52002DC0748

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο, τυο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, την οικονομική κιαι κοινωνική Επιτροπή και την επιτροπή των περιφερειών - Υλοποίηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στα έγγραφα προγραμματισμού των διαρθρωτικών ταμείων για το 2000-2006 /* COM/2002/0748 τελικό */


ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ - Υλοποίηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στα έγγραφα προγραμματισμού των διαρθρωτικών ταμείων για το 2000-2006

1. ΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ

Η παρούσα ανακοίνωση κάνει μια επισκόπηση του βαθμού στον οποίο η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου έχει συνεκτιμηθεί στον προγραμματισμό των διαρθρωτικών ταμείων για την περίοδο 2000-2006. Αποτελεί μια απογραφή της προόδου και περιλαμβάνει μια σειρά παραδειγμάτων ορθής πρακτικής, ενώ εντοπίζει και τομείς όπου η πρόοδος είναι αργή.

Η ανακοίνωση καλύπτει και τα τέσσερα ταμεία [1] και τα προγράμματα των στόχων 1, 2 και 3. Οι πληροφορίες προέρχονται κυρίως από την "Επισκόπηση της προτεινόμενης εφαρμογής του κανονισμού ΕΚΤ ανά την ΕΕ", τη μελέτη "Ενσωμάτωση των ίσων ευκαιριών στα έγγραφα προγραμματισμού των διαρθρωτικών ταμείων για τους στόχους 1 και 2" και άλλα έγγραφα [2].

[1] Το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ). το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). το Eυρωπαοκό Γεωργικό Tαμείο Προσανατολισμού και Eγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ). το Χρηματοδοτικό Μέσο Προσανατολισμού της Αλιείας (ΧΜΠΑ).

[2] βλ.: see: http://europa.eu.int/comm/regional-policy/sources/docgener

Τα συμπεράσματα αυτών των εγγράφων επιβεβαιώθηκαν σε πολλές συνεδριάσεις, σεμινάρια και εργαστήρια, όπου αρμόδιοι για τα διαρθρωτικά ταμεία και εμπειρογνώμονες σε θέματα που αφορούν το φύλο σε διάφορα επίπεδα αντάλλαξαν εμπειρίες, ιδέες και απόψεις περί στρατηγικών. Από την 3η ευρωπαϊκή διάσκεψη για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στα διαρθρωτικά ταμεία, τον Ιούνιο του 2002 στο Santander της Ισπανίας [3], τις εθνικές ή περιφερειακές εκδηλώσεις όπως η "διάσκεψη για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στα διαρθρωτικά ταμεία για το ΗΒ και την Ιρλανδία" (το Μάιο του 2002 στην Ουαλία), τη διάσκεψη για την ισότητα των φύλων, την απασχόληση και τα διαρθρωτικά ταμεία στην Ελλάδα (τέλος Φεβρουαρίου 2002) και ένα εργαστήριο με έναν εξωτερικό εμπειρογνώμονα και υπαλλήλους των διαρθρωτικών ταμείων της Επιτροπής, προκύπτει ότι, παρά την ποικιλότητα των θεμάτων, τα περισσότερα από αυτά είναι κοινά.

[3] Σχετικά έγγραφα θα δημοσιευτούν σε ιστοτόπο, βλ. υποσημείωση αριθ. 1.

Σκοπός του παρόντος εγγράφου είναι να συμβάλλει στην ενδιάμεση επισκόπηση των διαρθρωτικών ταμείων, όταν θα καθοριστεί η διάθεση του αποθεματικού επίδοσης και θα γίνουν τυχόν αναθεωρήσεις σχετικά με τις δημοσιονομικές παροχές, τους στόχους, τις προτεραιότητες και τα μέτρα.

2. ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Τα διαρθρωτικά ταμεία αποτελούν τον κύριο χρηματοδοτικό μηχανισμό για τη μείωση των ανισοτήτων όσον αφορά την ανάπτυξη και για την προώθηση της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο συνολικός προϋπολογισμός για την περίοδο 2000-2006 ανέρχεται σε 195 δισεκατομμύρια ευρώ. Το 69,7% της συνολικής χρηματοδότησης διατίθεται για το στόχο 1, το 11,5% για το στόχο 2 και το 12,3% για το στόχο 3.

Τα διαρθρωτικά ταμεία πρέπει να αποτελέσουν σημαντικό καταλύτη για τις κοινοτικές και εθνικές πολιτικές που αφορούν την ισότητα των φύλων. Ο γενικός κανονισμός [4] (2000-2006) καθορίζει την ισότητα των φύλων ως κύριο στόχο και ορίζει ότι ο στόχος αυτός πρέπει να ενσωματώνεται στις λειτουργίες που συγχρηματοδοτούνται από τα ταμεία. Το θέμα της ισότητας των φύλων αναφέρεται ρητά σε 10 από τα 56 άρθρα. Στον κανονισμό αντικατοπτρίζονται οι υποχρεώσεις που περιέχονται στη Συνθήκη του Άμστερνταμ, με την οποία κατοχυρώνεται επίσημα σε επίπεδο ΕΕ η διπλή προσέγγιση, δηλαδή ο συνδυασμός της διάστασης του φύλου και ειδικών δράσεων. Αυτή η διπλή προσέγγιση αντικατοπτρίζεται και στον κανονισμό του ΕΚΤ [5].

[4] Κανονισμός του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1260/1999 της 21ης Ιουνίου 1999 περί γενικών διατάξεων για τα διαρθρωτικά ταμεία

[5] Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1784/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 1999 σχετικά με το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο, άρθρο 2 (1ε) και (2 γ).

Ο κανονισμός του ΕΤΠΑ [6] και ο κανονισμός του ΕΓΤΠΕ [7] περιέχουν επίσης αναφορές στην ισότητα των φύλων. Η ισότητα των φύλων αποτελεί επίσης στόχο των τεσσάρων κοινοτικών πρωτοβουλιών για το 2000-2006 EQUAL, INTERREG III, URBAN II και LEADER+.

[6] Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1783/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 12ης Ιουλίου 1999 σχετικά με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης, άρθρο 2 (2στ)

[7] Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 1257/1999 του Συμβουλίου της 17ης Μαΐου 1999 για τη στήριξη της αγροτικής ανάπτυξης από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Προσανατολισμού και Εγγυήσεων (ΕΓΤΠΕ) και για την τροποποίηση και κατάργηση ορισμένων κανονισμών, άρθρο 2

Τα διαρθρωτικά ταμεία και ιδίως το ΕΚΤ αποτελούν τους κύριους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς για την υποστήριξη της ευρωπαϊκής στρατηγικής απασχόλησης (ΕΣΑ). Η ΕΣΑ ενσωματώνει τη διάσταση του φύλου ως οριζόντια προτεραιότητα σε όλους τους πυλώνες, εκτός από τον ειδικό πυλώνα για τις ίσες ευκαιρίες που περιέχει ειδικές κατευθυντήριες γραμμές για θέματα φύλου.

Η προσήλωση των διαρθρωτικών ταμείων στην ισότητα των φύλων δεν αποτελεί νέα εξέλιξη. Στον κανονισμό για την περίοδο 1994-1999 συνεκτιμάται ήδη το θέμα των ίσων ευκαιριών για άνδρες και γυναίκες στην αγορά εργασίας, ως κοινοτικού στόχου και προτεραιότητας για το ΕΚΤ. Το 1996, το Συμβούλιο των Υπουργών εξέδωσε ψήφισμα για την ενσωμάτωση στα διαρθρωτικά ταμεία των ίσων ευκαιριών για γυναίκες και άνδρες [8].

[8] Ψήφισμα του Συμβουλίου της 2ας Δεκεμβρίου 1996 για την ισότητα ευκαιριών ανδρών και γυναικών στα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά Ταμεία (96/C 386/01)

Ωστόσο, έως σήμερα, τα ταμεία έχουν υποστηρίξει κυρίως ειδικά μέτρα για γυναίκες ή δοκιμαστικά σχέδια. Αυτά είναι μεν σημαντικά, όμως δεν μπορούν να αποκαταστήσουν διαρθρωτικές ανισότητες. Πόσο μάλλον, η ισότητα των φύλων θεωρείτο κυρίως αποστολή του ΕΚΤ, παρ' ό,τι από τα συμπεράσματα της τελικής αξιολόγησης του ΕΚΤ για την περίοδο 1994-1999 [9], που βασίζονταν σε συγκεκριμένα αποτελέσματα ανά χώρα, προέκυπτε ότι τα μέτρα, όπως και οι εργασίες που προέκυπταν από τα μέτρα, έδειχναν έναν επαγγελματικό διαχωρισμό και στερεότυπα φύλων.

[9] "Συμπεράσματα από τις τελικές αξιολογήσεις του ΕΚΤ", Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Οκτώβριος 2001.

Ένα σημείο αλλαγής και προπομπός των μέτρων για τη μείωση του κάθετου και οριζόντιου διαχωρισμού ήταν η πρωτοβουλία NOW ("Νέες ευκαιρίες για γυναίκες") στο πλαίσιο της κοινοτικής πρωτοβουλίας ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ. Οι επιτυχίες όσον αφορά την προώθηση του επιχειρηματικού πνεύματος στις γυναίκες και οι ενέργειες για τη μείωση του διαχωρισμού στην αγορά εργασίας προσφέρουν μια σημαντική βάση για τρέχουσες λειτουργίες του ταμείου.

Με βάση αυτά, η διάσταση της ισότητας των φύλων έχει ενσωματωθεί στα μεθοδολογικά έγγραφα εργασίας για την προετοιμασία της περιόδου προγραμματισμού 2000-2006, που καλύπτει τον προγραμματισμό, την εκ των προτέρων αξιολόγηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση. [10] Η Επιτροπή συνέταξε επίσης ένα τεχνικό έγγραφο στο οποίο δίνονται οδηγίες για πρακτικές ρυθμίσεις σχετικά με την υλοποίηση της ενσωμάτωσης του φύλου στις λειτουργίες που συγχρηματοδοτούνται από τα διαρθρωτικά ταμεία και περιέχει τον ορισμό της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στα διαρθρωτικά ταμεία: [11]

[10] Έγγραφο εργασίας 2 "Η εκ των προτέρων αξιολόγηση των παρεμβάσεων των διαρθρωτικών ταμείων", Παράρτημα IV, Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Έγγραφο εργασίας 3 "Δείκτες παρακολούθησης και αξιολόγησης: Ενδεικτική μεθοδολογία", Παράρτημα 2, Δελτίο I, Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

[11] Τεχνικό έγγραφο 3 "Ενσωμάτωση των ίσων ευκαιριών για γυναίκες και άνδρες στα προγράμματα και τα σχέδια των διαρθρωτικών ταμείων", Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Μάρτιος 2000.

Η «ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου» σημαίνει ότι λαμβάνονται ενεργά και ανοικτά υπόψη οι επιπτώσεις όλων των γενικών μέτρων και παρεμβάσεων στην αντίστοιχη θέση των γυναικών και των ανδρών κατά το σχεδιασμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγησή τους. Η έννοια αυτή καλύπτει επίσης το σχεδιασμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση ειδικών συμπληρωματικών μέτρων και παρεμβάσεων με στόχο να προωθηθεί η ισότητα και να βοηθηθούν οι γυναίκες να συμμετέχουν και να ωφελούνται εξίσου.

Γενικά, τα σχέδια και τα προγράμματα πρέπει να συμβάλουν στη βελτίωση της ισότητας μεταξύ ανδρών και γυναικών και να είναι σε θέση να αποδείξουν τον αντίκτυπό τους πριν από, κατά και μετά την υλοποίησή τους.

3. ΕΝΣΩΜΑΤΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΦΥΛΟΥ ΣΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΟΧΟΥΣ 1, 2 ΚΑΙ 3

3.1. Θεματικές προτεραιότητες των μέτρων για την ισότητα των φύλων

Η ισότητα των φύλων αντιμετωπίζεται πιο αποτελεσματικά στα τρέχοντα προγράμματα των διαρθρωτικών ταμείων απ' ό,τι στην προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού. Ωστόσο, όπως και στην προηγούμενη περίοδο, η ισότητα των φύλων επικεντρώνεται στο πεδίο της απασχόλησης και στην ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων, που ως ένα μεγάλο βαθμό υπάρχει χρηματοδότηση του ΕΚΤ, παραλείπεται όμως σε άλλους τομείς όπως το περιβάλλον, οι μεταφορές, η ανάπτυξη της υπαίθρου, η έρευνα και η ανάπτυξη κ.α.. Στην πλειοψηφία των προγραμμάτων λείπουν σύνδεσμοι ανάμεσα στην ισότητα των φύλων και άλλα οριζόντια θέματα, όπως η βιώσιμη ανάπτυξη ή η υποστήριξη της κοινωνίας της γνώσης.

3.1.1. Επικέντρωση σε μέτρα που χρηματοδοτεί το ΕΚΤ - ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων

Το ΕΚΤ διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση των διαφορών που υπάρχουν μεταξύ των φύλων στην απασχόληση όπως επίσης και στην επίτευξη των στόχων της ΕΣΑ έως το 2010. Διαδραματίζει ειδικό ρόλο όσον αφορά το στόχο που τέθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Λισσαβώνα για αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στο 60% και των στόχων που συμφωνήθηκαν στη Βαρκελώνη για παροχή παιδικής μέριμνας για τουλάχιστον το 90% των παιδιών τριών ετών έως σχολικής ηλικίας και για τουλάχιστον το 33% των παιδιών που είναι μικρότερα των τριών ετών.

Το 2001, τα ποσοστά απασχόλησης των γυναικών αυξήθηκαν σε όλα σχεδόν τα κράτη μέλη. Ωστόσο, το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών στην ΕΕ (54,9%) είναι ακόμη κατά 18 μονάδες χαμηλότερο από το ποσοστό των ανδρών (73%) και 5,1 μονάδες χαμηλότερο από το στόχο που τέθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στη Βαρκελώνη. Επίσης, οι γυναίκες συνεχίζουν να εκπροσωπούνται περισσότερο σε θέσεις εργασίας μερικού χρόνου. Το ποσοστό ανεργίας των γυναικών στο μέσο όρο της ΕΕ είναι σήμερα κατά 2,4 μονάδες υψηλότερο από αυτό των ανδρών. Η ύπαρξη παιδιών έχει μεγαλύτερο αντίκτυπο στις γυναίκες απ' ό,τι στο καθεστώς απασχόλησης των ανδρών. Το ποσοστό απασχόλησης γυναικών ηλικίας 20-50 ετών χωρίς παιδιά (68%) είναι κατά 12 μονάδες υψηλότερο από αυτό των γυναικών με παιδιά ηλικίας κάτω των 6 ετών (56%).

Διαφορές μεταξύ των φύλων στην απασχόληση [12]

[12] Έγγραφο εργασίας για το προσωπικό της Επιτροπής: Αξιολόγηση της υλοποίησης των κατευθυντήριων γραμμών για την απασχόληση για το 2001 - Συνοδευτικό έγγραφο στην κοινή έκθεση για την απασχόληση 2002

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Στα περισσότερα προγράμματα του ΕΚΤ, οι προτεραιότητες για την ισότητα των φύλων επικεντρώνονται σε δύο κύριους στόχους: τη βελτίωση της πρόσβασης και της συμμετοχής των γυναικών στην απασχόληση, την εκπαίδευση και την κατάρτιση. και βελτίωση του συνδυασμού της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής.

Η πλειοψηφία των μέτρων που αφορούν τη συμμετοχή των γυναικών στην απασχόληση, την εκπαίδευση και την κατάρτιση στοχεύουν στην αύξηση της απασχολησιμότητας των άνεργων γυναικών και των γυναικών που κινδυνεύουν από την ανεργία και στην εξάλειψη των εμποδίων από πλευράς δεξιοτήτων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που εισέρχονται ή επανέρχονται στην αγορά εργασίας. Περιλαμβάνουν την παροχή κατάρτισης και συμβουλών για γυναίκες και δραστηριότητες ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης.

Καταβάλλονται περιορισμένες προσπάθειες για τη βελτίωση της ποιότητας της εργασίας, την ενδυνάμωση και την εξέλιξη της σταδιοδρομίας των γυναικών. Λίγα είναι τα μέτρα που στοχεύουν στη μείωση της διαφοράς μεταξύ των φύλων στην αμοιβή ή στην προώθηση της πρόσβασης των γυναικών σε διοικητικές θέσεις ή σε παραδοσιακά ανδροκρατούμενες θέσεις εργασίας υψηλής εξειδίκευσης στον τομέα της πληροφόρησης και της τεχνολογίας. Επίσης, σε λίγα μόνο προγράμματα αναφέρεται ως προτεραιότητα η προώθηση και η υποστήριξη του επιχειρηματικού πνεύματος μεταξύ των γυναικών και της σύστασης επιχειρήσεων.

Τα μέτρα που στοχεύουν στον καλύτερο συνδυασμό της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής περιλαμβάνουν κυρίως την παροχή υποστήριξης για εγκαταστάσεις παιδικής μέριμνας. Δίδεται μικρή προσοχή στη μέριμνα ηλικιωμένων και άλλων εξαρτώμενων προσώπων. Ορισμένες δραστηριότητες αποσκοπούν στην προώθηση πιο ευέλικτων ωραρίων εργασίας, συχνά όμως υπάρχει έλλειψη συνοδευτικών πολιτικών.

Η κύρια επιφύλαξη από την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού - ότι πολλά μέτρα ενισχύουν υφιστάμενες αντιλήψεις ρόλων των φύλων και το διαχωρισμό - ισχύει και για την τρέχουσα περίοδο. Κυριαρχούν μέτρα για την προώθηση των γυναικών στον τομέα των παραδοσιακών υπηρεσιών, στην παροχή συμβουλών, στην ειδίκευση και την κατάρτιση ή στην παιδική μέριμνα, σε σύγκριση με ενέργειες για τη μείωση του διαχωρισμού των φύλων στην αγορά εργασίας ή της διαφοράς στην αμοιβή ή για την προώθηση γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων.

Ο κίνδυνος ενίσχυσης του διαχωρισμού των φύλων φαίνεται να είναι ιδιαίτερα υψηλός σε τομείς ανάπτυξης όπως η τεχνολογία πληροφόρησης. Τα περισσότερα μέτρα στους τομείς αυτούς δεν συνεκτιμούν τις ανισότητες μεταξύ των φύλων και δεν περιλαμβάνουν δράσεις για την προώθηση της ίσης συμμετοχής γυναικών και ανδρών.

Τα ισπανικά προγράμματα προσφέρουν ένα καλό παράδειγμα για μια σειρά δράσεις με στόχο τη βελτίωση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας. Από τις 12 παρεμβάσεις σε περιφέρειες του στόχου 1, οι 8 περιφέρειες περιλαμβάνουν τα ακόλουθα μέτρα: βελτίωση της απασχολησιμότητας των γυναικών. προώθηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων γυναικών (δηλαδή των γυναικών ως επιχειρηματιών). καταπολέμηση του κάθετου και του οριζόντιου διαχωρισμού και της διακριτικής μεταχείρισης όσον αφορά τις αμοιβές. προώθηση του συνδυασμού της επαγγελματικής και της οικογενειακής ζωής. Κάθε περιφέρεια προβλέπει ένα ευρύ φάσμα δράσεων, π.χ.: κατάρτιση (κυρίως σε τομείς με μικρή εκπροσώπηση γυναικών). οικονομικές ενισχύσεις σε επιχειρήσεις που προσλαμβάνουν άνεργες γυναίκες. σύσταση και εδραίωση επιχειρήσεων γυναικών (επιχειρήσεις που ιδρύονται, λειτουργούν και διοικούνται από γυναίκες). εκστρατείες πληροφόρησης και διάδοσης. έρευνα. προώθηση των γυναικών σε θέσεις λήψης αποφάσεων κ.α.

Στο πρόγραμμα για το στόχο 1 "Απασχόληση, κατάρτιση και κοινωνική ανάπτυξη", στην Πορτογαλία, το μέτρο "Προώθηση των ίσων ευκαιριών για γυναίκες και άνδρες" καλύπτει διάφορους κύριους παράγοντες και δράσεις σε ευρεία έννοια. Είναι διαρθρωμένο σε τρεις ομάδες σχεδίων:

1) Διαρθρωτικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένων μελετών και στατιστικών, ευαισθητοποίηση και κατάρτιση, βραβεία κύρους για εταιρείες και δημόσιες υπηρεσίες, δημιουργία ενός παρατηρητήριου για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου.

2) Υποστήριξη παρεμβάσεων υπέρ της ισότητας των φύλων, π.χ. σε εργοδότες που διαμορφώνουν νέα μοντέλα εργασίας, προώθηση της πρόσβασης των γυναικών σε κατάρτιση στην τεχνολογία πληροφόρησης και επικοινωνίας (ΤΠΕ) και σε ανδροκρατούμενα επαγγέλματα.

3) Υποστήριξη ΜΚΟ που ασχολούνται με την ισότητα των φύλων (ανάπτυξη ικανότητας).

3.1.2. Μέτρα για την ισότητα των φύλων που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ

Λίγα προγράμματα που χρηματοδοτούνται από το ΕΤΠΑ περιέχουν ειδικές δράσεις για την προώθηση της ισότητας των φύλων. Τα προγράμματα αυτά περιλαμβάνονται κυρίως στις περιφέρειες του στόχου 1, π.χ. στην Ιταλία, το ΗΒ και τη Φινλανδία, και αφορούν την τοπική και αστική ανάπτυξη όπως και την καινοτομία και την Ε&A.

Μια ομάδα των σχεδίων που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο αυτών των προγραμμάτων στοχεύει σε υπηρεσίες υποστήριξης, π.χ. την ανάπτυξη νέων δομών στις υπηρεσίες, ή τη δοκιμή υπηρεσιών πρόνοιας που βελτιώνουν τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας.

Ορισμένες δράσεις αφορούν άμεσα τον τομέα της υγείας, όπως μέτρα και εκστρατείες ευαισθητοποίησης σε θέματα υγείας, για την αντιμετώπιση θεμάτων όπως η εγκυμοσύνη ανηλίκων και η χρήση ναρκωτικών και οινοπνεύματος.

Μια σειρά σχεδίων στοχεύει στη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και του περιβάλλοντος σε τοπικές και αστικές περιοχές. Περιλαμβάνονται σχέδια που αναπτύσσουν νέους τρόπους συμμετοχής ή ενεργοποιούν/ ενθαρρύνουν τους κατοίκους να βελτιώσουν το περιβάλλον τους ή την καλή υγεία των παιδιών και των νέων. Άλλα σχέδια περιλαμβάνουν το σχεδιασμό κτιρίων και την ανάπτυξη στρατηγικών διαχείρισης ακινήτων από τις τοπικές κοινότητες, κυρίως για την αντιμετώπιση θεμάτων κινητικότητας σχετικά με το φύλο, την αναπηρία ή την ηλικία, με πρόσβαση σε υπηρεσίες και ασφάλεια.

Μια άλλη ομάδα των δράσεων αφορά τον τομέα της καινοτομίας και της κοινωνίας της πληροφορίας. Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν πρωτοβουλίες για την προώθηση της συμμετοχής των γυναικών στην καινοτομία και την Ε&A ή την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην υποστήριξη για τη δημιουργία και τη διαχείριση επιστημονικών πάρκων, κέντρων καινοτομίας και κέντρων νέων μέσων.

Σε μια σειρά δράσεων υποστηρίζονται σχέδια και εγκαταστάσεις για τη μέριμνα παιδιών και παρέχονται δυνατότητες για το συνδυασμό της οικογενειακής και της επαγγελματικής ζωής. Ειδικά στον τομέα της παιδικής μέριμνας υπάρχει μεγαλύτερη παρέμβαση και συνεργασία μεταξύ των ταμείων, σε σύγκριση με την προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού, π.χ. στην Ιρλανδία, την Ελλάδα και την Ιταλία, όπου οι υπηρεσίες για την παιδική μέριμνα υποστηρίζονται τόσο από το ΕΚΤ όσο και από το ΕΤΠΑ.

Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί το πρόγραμμα για το στόχο 1 για την ανατολική Φινλανδία. Το μέτρο "Ανάπτυξη των δομών της καθημερινής ζωής" στο συμπλήρωμα προγραμματισμού στοχεύει στην ανάπτυξη νέων μορφών συμμετοχής και καινοτόμων δομών υπηρεσιών και δραστηριοτήτων. Στόχος είναι η αξιοποίηση της κοινωνίας των πολιτών και η ανάπτυξη μιας νέας συνεργασίας μεταξύ διαφόρων ομάδων ατόμων και ο συνδυασμός της επαγγελματικής ζωής και του ελεύθερου χρόνου. Όσον αφορά την επίδραση στην ισότητα των φύλων, οι δραστηριότητες αναμένεται κυρίως να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας για τις γυναίκες. Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας πληροφόρησης στην καθημερινή ζωή θα αυξήσει το ενδιαφέρον των γυναικών για την τεχνολογία και θα βελτιώσει τη ζήτηση της αγοράς για τις δεξιότητες των γυναικών στον τομέα της τεχνολογίας πληροφόρησης.

Το συμπλήρωμα προγραμματισμού στο ιταλικό πρόγραμμα για το στόχο 1 για το Mezzogiorno αποσκοπεί, στο πλαίσιο της προώθησης κέντρων ικανότητας, στην ενθάρρυνση πρωτοβουλιών ειδικά γυναικών επιχειρηματιών στον τομέα της περιβαλλοντικής προστασίας.

3.1.3. Μέτρα για την ισότητα των φύλων που χρηματοδοτούνται από το ΕΓΤΠΕ και το ΧΜΠΑ

Η διάσταση του φύλου είναι λιγότερο ορατή στην πλειοψηφία των μέτρων του ΕΓΤΠΕ και του ΧΜΠΑ, σε σύγκριση με τα προγράμματα του ΕΚΤ.

Κατά την εφαρμογή του κανονισμού [13] για το ΕΓΤΠΕ προέκυψαν κάποια εμπόδια, τα οποία κατέστησαν δύσκολη την ενσωμάτωσης της αρχής της ισότητας των φύλων. Το μεγαλύτερο μέρος της χρηματοδότησης αφορά το γεωργικό τομέα, όπου η εκπροσώπηση των γυναικών είναι μικρή. Οι δράσεις επικεντρώνονται κυρίως σε αγροκτήματα και οι δικαιούχοι είναι οι ιδιοκτήτες τους. Το γεγονός ότι μόνο ένας στους πέντε ιδιοκτήτες αγροκτημάτων είναι γυναίκα μειώνει τη δυνατότητα να επωφεληθούν οι γυναίκες άμεσα από τα σχέδια αυτά. Με αυτό το είδος χρηματοδότησης αγνοούνται οι σύζυγοι των αγροτών και των υπαλλήλων γυναικών.

[13] βλ. υποσημείωση 7

Στα περισσότερα προγράμματα υπάρχει έλλειψη στατιστικών ανά φύλο, αναλύσεων ανισοτήτων μεταξύ των φύλων σε αγροτικές περιοχές και στον τομέα της γεωργίας και της αλιείας καθώς επίσης και αξιολογήσεων για την επίδραση από πλευράς φύλου. Ορισμένα προγράμματα εντοπίζουν σαφώς μειονεκτήματα για τις γυναίκες, όμως δεν λαμβάνονται μέτρα που να εξασφαλίζουν ότι οι γυναίκες συμμετέχουν και επωφελούνται εξίσου. Οι ανισότητες μεταξύ των φύλων μπορεί μάλιστα να αυξηθούν αφού, όπως π.χ. αναφέρεται σε ένα μέτρο για την ενθάρρυνση νέων αγροτών να αναλάβουν τη διαχείριση ή τη βελτίωση αγροκτημάτων, προβλέπεται ρητώς ότι οι γυναίκες θα είναι λιγότερες από το 6% των δικαιούχων. Μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις χορηγούνται ποσά για την προώθηση των γυναικών μέσω ποσοστώσεων. Ορισμένες περιφέρειες (π.χ. η Provence Alpes-Cτte d'Azur στη Γαλλία) έλαβαν την πρωτοβουλία να συμπεριλάβουν την ισότητα των φύλων ως κριτήριο για την επιλογή σχεδίων.

Δράσεις που αφορούν τομείς όπου η εκπροσώπηση των γυναικών είναι υψηλότερη απασχολούν ένα μικρό ποσοστό των προγραμμάτων. Τα μέτρα που ενδέχεται να έχουν θετικό αντίκτυπο στην ισότητα των φύλων καλύπτουν κυρίως τομείς όπως η διαφοροποίηση, η κατάρτιση, οι νέες δυνατότητες απασχόλησης και η σύσταση μικρών επιχειρήσεων στον αγροτικό τουρισμό, η παραγωγή και η πώληση περιφερειακών προϊόντων και η παιδική μέριμνα.

Σε μια σειρά σχεδίων αγροτικής ανάπτυξης (ΣΑΑ) αναφέρεται η αρχή της ισότητας των φύλων όμως γίνεται αναφορά σε άλλα ταμεία, κυρίως στο ΕΚΤ το οποίο παρεμβαίνει σε αγροτικές περιοχές σε θέματα επαγγελματικής κατάρτισης και απασχόλησης, και στο ΕΤΠΑ το οποίο παρεμβαίνει σε θέματα εξοπλισμού, υπηρεσιών και μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Ενώ όλες οι περιφέρειες μπορούν να επωφεληθούν από τη χρηματοδότηση του ΕΚΤ, από το ΕΓΤΠΑ μπορούν να επωφεληθούν μόνο οι περιφέρειες που κατατάσσονται στο στόχο 1 ή 2.

Στην κοινοτική πρωτοβουλία LEADER+ που χρηματοδοτεί το ΕΓΤΠΕ, ορισμένα κράτη μέλη προβλέπουν ένα ποσοστό γυναικών για τις συμπράξεις στις ομάδες κοινωνικής δράσης (ΟΚΔ): 40% στη Σουηδία, με στόχο να αυξηθεί σε 50%. 20% στις Κάτω Χώρες. Στην πρωτοβουλία LEADER + , τα προγράμματα που υποβλήθηκαν συνεκτιμούν τις ανάγκες των γυναικών σε αγροτικές περιοχές. Ωστόσο, επειδή τα προγράμματα μόλις ξεκίνησαν, είναι ακόμη νωρίς να κριθεί σε ποιο βαθμό οι γυναίκες στις αγροτικές περιοχές θα επωφεληθούν από την εισαγωγή αυτής της προτεραιότητας.

Η μη επαρκής ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου απασχόλησε το Συμβούλιο Γεωργίας το Μάιο του 2002. Στα συμπεράσματά του, το Συμβούλιο ζητεί την προώθηση σε ευρωπαϊκό επίπεδο και την ενσωμάτωση σε όλα τα προγράμματα που στηρίζει το ΕΚΤ των ίσων ευκαιριών για γυναίκες και άνδρες. Αυτό πρέπει να εκφραστεί τώρα σε στόχους, δραστηριότητες και ειδικά μέτρα. [14]

[14] 2428η συνεδρίαση του Συμβουλίου - ΓΕΩΡΓΙΑ - Βρυξέλλες, 27 Μαΐου 2002, 8959/02 (Τύπος 148)

Ο προγραμματισμός της κοινής αλιευτικής πολιτικής για το 2000-2006 συνεκτιμά την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, τις συνθήκες των γυναικών στην αλιεία και τις ανάγκες τους, βάσει των συστάσεων της μελέτης "Ο ρόλος των γυναικών στην αλιεία στα 15 κράτη μέλη", καθώς και εθνικές/ περιφερειακές πρωτοβουλίες. Στον κανονισμό αριθ. 2792/1999 [15] συνεκτιμήθηκε η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου:

[15] Κανονισμός (ΕΚ) αριθ. 2792/1999 του Συμβουλίου, της 17ης Δεκεμβρίου 1999, για καθορισμό των λεπτομερών κανόνων και ρυθμίσεων σχετικά με την κοινοτική διαρθρωτική βοήθεια στον τομέα της αλιείας.

- Στο άρθρο 11, οι δραστηριότητες των οικογενειών αλιέων, ο επαγγελματικός αναπροσανατολισμός, η κατάρτιση και η βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και εργασίας στην παράκτια αλιεία μικρής κλίμακας, εντάσσονται στις δραστηριότητες του ΧΜΠΑ, βάσει της εμπειρίας του προηγούμενου προγράμματος.

- Στο άρθρο 15, ο κανονισμός συνεκτιμά ενέργειες συλλογικού ενδιαφέροντος με ευρύτερο πεδίο, όπου οι γυναίκες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο. Προβλέπει, μεταξύ άλλων, τη χρηματοδότηση ενεργειών κατάρτισης στην ξηρά και τη δημιουργία φυτωρίων επιχειρήσεων (οι γυναίκες μπορούν να δραστηριοποιούνται σε άλλες εμπορικές δραστηριότητες στην ξηρά).

Ωστόσο, τα θετικά παραδείγματα για την πραγματική ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου δεν είναι σαφώς ορατά. Για τη βελτίωση της διάστασης του φύλου, η Επιτροπή θα διοργανώσει στις Βρυξέλλες συνέδριο για το ρόλο των γυναικών στον τομέα της αλιείας, τον Ιανουάριο του 2003, έτσι ώστε να γίνει ανταλλαγή εμεπιριών και ορθών πρακτικών και να εντοπιστούν αξιολόγες πρωτοβουλίες που πρέπει να υποστηριχθούν.

3.2. Η στρατηγική για την επίτευξη της ισότητας των φύλων

Το νομοθετικό πλαίσιο για το 2000-2006 συνέβαλε στο να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην ισότητα των φύλων στα έγγραφα προγραμματισμού. Τα κράτη μέλη δεσμεύτηκαν όσον αφορά την ισότητα των φύλων, αν και σε πολλά προγράμματα υπάρχει έλλειψη συγκεκριμένων χαρακτηριστικών. Στα περισσότερα προγράμματα υπάρχει σαφές κενό ανάμεσα στην ανάλυση και τη στρατηγική προγραμματισμού. Ανάλυση των διαφορών στις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες των γυναικών και των ανδρών, έτσι ώστε να εντοπιστούν τα εμπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν, υπάρχει μόνο σε λίγα σχέδια και προγράμματα. Ωστόσο, ακόμη και όταν από την ανάλυση διαπιστώνονται συγκεκριμένες διαφορές μεταξύ των φύλων, η στρατηγική για τη μείωση αυτών των διαφορών και για την επίτευξη ισότητας δεν ανταποκρίνεται πάντα στην ανάλυση. Για παράδειγμα, σοβαρές αδυναμίες και ανισότητες όσον αφορά την κατάσταση των γυναικών στην αγορά εργασίας και στην οικονομική ζωή, που εντοπίζονται στα στοιχεία, συχνά δεν αντιμετωπίζονται στη στρατηγική και στις προτεραιότητες και τα μέτρα που περιλαμβάνονται σε αυτήν. Η ανάλυση στα προγράμματα δεν οδηγεί πάντοτε στον καθορισμό στρατηγικών στόχων για την ισότητα των φύλων ή σε συγκεκριμένα μέτρα στο συμπληρωματικό προγραμματισμό.

3.2.1. Ορατότητα της διπλής στρατηγικής: ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου και ειδική δράση

Τα κοινοτικά πλαίσια στήριξης (ΚΠΣ) και τα ενιαία έγγραφα προγραμματισμού (ΕΕΠ) στοχεύουν συνήθως στην οριζόντια ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων σε όλες τις δράσεις και τις προτεραιότητες του προγράμματος μαζί με ειδικά μέτρα για τη μείωση των διαφορών μεταξύ των φύλων. Όπως και στις προηγούμενες περιόδους προγραμματισμού, αυτή η διπλή προσέγγιση είναι περισσότερο ορατή στο ΕΚΤ.

Πολλές από τις παρεμβάσεις των στόχων 1 και 2 περιλαμβάνουν ορισμένες ειδικές δράσεις για την ισότητα των φύλων. Ωστόσο, παρ' ό,τι εδώ και τουλάχιστον 10 χρόνια έχουν προωθηθεί ειδικές δράσεις στο πλαίσιο των προγραμμάτων των διαρθρωτικών ταμείων και έχουν αναληφθεί πρωτοβουλίες - και καθορίζονται σαφώς ως μέρος της στρατηγικής για την ισότητα των φύλων - περίπου στο ένα τρίτο των προγραμμάτων δεν γίνεται καμία αναφορά σε ειδικές δράσεις.

Μηχανισμοί ή διαδικασίες για την εξασφάλιση της ισότητας των φύλων σε κύρια μέτρα ή προτεραιότητες υπάρχουν, ως ένα βαθμό, στο 70% των παρεμβάσεων του στόχου 2, ενώ αντίθετα μόνο σε μια μειοψηφία των παρεμβάσεων για το στόχο 1. [16]

[16] Τα στοιχεία που αφορούν τα προγράμματα των στόχων 1 και 2 προέρχονται από τη μελέτη "Ενσωμάτωση των ίσων ευκαιριών γυναικών και ανδρών στο στόχο 1 και στο στόχο 2 των εγγράφων προγραμματισμού των διαρθρωτικών ταμείων", βλ. υποσημείωση 2.

Παρ' ό,τι συχνά υπάρχει η πρόθεση να αντιμετωπιστεί η διάσταση του φύλου ως οριζόντιο θέμα, συχνά η διάσταση αυτή απουσιάζει από την περιγραφή των προτεραιοτήτων και των μέτρων, π.χ. στα συμπληρώματα προγραμματισμού. Σε λίγα μόνο προγράμματα είναι ορατή αυτή η οριζόντια προσέγγιση. Τα προγράμματα αυτά περιέχουν μια συστηματική αξιολόγηση του αντίκτυπου όσον αφορά το φύλο καθώς και εργαλεία και μηχανισμούς για την εξασφάλιση της ισότητας των φύλων ως ενός από τα κριτήρια επιλογής των σχεδίων, της παρακολούθησης και της αξιολόγησης. Ορθά παραδείγματα εντοπίζονται στη Γερμανία: στα προγράμματα του στόχου 2 της Βαυαρίας, της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας και της Κάτω Σαξονίας και στα προγράμματα του στόχου 1 του Βερολίνου, του Βρανδεμβούργου και της Σαξονίας- Ανχαλτίνης. στο Ηνωμένο Βασίλειο: στα προγράμματα του στόχου 2 της Βορειοδυτικής Αγγλίας και του Γιόρκσαϊρ και Χάμπερ Βάλεϊς. και στο πρόγραμμα του στόχου 1 της Ανατολικής Φινλανδίας.

Το πρόγραμμα για το στόχο 2 της Βορειοδυτικής Αγγλίας παρουσιάζει μια λεπτομερή και εκτενή στρατηγική για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου ως οριζόντιου θέματος. Έχουν αναπτυχθεί ειδικοί στόχοι για την ισότητα των ευκαιριών, για τις τρεις προτεραιότητες, οι οποίοι επικεντρώνονται κυρίως σε αριθμούς θέσεων εργασίας που δημιουργούνται και εξασφαλίζονται, σε νέες εταιρείες και ΜΜΕ που λαμβάνουν υποστήριξη και στην κατοχύρωση των θετικών αποτελεσμάτων από πλευράς μάθησης, απασχόλησης, αυτοαπασχόλησης και δημιουργίας μικροεπιχειρήσεων. Η στρατηγική για τις ίσες ευκαιρίες περιλαμβάνει τρεις μηχανισμούς: κριτήρια βαθμολόγησης και αξιολόγησης σχεδίων, μια συμβουλευτική ομάδα για τις ίσες ευκαιρίες και υποστήριξη και παροχή συμβουλών για χορηγούς σχεδίων.

- Σύσταση / Απαιτούμενη δράση:

Οι επικεφαλής προγραμμάτων σε όλα τα επίπεδα πρέπει να δεσμευτούν για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, ως οριζόντιας προτεραιότητας, σε όλα τα ταμεία και τους στόχους.

3.2.2. Στόχοι, στοιχεία και δείκτες

Σπανίζει η ύπαρξη ειδικών στόχων για τη μείωση των ανισοτήτων μεταξύ των φύλων (π.χ. μείωση του κάθετου ή οριζόντιου διαχωρισμού στην αγορά εργασίας, μείωση της διαφοράς των φύλων στις αμοιβές) και για την προώθηση της ισότητας των φύλων (π.χ. αύξηση του ποσοστού απασχόλησης των γυναικών, αύξηση του αριθμού επιχειρήσεων που δημιουργούνται από γυναίκες). Σαφώς ποσοτικοποιημένοι στόχοι προτείνονται σε μια μειοψηφία παρεμβάσεων σε όλους τους στόχους, όπως στα προγράμματα του στόχου 1 για το Burgenland (Αυστρία), τη Θουριγγία (Γερμανία), τη Βόρειο Φινλανδία, στο πρόγραμμα επαγγελματικής κατάρτισης και κοινωνικής ένταξης της Πορτογαλίας και για το Νότιο Γιόρκσαϊρ (ΗΒ).

Το πρόγραμμα για τη Γουαδελούπη (Γαλλία) περιλαμβάνει μια σειρά ποσοτικοποιημένων στόχων: 25% μείωση της ανεργίας των γυναικών έως το 2006. κατάρτιση 60.500 γυναικών (= 55 %). κατάρτιση 125 γυναικών επιχειρηματιών (= 50 %). κατάρτιση 1.947 αναλφάβητων γυναικών (= 59 %).

Σύμφωνα με την απαίτηση του άρθρου 36 (2) του γενικού κανονισμού, η μεγάλη πλειοψηφία των παρεμβάσεων και στους τρεις στόχους περιλαμβάνει τουλάχιστον κάποια βασικά στοιχεία ανά φύλο, στο πλαίσιο της διάγνωσης της κατάστασης. Ορισμένα προγράμματα περιέχουν επίσης συστηματικές και εκτενείς στατιστικές ανά φύλο.

Η ύπαρξη ενός συνόλου στοιχείων ανά φύλο συμβάλλει στην ανάπτυξη δεικτών για θέματα που αφορούν το φύλο, δηλαδή για την παρακολούθηση των διαφορών μεταξύ των φύλων και για τη μέτρηση της προόδου όσον αφορά την ισότητα των φύλων.

Πραγματικά, περίπου το 50% των παρεμβάσεων για το στόχο 1 και 30% των παρεμβάσεων για το στόχο 2 δεν προβλέπουν δείκτες σχετικά με τον αντίκτυπο ανά φύλο ή την ισότητα των φύλων. Παρόμοιοι δείκτες περιλαμβάνονται συστηματικά μόνο σε μια μικρή μερίδα παρεμβάσεων, π.χ. στη Γερμανία, την Ισπανία, τη Φινλανδία, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Στην Ιρλανδία, το πρόγραμμα RTDI [17] - επιμέρους μέτρο για την έρευνα στη δασοκομία (συμπληρωματικός προγραμματισμός για το στόχο 1) περιέχει τους ακόλουθους δείκτες για τη μέτρηση της ισότητας των φύλων: - Σύνθεση ανά φύλο των ομάδων που εκτελούν βραχυπρόθεσμες αποστολές έρευνας (στόχος έως το 2006, 45 %)

[17] Έρευνα, Τεχνολογική Ανάπτυξη και Καινοτομία

- Ισόρροπη εκπροσώπηση των φύλων στο προσωπικό του COFORD [18] (στόχος έως το 2006 40-50 %).

[18] Εθνικό Συμβούλιο δασοκομικής έρευνας και ανάπτυξης της Ιρλανδίας

- Σύσταση / Απαιτούμενη δράση:

Απαιτείται η παροχή και συστηματική χρήση στοιχείων ανά φύλο καθώς και ποσοτικοποιημένοι δείκτες και στόχοι για τη μέτρηση της αποτελεσματικότητας των λειτουργιών των διαρθρωτικών ταμείων σε θέματα ισότητας των φύλων, κυρίως όσον αφορά την ενδιάμεση επισκόπηση. Για την ενδιάμεση αξιολόγηση - η οποία αποτελεί κύριο στοιχείο της ενδιάμεσης επισκόπησης - πρέπει να υπάρχουν κατάλληλοι δείκτες ισότητας οι οποίοι, αντί αριθμητικής μέτρησης, θα μετρούν τη μείωση των ανισοτήτων ή τη βελτίωση της ισότητας γυναικών και ανδρών βάσει αποτελεσμάτων και επιπέδων αντίκτυπου.

3.3. Μηχανισμοί για την ενσωμάτωση των φύλων στον προγραμματισμό και την υλοποίηση

Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου αποτελεί ένα σχετικά νέο τομέα εμπειρογνωμοσύνης και δεν είναι εύκολο να υλοποιηθεί σε εθνικές πολιτικές και προγράμματα. Γι αυτό είναι σημαντικό να αξιοποιηθούν όλοι οι διαθέσιμοι πόροι και η εμπειρογνωμοσύνη. Όσον αφορά τα διαρθρωτικά ταμεία, αυτό μπορεί να γίνει σε διάφορες φάσεις, όπως η εκ των προτέρων αξιολόγηση, η σύσταση συμπράξεων και επιτροπών παρακολούθησης, η κατάρτιση, η διάθεση πόρων, η θέσπιση κριτηρίων επιλογής, η ενημέρωση και η δημοσιοποίηση.

Εκ των προτέρων αξιολόγηση σχετικά με τη διάσταση του φύλου

Παρά τη σαφή απαίτηση του άρθρου 41 (2γ) του γενικού κανονισμού, το μεγαλύτερο μέρος των προγραμμάτων δεν περιλαμβάνει την εκ των προτέρων αξιολόγηση της κατάστασης όσον αφορά την ισότητα των φύλων.

Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί η εκ των προτέρων αξιολόγηση του προγράμματος του στόχου 1 για την Ανδαλουσία. Πριν την αξιολόγηση προβλέπεται η εκτενής ανάλυση/ διάγνωση της κατάστασης των γυναικών στην αγορά εργασίας, κατά κλάδους, ηλικίες, μισθούς, στην εκπαίδευση και την επαγγελματική κατάρτιση, στις επιχειρήσεις, σε αγροτικές περιοχές, ως προς το συνδυασμό με την οικογενειακή ζωή κ.α., με βάση επίκαιρα στοιχεία ανά φύλο. Η ανάλυση αυτή εντοπίζει τους παράγοντες στους οποίους οφείλονται οι ανισότητες μεταξύ των φύλων και οι οποίοι πρέπει να αντιμετωπιστούν. Στην εκ των προτέρων αξιολόγηση συνοψίζονται τα συμπεράσματα σε μια μήτρα, καθορίζοντας το βαθμό συνοχής κάθε προτεραιότητας και μέτρου του προγράμματος με τις προτεραιότητες της ΕΕ στον τομέα των ίσων ευκαιριών. Βαθμολογεί τον αντίκτυπό τους ως εξής: "υψηλό αντίκτυπος. μέσος αντίκτυπος. χαμηλός αντίκτυπος ή μη δυνατόν να αξιολογηθεί". Επίσης, ποσοτικοποιεί τα αναμενόμενα αποτελέσματα ως αριθμούς γυναικών - αποδεκτών των μέτρων. Για να εξασφαλιστεί η επίτευξη των ποσοτικοποιημένων αποτελεσμάτων, προτείνει κάποια μέτρα και δείκτες για να συμπεριληφθούν στο συμπλήρωμα προγραμματισμού, όπως επίσης και τη δημιουργία ενός παρατηρητήριου. Δυστυχώς, η διάγνωση, η αξιολόγηση και οι συστάσεις δεν έχουν μεταφερθεί πλήρως στο συμπλήρωμα προγραμματισμού.

Συμπράξεις ισότητας

Στο άρθρο 8 (1) του γενικού κανονισμού αναφέρεται ρητώς ότι κατά τη σύσταση μιας σύμπραξης πρέπει να συνεκτιμάται η ανάγκη προώθησης της ισότητας των φύλων. Η κατοχή των κατάλληλων γνώσεων και δεξιοτήτων σε θέματα που αφορούν το φύλο, στις κατάλληλες φάσεις και επίπεδα, έχει αποφασιστική σημασία για την επιτυχία σχεδίων και προγραμμάτων.

Πραγματικά, η πλειοψηφία των εγγράφων προγραμματισμού για το στόχο 2 και 3 αναφέρουν κάποια διαβούλευση με φορείς που ασχολούνται με θέματα ισότητας, κατά την προετοιμασία των προγραμμάτων. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις, οι εργασίες αυτές περιορίστηκαν σε επίσημες και "τυπικές" διαβουλεύσεις με εθνικούς ή περιφερειακούς φορείς ή υπηρεσίες για την ισότητα των φύλων. Οι οργανώσεις για την ισότητα των φύλων, συμπεριλαμβανομένων των ΜΚΟ, συμμετείχαν συστηματικά μόνο σε μια μειοψηφία των περιπτώσεων , όπως π.χ. στα προγράμματα του στόχου 2 στην Αυστρία, τη Γερμανία και την Ισπανία, ενώ σχεδόν τέσσερα στα πέντε προγράμματα του στόχου 1 δεν κάνουν καμία αναφορά για διαβουλεύσεις με φορείς για την ισότητα των φύλων.

Στις περιφέρειες στις οποίες υπήρχαν συμπράξεις για την ισότητα των φύλων ήδη στην προηγούμενη περίοδο προγραμματισμού, οι δομές αυτές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο και συμμετέχουν σε όλες τις φάσεις και της τρέχουσας περιόδου, π.χ. τα περιφερειακά γραφεία "Γυναίκες και απασχόληση" στη Βόρειο Ρηνανία- Βεστφαλία (Γερμανία) και η ομάδα εργασίας "Γυναίκες και οικονομία" στο Βερολίνο. Από τα τέλη του 2000, έχει δημιουργηθεί στο Βερολίνο, υπό την αρμοδιότητα του αντίστοιχου υπουργείου, η "επιτροπή φύλου", για την παρακολούθηση και την παροχή συμβουλών σχετικά με την περαιτέρω εφαρμογή σε όλες τις παρεμβάσεις των διαρθρωτικών ταμείων της προσέγγισης για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου.

- Σύσταση / Απαιτούμενη δράση:

Καλούνται οι αρχές διαχείρισης, οι επιτροπές παρακολούθησης, οι τοπικοί διαχειριστές προγραμμάτων και οι αρμόδιοι υλοποίησης σχεδίων να αναπτύξουν και να διατηρήσουν μια σύμπραξη με εμπειρογνώμονες σε θέματα ισότητας των φύλων σε όλα τα επίπεδα και όλες τις φάσεις της διαδικασίας υλοποίησης, π.χ. με τακτικές συνεδριάσεις ή διαβουλεύσεις, έκτακτες συνεδριάσεις για ειδικά θέματα, ομάδες εργασίας κ.α.

Επιτροπές παρακολούθησης

Ισορροπεί εκπροσώπηση των φύλων

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν δηλώσει την πρόθεση να προωθήσουν την ισόρροπη εκπροσώπηση ανδρών και γυναικών σε επιτροπές παρακολούθησης, σύμφωνα με το άρθρο 35(1) του γενικού κανονισμού. Ωστόσο, σε πολλές περιπτώσεις η δήλωση αυτή έχει μάλλον το χαρακτήρα σύστασης παρά δέσμευσης. Μόνο στο 16% των προγραμμάτων του στόχου 2 και στο 14% των προγραμμάτων του στόχου 1 περιέχουν σαφείς δηλώσεις πρόθεσης για την προώθηση ή την εξασφάλιση της ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στις επιτροπές παρακολούθησης. Τη χειρότερη επίδοση, με καμία σχεδόν σχετική αναφορά στα προγράμματά τους για τους στόχους 1 ή 2, παρουσιάζουν το Βέλγιο, η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Πορτογαλία και οι Κάτω Χώρες.

Ισορροπεί εκπροσώπηση των φύλων σε επιτροπές παρακολούθησης σύμφωνα με τα περισσότερα έγγραφα προγραμματισμού για τους στόχους 1 και 2

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Συμμετοχή εμπειρογνωμόνων σε θέματα φύλου

Στην πλειοψηφία των παρεμβάσεων για τους στόχους 1 και 3, στις επιτροπές παρακολούθησης εκπροσωπούνται επίσημα εθνικές ή περιφερειακές οργανώσεις ή φορείς αρμόδιοι για την ισότητα των φύλων. Αντίθετα, στο 60% περίπου των παρεμβάσεων για το στόχο 2 δεν γίνεται καμία αναφορά στη συμμετοχή αυτών των οργανώσεων. Αξιοσημείωτη εξαίρεση αποτελούν κάποια περιφερειακά προγράμματα των στόχων 1 και 2 στη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου γίνεται σαφής αναφορά αυτής της συμμετοχής.

Το πρόγραμμα του στόχου 2 για τη Βαυαρία (Γερμανία) αναφέρει σαφώς τις οργανώσεις για την ισότητα των φύλων που θα εκπροσωπούνται στην επιτροπή παρακολούθησης: αρμόδιες δημόσιες αρχές, γυναικείες ΜΚΟ, η αρχή οικογενειακών υποθέσεων και διάφοροι τοπικοί εκπρόσωποι.

Στο πρόγραμμα του στόχου 2 για το Γιόρκσαϊρ και Χάμπερ (ΗΒ) αναφέρεται ρητώς η συμμετοχή του συμβουλίου ίσων ευκαιριών και του δικτύου για την κατάρτιση γυναικών.

Ομάδες εργασίας για την ισότητα των φύλων

Στη συντριπτική πλειοψηφία - σχεδόν τρία τέταρτα - των παρεμβάσεων των στόχων 1 και 2, δεν γίνεται καμία αναφορά για τη σύσταση ομάδων εργασίας για θέματα ισότητας των φύλων. Μόνο σε ένα μικρό αριθμό παρεμβάσεων γίνεται ρητή αναφορά στη σύσταση παρόμοιων ομάδων.

Η ομάδα εργασίας για θέματα ισότητας των φύλων στην επιτροπή παρακολούθησης του προγράμματος για το στόχο 3 στη Σουηδία παρακολουθεί θέματα που αφορούν την ισότητα των φύλων στο σύνολο του προγράμματος και μπορεί να προτείνει αλλαγές όπου χρειάζεται και να υποβάλει προτάσεις για την αξιοποίηση ειδικών πόρων για την ισότητα των φύλων. Η ομάδα εργασίας έχει διοργανώσει ένα εθνικό συνέδριο με θέμα την ισότητα των φύλων, για όλους όσους εργάζονται στο πρόγραμμα του στόχου 3 για θέματα ισότητας των φύλων (εκτός και αν το πρόγραμμα του στόχου 3 αφορά θέματα της ισότητας των φύλων) και εκδίδει σχετικό συμβουλευτικό υλικό - από κοινού με το γραφείο του εθνικού διαμεσολαβητή για την ισότητα των φύλων - το οποίο απευθύνεται κυρίως σε μικρούς χώρους εργασίας με λιγότερους από 10 εργαζομένους.

- Σύσταση / Απαιτούμενη δράση:

Οι επιτροπές παρακολούθησης είναι οι κύριοι φορείς για την εποπτεία της υλοποίησης των προγραμμάτων και της επίτευξης των στόχων. Επομένως, είναι πολύ σημαντική η γνώση των στόχων όσον αφορά την ισότητα των φύλων και των εργαλείων για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου. Πρέπει δε η γνώση αυτή να εξασφαλίζεται με τη σύσταση ειδικών ομάδων εργασίας και τη συμμετοχή εμπειρογνωμόνων σε θέματα φύλου, όπως επίσης και με την ισόρροπη εκπροσώπηση στις επιτροπές.

Κατάρτιση σε θέματα ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου

Η συστηματική ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου δεν είναι εύκολη εργασία και απαιτεί κατάρτιση στη χρήση των διαφόρων μέσων. Ωστόσο, στο 85% των παρεμβάσεων δεν περιέχονται κάποια μέτρα αύξησης της ευαισθητοποίησης ή κατάρτισης για το προσωπικό των αρχών διαχείρισης των διαρθρωτικών ταμείων ή τα μέλη των επιτροπών παρακολούθησης. Ορθά παραδείγματα υπάρχουν σε ορισμένα μόνο προγράμματα, π.χ. στη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιρλανδία.

Στην Ιρλανδία, η κατάρτιση σε θέματα ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου παρέχεται στα μέλη της επιτροπής παρακολούθησης και σε όσους είναι αρμόδιοι για την υλοποίηση των ενεργειών του ΕΚΤ σε καθημερινή βάση. Η διοικητική μονάδα για την ισότητα των φύλων στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, Ισότητας και Νομικής Μεταρρύθμισης διοργανώνει ενότητες κατάρτισης για αρμόδιους για τη χάραξη πολιτικής και για υπηρεσίες υλοποίησης, σε θέματα όπως π.χ. η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε σχέση με την αστική ανάπτυξη.

- Σύσταση / Απαιτούμενη δράση:

Εκτός από τους εμπειρογνώμονες σε θέματα φύλου που συμμετέχουν στον προγραμματισμό και στην υλοποίηση, κατάρτιση πρέπει να λαμβάνουν και όσοι επηρεάζουν την υλοποίηση των προγραμμάτων - για τα οφέλη που παρέχει η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου αλλά και για τα μέσα επίτευξής της. Πρέπει να παρέχεται κατάρτιση σε μέλη των επιτροπών παρακολούθησης, σε μέλη των αρχών διαχείρισης και πληρωμής, σε αξιολογητές σχεδίων, σε προσωπικό γραμματείας του προγράμματος, σε υποψήφιους και υποστηρικτές σχεδίων.

Διάθεση πόρων σε ειδικές δράσεις για την προώθηση της ισότητας των φύλων

Η σχεδιαζόμενη διάθεση πόρων για ειδικές δράσεις υπέρ της ισότητας των φύλων διαφέρει ανάλογα με το κράτος μέλος και το πρόγραμμα.

Στο πλαίσιο του ΕΚΤ, στον τομέα πολιτικής Ε (πρόσβαση και συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας) διατίθεται μόνο το 6% της συνολικής υποστήριξης, ποσοστό που είναι το μικρότερο σε σύγκριση με άλλους τομείς: ο τομέας Α (θετικές πολιτικές για την αγορά εργασίας) λαμβάνει 24%, ποσοστό που είναι το μεγαλύτερο, και ακολουθούν ο τομέας Δ (προσαρμόσιμο εργατικό δυναμικό) με 24%. ο τομέας Γ (δια βίου μάθηση) με 21%. και ο τομέας Β (κοινωνική ενσωμάτωση) με 15%. Ο πίνακας που ακολουθεί δείχνει τη χρηματοδότηση του ΕΚΤ στα κράτη μέλη για τον τομέα πολιτικής Ε, σε ευρώ και ως ποσοστό της συνολικής δαπάνης [19]:

[19] Τα στοιχεία προέρχονται από τη μελέτη "Επισκόπηση της προτεινόμενης εφαρμογής του κανονισμού του ΕΚΤ στην ΕΕ"

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Μόνο τρία κράτη μέλη, η Αυστρία, η Ιταλία και η Γερμανία, διαθέτουν μεγαλύτερο ποσοστό από το μέσο όρο της ΕΕ στον τομέα πολιτικής Ε. Ωστόσο, είναι δύσκολο να συγκριθεί το επίπεδο χρηματοδότησης για τον εν λόγω τομέα πολιτικής. Το σχετικά χαμηλό επίπεδο χρηματοδότησης εκ μέρους ενός κράτους μέλους στον τομέα αυτό δεν είναι υποχρεωτικό να οφείλεται στο χαμηλό της ενδιαφέρον για θέματα που αφορούν το φύλο, αλλά μπορεί να σημαίνει ότι οι ενέργειες για την προώθηση της ισότητας των φύλων χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο άλλων πολιτικών τομέων.

Συγκρίνοντας τη διαφορά στην απασχόληση ανάμεσα στα φύλα και τη σχεδιαζόμενη δαπάνη του ΕΚΤ για ειδικές δράσεις υπέρ των γυναικών, διαπιστώνεται ότι ορισμένα κράτη μέλη με μεγάλες διαφορές ανάμεσα στα φύλα δαπανούν πολύ λιγότερα απ' ό,τι άλλα κράτη μέλη, στα οποία οι διαφορές είναι πολύ μικρότερες. [20].

[20] Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στην Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή σχετικά με την υποστήριξη του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου για την ευρωπαϊκή στρατηγική για την απασχόληση, 23.01.2001, COM (2001) 16 τελικό/2, Παράρτημα 5

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

Σύμφωνα με το "Έγγραφο εργασίας του προσωπικού της Επιτροπής για τα αποτελέσματα του προγραμματισμού των διαρθρωτικών ταμείων για το 2000-2006 (στόχος 1) - Τεχνικά Παραρτήματα", [21] το 29,63 % του προϋπολογισμού διατίθεται για την υποστήριξη των ανθρώπινων πόρων. Στο πλαίσιο αυτής της στήριξης, το 4,6 % διατίθεται σε ειδικές δράσεις υπέρ των γυναικών στην αγορά εργασίας.

[21] SEC(2001) 1140/2, 18 Ιουλίου 2001

- Σύσταση / Απαιτούμενη δράση:

Στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επισκόπησης πρέπει να γίνει αξιολόγηση της καταλληλότητας των πόρων για τις δραστηριότητες προώθησης της ισότητας των φύλων. Η επάρκεια των πόρων έχει μεγάλη σημασία για την υλοποίηση της διπλής προσέγγισης - ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου και ειδική δράση.

Κριτήρια επιλογής σχεδίων για την ισότητα των φύλων

Συστηματική προσέγγιση για τη συμπερίληψη της ισότητας των φύλων, ως ενός από τα κριτήρια επιλογής των σχεδίων για όλο το πρόγραμμα ή στις περισσότερες προτεραιότητες και μέτρα, εφαρμόζεται σε λιγότερο από το 25% των προγραμμάτων. Σε ορισμένα προγράμματα περιέχονται μέθοδοι βαθμολόγησης για την επιλογή των σχεδίων. Ορθά παραδείγματα υπάρχουν σε πολλά προγράμματα, π.χ. στη Γερμανία, την Ισπανία, την Ελλάδα, τη Φινλανδία, την Πορτογαλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Στο πρόγραμμα του στόχου 1 για την Campania (Ιταλία), ο αντίκτυπος στην ισότητα των φύλων αποτελεί ένα κριτήριο προτεραιότητας για την επιλογή μιας σειράς μέτρων. Παραδείγματα:

- Υποστήριξη για την ανάπτυξη μικροεπιχειρήσεων σε εθνικά και περιφερειακά πάρκα.

- Υποστήριξη σε εγκαταστάσεις παραγωγής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και για τη βελτίωση της διανομής ηλεκτρικού ρεύματος σε βιομηχανικές περιοχές.

- Υποστήριξη για την ανάπτυξη των ικανοτήτων και του επιχειρηματικού πνεύματος στον τομέα του πολιτισμού και του ελεύθερου χρόνου.

- Σύσταση / Απαιτούμενη δράση:

Οι αρχές διαχείρισης πρέπει να καθορίσουν σαφή κριτήρια επιλογής σχεδίων, που να αφορούν την ισότητα των φύλων. Οι εκτιμητές σχεδίων πρέπει να απορρίπτουν σχέδια όταν δεν πληρούν αυτά τα κριτήρια. Εκτός όμως από την ανάπτυξη κριτηρίων για την επιλογή σχεδίων, είναι εξίσου σημαντικό να εξετάζονται και τα σχέδια που τελικά επιλέγονται. Οι εκθέσεις υλοποίησης πρέπει να περιλαμβάνουν πληροφορίες όπως ο αριθμός των σχεδίων που στοχεύουν στην ισότητα των φύλων, το ποσό των χρημάτων που δαπανώνται σε αυτά, οι ειδικοί τομείς που καλύπτουν κ.α..

Πληροφόρηση και δημοσιότητα για θέματα που αφορούν την ισότητα των φύλων

Παρά τη σαφή αναφορά στο άρθρο 46 (2α) του γενικού κανονισμού, στην πλειοψηφία των προγραμμάτων δεν γίνεται αναφορά σε μέτρα πληροφόρησης και δημοσιότητας που να απευθύνονται σε γυναίκες ή οργανώσεις γυναικών. Μόνο ένα μικρό ποσοστό - περιφερειακά προγράμματα στην Αυστρία, την Ισπανία, τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο - περιέχουν περιγραφή της δράσης που θα αναληφθεί για την πληροφόρηση των οργανώσεων και των φορέων που συμμετέχουν σε θέματα σχετικά με τις γυναίκες και την ισότητα.

Τα στοιχεία είναι ακόμη χειρότερα για μέτρα τεχνικής υποστήριξης που θα περιλαμβάνουν, σύμφωνα με το άρθρο 23 του γενικού κανονισμού, την ανταλλαγή εμπειρίας και την πληροφόρηση μεταξύ των εταίρων, των τελικών αποδεκτών και της κοινής γνώμης. Λιγότερο από το 8% των προγραμμάτων των στόχων 1 και 2, κυρίως στην Αυστρία, τη Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, παρέχουν τεχνική υποστήριξη που απευθύνεται σε γυναίκες ή οργανώσεις γυναικών. Παρ' ό,τι δεν απαιτείται ρητώς από τον κανονισμό, η παροχή υποστήριξης σε οργανώσεις ισότητας μπορεί να θεωρηθεί δείκτης του βαθμού στον οποίο τα προγράμματα καταβάλλουν προσπάθειες για τη συμμετοχή γυναικών και για την αξιοποίηση της εμπειρογνωμοσύνης και της εμπειρίας παρόμοιων οργανώσεων.

Στην Αυστρία έχει συσταθεί η "Μονάδα συντονισμού για την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στο ΕΚΤ", για την ενημέρωση και την υποστήριξη όλων των παραγόντων του ΕΚΤ, όσον αφορά την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου, με τη δικτύωση (διοργάνωση συζητήσεων στρογγυλής τραπέζης σε όλα τα ομόσπονδα κρατίδια, διεθνείς επαφές), την παροχή συμβουλών και την παροχή και διάδοση πληροφοριών και στο ευρύ κοινό (ιστοτόπος, βάσεις δεδομένων κλπ). [22]

[22] www.gem.or.at

- Σύσταση / Απαιτούμενη δράση:

Η διάδοση και ανταλλαγή πληροφοριών, και κυρίως ορθών πρακτικών, συμπεριλαμβανομένων αυτών από προηγούμενες περιόδους προγραμματισμού, είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου. Η Επιτροπή και οι εθνικές αρχές πρέπει να συνεργαστούν για την ανάπτυξη μηχανισμών για τη συστηματική συλλογή και διάδοση πληροφοριών και ορθών πρακτικών, π.χ. μέσω οδηγών ορθής πρακτικής ή εγχειριδίων. Επίσης, η υλοποίηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στον προγραμματισμό των διαρθρωτικών ταμείων απαιτεί την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στην τεχνική υποστήριξη και στα γενικά μέτρα πληροφόρησης όπως επίσης και τη χρηματοδότηση ενεργειών πληροφόρησης που απευθύνονται σε γυναίκες.

4. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ / ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Η ισότητα των φύλων αποτελεί σημαντικό στοιχείο της οικονομικής και κοινωνικής συνοχής. Από το τέταρτο παγκόσμιο συνέδριο για τις γυναίκες το 1995 στο Πεκίνο και μετά, η ΕΕ έχει αναπτύξει μια διπλή προσέγγιση για την αποτελεσματική προώθηση της ισότητας των φύλων: τον ισόρροπο συνδυασμό ειδικών μέτρων για το φύλο που υποεκπροσωπείται και μέτρα "ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου", δηλαδή την ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές. Η προσέγγιση αυτή ισχύει και για τις ενέργειες σχετικά με την ισότητα των φύλων στο πλαίσιο των διαρθρωτικών ταμείων.

Η ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου στα διαρθρωτικά ταμεία περιλαμβάνει την εξασφάλιση ότι όλα τα γενικά μέτρα και οι παρεμβάσεις θα συνεκτιμούν ανοιχτά και ενεργά - στο σχεδιασμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση - τις επιδράσεις τους στην αντίστοιχη κατάσταση των γυναικών και των ανδρών. Περιλαμβάνει επίσης το συμπληρωματικό σχεδιασμό, την υλοποίηση, την παρακολούθηση και την αξιολόγηση ειδικών μέτρων και λειτουργιών για την προώθηση της ισότητας και την υποστήριξη των γυναικών να συμμετέχουν και να επωφελούνται εξίσου από τα διαρθρωτικά ταμεία και, γενικότερα, από την οικονομική και κοινωνική συνοχή.

Η εμπειρία δείχνει ότι η ισότητα των φύλων αποτελεί ένα σύνθετο τομέα της πολιτικής και ότι υπάρχουν αρκετά εμπόδια για την αποτελεσματική υλοποίηση της διπλής προσέγγισης, η οποία περιλαμβάνει την εφαρμογή ειδικών μέτρων και την ενσωμάτωση σε όλες τις κύριες πολιτικές. Οι συστάσεις που ακολουθούν έχουν σχεδιαστεί για την άμεση αντιμετώπιση αυτών των εμποδίων:

Άμεσες δράσεις

1. Τα ειδικά μέτρα υπέρ του φύλου που υποεκπροσωπείται είναι σημαντικά ως πρώτο βήμα - για τα οποία πρέπει να είναι ορατή η αντίστοιχη χρηματοδότηση. Καλούνται τα κράτη μέλη και οι αρχές τους διαχείρισης να θεσπίσουν κίνητρα με σκοπό την αύξηση της ευαισθητοποίησης και της σπουδαιότητας της διάστασης του φύλου σε όλα τα προγράμματα των διαρθρωτικών ταμείων. Αυτό μπορεί να γίνει, κυρίως, με τον καθορισμό, από την αρχή, πρόσθετων σημείων στα κριτήρια επιλογής στα σχέδια που συμβάλλουν στην ισότητα των φύλων, π.χ. με την ισόρροπη συμμετοχή των φύλων.

2. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου - κάτι που ενδέχεται να καταστήσει δύσκολο τον εντοπισμό και την παρακολούθηση της πραγματικής διάθεσης πόρων. Για το λόγο αυτό καλούνται τα κράτη μέλη να καθορίσουν σαφώς, αφενός μεν τους διατιθέμενους πόρους για ειδικές ενέργειες υπέρ της ισότητας των φύλων, αφετέρου δε τα προγράμματα και τα σχέδια εκείνα που συμβάλλουν στην ισότητα των φύλων (ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου), και να υποβάλουν εκθέσεις για τα στοιχεία αυτά με σαφείς δείκτες, στο πλαίσιο της ενδιάμεσης επισκόπησης των διαρθρωτικών ταμείων για το 2003.

3. Η αποτελεσματική ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου είναι δύσκολη και απαιτεί ειδική εμπειρογνωμοσύνη. Επειδή πρόκειται για ένα σχετικά νέο τομέα, ειδικά στα διαρθρωτικά ταμεία:

α) Καλούνται τα κράτη μέλη να ενθαρρύνουν, μέσω των αρχών διαχείρισης, των επιτροπών παρακολούθησης, των διαχειριστών τοπικών προγραμμάτων και σχεδίων, ιδίως βραχυπρόθεσμα, την αξιοποίηση της εμπειρογνωμοσύνης σε θέματα ισότητας των φύλων, και να εξασφαλίσουν την παρουσία εκπροσώπων φορέων ισότητας και ερευνητικών ιδρυμάτων στις επιτροπές παρακολούθησης των διαρθρωτικών ταμείων.

β) Καλούνται τα κράτη μέλη να θεσπίσουν μέτρα ευαισθητοποίησης και κατάρτισης στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου, για τις αρχές διαχείρισης, τα μέλη των επιτροπών παρακολούθησης και τους διαχειριστές και τους εταίρους προγραμμάτων και σχεδίων.

4. Όλες οι πολιτικές βελτιώνονται με την εκ των προτέρων αξιολόγηση και την εκτίμηση αντίκτυπου. Στο πλαίσιο της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου, η εκ των προτέρων αξιολόγηση βασίζεται στη διεξαγωγή ανάλυσης με τη χρήση στατιστικών ανά φύλο. Η εκτίμηση του αντίκτυπου στο φύλο χρειάζεται σαφείς ποιοτικούς και ποσοτικούς δείκτες σχετικά με την ισότητα των φύλων, για την παρακολούθηση και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων. Τα κράτη μέλη καλούνται να εξασφαλίζουν, κυρίως μέσω των αρχών διαχείρισης, ότι οι στατιστικές ανά φύλο και η εκτίμηση του αντίκτυπου στο φύλο συνιστούν αναπόσπαστο μέρος των παρεμβάσεων των διαρθρωτικών ταμείων, συμπεριλαμβανομένων "μη παραδοσιακών" τομέων της ισότητας των φύλων, όπως οι υποδομές, οι μεταφορές και το περιβάλλον.

5. Καλούνται όλα τα κράτη μέλη να ορίσουν έναν εκπρόσωπο υψηλού επιπέδου, για το συντονισμό της εθνικής στρατηγικής για την ισότητα των φύλων, τη συμβολή στο συντονισμό της στρατηγικής της ΕΕ και για τη συμμετοχή σε μια ομάδα υψηλού επιπέδου που θα υποστηρίζει την υλοποίηση της ενσωμάτωσης της διάστασης του φύλου στις παρεμβάσεις των διαρθρωτικών ταμείων.

Eνδιάμεση επισκόπηση

Η ενδιάμεση επισκόπηση θα προσφέρει τη δυνατότητα για επαναπροσανατολισμό του προγραμματισμού, που ενδεχομένως θα χρειαστεί για την επίτευξη των αρχικών στόχων όσον αφορά την προώθηση της ισότητας των φύλων. Η ενδιάμεση αξιολόγηση, η οποία θα είναι διαθέσιμη από τα μέσα του 2003, θα αποτελέσει σημαντική βάση για την ενδιάμεση επισκόπηση και ένα χρήσιμο εργαλείο για την επίδειξη των επιτευγμάτων και των εμποδίων αλλά και για τον εντοπισμό ορθών πρακτικών, όσον αφορά την ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων στην υλοποίηση των προγραμμάτων. [23]

[23] Στις κατευθυντήριες γραμμές για την αξιολόγηση των λειτουργιών των διαρθρωτικών ταμείων "Έγγραφο εργασίας 8: Ενδιάμεση αξιολόγηση των παρεμβάσεων των διαρθρωτικών ταμείων" (Δεκέμβριος 2000) επισημαίνεται η ανάγκη εκτίμησης του βαθμού στον οποίο η διάσταση του φύλου ενσωματώνεται στις μορφές υποστήριξης.

Η ενδιάμεση επισκόπηση θα βασιστεί στα συμπεράσματα και τις συστάσεις που παρουσιάζονται στην παρούσα ανακοίνωση, έτσι ώστε να ενισχυθεί η διάσταση της ισότητας των φύλων κατά την υλοποίηση των προγραμμάτων στην τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού, και θα αποτελέσει το θεμέλιο για την ανάληψη μελλοντικής δράσης.

Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2003, η Επιτροπή θα επεξεργαστεί κατευθυντήριες γραμμές για την υλοποίηση της ενδιάμεσης επισκόπησης, στις οποίες θα συνεκτιμηθούν οι συστάσεις της παρούσας ανακοίνωσης.

Μελλοντικά θέματα

Οι διαπιστώσεις και οι συστάσεις από την τρέχουσα περίοδο προγραμματισμού των διαρθρωτικών ταμείων αφορούν θέματα βαθιά ριζωμένα που μπορούν να αντιμετωπιστούν μόνο μακροπρόθεσμα. επομένως, στην ουσία τους, θα παραμείνουν επίκαιρα για μελλοντικές παρεμβάσεις των διαρθρωτικών ταμείων. Συγκεκριμένα, η διάθεση χρηματοδότησης για ενέργειες ισότητας των φύλων πρέπει να διατηρηθεί ακόμη και να αυξηθεί στα περισσότερα προγράμματα.

Κατά την εξέταση της μελλοντικής προώθησης της ισότητας των φύλων στην ΕΕ προκύπτει μια σειρά θεμάτων που πρέπει να μελετηθούν περαιτέρω. Η Επιτροπή θεωρεί ως πιο σημαντικά τα ακόλουθα:

- Οι ίσες ευκαιρίες για γυναίκες και άνδρες πρέπει να παραμείνει προτεραιότητα μαζί με τη διπλή προσέγγιση - ενσωμάτωση της διάστασης του φύλου και ειδικές δράσεις - η οποία έχει αποδείξει την αποτελεσματικότητά της και πρέπει να συνεχιστεί.

- Η επένδυση στο ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο στην κοινωνία της γνώσης θα αποτελέσει τη βάση της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης της Ευρώπης. Συνεπώς, οι μελλοντικές παρεμβάσεις πρέπει να εστιάζουν στην πρόληψη του αποκλεισμού των γυναικών από τους τομείς αυτούς, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή στην ενθάρρυνση για κατάρτιση υψηλής ποιότητας και για απασχόληση στον τομέα της ΤΕΠ και της Ε&Α, σε συνδυασμό με την ευρύτερη προσπάθεια για προώθηση της δια βίου μάθησης, της κατάρτισης, των δεξιοτήτων και των τυπικών προσόντων για γυναίκες σε μη παραδοσιακούς τομείς.

- Τα διαρθρωτικά ταμεία πρέπει να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στο ειδικό πλαίσιο της επερχόμενης διεύρυνσης της Ένωσης, ειδικά στην καταπολέμηση των πιθανών κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στα νέα κράτη μέλη, οι οποίες εκτίθενται ιδιαίτερα στις αρνητικές επιδράσεις της οικονομικής και κοινωνικής αναδιάρθρωσης, όπως η αύξηση της ανεργίας και η μείωση της παροχής παιδικής μέριμνας.