικής Σχέσης Προσχώρησης και να ενισχύσει τη διαδικασία νομοθετικού ελέγχου.

Η Επιτροπή θα εντείνει τη διαδικασία νομοθετικού ελέγχου στον περιβαλλοντικό τομέα και θα διευκολύνει την προσαρμογή και την πρακτική εφαρμογή της περιβαλλοντικής νομοθεσίας της ΕΚ από την Τουρκία. Θα επιδιωχθεί επίσης η ενίσχυση των διοικητικών δομών σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, καθώς και η ενδυνάμωση της κοινωνίας των πολιτών και του ρόλου των μη κυβερνητικών οργανισμών.

Η Ένωση έχει ιδιαίτερο προενταξιακό μηχανισμό χρηματοδότησης για την Τουρκία, του οποίου οι πόροι θα αυξηθούν σημαντικά από το 2004. Η χρηματοδότηση των περιβαλλοντικών υποδομών, η ενίσχυση των διοικητικών υποδομών, η βοήθεια σε ΜΚΟ και άλλους συντελεστές της κοινωνίας των πολιτών θα αποτελέσουν μερικούς από τους κύριους στόχους της χρηματοδότησης από την Ένωση. Επιπλέον, η Τουρκία συμμετέχει στο πρόγραμμα LIFE για τις τρίτες χώρες.

Η Τουρκία συμμετέχει δραστήρια στο δίκτυο DABLAS. Η συμμετοχή της είναι ιδιαίτερα ουσιαστική δεδομένου ότι η έδρα της γραμματείας της Σύμβασης του Ευξείνου Πόντου είναι η Κωνσταντινούπολη.

Η Τουρκία έχει υπογράψει διμερή συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση για την επίσημη συμμετοχή της στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος. Αναμένεται η κύρωση αυτής της συμφωνίας από την Τουρκία. Εξάλλου, η Τουρκία υπέγραψε προσφάτως τον ιδρυτικό χάρτη για το Περιφερειακό Περιβαλλοντικό Κέντρο της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και αναμένεται ότι συντομότατα θα κυρώσει τη συμφωνία.

5.2. Οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων

Πρόκειται για τις εξής χώρες: Αλβανία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Κροατία, πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (ΠΔΓΜ) και Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας.

Κύριος στόχος: Εστίαση στις δραστηριότητες εναρμόνισης σύμφωνα με τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της Κοπεγχάγης ώστε να υποστηριχθούν οι προσπάθειές τους να προσεγγίσουν την ΕΕ.

Την προσέγγιση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την Νοτιοανατολική Ευρώπη διέπει η Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης, όπου δίδεται ιδιαίτερη έμφαση στην περιφερειακή συνεργασία. Λόγω του περιφερειακού του χαρακτήρα, το περιβάλλον καταλαμβάνει σημαίνοντα ρόλο για την εφαρμογή αυτής της πολιτικής.

Ο ακρογωνιαίος λίθος αυτής της προσέγγισης θα είναι ένα νέο είδος συμφωνίας, της -προσαρμοσμένης για κάθε χώρα- Συμφωνίας Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΣΣΣ). Προσφέρεται έτσι στις χώρες αυτές η προοπτική ενσωμάτωσης στις δομές της ΕΕ, ενώ παράλληλα ορίζονται πολιτικές και οικονομικές προϋποθέσεις που θα πρέπει να εκπληρωθούν. Έχει γίνει η διαπραγμάτευση των πρώτων ΣΣΣ με την Κροατία και την ΠΔΓΜ. Το περιβάλλον έχει συμπεριληφθεί ως καίριο πεδίο συνεργασίας.

Η χρηματοδοτική και τεχνική βοήθεια για την κάλυψη αυτής της διαδικασίας θα εξασφαλιστεί από το πρόγραμμα CARDS (Community Assistance for Reconstruction Democratisation and Stabilisation - Κοινοτική βοήθεια για την ανασυγκρότηση, τον εκδημοκρατισμό και τη σταθεροποίηση). Σημαντική συνιστώσα των στρατηγικών χρηματοδότησης CARDS, που θα διαρκέσουν μέχρι το 2004, είναι η παροχή βοήθειας για το περιβάλλον, ύψους 100 εκατομμυρίων ευρώ για την περιφέρεια αυτή την επόμενη τριετία. Σε αδρές γραμμές η βοήθεια αυτή θα αφορά:

- τη δημιουργία θεσμών

- ενίσχυση για την κοινωνία των πολιτών στον περιβαλλοντικό τομέα

- περιορισμό των περιβαλλοντικών απειλών για την υγεία.

Οι ίδιοι στόχοι αποτελούν τον πυρήνα της περιφερειακής συνεργασίας που προβλέπεται στο Σύμφωνο Σταθερότητας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (που ξεκίνησε τον Ιούνιο του 1999), το οποίο αποσκοπεί στην ειρήνευση, τη σταθερότητα και την οικονομική ανάπτυξη της περιοχής.

Το περιβάλλον συμπεριλήφθηκε από νωρίς στο Σύμφωνο Σταθερότητας και, με τη δραστήρια προώθηση της Επιτροπής, το Περιφερειακό Πρόγραμμα Περιβαλλοντικής Ανασυγκρότησης (ΠΠΠΑ) εγκρίθηκε από το Σύμφωνο Σταθερότητας ως ο φορέας μέσω του οποίου θα συντονίζονται τα διάφορα διμερή περιβαλλοντικά προγράμματα που αποσκοπούν στην θεσμική μεταρρύθμιση και την κοινωνία των πολιτών. Η συνεργασία υπό το ΠΠΠΑ καλύπτει τους τρεις τομείς που αναφέρονται ανωτέρω (δημιουργία θεσμών, ενίσχυση για τη κοινωνία των πολιτών στον περιβαλλοντικό τομέα, περιορισμός των περιβαλλοντικών απειλών για την υγεία). Προσφάτως διευρύνθηκαν τα όρια αρμοδιότητας του ΠΠΠΑ, ούτως ώστε να ενισχυθεί η σύνδεση με τη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης (ΔΣΣ) και όλοι οι συμμετέχοντες εστιάζονται πλέον περισσότερο στην εναρμόνιση με την ΕΕ. Το ΠΠΠΑ βοηθά την περιφερειακή συνεργασία, που αποτελεί προϋπόθεση για τη Διαδικασία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης.

Το Περιφερειακό Περιβαλλοντικό Κέντρο (ΠΠΚ) της ΚΑΕ επιλέχθηκε ως γραμματεία για τον συντονισμό και την εξυπηρέτηση του μηχανισμού ΠΠΠΑ. Η συνεργασία σε αυτή την περιοχή διευκολύνεται επίσης από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, όπου διενεργεί αποτίμηση της περιβαλλοντικής κατάστασης των Βαλκανίων, στο πλαίσιο της αξιολόγησης της συνολικής κατάστασης του περιβάλλοντος στην Ευρώπη.

Οι παραδουνάβιες χώρες της περιφέρειας αυτής (Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, Βοσνία και Ερζεγοβίνη, ΠΓΔΜ και Κροατία) συμμετέχουν στην επιχειρησιακή ομάδα Δούναβη-Ευξείνου Πόντου (DABLAS).

Με αυτούς τους διμερείς και περιφερειακούς μηχανισμούς η Ένωση έχει επιλέξει να αντιμετωπίσει μερικά από τα πλέον επείγοντα περιβαλλοντικά προβλήματα που προκύπτουν κυρίως από τις πρόσφατες συγκρούσεις στα Βαλκάνια. Οι προσπάθειες αυτές θα συνεχιστούν στο μέλλον, αλλά η συνεργασία με αυτές τις χώρες της Νοτιανατολικής Ευρώπης επικεντρώνονται πλέον σε δραστηριότητες που αφορούν την προσέγγιση με τη περιβαλλοντική νομοθεσία της ΕΕ και την ανάπτυξη των απαραίτητων θεσμικών και διοικητικών ικανοτήτων για την εκτέλεση αυτής της νομοθεσίας.

5.3. Τα Δυτικά ΝΑΚ και οι χώρες του Καυκάσου

Πρόκειται για τις εξής χώρες: Ρωσία, Ουκρανία, Μολδοβία, Λευκορωσία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν και Γεωργία.

Κύριοι στόχοι: Να ενισχυθεί η περιβαλλοντική συνεργασία και η αποτελεσματική εκτέλεση των προτεραιοτήτων που ορίζονται στις Συμφωνίες Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας (ΣΕΣΣ) ώστε να προωθηθεί η σύγκλιση της περιβαλλοντικής πολιτικής και νομοθεσίας προς τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές της ΕΕ. Στην ανακοίνωση σχετικά με την περιβαλλοντική συνεργασία ΕΕ-Ρωσίας (2001) [7] χαρακτηρίστηκαν ως θέματα ειδικής προτεραιότητας η καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και η αποτελεσματική χρήση της ενέργειας, η βελτίωση της υγείας του πληθυσμού και η αναβάθμιση της αξιοποίησης των πόρων.

[7] COM (2001) 772 τελικό της 17.12.2001

Η Ρωσία είναι ήδη όμορη χώρα με την Ένωση, όπως θα είναι η Ουκρανία, η Μολδαβία και η Λευκορωσία μετά την διεύρυνση της ΕΕ. Οι χώρες του Καυκάσου είναι επίσης δυνατό να θεωρηθεί ότι υπάγονται σ'αυτή την ομάδα λόγω της γειτονίας τους με τον Εύξεινο Πόντο και την Τουρκία. Διάφοροι γεωγραφικοί, περιβαλλοντικοί και πολιτικοί λόγοι συνηγορούν υπέρ της στενότερης συνεργασίας της Ένωσης με όλες αυτές τις χώρες.

Οι κύριοι μηχανισμοί για τη συνεργασία μ'αυτές τις χώρες είναι η Συμφωνίες Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας (ΣΕΣΣ) με την Ένωση που έχουν συναφθεί με όλες αυτές τις χώρες εκτός της Λευκορωσίας. Με τις συμφωνίες αυτές αμφότερες οι πλευρές αναλαμβάνουν τη δέσμευση να ενισχύσουν τη συνεργασία επί περιβαλλοντικών θεμάτων και καθορίζονται προτεραιότητες συνεργασίας. Για τη Ρωσία και την Ουκρανία έχουν συσταθεί υποεπιτροπές και ad hoc ομάδες εργασίας στο πλαίσιο των ΣΕΣΣ, με σκοπό να αντιμετωπίσουν, μεταξύ άλλων, θέματα περιβάλλοντος, κλιματικής αλλαγής και αειφόρου ανάπτυξης. Το 2000 συμφωνήθηκε κοινό πρόγραμμα περιβαλλοντικής δράσης με τη Ρωσία.

Στις ΣΕΣΣ αναγνωρίζεται ότι σημαντική προϋπόθεση για την ενίσχυση των οικονομικών δεσμών μεταξύ των ΝΑΚ και της Κοινότητας είναι η προσέγγιση της ισχύουσας και μελλοντικής νομοθεσίας τους με εκείνη της Κοινότητας. Εκτός από τα άμεσα οφέλη για το περιβάλλον, αυτή η σύγκλιση των προδιαγραφών θα βοηθήσει την προοδευτική ανάπτυξη πλέον ελεύθερων οικονομικών συναλλαγών και των επενδύσεων στο πλαίσιο του κοινού Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου.

Η επιπλέον συνεργασία με αυτές τις χώρες θα επικεντρωθεί, συγκεκριμένα, σε δυο κύριους υποπεριφερειακούς μηχανισμούς συνεργασίας που έχουν μέχρι τώρα συσταθεί από την Ένωση: την επιχειρησιακή ομάδα Δούναβη-Ευξείνου Πόντου (DABLAS) και την πρωτοβουλία "Βόρεια Διάσταση" [8]. Πρόσθετη ώθηση θα προέλθει από τις δυο εταιρικές σχέσεις όπου εμπλέκονται τα ΝΑΚ, οι οποίες δρομολογήθηκαν στη Διάσκεψη του Γιοχάνεσμπουργκ με την υποστήριξη της ΕΕ. Πρόκειται για:

[8] Η Βόρεια Διάσταση είναι πρωτοβουλία που ανέλαβε η ΕΕ για την προώθηση των δράσεων για την αειφόρο ανάπτυξη στην περιοχή που καλύπτει τα βόρεια κράτη μέλη της ΕΕ, τις χώρες της Νοτιανατολικής Βαλτικής και την Βορειοανατολική Ρωσία. Χρηματοδοτείται από την Επιτροπή, τη Ρωσία, τη Δανία, την Φινλανδία, τις Κάτω Χώρες, τη Νορβηγία, τη Σουηδία, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, την Παγκόσμια Τράπεζα, τη Σκανδιναβική Τράπεζα Επενδύσεων, το Σκανδιναβικό Οργανισμό Χρηματοδότησης Περιβαλλοντικών Έργων (ΝEFCO) υπό την "Περιβαλλοντική Εταιρική Σχέση της Βόρειας Διάστασης", που θα υποστηρίξει περιβαλλοντικά έργα με επίκεντρο περιοχές όπως η Αγ. Πετρούπολη, το Καλίνινγκραντ, η Καρελία και το Μουρμάνσκ.

* Πανευρωπαϊκή Εταιρική Σχέση Ανατολής-Δύσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη, όπου περιλαμβάνονται: εναρμόνιση με τις προδιαγραφές της ΕΕ, πρόληψη και έλεγχος της ρύπανσης, διαχείριση φυσικών πόρων, ολοκληρωμένη διαχείριση υδατικών πόρων, εξασφάλιση του εφοδιασμού με νερό και υποδομών υγιεινής, ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών θεμάτων στις τομεακές πολιτικές, κ.λπ.

* Η Στρατηγική Εταιρική Σχέση μεταξύ ΕΕ και ΝΑΚ για το νερό με σκοπό την αειφόρο ανάπτυξη. Η Παγκόσμια Πρωτοβουλία για το Νερό που έλαβε η ΕΕ στο Γιοχάνεσμπουργκ συμπεριλαμβάνει τη συνεργασία με τις χώρες αυτές, ώστε να ανταποκριθούν σε εκείνες τις προκλήσεις που έχουν χαρακτηριστεί ως οι μεγαλύτερες για το περιβάλλον και την υγεία, δηλαδή την καλύτερη διαχείριση των υδατικών πόρων, όπου περιλαμβάνεται ο εφοδιασμός με νερό και οι υποδομές υγιεινής. Η εταιρική αυτή σχέση θα επικεντρωθεί στη συνεργασία για την εκτέλεση των συμφωνιών σχετικά με την διαχείριση των λεκανών ποταμών με βάση τις προσεγγίσεις που καταρτίζει η ΕΕ υπό την οδηγία πλαίσιο για το νερό, καθώς και για βελτιώσεις της αστικής υδροδότησης και των υποδομών υγιεινής. Οι στόχοι της διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ για τη χρήση του νερού, τις υποδομές υγιεινής και την ανθρώπινη υγεία θα είναι οι κατευθυντήριοι άξονες για τις δράσεις που θα αναπτυχθούν με τη βοήθεια της ΕΕ και άλλων χορηγών. Στις αρχές του 2003 θα πραγματοποιηθεί στα ΝΑΚ συνεδρίαση υψηλού επιπέδου σχετικά με αυτή την πρωτοβουλία. Το επόμενο ορόσημο εν προκειμένω θα είναι η παρουσίαση της πρωτοβουλίας στο Φόρουμ του Τρίτου Κόσμου για το Νερό, που θα πραγματοποιηθεί τον Μάρτιο του 2003 στο Κυότο. Σχέδιο δράσης θα υποβληθεί προς έγκριση από τη Διάσκεψη του Κιέβου.

Οι προαναφερόμενες δυο εταιρικές σχέσεις όπου εμπλέκονται τα ΝΑΚ αναμένεται ότι θα αποτελέσουν τις δυο σημαντικότερες συμφωνίες που θα επισημοποιηθούν κατά τη Διάσκεψη του Κιέβου τον Μάιο του 2003. Τα προγράμματα εργασίας των δυο εταιρικών σχέσεων αναμένεται ότι θα ληφθούν υπόψη υπό το πρόγραμμα TACIS της ΕΕ, στο πλαίσιο της περαιτέρω ανάπτυξης των προγραμμάτων παροχής βοήθειας μετά τη Διάσκεψη του Κιέβου.

Στην επιχειρησιακή ομάδα Δούναβη-Ευξείνου Πόντου (DABLAS) συμμετέχουν η Ρωσία, η Ουκρανία, η Λευκορωσία, η Μολδαβία και η Γεωργία.

Τα νέα Περιφερειακά Περιβαλλοντικά Κέντρα (ΠΠΚ) αναμένεται να αναπτυχθούν περαιτέρω, ώστε να αποτελέσουν σημαντικούς διαμεσολαβητές για την συνεργασία των χωρών ΝΑΚ. Τα κέντρα αυτά συστάθηκαν στην Μόσχα, στο Κίεβο, στο Κισινάου, την Τιφλίδα (για την περιοχή του Καυκάσου), την Άλμα Άτα (για την περιοχή της Κεντρικής Ασίας), στο πλαίσιο της διαδικασίας "Περιβάλλον για την Ευρώπη". Τα ΠΠΚ έχουν αρχίσει να εκτελούν προγράμματα συνεργασίας με ΝΚΟ, τις τοπικές αρχές και επιχειρήσεις για την προώθηση της κοινωνίας των πολιτών και του περιβάλλοντος, στις υποπεριφέρειες όπου δραστηριοποιούνται. Η συνεισφορά τους έγκειται στο ότι έχουν την δυνατότητα να εμπλέκουν τους τοπικούς παράγοντες στη διαδικασία, επειδή διαθέτουν πυκνό δίκτυο ενδιαφερομένων.

5.4. Τα ΝΑΚ της Κεντρικής Ασίας

Πρόκειται για τις εξής χώρες: Kαζαχστάν, Κιργιζία, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν και Ουζμπεκιστάν.

Κύριοι στόχοι: προώθηση της δημοκρατίας, της ασφάλειας και της αποσόβησης συγκρούσεων μέσω της περιβαλλοντικής συνεργασίας. Ενθάρρυνση της αειφόρου χρήσης των φυσικών πόρων, ιδίως με τη βελτίωση της διαχείρισης των υδάτων και της ενέργειας. Εφαρμογή των διεθνών συμφωνιών για το περιβάλλον.

Η συνεργασία θα βασιστεί στις συμφωνίες εταιρικής σχέσης και συνεργασίας που έχουν συναφθεί με το Καζαχστάν, τη Κιργιζία και το Ουζμπεκιστάν, και έχουν υπογραφεί με το Τουρκμενιστάν, καθώς και η συμφωνία εμπορικών συναλλαγών και συνεργασίας με το Τατζικιστάν. Το Καζαχστάν έχει καθορίσει το θέμα του περιβάλλοντος ως τομέα προτεραιότητας υπό το εθνικό πρόγραμμα Tacis.

Η εφαρμογή της Εταιρικής Σχέσης ΕΕ-ΝΑΚ για το Νερό θα καταστεί ιδιαίτερα σημαντικά για αυτές τις χώρες που αντιμετωπίζουν σημαντικά προβλήματα χρήσης και διαχείρισης των υδάτων. Πρόσθετα οφέλη για το περιβάλλον συνολικά αναμένεται να προκύψουν από την εφαρμογή της Πανευρωπαϊκής Εταιρικής Σχέσης Ανατολής-Δύσης για την Αειφόρο Ανάπτυξη.

Στο νέο Έγγραφο Στρατηγικής 2002-2006 για την Κεντρική Ασία η Επιτροπή χαρακτηρίζει ως μια από τις κύριες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι χώρες της περιφέρειας αυτής την κατανομή των φυσικών πόρων, ιδιαίτερα του νερού και της ενέργειας, που έχει εξελιχθεί σε ένα ακόμη πιο ευαίσθητο θέμα, με τεράστια και, συχνά, συγκρουόμενα εθνικά συμφέροντα στους τομείς της παραγωγής ενέργειας, της γεωργίας και της οικολογίας. Η διαχείριση των φυσικών πόρων έχει σαφώς χαρακτηρισθεί ως τομέας συνεργασίας για την παροχή βοήθειας Tacis στις χώρες αυτής της περιφέρειας.

6. Μελλοντική συνεργασία της Επιτροπής υπό τη διαδικασία «Περιβάλλον για την Ευρώπη»

Το όραμα των θεμελιωτών της διαδικασίας "Περιβάλλον για την Ευρώπη", στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ήταν να αποτελέσει ύψιστο πολιτικό πλαίσιο που θα διαδραματίσει ηγετικό ρόλο και θα καθορίσει την ημερήσια διάταξη της πολιτικής για ένα μακροπρόθεσμο πανευρωπαϊκό περιβαλλοντικό πρόγραμμα. Όπως προκύπτει από τη συνεχιζόμενη συζήτηση για την πανευρωπαϊκή διακυβέρνηση σε επίπεδο περιβάλλοντος, παρότι η διαδικασία αυτή δεν ανταποκρίθηκε στο αρχικό όραμα, σημείωσε κάποια επιτυχία για τη διασύνδεση πολλών διαφορετικών συντελεστών και πρωτοβουλιών. Διαδραμάτισε χρήσιμο ρόλο ως υπόβαθρο για την από κοινού αξιοποίηση πληροφοριών, τη δικτύωση και την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ δραστηριοτήτων και διεργασιών στην περιοχή. Η ΕΕ διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο σε πολλές από αυτές τις δραστηριότητες.

6.1. Επανεστίαση στα ΝΑΚ

Όπως αναγνώρισε η Διάσκεψη που πραγματοποιήθηκε στο Aarhus το 1998, όσον αφορά τις υποψήφιες για ένταξη χώρες της ΕΕ, υπερκεράστηκε από τη διαδικασία ένταξης ο ρόλος της διαδικασίας "Περιβάλλον για την Ευρώπη", για την κινητοποίηση και στοχοθέτηση των προσπαθειών των χορηγών, των χωρών που συμπράττουν, των διεθνών οργανισμών και των διεθνών χρηματοδοτικών φορέων. Οι δραστηριότητες της επιχειρησιακής ομάδας ΠΠΔ και της Επιτροπής Προετοιμασίας Έργων έχουν έκτοτε εστιαστεί στις μη υποψήφιες για ένταξη χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και τα ΝΑΚ. Η επιχειρησιακή ομάδα ΠΠΔ προσέφερε το πλαίσιο για περιβαλλοντικά μέτρα στην Νοτιοανατολική Ευρώπη από το 1998 και το μοντέλο για την συγκρότηση του Περιφερειακού Προγράμματος Περιβαλλοντικής Ανασυγκρότησης (ΠΠΠΑ).

Στις χώρες αυτές οι ανάγκες για οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη ανταγωνίζονται τα περιβαλλοντικά ζητήματα όσον αφορά την κατανομή των πόρων. Οι υπουργοί των ΝΑΚ ζήτησαν προσφάτως τη δραστηριοποίηση για να επιταχυνθούν οι περιβαλλοντικές μεταρρυθμίσεις ούτως ώστε να αποσοβηθεί η περαιτέρω υποβάθμιση του περιβάλλοντος, επισημαίνοντας παράλληλα ότι η κατάσταση του περιβάλλοντος παραμένει σοβαρή και ότι, μέχρι στιγμής, περιορισμένη πρόοδος σημειώθηκε ως προς την επανεστίαση των προσπαθειών στα ΝΑΚ [9].

[9] Δήλωση των Υπουργών Περιβάλλοντος 12 χωρών (Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Λευκορωσία, Γεωργία, Καζακστάν, Δημοκρατία της Κιργιζίας, Μολδαβία, Ρωσική Ομοσπονδία, Τατζικιστάν, Τουρκμενιστάν, Ουκρανία, Ουζμπεκιστάν) σχετικά με την εξέλιξη της περιβαλλοντικής στρατηγικής, Χάγη, 16 Απριλίου 2002.

Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι σαφές ότι στα επερχόμενα έτη τα ΝΑΚ πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν το επίκεντρο της πανευρωπαϊκής συνεργασίας στον τομέα του περιβάλλοντος. Το έργο που πρέπει να επιτευχθεί είναι τεράστιο και πρέπει να ενισχυθούν οι προσπάθειες και να επαναπροσανατολισθούν όπου χρειάζεται ούτως ώστε να επιτευχθεί ουσιαστική πρόοδος.

Η διμερής συνεργασία της ΕΕ μέσω των μηχανισμών που παρέχουν οι Συμφωνίες Εταιρικής Σχέσης και Συνεργασίας πρέπει να διαδραματίσουν όλο και σημαντικότερο ρόλο για την ανάπτυξη ουσιαστικού στρατηγικού διαλόγου με τις κυβερνήσεις των ΝΑΚ. Ωστόσο, σύμφωνα με τα πορίσματα της ανακοίνωσης σχετικά με την περιβαλλοντική συνεργασία ΕΕ-Ρωσίας (2001), είναι σαφής η ανάγκη για ανάληψη μεγαλύτερων πολιτικών δεσμεύσεων από τους εταίρους, ώστε να αξιοποιηθεί πλήρως το δυναμικό των μηχανισμών αυτών.

Ο επαναπροσανατολισμός της διαδικασίας "Περιβάλλον για την Ευρώπη" προς στρατηγικές πρωτοβουλίες εντός των ΝΑΚ πρέπει να επικεντρωθεί ιδιαιτέρως στους τομείς όπου η πείρα που αποκτήθηκε και η εμπειρογνωμοσύνη της επιχειρησιακής ομάδας ΠΠΔ και των Περιφερειακών Περιβαλλοντικών Κέντρων θα συμβάλουν στη διμερή συνεργασία των μεμονωμένων χορηγών χωρών ή της ΕΕ. Πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η συνεργασία των χωρών βασίζεται σε πραγματική κατανόηση και ανάληψη δέσμευσης για μεταρρυθμίσεις. Οι περαιτέρω προσπάθειες για αύξηση των επενδύσεων πρέπει να συνεχιστούν, ιδιαίτερα στον τομέα της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Στο πλαίσιο των διαθέσιμων πόρων η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα υποστηρίξει την εταιρική σχέση Ανατολής-Δύσης για την αειφόρο ανάπτυξη και την συναφή Εταιρική Σχέση ΕΕ-ΝΑΚ για το Νερό.

Επιπλέον, στην περιβαλλοντική συνεργασία με τα ΝΑΚ θα ληφθούν υπόψη οι εργασίες του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) στο θέμα της ασφάλειας του περιβάλλοντος.

6.2. Νομικοί μηχανισμοί

Η διαδικασία "Περιβάλλον για την Ευρώπη" συνετέλεσε στην επίτευξη πολιτικής στήριξης για την θέσπιση πανευρωπαϊκών νομικών πράξεων, συγκεκριμένα της Σύμβασης του Aarhus για την συμμετοχή του κοινού και των πρωτοκόλλων που θα υπογραφούν κατά τη Διάσκεψη του Κιέβου. Η διαδικασία αυτή διαδραμάτισε επίσης ρόλο για την υιοθέτηση των προδιαγραφών στην περιφέρεια της Οικονομικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη. Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή επιβραδύνεται επειδή η έμφαση δίδεται πλέον στην εκτέλεση των συμβάσεων που έχουν ήδη συναφθεί αντί στη διαπραγμάτευση νέων συμβάσεων. Συμβάσεις σε διεθνές, δηλαδή και σε παγκόσμιο, επίπεδο είναι δυνατό να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο για τη βελτίωση της προστασίας του περιβάλλοντος, πράγμα που προϋποθέτει όμως την υπογραφή, την κύρωση και την εφαρμογή τους από τις συμβαλλόμενες χώρες. Τούτο δεν συμβαίνει μέχρι τώρα σε όλες τις περιπτώσεις και, ως εκ τούτου, οι χορηγοί πρέπει να επιδιώξουν να επικεντρώσουν την βοήθεια στην εφαρμογή των διεθνών συμβάσεων.

Επιπλέον η επικείμενη διεύρυνση της ΕΕ και οι ενέργειες άλλων γειτονικών χωρών να προσαρμόσουν ή να συγκλίνουν με τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές της ΕΕ θα έχουν ως αποτέλεσμα να καταστεί η νομοθεσία της ΕΕ η κυριότερη και αποτελεσματικότερη διεθνής νομοθεσία για τις περισσότερες χώρες αυτής της περιφέρειας.

Η διευρυμένη ΕΕ, σε συνεργασία με τους εταίρους της, θα καταστεί όλο και περισσότερο η κύρια κινητήρια δύναμη και συντονιστής στον τομέα των κανονιστικών διατάξεων για τη βελτίωση του περιβάλλοντος και την αειφόρο ανάπτυξη στην Ευρώπη. Ως εκ τούτου, ο ρόλος της διαδικασίας "Περιβάλλον για την Ευρώπη" μάλλον θα περιοριστεί, παρότι θα εξακολουθήσει να υφίσταται η ανάγκη συντονισμού των δραστηριοτήτων υπό το σύστημα που καθοδηγείται από τα Ηνωμένα Έθνη στην Ευρώπη, καθώς και η ανάγκη σύνδεσης των δραστηριοτήτων αυτών με τις δραστηριότητες άλλων συντελεστών. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να υποστηρίζει αυτές τις προσπάθειες. Για παράδειγμα, η ΕΕ έχει καλέσει την Οικονομική Επιτροπή των Ηνωμένων Εθνών για την Ευρώπη να λάβει περαιτέρω μέτρα για την προώθηση της εφαρμογής των αποτελεσμάτων της Διάσκεψης του Γιοχάνεσμπουργκ σε όλη την ευρύτερη περιφέρεια της Ευρώπης [10]. Η Επιτροπή θα συνεχίσει επίσης να υποστηρίζει ειδικές πρωτοβουλίες, όπως οι πανευρωπαϊκές αξιολογήσεις της κατάστασης του περιβάλλοντος και την αντίστοιχη Ομάδα Εργασίας για την παρακολούθηση του περιβάλλοντος.

[10] Συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με την "Συνέχεια στην Διάσκεψη Κορυφής για την Αειφόρο Ανάπτυξη", Συμβούλιο Γενικών Υποθέσων της 30ης Σεπτεμβρίου 2002.

6.3. Ο ρόλος των Περιφερειακών Περιβαλλοντικών Κέντρων

Ο ρόλος του Περιφερειακού Περιβαλλοντικού Κέντρου για την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη θα μεταβληθεί σημαντικά λόγω της διεύρυνσης της ΕΕ. Τα νέα κράτη μέλη θα συμμετέχουν ως πλήρη μέλη σε όλα τα κοινοτικά προγράμματα, επιτροπές, ομάδες εργασίας και άλλες ανεπίσημες δραστηριότητες δικτύωσης. Το Περιφερειακό Περιβαλλοντικό Κέντρο θα πρέπει να ανταγωνίζεται άλλους παρόχους υπηρεσιών εάν επιδιώξει να συνεχίσει την προσφορά υπηρεσιών στα νέα κράτη μέλη.

Η περιβαλλοντική συνεργασία στο συγκεκριμένο θέμα της αναβάθμισης των ικανοτήτων στις χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας, είναι σημαντική προτεραιότητα για την ΕΕ και υπάρχει πεδίο για να αναβαθμιστεί ο ρόλος του Περιφερειακού Περιβαλλοντικού Κέντρου στην περιοχή αυτή. Συγκεκριμένα, η Βουλγαρία και η Ρουμανία θα συνεχίσουν βραχυπρόθεσμα να χρειάζονται σημαντική ενίσχυση για τη δημιουργία δυναμικού ώστε να προετοιμαστούν για την ένταξη. Η συνεργασία με τις Βαλκανικές χώρες και την Τουρκία έχει περισσότερο μεσοπρόθεσμη προοπτική, αλλά αποτελεί επίσης προτεραιότητα.

Τα πέντε Περιφερειακά Περιβαλλοντικά Κέντρα στα ΝΑΚ λαμβάνουν ισχυρή ενίσχυση από την ΕΕ και χρηματοδοτούνται μέσω του προγράμματος Tacis. Μετά την αρχική -και ορισμένες περιπτώσεις δύσκολη- εκκίνηση της λειτουργίας τους, θα πρέπει όλα να έχουν φθάσει το επίπεδο ωριμότητας όταν θα λάβει χώρα η Διάσκεψη του Κιέβου και να είναι σε θέση να διαδραματίσουν τον ρόλο για τον οποίο συγκροτήθηκαν. Τα Περιφερειακά Περιβαλλοντικά Κέντρα των ΝΑΚ πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο μετά τη Διάσκεψη του Κιέβου για να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών των ΝΑΚ στα θέματα της προστασίας του περιβάλλοντος και της αειφόρου ανάπτυξης της περιφέρειας αυτής. Μεγαλύτερη πολιτική βούληση εκ μέρους των κυβερνήσεων των ΝΑΚ προς στήριξη των ΠΠΚ θα είναι επίσης ζωτικής σημασίας για να επιτύχουν στην αποστολή τους. Χρήσιμο ρόλο θα μπορούσε να διαδραματίσει εν προκειμένω το ΠΠΚ της Βουδαπέστης, παρέχοντας στα ΠΠΚ των ΝΑΚ στήριξη και την πείρα του με τις υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ χώρες.

7. Συμπεράσματα

Η ευρωπαϊκή συνεργασία στον περιβαλλοντικό τομέα εισέρχεται σε νέα φάση λόγω της διεύρυνσης της ΕΕ και της ταχύρυθμης ανάπτυξης των εταιρικών σχέσων με τις χώρες της Νοτιανατολικής Ευρώπης και των ΝΑΚ. Οι δομές συνεργασίας που αναπτύχθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 πρέπει να εξελιχθούν ώστε να ληφθούν υπόψη οι νέες ευκαιρίες που θα προσφέρονται για επιτεύγματα στον περιβαλλοντικό τομέα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα κατευθύνει την ειρηνική συνεργασία της αξιοποιώντας τους υφιστάμενους διμερείς μηχανισμούς με τις υποψήφιες για ένταξη χώρες, τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και τα ΝΑΚ. Θα διατηρήσει επίσης τον ηγετικό της ρόλο για την παροχή ενίσχυσης στις υπο-περιφέρειες που συνορεύουν με τη διευρυμένη ΕΕ, συμμετέχοντας σε υπο-περιφερειακά δίκτυα συνεργασίας, όπως την "Βόρεια Διάσταση" της ΕΕ, την Επιχειρησιακή Ομάδα Δούναβη-Ευξείνου Πόντου και το ΠΠΠΑ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα συνεχίσει να παρέχει ενίσχυση και να συμμετέχει στους πανευρωπαϊκούς μηχανισμούς συνεργασίας, εφόσον αυτοί υποστηρίζονται από τις χώρες και τους οργανισμούς που αποτελούν εταίρους στην περιφέρεια και συμβάλλουν στους μηχανισμούς διμερούς συνεργασίας της ΕΕ.

Η εμπλοκή της Επιτροπής στα προαναφερόμενα πλαίσια συνεργασίας υπόκεινται στους περιορισμούς των πόρων που διατίθενται υπό τις σημερινές χρηματοδοτικές προοπτικές της ΕΕ μέχρι το 2006.

Εν περιλήψει, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή:

* θα επικεντρωθεί στους πρωτεύοντες στόχους για την αειφόρο ανάπτυξη και την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών πτυχών που καθορίζονται στην στρατηγική της ΕΕ με τίτλο "Αειφόρος ανάπτυξη για έναν καλύτερο κόσμο" και στις συμφωνίες που επιτεύχθηκαν κατά την πρόσφατη Διάσκεψη Κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ.

* θα επιδιώξει συγκεκριμένους και διαφοροποιημένος περιβαλλοντικούς στόχους με τις γειτονικές χώρες εταίρους, κατά κύριο λόγο μέσω μηχανισμών διμερών εταιρικών σχέσεων και μέσω του διαλόγου που αυτοί οι μηχανισμοί προωθούν.

* θα βελτιώσει περαιτέρω την γνώση σχετικά με το περιβάλλον της Ευρώπης, συμπεριλαμβάνοντας τις χώρες εταίρους στην πανευρωπαϊκής κλίμακας έκθεση που υποβάλλεται από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος.

* θα βοηθήσει την προώθηση της κοινωνίας των πολιτών σε περιβαλλοντικά θέματα στα ΝΑΚ μέσω των Περιφερειακών Περιβαλλοντικών Κέντρων.