ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ - Η υγεία και η μείωση της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η παρούσα ανακοίνωση εντάσσεται στο πλαίσιο της επιβεβαίωσης ότι η μείωση της φτώχειας αποτελεί τον κεντρικό στόχο της κοινοτικής γενικής προσπάθειας για την ανάπτυξη και της εξέλιξης των προσεγγίσεων όσον αφορά την αναπτυξιακή βοήθεια. Διευκρινίζει τη σχέση μεταξύ υγείας και φτώχειας και εκθέτει τα βασικά στοιχεία μιας συνεκτικής προσέγγισης όσον αφορά την ανάπτυξη για τη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας. επίσης καθορίζει, για πρώτη φορά, ένα ενιαίο κοινοτικό πλαίσιο πολιτικής όσον αφορά τις επενδύσεις στον τομέα της υγείας, του AIDS και της δημογραφίας, στο πλαίσιο της συνολικής βοήθειας που παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Οι στόχοι για την υγεία κατέχουν σημαντική θέση μεταξύ των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετηρίδας για την επίτευξη των οποίων αναλαμβάνουν τη δέσμευση η Κοινότητα, τα κράτη μέλη και η διεθνής κοινότητα. Υπάρχει ολοένα και μεγαλύτερη συναίνεση όσον αφορά τις βασικές αρχές που υπόσχονται αποτελεσματικότερη αναπτυξιακή βοήθεια αειφόρο ανάπτυξη και καλύτερα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας των φτωχών πληθυσμών, χάρη σε νέες προσεγγίσεις που εφαρμόζονται σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για το σκοπό αυτό. Οι βασικές αυτές αρχές είναι: η ενεργότερη συμμετοχή των αναπτυσσόμενων χωρών στη χάραξη των πολιτικών βοήθειας και η μεγαλύτερη ιδιοποίηση αυτής της διαδικασίας από τις χώρες αυτές, η ελάφρυνση του διοικητικού βάρους που υφίστανται τα πολιτικά και διοικητικά συστήματα χάρη στην ενίσχυση του συντονισμού των χορηγών, η χρησιμοποίηση κοινών προσεγγίσεων στο θέμα της κοινής χρηματοδότησης με τις χώρες εταίρους που είναι αρμόδιες να χαράξουν τη δική τους αναπτυξιακή πολιτική σε συνεννόηση με όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς (διαδικασίες για τη χάραξη στρατηγικής για τη μείωση της φτώχειας), η περαιτέρω αποσύνδεση της βοήθειας, η αποκέντρωση και η ανάγκη για τις χώρες χορηγούς να προσεγγίσουν το στόχο του 0,7% του ΑΕΠ. Αυτή η πολιτική στον τομέα της υγείας και της φτώχειας βασίζεται σ´αυτές τις βασικές αρχές και, ως εκ τούτου, προσπαθεί να συνεισφέρει στην επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετηρίδας.

Η παρούσα ανακοίνωση προτείνει τέσσερις στόχους για τη μελλοντική κοινοτική στήριξη: 1) να βελτιωθούν, σε εθνικό επίπεδο, τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας, του AIDS και της δημογραφίας, ιδίως μεταξύ των φτωχότερων πληθυσμών. 2) να μεγιστοποιηθούν τα πλεονεκτήματα στον τομέα της υγείας και να ελαχιστοποιηθούν οι ενδεχόμενες αρνητικές επιπτώσεις σ' αυτήν της κοινοτικής στήριξης σε άλλους τομείς. 3) να προστατευτούν οι πλέον ευαίσθητοι πληθυσμοί από τη φτώχεια με τη στήριξη δίκαιων και αμερόληπτων μηχανισμών χρηματοδότησης της υγείας. και 4) να πραγματοποιηθούν επενδύσεις για την ανάπτυξη συγκεκριμένων παγκόσμιων δημόσιων αγαθών.

Οι προηγούμενες κοινοτικές επενδύσεις για τη βελτίωση των υγειονομικών αποτελεσμάτων ήταν σημαντικές, το δε παρόν ποσό υπερβαίνει τα 1,4 δισεκατ. ευρώ. Ο σαφής σύνδεσμος μεταξύ της βελτίωσης της υγείας και της μείωσης της φτώχειας δικαιολογεί την πραγματοποίηση νέων επενδύσεων με βάση αυτή την ευρεία εμπειρία.

Το εθνικό επίπεδο θα παραμένει το γενικό πλαίσιο των μελλοντικών επενδύσεων στον τομέα της υγείας, ενώ η ΕΚ θα αναλάβει τη δέσμευση σε περιφερειακό και διεθνές επίπεδο όπου μπορεί να επιφέρει ιδιαίτερη προστιθέμενη αξία. Σε εθνικό επίπεδο, η Κοινότητα θα χρησιμοποιήσει μία σειρά από συμπληρωματικές παρεμβάσεις μεταξύ των οποίων είναι η μακροοικονομική στήριξη που συνδέεται με τη βελτίωση των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας, η στήριξη προς τους τομείς που επηρεάζουν ευρύτερα τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας, και η άμεση στήριξη προς τον υγειονομικό τομέα. Η Κοινότητα θα προσπαθήσει να συνομιλεί με μία φωνή σε όλα τα επίπεδα και θα καθορίσει αποτελεσματικότερους τρόπους συνεργασίας με όλους τους εταίρους στον τομέα της ανάπτυξης, συμπεριλαμβανομένου του ιδιωτικού τομέα.

Μεταξύ των ιδιαίτερων προκλήσεων είναι η εφαρμογή πολιτικών υγείας υπέρ των φτωχών, η προσπάθεια να καταστούν τα υγειονομικά συστήματα δικαιότερα, η μέριμνα για περιβάλλον που συμβιβάζεται με υψηλό επίπεδο της ανθρώπινης υγείας, η ανάπτυξη της κοινωνικής προστασίας, η υλοποίηση νέων δημόσιων και ιδιωτικών εταιρικών σχέσεων για την υγεία, η ανάγκη να πραγματοποιηθούν μεγαλύτερες επενδύσεις σε ορισμένα παγκόσμια δημόσια αγαθά και η εκτίμηση της απόδοσης και των αποτελεσμάτων.

Το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο καλούνται να συνεργασθούν με την Επιτροπή ώστε να προωθήσουν τις κατευθύνσεις που αναλύονται στην παρούσα ανακοίνωση για να συμβάλουν στην ενίσχυση της στήριξης που παρέχεται στον τομέα της υγείας και της φτώχειας στις αναπτυσσόμενες χώρες.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

2. ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΦΤΩΧΕΙΑ-ΛΟΓΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

3. ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

4. ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

5. Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΚ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

6. ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΗΧΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Παράρτημα 1: Οι αναπτυξιακοί στόχοι της χιλιετηρίδας

Παράρτημα 2: Η εξέλιξη της κοινοτικής πολιτικής στον τομέα της υγείας, του AIDS και της δημογραφίας (1990-2000)

Παράρτημα 3: Οι κυριότερες αιτίες της εξάπλωσης των νόσων και της θνησιμότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες

Παράρτημα 4: Τρόποι ανάπτυξης

Παράρτημα 5: Κύρια μέσα χρηματοδότησης της κοινοτικής στήριξης στον τομέα της υγείας, του AIDS και της δημογραφίας

Παράρτημα 6: Περίληψη του πλαισίου της κοινοτικής αναπτυξιακής πολιτικής, των επενδύσεων των κρατών μελών της ΕΕ και των αναπτυξιακών πολιτικών για την υγεία 38

1. εισαγωγη

Η υγεία αποτελεί καθοριστικό παράγοντα της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας, ενώ η ασθένεια αποτελεί συγχρόνως αιτία και αποτέλεσμα της φτώχειας. Στις αρχές του 21ου αιώνα, η κατάσταση της παγκόσμιας υγείας είναι πολύ χειρότερη από αυτό που θα μπορούσε να είναι. Οι αναπτυσσόμενες χώρες του πλανήτη υποφέρουν από πλήθος ασθενειών, πολλές από τις οποίες θα μπορούσαν να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν με τα διαθέσιμα μέσα. Τα περισσότερα θύματα αυτών των ασθενειών και πρόωρων θανάτων είναι οι φτωχοί. Σε πολλές χώρες η κατάσταση επιδεινώνεται, ενώ στις χώρες που θίγονται περισσότερο, αναστρέφονται τα οφέλη στον τομέα της υγείας και της ανάπτυξης των τελευταίων δεκαετιών. Αυτή η επιδείνωση αποτελεί κρίση της δημόσιας υγείας και μείζονα πρόσκληση στον τομέα της ανάπτυξης σε διεθνές επίπεδο. Η βελτίωση της υγείας των φτωχών αποτελεί αφενός σημαντική συνεισφορά στις προσπάθειες για τη μείωση της φτώχειας, αφετέρου ηθική επιταγή.

Οι παρούσες πολιτικές κατευθύνσεις για τις επενδύσεις στον τομέα της υγείας, του AIDS και της δημογραφίας καθορίζονται σε μία σειρά από ανακοινώσεις και ψηφίσματα της Κοινότητας που χρονολογούνται από το 1994. Η εξέλιξη των προσεγγίσεων στον τομέα της αναπτυξιακής βοήθειας σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, και η ολοένα μεγαλύτερη κατανόηση της σχέσης μεταξύ υγείας και φτώχειας δικαιολογεί την αναθεώρηση αυτών των κατευθύνσεων. Η κοινοτική αναπτυξιακή πολιτική του 2000 έθεσε ως στόχο προτεραιότητας της κοινοτικής αναπτυξιακής βοήθειας τη μείωση της φτώχειας. Η προσέγγιση της Κοινότητας για την αειφόρο ανάπτυξη δίνει σαφώς έμφαση στην υγεία ως ένδειξη βελτιωμένων κοινωνικών και οικονομικών αποτελεσμάτων και ως προϋπόθεση για την απαραίτητη κοινωνική και οικονομική ισορροπία στην οποία βασίζεται η αειφόρος ανάπτυξη. Η αυξανόμενη σύγκλιση των αναπτυξιακών στόχων σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση προς τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετηρίδας αποτελεί ευκαιρία για την ενίσχυση του συντονισμού των πολιτικών και των προσεγγίσεων της Κοινότητας και των κρατών μελών στον τομέα της υγείας.

Οι κοινοτικές επενδύσεις στον τομέα των γνώσεων και της στήριξης των πολιτικών και προγραμμάτων για την υγεία, το AIDS και τη δημογραφία στις αναπτυσσόμενες χώρες υπήρξαν σημαντικές, το σημερινό δε κοινοτικό χαρτοφυλάκιο στον τομέα της υγείας και της ανάπτυξης ανέρχεται σε 1,4 δισεκατ. ευρώ (κεφ.6). Η ευρεία αυτή εμπειρία δικαιολογεί τη συνέχιση και την αύξηση των επενδύσεων, ώστε να βελτιωθούν τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας με την εφαρμογή μιας πολυτομεακής προσέγγισης και με συμπληρωματικές προσπάθειες σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.

Η παρούσα ανακοίνωση αναλύει τη σχέση μεταξύ υγείας και φτώχειας. Επίσης τονίζει τα βασικά σημεία μιας συνεκτικής προσέγγισης στον τομέα της ανάπτυξης με στόχο τη βελτίωση της υγείας και της ευημερίας, και καθορίζει, για πρώτη φορά, ένα ενιαίο πλαίσιο κοινοτικής πολιτικής για τη μελλοντική στήριξη στον τομέα της υγείας, του AIDS, της δημογραφίας και της φτώχειας, στο πλαίσιο της γενικής βοήθειας που παρέχει η ΕΚ στις αναπτυσσόμενες χώρες [1].

[1] Κατάλογος των αναπτυσσόμενων χωρών και εδαφών της ΕΑΒ. Δικαιούχοι της δημόσιας αναπτυξιακής βοήθειας (ΔΑΒ) τον Ιανουάριο του 2001.

2. ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΦΤΩΧΕΙΑ - ΛΟΓΟΙ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Οι φτωχοί στερούνται πόρων, ευκαιριών και δυνατότητας υλοποίησης του δυναμικού τους. Ζουν κάτω από ανασφαλείς και περιθωριακές συνθήκες και η ικανότητά τους να αντιμετωπίσουν τα πλήγματα είναι περιορισμένη. Το ήμισυ περίπου του παγκόσμιου πληθυσμού ζει με λιγότερο από δύο δολ. ΗΠΑ την ημέρα. Η περιορισμένη πρόσβαση στην εκπαίδευση περιορίζει τις επιλογές απασχόλησης και την πρόσβαση στην πληροφόρηση που θα μπορούσε να βελτιώσει την ευημερία τους. Επίσης ο γεωγραφικός και κοινωνικός αποκλεισμός περιορίζει την πρόσβασή τους στην απασχόληση και στις αγορές. Η κλονισμένη υγεία και οι πρόωροι θάνατοι που οφείλονται στον υποσιτισμό, η έλλειψη υγιεινής, πόσιμου ύδατος, ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής και η έλλειψη υγειονομικής περίθαλψης έχουν ως αποτέλεσμα μεγάλη απώλεια ανθρώπινου δυναμικού. Όλοι οι κοινωνικοί δείκτες είναι χαμηλότεροι για τους φτωχούς, μεταξύ των οποίων οι γυναίκες και τα κορίτσια βρίσκονται συχνά σε μειονεκτικότερη θέση.

Η υγεία των μεμονωμένων ατόμων και των πληθυσμών αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική εξέλιξη. Υπάρχει στενή σχέση μεταξύ των επενδύσεων στον τομέα της δημόσιας υγείας, της βελτίωσης των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας και της οικονομικής ανάπτυξης. Η βελτίωση της υγείας βελτιώνει την ποιότητα ζωής, διευρύνει το πεδίο των ευκαιριών και προστατεύει τα μέσα διαβίωσης. Παρόμοια σχέση υπάρχει μεταξύ της κατάστασης του περιβάλλοντος και της υγείας των ανθρώπων που εκτίθενται σ'αυτό το περιβάλλον. Οι γονείς επενδύουν περισσότερα στην εκπαίδευση των παιδιών εφόσον βελτιώνεται η υγεία τους. Η βελτίωση της πνευματικής ανάπτυξης και της σωματικής ευεξίας αυξάνει την παραγωγικότητα της εργασίας, καθώς και το κατά κεφαλή εισόδημα και επεκτείνει την περίοδο οικονομικής παραγωγικότητας του ατόμου. Οι βελτιώσεις στον τομέα της υγείας οδηγούν σε μείωση των ποσοστών γονιμότητας και των ποσοστών εξάρτησης. Τα ποσοστά βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας επηρεάζονται ιδιαίτερα από την οικονομική ασφάλεια, εφόσον τα χαμηλά ποσοστά βρεφικής θνησιμότητας συνδέονται σαφώς με τα υψηλότερα ποσοστά οικονομικής ανάπτυξης και με μείωση των ποσοστών αύξησης του πληθυσμού. Ένας υγιής πληθυσμός μπορεί να βελτιώσει την κοινωνική ευημερία και τη μακροοικονομική σταθερότητα με την αύξηση των φορολογικών εσόδων και τη μείωση του βάρους των δαπανών για την υγεία.

Η κακή υγεία οδηγεί στην φτώχεια, μέσω διαφόρων άμεσων και έμμεσων μηχανισμών. Η ασθένεια, ο υποσιτισμός και η υψηλή γονιμότητα οδηγούν τα νοικοκυριά στη φτώχεια ή τα διατηρούν φτωχά. Οι φτωχοί θίγονται περισσότερο από τις μεταδοτικές νόσους και παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά γονιμότητας, συχνά για να αντισταθμίσουν τα υψηλά ποσοστά θανάτων μικρών παιδιών και τα υψηλότερα ποσοστά παιδικής και μητρικής θνησιμότητας. Επίσης, έχουν ελάχιστη πρόσβαση στις επίσημες υγειονομικές υπηρεσίες και έχουν την τάση να χρησιμοποιούν ελάχιστα τις διαθέσιμες υγειονομικές υπηρεσίες, ιδίως τις προληπτικές υπηρεσίες, οι οποίες δεν θεωρούν ίσως ότι ανταποκρίνονται στις άμεσες ανάγκες τους. Οι φτωχοί δεν έχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουν οικονομικά τις καταστροφικές ασθένειες, οι οποίες μπορεί να τους οδηγήσουν σε χρέη και τρομερή φτώχεια. Στην Ανατολική Ασία, το 50% των οικονομικών κρίσεων των νοικοκυριών οφείλονται σε τέτοια γεγονότα. Οι φτωχοί είναι επίσης πιο ευπαθείς στις φυσικές καταστροφές ή τις καταστροφές που προκαλεί ο άνθρωπος. Συχνά ζουν σε περιοχές εύθραυστες από οικολογικής πλευράς και οι καταστροφές αυτές μπορεί να τους οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερη φτώχεια.

Το υψηλό κόστος αυτών των ασθενειών μειώνει την οικονομική ανάπτυξη και περιορίζει τους πόρους που μπορούν να διαθέσουν οι κυβερνήσεις για να επενδύσουν στη δημόσια υγεία, ή τις προσπάθειες μείωσης της φτώχειας. Η Παγκόσμια Τράπεζα θεωρεί ότι πολλές αφρικανικές χώρες ίσως χάνουν ετησίως 0,5 έως 1,2% κατά κεφαλή ανάπτυξης μόνο και μόνο λόγω του HIV/AIDS, και ενδέχεται η συνολική επίπτωση αυτού του ιού να μην έχει υπολογιστεί πλήρως. Η ελονοσία στις χώρες της Αφρικής νοτίως της Σαχάρας είναι άμεσα υπεύθυνη για την απώλεια 7,4% του συνολικού ΑΕΠ. Καθίσταται ολοένα και πιο σαφές, με τις αποδείξεις που παρέχουν οι λεπτομερείς εργασίες που διεξήγαγε πρόσφατα η Επιτροπή για τα Μακροοικονομικά και την Υγεία (ΕΜΥ) του ΠΟΕ [2], ότι η έκταση και η διάρκεια αυτών των αποτελεσμάτων είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτό που είχε υπολογιστεί. Υπολογίζεται ότι η συνολική απόδοση των επενδύσεων στον τομέα της υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες είναι 18% ετησίως. Η ΕΜΥ υπολογίζει επίσης με επιφύλαξη ότι με μία μεγαλύτερη συνολική προσπάθεια να αντιμετωπιστούν οι ασθένειες που θα μπορούσαν να αποφευχθούν θα μπορούσαν να συγκεντρωθούν επιπλέον έσοδα τουλάχιστον 168 δισεκατ. $ ΗΠΑ. Ειδικότερες εκτιμήσεις δείχνουν, για παράδειγμα, ετήσια συνολική εξοικονόμηση 1,5 δισεκατ. $ ΗΠΑ ετησίως όταν εξαλειφθεί η πολιομυελίτιδα και σταματήσουν όλα τα μέτρα ελέγχου [3]. Σε αυτές τις εκτιμήσεις δεν περιλαμβάνονται τα πρόσθετα οφέλη των βελτιωμένων προοπτικών για οικονομική ανάπτυξη.

[2] Επιτροπή για τα Μακροοικονομικά και την Υγεία, ενδιάμεση έκθεση, Οκτώβριος 2001, τελική έκθεση Δεκέμβριος 2001.

[3] Οι οικονομικές αναλύσεις για την εξάλειψη της ασθένειας παραμένουν προβληματικές και κάπως αντιφατικές. Ο αριθμός αυτός αναφέρεται στην πλέον εμπεριστατωμένη ανάλυση που υπάρχει, έστω και εάν το επίκεντρο είναι κυρίως οι δαπάνες και τα κέρδη των βιομηχανικών χωρών. Πηγή: Theme papers, Disease eradication as a public health strategy: ΠΟΥ 2000, 78(3).

3. ΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Βελτιώσεις της παγκόσμιας υγείας αλλά άνισα οφέλη και νέες απειλές

Τα προηγούμενα 40 έτη σημειώθηκαν άνευ προηγουμένου βελτιώσεις της παγκόσμιας υγείας. Η προσδοκώμενη διάρκεια ζωής, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, αυξήθηκε, η γονιμότητα μειώθηκε, τα ποσοστά βρεφικής και παιδικής θνησιμότητας μειώθηκαν κατά το ήμισυ, τα ποσοστά υποσιτισμού μειώθηκαν κατά το 1/3, το δε ποσοστό του πληθυσμού με πρόσβαση σε πόσιμο νερό διπλασιάστηκε στο 70%. Σημειώθηκαν σημαντικές επιτυχίες στον τομέα της δημόσιας υγείας, η ευλογιά εξαλείφθηκε και η πολιομυελίτιδα αναμένεται σύντομα να εξαλειφθεί επίσης. Ωστόσο, τα οφέλη δεν μοιράστηκαν ίσα. Σε πολλές από τις αναπτυσσόμενες χώρες, η βρεφική θνησιμότητα εξακολουθεί να παραμένει 20 φορές μεγαλύτερη απ´ό,τι στις αναπτυγμένες χώρες, ο υποσιτισμός και οι ασθένειες αποτελούν μάστιγα και το ήμισυ του πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση σε πόσιμο νερό και υγειονομικά μέτρα.

Η παγκοσμιοποίηση προσφέρει πάρα πολλές δυνατότητες αλλά δημιουργεί και σημαντικές προκλήσεις για όλες τις κοινωνίες, τόσο τις ανεπτυγμένες όσο και τις αναπτυσσόμενες. Η περαιτέρω βελτίωση της υγείας είναι δυνατή με τη μεγαλύτερη διάδοση των γνώσεων, την ευρύτερη πρόσβαση των αναπτυσσόμενων χωρών στις παγκόσμιες αγορές, την αύξηση των επενδύσεων στους τομείς της υγείας, της εκπαίδευσης και της επισιτιστικής ασφάλειας, και την ανάπτυξη νέων τεχνολογιών διάσωσης. Ωστόσο, υπάρχουν επίσης απειλές κοινωνικής και περιβαλλοντικής φύσεως, καθώς και για την υγεία όπως η πανδημία HIV/AIDS, η ταχεία αύξηση της αντοχής των μικροβίων και η εμφάνιση ή η επανεμφάνιση λοιμωδών νόσων, η μετανάστευση εξειδικευμένου προσωπικού, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, η υπονόμευση των παραδοσιακών πρακτικών και η πρόσβαση σε φθηνά ναρκωτικά. Η πρόκληση της αειφόρου ανάπτυξης είναι ιδιαίτερα έντονη στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η έλλειψη αποφασιστικότητας να αντιμετωπιστούν οι μεγάλες ανισότητες μεταξύ των χωρών και στο εσωτερικό των χωρών δεν αποτελεί απλώς μια αποτυχία, αλλά θα μπορούσε και να υπονομεύσει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί έως τώρα.

Συνθήκες που επηρεάζουν την υγεία και την ευημερία των φτωχών

Το σημαντικότερο βάρος των ασθενειών που πλήττουν τους φτωχούς εκφράζεται με συνεχή υψηλά ποσοστά ασθένειας και πρόωρου θανάτου λόγω ενός περιορισμένου αριθμού παραγόντων που είναι δυνατόν να προληφθούν ή να αντιμετωπιστούν:

1) οι μεταδοτικές νόσοι όπως το HIV/AIDS, η ελονοσία, η φυματίωση, οι οξείες αναπνευστικές λοιμώξεις, οι διαρροϊκές νόσοι, οι παρασιτικές ασθένειες και οι νόσοι που μπορούν να προληφθούν με εμβόλιο, οι οποίες προβάλλουν όλες κυρίως τους φτωχούς. 2) η αναπαραγωγική υγεία όπως οι σεξουαλικά μεταδιδόμενες νόσοι, οι αμβλώσεις και η έλλειψη προστασίας της μητρότητας, που πλήττουν κυρίως τις γυναίκες.των φτωχών πληθυσμών. 3) ο υποσιτισμός των φτωχών κυρίως παιδιών. 4) οι νόσοι που συνδέονται με τον τρόπο ζωής, ιδίως οι νόσοι που οφείλονται στην αύξηση της κατανάλωσης καπνού στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τα χαρακτηριστικά και η κλίμακα αυτών των παραγόντων αναλύονται στο παράρτημα 3.

Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την αύξηση των ασθενειών και την ευημερία των φτωχών είναι:

Τα υψηλά ποσοστά δημογραφικής αύξησης δημιουργούν τεράστια ένταση στις κοινωνίες με τις περισσότερες ασθένειες. Μέσα σε 70 έτη ο πληθυσμός της Γης τριπλασιάστηκε από 2 δισεκατ. σε 6,1 δισεκατ. [4] και έως το 2050 θα φτάσει τα 9,3 δισεκατ.. το 95% της αύξησης του πληθυσμού θα σημειωθεί στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η ταχεία αύξηση του πληθυσμού έχει ως αποτέλεσμα να περιορίζεται η οικογενειακή επένδυση για κάθε παιδί, με συνέπειες για την υγεία και τις προοπτικές εκπαίδευσης, να μειώνονται τα επίπεδα παραγωγής τροφίμων και να καταστρέφεται το περιβάλλον. Επίσης, θα αυξηθεί ο αριθμός των ηλικιωμένων, των φτωχών και των νέων κάτω των 18 ετών, που αποτελούν το 50% του πληθυσμού των αναπτυσσόμενων χωρών.

[4] UNFPA, Η κατάσταση του παγκόσμιου πληθυσμού, 2001.

Η υγεία και τα δύο φύλα. Το 70% περίπου των φτωχών παγκοσμίως είναι γυναίκες και κορίτσια [5], των οποίων η υγεία είναι περισσότερο κλονισμένη, και οι οποίες έχουν λιγότερες πιθανότητες να τύχουν υγειονομικής περίθαλψης και υφίστανται έναν κύκλο ασθενειών, εγκυμονούν με υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας και εργάζονται σκληρά. Τα αποτελέσματα της εγκυμοσύνης για τις μητέρες αποτελούν το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της εμμένουσας ανισότητας μεταξύ των δύο φύλων και της κατάστασης της υγείας τους. Κάθε μητρικός θάνατος δημιουργεί πρόσθετη αδυναμία, διαρκή προβλήματα υγείας και μακρόχρονες επιπτώσεις για την οικογένεια. Επίσης υπάρχει στενή σχέση μεταξύ της εκπαίδευσης των γυναικών και της χρησιμοποίησης των υπηρεσιών για την αναπαραγωγική υγεία, της κατάστασης της υγείας και της παιδικής θνησιμότητας των μελλοντικών γενεών, εφόσον η εκπαίδευση των κοριτσιών εξακολουθεί να είναι λιγότερο πιθανή απ´ό,τι των αγοριών. Η εκπαίδευση επηρεάζει θετικά τις σχέσεις των δύο φύλων και την ικανότητα για συνειδητές επιλογές.

[5] UNDP, Έκθεση για την ανθρώπινη ανάπτυξη: τα δύο φύλα και η ανθρώπινη ανάπτυξη, 1995.

Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες είναι υπεύθυνοι για το 20% του συνολικού αριθμού ασθενών στον αναπτυσσόμενο κόσμο και για το 30% στην Αφρική νοτίως της Σαχάρας. Η έλλειψη πρόσβασης σε πόσιμο νερό και σε αποχετευτικό σύστημα αποτελεί σημαντική αιτία της ασθενούς υγείας και των ασθενειών που απειλούν τη ζωή στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι ασθένειες που οφείλονται στο νερό οδηγούν στο θάνατο τρία περίπου εκατομμύρια ανθρώπους ετησίως, ως επί το πλείστον μικρά παιδιά, η δε βελτίωση της πρόσβασης σε πόσιμο νερό αποτελεί τη σημαντικότερη προτεραιότητα για την υγεία των φτωχών. Εάν δεν αναληφθεί στοχοθετημένη δράση για να ενθαρρυνθεί η βελτίωση της παροχής και χρησιμοποίησης της ενέργειας, ο αυξανόμενος πληθυσμός θα έχει ως αποτέλεσμα να αυξηθούν τα επίπεδα των αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου, εφόσον η κατανάλωση ενέργειας θα αυξηθεί. αυτό στη συνέχεια θα προκαλέσει κλιματικές μεταβολές, με συνέπεια τη μεγαλύτερη διάδοση μεταφερόμενων ασθενειών, μεταξύ των οποίων ίσως και την επιστροφή της ελονοσίας σε περιοχές όπου είχε προηγουμένως εξαλειφθεί, την αύξηση του κινδύνου πλημμύρων, την υποβάθμιση του εδάφους και τις συγκρούσεις.

Η αυξανόμενη χρησιμοποίηση λιπασμάτων και παρασιτοκτόνων, που χρειάζονται για τη μεγαλύτερη απόδοση των καλλιεργειών, θα διαταράξουν περαιτέρω την οικολογική ισορροπία. Η γενική απώλεια της βιοποικιλότητας αποτελεί επίσης κίνδυνο για την υγεία και την παραγωγική ικανότητα. Η καύση της παραδοσιακής βιομάζας για τη θέρμανση υπολογίζεται σε πάνω από το ήμισυ της ενέργειας που καταναλώνεται σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες και αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για την υγεία, ιδίως για τις γυναίκες και τα παιδιά, λόγω του καπνού που δημιουργείται και του μη αερισμού των εσωτερικών χώρων. Η έλλειψη ελέγχου των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της βιομηχανοποίησης μπορεί να οδηγήσει άμεσα ή έμμεσα σε πρόσθετους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία. Όλες αυτές οι αρνητικές συγκυρίες έχουν δυσανάλογες επιπτώσεις για τις τρέχουσες και μελλοντικές δυνατότητες επιβίωσης των φτωχών οι οποίοι εξαρτώνται απόλυτα από το εισόδημα που αποδίδουν οι βασικοί περιβαλλοντικοί πόροι.

Οι τρέχουσες επενδύσεις στον τομέα της υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες που επηρεάζουν τις παρεμβάσεις στον τομέα της δημόσιας υγείας, στην παροχή προσωπικών υγειονομικών υπηρεσιών και στην εκπαίδευση είναι ανεπαρκείς και συχνά αναποτελεσματικές. Οι αναπτυσσόμενες χώρες αντιμετωπίζουν δύσκολες επιλογές όταν τα κονδύλια δεν επαρκούν για την παροχή στον πληθυσμό ελάχιστου υγειονομικού συστήματος. Οι πολιτικές και τα προγράμματα είναι συχνά υπερβολικά φιλόδοξα, και εφόσον δεν διαθέτουν πόρους δεν μπορούν να δώσουν προτεραιότητα σε παρεμβάσεις που θα έχουν καλύτερα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας και στη μείωση της φτώχειας. Η κατάσταση καθίσταται σαφέστερη εάν υπολογιστούν οι δαπάνες που χρειάζονται για την παροχή υγειονομικών υπηρεσιών. Η ΕΜΥ εκτίμησε την ανάγκη για δημόσιες επενδύσεις σε 30-40 $ ΗΠΑ ανά κάτοικο και ανά έτος για την παροχή της ελάχιστης υγειονομικής περίθαλψης που θα μπορούσε να μειώσει σημαντικά τους θανάτους που είναι δυνατόν να αποφευχθούν στις χώρες με χαμηλό εισόδημα [6]. Η ΠΟΥ έφτασε στο ποσό των 60 $ ΗΠΑ [7] για ένα πληρέστερο υγειονομικό σύστημα, σε σύγκριση με ένα μέσο επίπεδο δαπανών μεταξύ των 49 λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών (ΛΑΧ) 11 δολ. ΗΠΑ ανά έτος [8]. Αν και υπάρχουν μεγάλες αποκλίσεις, οι πόροι είναι σαφώς ανεπαρκείς. Η δέσμευση των αφρικανών ηγετών στη διάσκεψη κορυφής της Αμπούζα [9] να αποδώσουν το 15% του εθνικού προϋπολογισμού στον τομέα της υγείας επιδοκιμάζεται ευρέως. Ωστόσο, η διαδικασία αύξησης των εγχωρίων εσόδων και χρησιμοποίησης αυτών για τους κοινωνικούς τομείς θα πρέπει να στηριχτεί με πολύ μεγαλύτερες προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας, μέχρις ότου επιτευχθεί ένα σταθερό επίπεδο ανάπτυξης.

[6] Επιτροπή για τα Μακροοικονομικά και την Υγεία, 2001. Σημείωση: δεν περιλαμβάνονται σημαντικά στοιχεία όπως ο οικογενειακός προγραμματισμός, τα τριτογενή νοσοκομεία και οι επείγουσες ανάγκες, που πρέπει επίσης να αποτελούν μέρος ενός πλήρους λειτουργικού υγειονομικού συστήματος. Χώρες με χαμηλό εισόδημα - κατά κεφαλή ΑΕΠ λιγότερο από 760 $ ΗΠΑ το 1998.

[7] Έκθεση παγκόσμιας υγείας, 2000.

[8] Επιτροπή για τα Μακροοικονομικά και την Υγεία, 2001. Σημείωση: περιλαμβάνονται οι συνολικές επενδύσεις του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και των χορηγών.

[9] Αφρικανική διάσκεψη κορυφής για το HIV/AIDS, τη φυματίωση και άλλες λοιμώδεις νόσους, Αμπούζα, Απρίλιος 2001.

4. ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΕΡΗ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΒΟΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Η μείωση της φτώχειας ως κεντρικός στόχος και σαφείς διεθνείς στόχοι

Η υγεία και η ανάγκη να βελτιωθούν ουσιαστικά τα αποτελέσματα της υγείας των φτωχών αποτελούν προτεραιότητα στο διεθνές χρονοδιάγραμμα ανάπτυξης και κατείχαν εξέχουσα θέση σε μεγάλα διεθνή συνέδρια για την ανάπτυξη των τελευταίων ετών, όπως διασκέψεις των ΗΕ και έκτακτες συνεδριάσεις στο Κάιρο, Πεκίνο, Κοπεγχάγη και Νέα Υόρκη, και οι διασκέψεις κορυφής της Ομάδας των 8. Η διάσκεψη κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ αποτελεί επίσης ευκαιρία να ενισχυθούν οι δεσμοί μεταξύ υγείας και αειφόρου ανάπτυξης σε παγκόσμιο επίπεδο, και ιδίως να αποδειχθεί η πείρα της ΕΕ στην αειφόρο ανάπτυξη. Πρόσφατα, τα μέλη του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου επιβεβαίωσαν εκ νέου ότι η συμφωνία TRIPS [10] δεν εμποδίζει, και δεν πρέπει να εμποδίζει, τα μέλη να λαμβάνουν μέτρα για την προστασία της δημόσιας υγείας.

[10] Συμφωνία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου και υπουργική δήλωση του ΠΟΕ για τη συμφωνία TRIPS και τη δημόσια υγεία που εκδόθηκε στη Doha στις 14 Νοεμβρίου 2001, (παράγραφος 4).

Οι περισσότερες κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί έχουν αναλάβει τη δέσμευση να επιτύχουν μια σειρά από οκτώ φιλόδοξους και αλληλοσυνδεόμενους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετηρίδας (ΑΣΧ - παράρτημα 1). Στο επίκεντρο αυτών των στόχων ευρίσκεται η μείωση, έως το 2015, κατά το ήμισυ του ποσοστού ανθρώπων που βρίσκονται σε έσχατη φτώχεια. Οι στόχοι στον τομέα της υγείας κατέχουν σημαντική θέση τονίζοντας τη σχέση μεταξύ γενικής μείωσης της φτώχειας και επενδύσεων στον τομέα της υγείας. Η σημερινή τάση δείχνει ότι οι στόχοι μπορούν να επιτευχθούν μόνο με την αποτελεσματικότερη χρησιμοποίηση των υφιστάμενων παρεμβάσεων, παράλληλα με σημαντική αύξηση των επενδύσεων και εφαρμογή αποτελεσματικότερων προσεγγίσεων και κινήτρων στον τομέα της δημόσιας υγείας. Έχουν αρχίσει οι προσπάθειες για την επίτευξη των στόχων και την εφαρμογή της διεθνούς δέσμευσης σε μία στρατηγική με ενδιάμεσους και εθνικούς υγειονομικούς δείκτες. πρόκειται για διαδικασία που απαιτεί σταθερή παρακολούθηση και τακτική αξιολόγηση, και η οποία αναλύεται περισσότερο στο κεφάλαιο 6.

Η βελτίωση της αποτελεσματικότητας της αναπτυξιακής βοήθειας στον τομέα της υγείας

Προσεγγίσεις για την ανάπτυξη

Διάφορες προσεγγίσεις που εφαρμόζονται τώρα αφενός σε εθνικό αφετέρου σε παγκόσμιο επίπεδο προσφέρουν το δυναμικό για την παροχή αποτελεσματικότερης αναπτυξιακής βοήθειας και καλύτερων αποτελεσμάτων όσον αφορά την υγεία των φτωχών πληθυσμών. Περισσότερες λεπτομέρειες γι´αυτές τις προσεγγίσεις σχετικά με την ανάπτυξη περιλαμβάνονται στο παράρτημα 4. [11]

[11] Για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με τις βασικές αρχές για την τήρηση των δεσμεύσεων στον τομέα της φτώχειας και της ανάπτυξης που περιλαμβάνονται στη δήλωση της χιλιετηρίδας των Ηνωμένων Εθνών, βλέπε την έκθεση της ομάδας υψηλού επιπέδου για τη χρηματοδότηση της ανάπτυξης, την οποία συνέταξε ο Ε.Zedillo (55η σύνοδος της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, 26.7.2001).

Σε εθνικό επίπεδο, η μεγαλύτερη ιδιοποίηση, η χρηστή διακυβέρνηση και διαχείριση αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την αποτελεσματικότητα και την αποδοτικότητα της ανάπτυξης. Το δυναμικό για μεγαλύτερη συνοχή πολιτικής στους διάφορους τομείς παρέχεται με την ολοένα και μεγαλύτερη υιοθέτηση στρατηγικών μείωσης της φτώχειας (που εκφράζονται σε εθνικά αναπτυξιακά πλαίσια όπου είναι δυνατόν, στα έγγραφα στρατηγικής μείωσης της φτώχειας (ΕΣΜΦ)) ως το πλαίσιο προσανατολισμού της αναπτυξιακής βοήθειας που παρέχουν όλοι οι χορηγοί. Οι στρατηγικές μείωσης της φτώχειας αποτελούν ευκαιρία για να εξασφαλιστεί ότι οι σχετικές πολιτικές και επενδύσεις σε τομείς που έχουν επιπτώσεις στην υγεία, π.χ. εκπαίδευση, ασφάλεια των τροφίμων, πόσιμο νερό και αποχετευτικό δίκτυο, καθαρές πηγές ενέργειας για τα νοικοκυριά, φορολογική, εμπορική και επενδυτική πολιτική και μικροπιστώσεις, είναι συνεπείς και συμβάλλουν στη βελτίωση της υγείας. Σε διεθνές επίπεδο πρέπει να προαχθεί η συνοχή της πολιτικής σε θέματα διεθνών αναπτυξιακών πολιτικών και θεσμών και στο πλαίσιο πολυμερών κανόνων και συνθηκών για τις πολιτικές στους τομείς του εμπορίου και των επενδύσεων, της οικονομικής ανάπτυξης, του περιβάλλοντος, της προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας και της εργασίας.

Η αυξανόμενη στήριξη των τομεακών προσεγγίσεων παρέχει επίσης τη δυνατότητα αύξησης της αποδοτικότητας και αποτελεσματικότητας της βοήθειας, αν και είναι ακόμη περιορισμένη η εμπειρία από αυτές τις προσεγγίσεις οι οποίες δεν είναι οπωσδήποτε υπέρ των φτωχών. Η εναρμόνιση των επιχειρησιακών πολιτικών και διαδικασιών των χορηγών, η καλύτερη επικέντρωση της βοήθειας, η συγκέντρωση των δραστηριοτήτων των χορηγών εκεί όπου ο καθένας θα συμβάλει περισσότερο στη μεγαλύτερη προστιθέμενη αξία, η μεγαλύτερη αποσύνδεση της αναπτυξιακής βοήθειας και η μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους [12] αποτελούν επίσης προσπάθειες απαραίτητες για την αύξηση της αποτελεσματικότητας της βοήθειας. Οι τεχνολογίες των πληροφοριών και των επικοινωνιών θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της διαχείρισης των πόρων και τη δημιουργία κατάλληλων συστημάτων πληροφόρησης, καθώς και υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης, ιδίως με εφαρμογές εξ αποστάσεως.

[12] Η συνεχής επιβάρυνση με το χρέος εμποδίζει τις αναπτυξιακές προσπάθειες, γι´αυτό η πρωτοβουλία για τις φτωχές χώρες με βαρύ εξωτερικό χρέος (ΦΧΒΕΧ) έθεσε το 1996 ως στόχο την παροχή ελάφρυνσης του χρέους των φτωχότερων και με βαρύτερο εξωτερικό χρέος φτωχών χωρών της Γης, ούτως ώστε οι οικονομίες από το χρέος να χορηγηθούν σε επενδύσεις στους κοινωνικούς τομείς.

Πολιτικές υγείας για τους φτωχούς

Οι κυβερνήσεις πρέπει να εξασφαλίσουν ότι οι πολιτικές υγείας συντονίζονται και προορίζονται για τους φτωχούς. Η παροχή προσιτών ατομικών και συλλογικών υγειονομικών υπηρεσιών, η προώθηση πολιτικών σε άλλους τομείς που έχουν επιπτώσεις στην υγεία με ιδιαίτερο όφελος για τους φτωχούς, και οι δίκαιοι χρηματοδοτικοί μηχανισμοί που μειώνουν την επιβάρυνση από τη χρησιμοποίηση των υγειονομικών υπηρεσιών αποτελούν μέρος πολιτικής για την υγεία των φτωχών.

Οι στρατηγικές υπέρ των φτωχών προϋποθέτουν επικεντρωμένες στους φτωχούς υπηρεσίες, την καταπολέμηση των ασθενειών της φτώχειας ή/και την ανακατανομή των πόρων υπέρ των φτωχότερων γεωγραφικών περιοχών. Οι κλασικές παρεμβάσεις για τη δημόσια υγεία προορίζονται για τους φτωχούς. Παραδείγματα αποτελούν ο έλεγχος του περιβάλλοντος, η παροχή δημόσιας πληροφόρησης για τους κινδύνους για την υγεία, ο έλεγχος των παρεχόντων υγειονομικές υπηρεσίες, τα προγράμματα ενίσχυσης της διατροφής, η εξασφάλιση πόσιμου ύδατος και η ασφάλεια στον τόπο εργασίας.

Η ανάπτυξη της κοινωνικής προστασίας, και συγκεκριμένα δίκαιων χρηματοδοτικών μηχανισμών πρέπει να εξαλείψει τα εμπόδια, να ενθαρρύνει τη χρησιμοποίηση των υπηρεσιών από τους φτωχούς και να τους προστατέψει από τον κίνδυνο της φτώχειας που οφείλεται στις υγειονομικές δαπάνες. Στις περισσότερες φτωχές χώρες η υγειονομική περίθαλψη χρηματοδοτείται ανεπαρκώς με τη φορολογία. Οι περιορισμένοι διαθέσιμοι πόροι ανάγκασαν πολλές χώρες να εισαγάγουν ένα στοιχείο καταμερισμού των δαπανών με τη θέσπιση δικτύων ασφαλείας, ούτως ώστε να εξασφαλίσουν ότι οι βασικές υπηρεσίες παραμένουν προσιτές από οικονομικής πλευράς. Οι άμεσες πληρωμές εκ μέρους των φτωχών πρέπει να μειωθούν σταδιακά και η κατανομή του κινδύνου πρέπει να επεκταθεί με κοινοτικά, ιδιωτικά, κοινωνικά και εθνικά συστήματα ασφάλειας. Πρέπει να διασφαλιστεί ότι οι δημόσιες δαπάνες επικεντρώνονται στις δραστηριότητες που θα συμβάλουν περισσότερο στη βελτίωση της υγείας των φτωχών και ότι οι χορηγήσεις του προϋπολογισμού ανταποκρίνονται στην κατανομή του πληθυσμού, στο βάρος της ασθένειας, στο κόστος της παροχής υπηρεσιών και στα επίπεδα φτώχειας.

Υγιές περιβάλλον

Τα προβλήματα υγείας μπορούν να μειωθούν με τον καλύτερο έλεγχο του περιβάλλοντος, και ιδίως της ποιότητας του νερού και του αέρα, και με μεγαλύτερη βοήθεια για την αντιμετώπιση της ρύπανσης που προκαλεί η βιομηχανοποίηση, η οποία συχνά ελέγχεται ελάχιστα.

Προώθηση της ευθύνης των επιχειρήσεων

Τα τελευταία έτη σημειώθηκε σημαντική αύξηση της μεταφοράς κεφαλαίων παγκοσμίως με αποτέλεσμα οι άμεσες εξωτερικές επενδύσεις να είναι τρεις φορές περισσότερες από την αναπτυξιακή βοήθεια Οι διεθνικές εταιρείες μπορούν να συμβάλουν σημαντικά στην οικονομική ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων χωρών. Τα θετικά αποτελέσματα αυτών των επενδύσεων στην αειφόρο ανάπτυξη γενικά, και στα κοινοτικά πρότυπα ειδικότερα, μπορούν να βελτιωθούν με κατάλληλες ρυθμίσεις που θα ενθαρρύνουν τις εταιρείες να υιοθετήσουν υψηλότερα πρότυπα κοινωνικής ευθύνης. Ένας τρόπος για να αναπτυχθεί ορθή πρακτική είναι να ενθαρρυνθούν οι ευρωπαϊκές εταιρείες να ακολουθούν τις κατευθύνσεις του ΟΟΣΑ για ξένους επενδυτές [13].

[13] Κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τις πολυεθνικές εταιρείες (αναθεώρηση 2000).

Η αντιμετώπιση της μείωσης της συνολικής αναπτυξιακής βοήθειας

Η Κοινότητα και τα κράτη μέλη της καταβάλλουν νέα συντονισμένη προσπάθεια να εκπληρώσουν τη μακροχρόνια δέσμευση να χορηγήσουν το 0,7% του AEΠ για την ανάπτυξη (δήλωση του Συμβουλίου του Νοεμβρίου 2001). Το ύψος της βοήθειας μειώθηκε κατά πολύ στη δεκαετία του '90, με αποτέλεσμα το 2000, οι χορηγοί να αφιερώσουν μόνο το 0,22% του ΑΕΠ (53,6 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ) [14] στις προσπάθειες για την ανάπτυξη. Η ΕΕ συνεισφέρει το 0,33% του ΑΕΠ (25,4 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ). Από την αναπτυξιακή αυτή βοήθεια δεν χορηγήθηκε αρκετό ποσοστό στις χώρες που τη χρειάζονται περισσότερο, με αποτέλεσμα η βοήθεια προς τις φτωχότερες χώρες το 1999 να ανέλθει μόνο σε 0,06% του ΑΕΠ των χορηγών. Για να επιτευχθεί ο στόχος του 0,7% πρέπει να αποδεσμευτούν ετησίως ακόμη 125 δισεκατ. δολάρια ΗΠΑ. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, για να επιτευχθεί ο βασικός στόχος μείωσης της φτώχειας στο ήμισυ έως το 2015, πρέπει σύντομα να διπλασιαστούν οι ροές της δημόσιας αναπτυξιακής βοήθειας (ΔΑΒ). [15]

[14] Επιτροπή αναπτυξιακής βοήθειας του ΟΟΣΑ, Απρίλιος 2000.

[15] Χρηματοδότηση της ανάπτυξης, έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας και του ΔΝΤ, Αύγουστος 2001.

Επενδύσεις σε παγκόσμια δημόσια αγαθά

Η σημασία ορισμένων παγκόσμιων δημόσιων αγαθών (ΠΔΑ) αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο, ιδίως όσον αφορά την ανάγκη να ενισχυθεί η έρευνα και η ανάπτυξη νέων προϊόντων. Γι'αυτό θα απαιτηθούν κίνητρα προς τις επιχειρήσεις, νέες καινοτόμες προσεγγίσεις και εταιρικές σχέσεις και νέα χρηματοδοτικά μέσα. Προς το παρόν, τόσο ο δημόσιος όσο και ο ιδιωτικός τομέας αφιερώνουν για τα προβλήματα υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες λιγότερο από το 10% των κονδυλίων για την έρευνα στον τομέα της υγείας. Μόνο το 2% της παγκόσμιας έρευνας και χρηματοδότησης για την ανάπτυξη χορηγείται στην έρευνα για τις σημαντικότερες μεταδοτικές νόσους. [16] Ωστόσο, οι επενδύσεις για την ανάπτυξη, παραδείγματος χάρη, εμβολίου κατά του AIDS ή για την εξάλειψη της πολιομυελίτιδας δείχνουν ότι οι χορηγούμενοι πόροι μπορούν να είναι επωφελείς για όλες τις κοινωνίες και επομένως δεν πρέπει να προέρχονται μόνο από την παρεχόμενη αναπτυξιακή βοήθεια ή τις δημόσιες επενδύσεις. Μεταξύ των σημαντικότερων αναγκών είναι τα εμβόλια και τα νέα φάρμακα και η διαγνωστική για τον ιό του HIV/AIDS, την ελονοσία και τη φυματίωση. Το πρόγραμμα δράσης της ΕΚ για τις μεταδοτικές νόσους συνιστά να τεθούν ως βασικός στόχος τα παγκόσμια δημόσια αγαθά παράλληλα με άλλες ενέργειες για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων των υφισταμένων παρεμβάσεων και για να είναι οικονομικά προσιτά τα φάρμακα. Η κοινοτική χρηματοδότηση που προβλέπεται στο τελευταίο πρόγραμμα πλαίσιο για την κλινική ανάπτυξη εμβολίων κατά του AIDS και της ελονοσίας αποτελεί επίσης καλό παράδειγμα των κοινοτικών επενδύσεων σε παγκόσμια δημόσια αγαθά.

[16] Παγκόσμιο φόρουμ για την έρευνα στον τομέα της υγείας, 1999.

Δημόσιες και ιδιωτικές συμπράξεις

Έχουν δημιουργηθεί ολοένα και περισσότερες παγκόσμιες δημόσιες και ιδιωτικές συμπράξεις με σκοπό την αντιμετώπιση των μεγαλύτερων προκλήσεων της δημόσιας υγείας και την επίλυση ειδικών προβλημάτων. Παραδείγματα αποτελούν η πρωτοβουλία για την ανάσχεση της φυματίωσης, η πρωτοβουλία για την αντιμετώπιση της ελονοσίας, η διεθνής πρωτοβουλία για το εμβόλιο κατά του AIDS (IAVI) και η επιχείρηση "φάρμακα για την ελονοσία". Πολλοί από τους ευρωπαϊκούς ομίλους έρευνας και ανάπτυξης εμβολίων, που χρηματοδοτούνται στα πλαίσια του πέμπτου προγράμματος πλαισίου, αποτελούν αποτελεσματικές δημόσιες και ιδιωτικές συμπράξεις με ένα ή πολλούς εταίρους του ιδιωτικού τομέα. Το φιλανθρωπικό ίδρυμα Gates χρηματοδότησε με μεγάλα ποσά την παγκόσμια συμμαχία για τα εμβόλια και την ανοσοποίηση (GAVI), που προωθεί τις διεθνείς προσπάθειες για τον εμβολιασμό. Το πρόσφατα ιδρυθέν Διεθνές Ταμείο για την Καταπολέμηση του HIV/AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας αποτελεί την τελευταία διεθνή σύμπραξη. Ορισμένες απ'αυτές τις συμπράξεις άρχισαν να παράγουν αποτελέσματα, αλλά εξακολουθεί να υπάρχει ο κίνδυνος ότι η πληθώρα διαφορετικών συστημάτων, το καθένα από τα οποία επικεντρώνεται σε διαφορετικό θέμα ή νόσο, θα δημιουργήσει προβλήματα συνοχής.

Οι δημόσιες και ιδιωτικές συμπράξεις διαδραματίζουν γενικά ολοένα και σημαντικότερο ρόλο σε εθνικό επίπεδο, ενισχύοντας τις εθνικές διαδικασίες και επιτρέποντας την ανάπτυξη δίκαιων υγειονομικών συστημάτων.

5. Η ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΤΗΣ ΕΚ ΣΤΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Ο στόχος της Αναπτυξιακής Πολιτικής της Ευρωπαϊκής Κοινότητας [17] του Απριλίου του 2000 είναι να συμβάλει στη μείωση της φτώχειας με τη στήριξη βιώσιμης οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής ανάπτυξης και την ενσωμάτωση των αναπτυσσόμενων χωρών στην παγκόσμια οικονομία. Οι βασικές αρχές της βοήθειας και των πολιτικών υπέρ των φτωχών για τη δημιουργία του σωστού περιβάλλοντος για την ανάπτυξη και τη μείωση της φτώχειας περιγράφονται στο κεφάλαιο 4. Το παρόν κεφάλαιο αναλύει μία σειρά κοινοτικών προτεραιοτήτων για τη βελτίωση της υγείας σε εθνικό, περιφερειακό και διεθνές επίπεδο και τους νέους τρόπους συνεργασίας με τα κράτη μέλη και άλλους εταίρους, όπως πολυμερείς οργανισμούς, τα ΗΕ, την κοινωνία των πολιτών και τον ιδιωτικό τομέα.

[17] Η αναπτυξιακή πολιτική της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, Com (2000) 212.

Πλαίσιο πολιτικής της ΕΚ στον τομέα της υγείας και της φτώχειας - μεγαλύτερες επενδύσεις για καλύτερα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας

Οι παρούσες κατευθύνσεις της ΕΚ για τη στήριξη στον τομέα της υγείας, του AIDS και της δημογραφίας καθορίζονται σε μία σειρά από ανακοινώσεις και ψηφίσματα που χρονολογούνται από το 1994 (παράρτημα 2). Η στήριξη μετατράπηκε με τα χρόνια από αρχικό επίκεντρο για την ανάπτυξη της υποδομής για την υγεία σε παροχή βασικών υγειονομικών υπηρεσιών, θεσμική ενίσχυση και ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων. Η ειδική στήριξη για την πολιτική και τα προγράμματα για το HIV/AIDS υπήρξε σταθερή, η δε ευρεία υποστήριξη περιελάμβανε την προμήθεια βασικών φαρμάκων, τις ενέργειες αποκατάστασης, τη χρηματοδότηση της υγείας και την ενίσχυση των υγειονομικών συστημάτων.

Τελευταία, η ΕΚ απέκτησε πείρα σε εθνικό επίπεδο με προσεγγίσεις ανά τομέα και συγχρηματοδοτήσεις ή συγκέντρωση των χρηματοδοτήσεων με άλλους χορηγούς, και σε παγκόσμιο επίπεδο με τη χάραξη πολιτικής και στρατηγικής, συμβάλλοντας ενεργά και επηρεάζοντας τη διεθνή πολιτική και εξωτερική συνοχή. Η Επιτροπή διαδραματίζει ολοένα και περισσότερο συντονιστικό ρόλο σε επίπεδο ΕΕ για τα θέματα υγείας και ανάπτυξης, και ανέπτυξε στενή συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών και διάλογο με τον ιδιωτικό τομέα. Το κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για τις μεταδοτικές νόσους στα πλαίσια της μείωσης της φτώχειας που δημοσιεύτηκε το Φεβρουάριο του 2001 εκφράζει αυτή την προσπάθεια.

Οι γενικοί στόχοι της κοινοτικής πολιτικής στον τομέα της υγείας και της φτώχειας είναι:

* η βελτίωση της υγείας, η αντιμετώπιση του AIDS και της δημογραφίας σε εθνικό επίπεδο, ιδίως μεταξύ των πλέον φτωχών πληθυσμών.

* η μεγιστοποίηση των πλεονεκτημάτων για την υγεία και η ελαχιστοποίηση των πιθανών αρνητικών συνεπειών για την υγεία της κοινοτικής στήριξης σε άλλους τομείς.

* η προστασία από τη φτώχεια των πλέον ευπρόσβλητων πληθυσμών με τη στήριξη δίκαιων μηχανισμών χρηματοδότησης του τομέα της υγείας.

* οι επενδύσεις στην ανάπτυξη ορισμένων παγκόσμιων δημόσιων αγαθών.

Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, η ΕΚ έχει θέσει μια σειρά από προτεραιότητες που συνδέονται μεταξύ τους και ενισχύονται αμοιβαία, και για τις οποίες οι κοινοτικές παρεμβάσεις παρέχουν ιδιαίτερη προστιθέμενη αξία. Το εθνικό επίπεδο θα παραμείνει το βασικό πλαίσιο των κοινοτικών επενδύσεων στον τομέα της υγείας, και η στήριξη των δραστηριοτήτων σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο θα ενισχύσει και θα συμπληρώσει τους στόχους των χωρών και των κοινοτήτων στον τομέα της υγείας. Γενικά, οι παρεμβάσεις της ΕΚ αναμένεται ότι θα αυξηθούν. Η Κοινότητα θα ενισχύσει τις προσπάθειές της να συνομιλεί με μία ενιαία φωνή (Κοινότητα και κράτη μέλη της) σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και μέσα στα διεθνή φόρουμ.

Εθνικό επίπεδο

Η Κοινότητα έχει συνάψει ισχυρές και μακροπρόθεσμες εταιρικές σχέσεις με τις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες στις οποίες είναι και παρούσα. Η Κοινότητα θα παράσχει μακροπρόθεσμη στήριξη στις πολιτικές και πρακτικές που υπόσχονται καλύτερα αποτελέσματα για την υγεία των φτωχών και θα δώσει προτεραιότητα στις ενέργειες για την καταπολέμηση των παρακάτω προβλημάτων της υγείας που θίγουν δυσανάλογα τους φτωχούς:

* ανάπτυξη της δημόσιας υγείας - ιδίως προσπάθειες πρόληψης, με την εκπαίδευση και την πληροφόρηση σχετικά με την εξάπλωση νόσων, και έλεγχος του καπνίσματος.

* ενίσχυση των υγειονομικών συστημάτων για τη βελτίωση της πρόσβασης σε υπηρεσίες ποιότητας.

* εξασφάλιση συστημάτων χρηματοδότησης της υγείας και κοινωνικής προστασίας των φτωχών.

* μεταδοτικές νόσοι - ιδίως HIV/AIDS, και ενσωμάτωση (mains treaming), ελονοσία και φυματίωση.

* αναπαραγωγική και σεξουαλική υγεία και δικαιώματα - ιδίως μητρική υγεία.

Τα παραπάνω θέματα θα αντιμετωπιστούν :

* με μία συνολική προσέγγιση του προγραμματισμού σε εθνικό επίπεδο, που συνδέει όσο το δυνατόν περισσότερο όλους τους πόρους και τα μέσα για τη στήριξη ενός εθνικού πλαισίου για την υγεία.

* με την ενίσχυση, σε εθνικό επίπεδο, του διαλόγου μακροοικονομικής πολιτικής, σχετικά με τους κοινωνικούς τομείς, ιδίως της υγείας και της εκπαίδευσης, ώστε να διατηρηθούν και όπου είναι δυνατόν να αυξηθούν τα κονδύλια για τον κοινωνικό τομέα και να καταβληθούν προσπάθειες ώστε να είναι δικαιότερη η κατανομή τους.

* με την εξασφάλιση ότι τα εθνικά έγγραφα στρατηγικής (ΕΕΣ) εκφράζουν τις βασικές αρχές της στήριξης της EΚ για την υγεία, το AIDS και τη δημογραφία στις αναπτυσσόμενες χώρες [18].

[18] Βλέπε κατευθυντήριες γραμμές προγραμματισμού: στήριξη της ΕΚ για την υγεία, το AIDS και τη δημογραφία, Οκτώβριος 2001.

* με την εξασφάλιση συνοχής στο σχεδιασμό, τον προγραμματισμό και τη χάραξη και εφαρμογή πολιτικής, μεταξύ υγείας και άλλων τομέων που επηρεάζουν ιδιαίτερα τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας.

* με τη διατήρηση και όπου είναι δυνατόν την αύξηση της στήριξης για την υγεία στις αναπτυσσόμενες χώρες.

* με τη μεγαλύτερη στήριξη για την ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων και την ανάπτυξη θεσμικής ικανότητας

* με την ενίσχυση της στήριξης για την παρακολούθηση των εθνικών χορηγήσεων του προϋπολογισμού στον κοινωνικό τομέα και των βελτιώσεων των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας ως μέρους της διαδικασίας που προβλέπεται στα ΕΣΜΦ.

* με τη στήριξη για την απόκτηση και τη διαχείριση των γνώσεων, τη δημιουργία ικανοτήτων και τη διάδοση καλύτερων πρακτικών με βάση επιστημονικές προσεγγίσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η κοινοτική βοήθεια θα απευθύνεται στις χώρες χαμηλού εισοδήματος [19] αν και ο καθορισμός των προτεραιοτήτων θα είναι ευέλικτος και θα λαμβάνει υπόψη και κριτήρια που δεν θα βασίζονται στο εισόδημα. Στις χώρες μεσαίου εισοδήματος [20], θα επιδιωχθεί η μεταρρύθμιση των υγειονομικών συστημάτων, ώστε να είναι δίκαια και αποτελεσματικά, ενώ παράλληλα θα παρέχεται στήριξη για τους πληθυσμούς με προβλήματα υγείας.

[19] Χώρες χαμηλού εισοδήματος - όπου το κατά κεφαλή ΑΕΠ ήταν λιγότερο από 760 $ ΗΠΑ το 1998.

[20] Χώρες μεσαίου εισοδήματος - όπου το κατά κεφαλή ΑΕΠ ήταν 761-3030 $ ΗΠΑ το 1998 (χαμηλότερο μεσαίο εισόδημα) και 3031-9360 $ ΗΠΑ το 1998 (ανώτερο μεσαίο εισόδημα).

Η Κοινότητα θα συνεργαστεί στενά με αναπτυξιακούς εταίρους όπως οι κυβερνήσεις, η κοινωνία των πολιτών και ο ιδιωτικός τομέας και, όπου χρειάζεται, θα προωθεί τακτικές συσκέψεις για διαβουλεύσεις με τα ενδιαφερόμενα μέρη. Θα αυξήσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις ευκαιρίες για συνεργασία με τα κράτη μέλη και άλλους χορηγούς.

H προσέγγιση, το επίπεδο της στήριξης και τα μέσα που θα χρησιμοποιούνται ανάλογα με τη χώρα (παράρτημα 5) θα διευκρινιστούν περαιτέρω με την ποιότητα της μακροοικονομικής και δημοσιονομικής διαχείρισης, το βαθμό εξάρτησης της βοήθειας, την ποιότητα των τομεακών πολιτικών και της διαχείρισης στο εσωτερικό της χώρας. Η στήριξη του προϋπολογισμού, και η στήριξη του κοινωνικού τομέα, των προγραμμάτων, και των έργων μπορεί να είναι συμπληρωματικές εφόσον στηρίζουν ένα πλαίσιο πολιτικής καθορισμένο σε εθνικό επίπεδο. Όπου η στήριξη του προϋπολογισμού δεν είναι η κατάλληλη, η κοινοτική χρηματοδότηση θα στηρίζει τα προγράμματα και έργα που εντάσσονται σε εθνικό πλαίσιο και θα επικεντρώνεται στη δημιουργία ικανοτήτων. Όπου δεν υπάρχει εθνικό πλαίσιο, η Κοινότητα θα διευκολύνει την τομεακή προσέγγιση. Στις περισσότερες αναπτυσσόμενες χώρες, η Κοινότητα θα διατηρήσει, για ένα μεταβατικό χρονικό διάστημα δημιουργίας ικανοτήτων και εμπιστοσύνης, ένα μεικτό χαρτοφυλάκιο (έργα, κοινά τομεακά κονδύλια, βοήθεια προϋπολογισμού για ειδικούς σκοπούς).

Στα πλαίσια της συνεχιζόμενης μεταρρύθμισης της υπηρεσίας εξωτερικών σχέσεων της Επιτροπής, καθώς και της αποκέντρωσης της διαχείρισης της εξωτερικής βοήθειας, προβλέπεται ότι οι αντιπροσωπείες θα ενισχυθούν για να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες στον τομέα της κοινωνικής ανάπτυξης.

Περιφερειακή προστιθεμένη αξία

Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα εκφράζει τη συλλογική πείρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε θέματα περιφερειακής ολοκλήρωσης. Η Κοινότητα πρέπει να διαδραματίσει ιδιαίτερο ρόλο στη στήριξη της περιφερειακής ολοκλήρωσης για την αντιμετώπιση των διασυνοριακών προκλήσεων. Η περιφερειακή ενίσχυση της ΕΚ κατά το παρελθόν και σήμερα προορίζεται για την αντιμετώπιση του HIV/AIDS στη Νότιο Αφρική, την πρόληψη της ελονοσίας στη νοτιοανατολική Ασία, την αναπαραγωγική υγεία στην Ασία και τον εμβολιασμό και την φαρμακευτική πολιτική και πρακτική στη δυτική Αφρική. Η στήριξη της ΕΚ παρέχεται κατά προτεραιότητα στους επόμενους τομείς όπου μία περιφερειακή προσέγγιση μπορεί να δημιουργήσει ιδιαίτερη προστιθέμενη αξία:

* μέτρα για τη μεταρρύθμιση του υγειονομικού τομέα, τρόποι και μέσα παροχής της υγειονομικής περίθαλψης που συνδέονται με τις προτεραιότητες για τη δημόσια υγεία. αποκέντρωση, ανάπτυξη των ανθρώπινων πόρων, έλεγχος και αξιολόγηση της απόδοσης στην κοινωνική ανάπτυξη.

* δημογραφικές έρευνες, ολοκληρωμένος έλεγχος των ασθενειών και προληπτικά μέτρα για τις επιδημίες.

* θέματα σχετικά με τη φαρμακευτική πολιτική όπως ρυθμίσεις για τα φάρμακα, περιφερειακή αγορά και δημιουργία ικανοτήτων για την εφαρμογή της συμφωνίας TRIPS.

* στήριξη για την έρευνα, την ανάπτυξη, την παροχή και την προστασία των δημόσιων αγαθών, και συγκεκριμένα εμβόλια κατά του AIDS και της ελονοσίας, αλλά και για την πληροφόρηση και εκπαίδευση, το περιβάλλον, την ειρήνη και την ασφάλεια, την οικονομική σταθερότητα.

Οι παραπάνω τομείς θα αντιμετωπιστούν:

* με την αναφορά στοιχείων στις συμφωνίες περιφερειακής οικονομικής εταιρικής σχέσης, ώστε να εξασφαλίζεται ότι τα θέματα υγείας αντιμετωπίζονται κατάλληλα.

* με τη στήριξη ουσιαστικών αναλύσεων των ικανοτήτων των περιφερειακών θεσμών.

* με τη δημιουργία εταιρικών σχέσεων με τις κυβερνήσεις, τους περιφερειακούς οργανισμούς, τους πολυμερείς και διμερείς φορείς, τα ΗΕ, τις ομάδες της κοινωνίας των πολιτών, τις τράπεζες ανάπτυξης και τον ιδιωτικό τομέα.

* με τη στήριξη για την απόκτηση και τη διαχείριση των γνώσεων τη δημιουργία ικανοτήτων και η διάδοση καλύτερων πρακτικών, με βάση επιστημονικές προσεγγίσεις.

Τα υφιστάμενα κοινοτικά χρηματοδοτικά μέσα παρέχουν κατάλληλη στήριξη στις περιφερειακές δραστηριότητες. Η ΕΚ θα ερευνήσει τη δυνατότητα παροχής περιφερειακής τεχνικής στήριξης με συμφωνίες συνεργασίας με τα κράτη μέλη. Επίσης θα ερευνηθούν περαιτέρω η πείρα του παρελθόντος και η τρέχουσα πείρα με την οποία τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη βοηθούν τους περιφερειακούς εμπειρογνώμονες σε θέματα υγείας στις αντιπροσωπείες της ΕΚ, και η οποία αποδείχθηκε ιδιαίτερη αποτελεσματική καθώς και άλλες ρυθμίσεις. Επίσης θα εξεταστούν άλλα συνοδευτικά μέτρα για τομεακή προσέγγιση σύμφωνα με τις στρατηγικές για τη μείωση της φτώχειας.

Συντονισμός, συμπληρωματικότητα και συνέργια με τα κράτη μέλη

Τα κράτη μέλη έχουν σχηματίσει γνώμη από τις διαφορετικές ιστορίες και εμπειρίες τους κατά τη χάραξη αναπτυξιακής πολιτικής. Αυτό τα οδήγησε να υιοθετήσουν μια σειρά προσεγγίσεων για τη βελτίωση της κατάστασης της υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες (παράρτημα 6). Οι τομείς σχετικής ισχύος και εμπειρογνωμοσύνης ποικίλλουν αντίστοιχα, αλλά υπάρχει σε μεγάλο βαθμό συμπληρωματικότητα και συνέργια μεταξύ τους, και εάν ληφθούν υπόψη μαζί με την Κοινότητα αντιπροσωπεύουν πλούσια πηγή γνώσεων, πόρων και εμπειριών.

Αν και εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές ως προς τις προσεγγίσεις και τα μέσα, η σύγκλιση γύρω από τους αναπτυξιακούς στόχους της χιλιετηρίδας αυξάνεται. Καθώς διευρύνεται σε όλη την ΕΕ η συνεργασία για την υγεία, η μεγαλύτερη συναίνεση, ο καλύτερος συντονισμός και η συμπληρωματικότητα θα παράσχουν ευκαιρίες για την εφαρμογή της καλύτερης πρακτικής και για τη μεγιστοποίηση των αποτελεσμάτων για την υγεία της ευρωπαϊκής αναπτυξιακής βοήθειας.

Σε εθνικό επίπεδο, ο συντονισμός της πολιτικής και του προγραμματισμού πρέπει να εξασφαλίζεται με τη διαδικασία εθνικής στρατηγικής. Το Έγγραφο Εθνικής Στρατηγικής αποτελεί το κύριο πολυετές μέσο για την κατεύθυνση, τη διαχείριση και την επανεξέταση της βοήθειας της ΕΚ για την ανάπτυξη. Βασίζεται στο υπάρχον εθνικό πλαίσιο ανάπτυξης, και στο ΕΣΜΦ όπου είναι δυνατόν. Καταρτίζεται από κοινού με τις κυβερνήσεις και σε συνεννόηση με τα κράτη μέλη, άλλους χορηγούς και την κοινωνία των πολιτών. Οι εταιρικές σχέσεις, οι ευκαιρίες συντονισμού και συγχρηματοδότησης μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ αυξάνονται καθώς η πολιτική μετατοπίζεται προς τους μηχανισμούς τομεακής στήριξης και σε ορισμένες χώρες προς τη στήριξη του προϋπολογισμού. Η ενισχυμένη σε εθνικό επίπεδο εταιρική σχέση της ΕΚ θα έχει ως στόχο τη διευκόλυνση του συντονισμού των ενεργειών, την εναρμόνιση των διαδικασιών, τον από κοινού έλεγχο και, ενδεχομένως, την ενιαία χρηματοδοτική στήριξη.

Σε επίπεδο έδρας και αντιπροσωπειών, η πείρα που αποκτήθηκε τα τελευταία έτη όσον αφορά το συντονισμό στα πλαίσια ομάδων εμπειρογνωμόνων και των εταιρικών σχέσεων με πολυμερείς οργανισμούς απέδωσε απτά αποτελέσματα. Η καθιερωμένη ομάδα εμπειρογνωμόνων της ΕΚ για θέματα υγείας, AIDS και δημογραφίας, η οποία συζητά ανεπίσημα τα θέματα προτεραιότητας και πραγματοποιεί διαβουλεύσεις για τη χάραξη πολιτικής και στρατηγικής, πρέπει να αναπτυχθεί περισσότερο. Επίσης πρέπει να αυξηθούν περισσότερο οι συντονισμένες προσπάθειες για διάλογο σχετικά με τη διεθνή πολιτική. Μεταξύ των πρόσφατων κοινών επιτευγμάτων είναι η πρόοδος για την αποδέσμευση βοήθειας και την καθιέρωση μιας κοινής ερευνητικής πλατφόρμας της ΕΕ για τις μεταδοτικές νόσους. Η πρωτοβουλία για την καθιέρωση του προγράμματος δράσης της ΕΚ κατά των κυριότερων μεταδοτικών νόσων αποτελεί ένα άλλο παράδειγμα ισχυρού συντονισμού της ΕΚ.

Η ΕΚ θα δώσει προτεραιότητα στους επόμενους τομείς εργασίας για τη συμπληρωματικότητα και το συντονισμό με τα κράτη μέλη:

* την εξεύρεση πρακτικών τρόπων για τη βελτίωση της συνοχής μεταξύ των τομεακών πολιτικών και δραστηριοτήτων της ΕΚ.

* την ενίσχυση της συμμετοχής της ΕΚ σε εταιρικές σχέσεις του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και σε άλλες εταιρικές σχέσεις χορηγών.

* την ενίσχυση του επιχειρησιακού συντονισμού μεταξύ ΕΚ και κρατών μελών στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Τα παραπάνω θέματα θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν :

* με τον καθορισμό του αντίστοιχου συγκριτικού πλεονεκτήματος της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και των κρατών μελών της στον τομέα της υγείας και της φτώχειας και με την κατάρτιση πρότασης για την καλύτερη κατανομή των ευθυνών και για τα προγράμματα εργασίας ώστε να αυξηθεί στο μέγιστο δυνατό βαθμό η συμπληρωματικότητα της ΕΚ σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.

* με την ενίσχυση του ρόλου της Επιτροπής στο συντονισμό της πολιτικής της ΕΕ στον τομέα της υγείας και τον κοινωνικό τομέα και στην εξασφάλιση της συμπληρωματικότητας της κοινοτικής βοήθειας.

* με τη διάδοση των πληροφοριών και της τεχνογνωσίας μέσω συστηματικής διασύνδεσης με δίκτυο σε στενή εταιρική σχέση με τις αναπτυσσόμενες χώρες. Η καθιέρωση και διατήρηση μιας θέσης της ΕΚ για την υγεία και την φτώχεια και η πρόσβαση του κοινού σε μια βάση δεδομένων που παρέχει πληροφορίες για όλες τις παρεμβάσεις της ΕΚ και των κρατών μελών στον τομέα της υγείας αποτελεί ένα παράδειγμα των δυνατών δραστηριοτήτων, προς διερεύνηση.

* με την ενίσχυση των εργασιών των ομάδων εμπειρογνωμόνων σε θέματα υγείας των κρατών μελών της ΕΚ/ΕΕ σε επίπεδο έδρας.

* με την καθιέρωση τακτικών συσκέψεων μέσα στη χώρα και κοινών αποστολών για τη συνεργασία της ΕΚ στον τομέα της υγείας. Η αποκέντρωση των οργάνων βοήθειας της ΕΚ και των κρατών μελών θα διευκόλυνε τη συνεργασία στο εσωτερικό της χώρας με την παρουσία επιτόπου περισσότερου ειδικευμένου και άμεσα υπεύθυνου προσωπικού.

* με την αύξηση όσο το δυνατόν περισσότερο του προσωπικού των κρατών μελών που είναι εξειδικευμένο και έχει πείρα στα θέματα υγείας, με τη βελτίωση του επιδόματός τους και, όπου ενδείκνυται, με τη συγκέντρωσή του, ώστε να υπάρχει σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο σημαντικός αριθμός ευρωπαίων εμπειρογνωμόνων σε θέματα υγείας και φτώχειας.

* με την ενημέρωση και καθοδήγηση του προσωπικού που εργάζεται σε μη υγειονομικούς τομείς, ούτως ώστε να αυξηθεί η υπευθυνότητα στον τομέα της υγείας και της φτώχειας.

Για να είναι βέβαιο ότι θα εξασφαλιστεί μία πλήρης και ενεργός εταιρική σχέση Κοινότητας/κρατών μελών στους τομείς της υγείας, της δημογραφίας και της φτώχειας χρειάζονται ευέλικτα χρηματοδοτικά μέσα και κατάλληλοι ανθρώπινοι πόροι.

Συνεισφορά σε παγκόσμιο επίπεδο - συνεργασία με τους διεθνείς εταίρους

Όπως τονίστηκε στο κεφάλαιο 4, η Ευρωπαϊκή Κοινότητα και τα κράτη μέλη της οφείλουν να υποστηρίξουν τις αρχές των διεθνών συμφωνιών όπως τα προγράμματα δράσης του Καΐρου (1994), της Κοπεγχάγης και του Πεκίνου (1995), η δήλωση της UNGASS για το VIH/AIDS, και να συμβάλουν στην επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετηρίδας. Τα έργα που άρχισε ή χρηματοδότησε η Κοινότητα επηρέασαν τη διεθνή πολιτική στον τομέα της υγείας. Οι επενδυτές της ΕΚ στήριξαν επίσης την απόκτηση γνώσεων και τη δημιουργία ικανοτήτων σε παγκόσμιο επίπεδο, για παράδειγμα με τις εταιρικές σχέσεις στον τομέα της έρευνας για το VIH/AIDS που έχουν συνάψει με την Παγκόσμια Τράπεζα και την UNAIDS.

Η Κοινότητα αποτελεί σημαντικό χορηγό για τις οργανώσεις των Ηνωμένων Εθνών [21] και συμμετέχει ενεργά στις εργασίες της Ομάδας των 8. Ισχυρές διεθνικές σχέσεις με ορισμένους εταίρους όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Ιαπωνία ενίσχυσαν την απήχηση των αρχών της ΕΚ για την υγεία και τη φτώχεια σε διεθνείς συζητήσεις, και συνηγόρησαν υπέρ της αύξησης των πόρων που απαιτούνται για την υγεία στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η Επιτροπή διαδραματίζει ενεργό ρόλο στο συντονισμό της προσέγγισης της ΕΕ κατά τις διαπραγματεύσεις για τη διεθνή σύμβαση για τον καπνό, που άρχισε η ΠΟΥ. Τα αποτελέσματα της σύμβασης για τις αναπτυσσόμενες χώρες είναι υψίστης σημασίας.

[21] Η βελτίωση του συντονισμού με τα ΗΕ αποτελεί κοινοτική προτεραιότητα, η δε αναπτυξιακή βοήθεια αποτελεί τον αρχικό στόχο της στενότερης συνεργασίας. Βλέπε για περισσότερες λεπτομέρειες: Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την οικοδόμηση μιας αποτελεσματικής εταιρικής σχέσης με τα Ηνωμένα Έθνη στους τομείς της ανάπτυξης και των ανθρωπιστικών υποθέσεων (Απρίλιος 2000).

Το νέο γενικό χρονοδιάγραμμα για την υγεία και την φτώχεια απαιτεί ενισχυμένες διεθνείς εταιρικές σχέσεις με βασικούς οργανισμούς. Για το σκοπό αυτό θα δοθεί προτεραιότητα για την κοινοτική στήριξη στους επόμενους τομείς:

* συνεχής επικέντρωση της ΕΚ σε διεθνείς πρωτοβουλίες σχετικά με ορισμένα παγκόσμια δημόσια αγαθά, τις μεταδοτικές νόσους, την αναπαραγωγική υγεία, τον καπνό, τη δίκαιη χρηματοδότηση και την κοινωνική προστασία.

* εξασφάλιση μιας συνεπούς απάντησης σε άλλους τομείς πολιτικής όπου έχει αρμοδιότητα η ΕΚ, όπως το εμπόριο, η έρευνα και η ανάπτυξη, η εκπαίδευση, η επισιτιστική ασφάλεια, η γεωργία και το περιβάλλον.

* ενεργός συμμετοχή στην ανάπτυξη και λειτουργία δημόσιων/ιδιωτικών διεθνών πρωτοβουλιών όπως το Διεθνές Ταμείο για την καταπολέμηση του ιού HIV/AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας.

* η διατήρηση σε σημαντική θέση του τομέα της υγείας και της φτώχειας στα πλαίσια της Ομάδας των 8 και άλλων διεθνών φορέων.

* η διερεύνηση και περαιτέρω ανάπτυξη εταιρικών σχέσεων με διεθνείς τράπεζες ανάπτυξης και ειδικευμένες οργανώσεις των ΗΕ και οι επαφές με άλλους διεθνείς οργανισμούς.

* η συνέχιση της στενής συνεργασίας με την ΠΟΥ σε θέματα πολιτικής της υγείας, φαρμακευτικής πολιτικής, κανονιστικά θέματα και με την UNAIDS για τα ειδικά θέματα της πολιτικής και των ενεργειών για την καταπολέμηση του ιού HIV/AIDS.

* η συνέχιση των εργασιών, μέσω εθνικών και περιφερειακών εταιρικών σχέσεων για την παροχή υπηρεσιών και την προμήθεια τροφίμων, με το UNFPA (Ταμείο των Ηνωμένων Εθνών για τη δημογραφία) και την UNICEF.

* η ενίσχυση της συνεισφοράς της Επιτροπής στην Επιτροπή Αναπτυξιακής Βοήθειας (ΕΑΒ) του ΟΟΣΑ.

* η στενή συνεργασία με την Παγκόσμια Τράπεζα στα πλαίσια της στήριξης για τα ΕΣΜΦ, και της πολιτικής στον τομέα της υγείας και της φτώχειας, του προγραμματισμού, της έρευνας και των ενεργειών στις αναπτυσσόμενες χώρες.

* Η ενισχυμένη συνεργασία και στήριξη των παγκόσμιων εταιρικών σχέσεων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, όπως η GAVI, η IAVI και άλλες, θα διερευνηθεί περισσότερο.

Οι παραπάνω τομείς θα αντιμετωπισθούν:

* με την ενίσχυση των προσπαθειών για συνομιλίες με μια ενιαία φωνή (Κοινότητα και κράτη μέλη) σε διεθνείς διασκέψεις [22].

[22] Το άρθρο 180 της συνθήκης ΕΚ προβλέπει μεγαλύτερο συντονισμό των θέσεων της ΕΚ και των κρατών μελών στις διεθνείς διασκέψεις.

* με την ενίσχυση των προσπαθειών για την παρουσίαση, την ανάλυση και τον προγραμματισμό των προτεραιοτήτων της κοινοτικής πολιτικής σε διεθνές πλαίσιο.

* με την ενίσχυση της παρουσίας της Κοινότητας και τη συμμετοχή σε διάφορα διοικητικά όργανα των οργανισμών των ΗΕ και σε άλλους διεθνείς φορείς.

* με την αναζήτηση ευκαιριών για συνεργασία με τον ιδιωτικό εμπορικό αλλά και μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα τομέα.

Για να μπορέσουν να δημιουργηθούν καινοτόμες εταιρικές σχέσεις με διάφορους φορείς, και για να συνεισφέρουν, όπου ενδείκνυται και είναι δεόντως αιτιολογημένο, σε διεθνείς πρωτοβουλίες, τα κοινοτικά χρηματοδοτικά μέσα πρέπει ίσως να αναθεωρηθούν. Η πρώτη προσπάθεια έγινε με την πρόταση αναθεώρησης του κανονισμού για ειδικό κονδύλιο του προϋπολογισμού για τις χαρακτηριστικές ασθένειες της φτώχειας (Β7-6211), που αναμένεται να εκδοθεί το 2002 και περιλαμβάνει χρηματοδοτική ενίσχυση για πλήρη συμμετοχή της Κοινότητας σε διεθνές επίπεδο.

Οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και μη κυβερνητικές οργανώσεις

Η κοινότητα των ΜΚΟ υποστήριξε τα αιτήματά της πειστικά, επηρεάζοντας τις πρόσφατες ενέργειες για την ελάφρυνση του χρέους, για φάρμακα σε προσιτές τιμές και για θέματα σχετικά με τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας, και έδρασε ως βαρόμετρο για την αποτελεσματικότητα και τις ελλείψεις της αναπτυξιακής βοήθειας. Η Επιτροπή θα ενισχύσει περισσότερο τη συνεργασία της με τις ΜΚΟ/ΟΚΠ για να υποστηρίξει και να επηρεάσει τον πολιτικό διάλογο και τη στρατηγική για τα σημαντικά θέματα της ανάπτυξης και της υγείας.

Σε εθνικό επίπεδο, η ΕΚ θα συνεχίζει να περιλαμβάνει τις ΜΚΟ/ΟΚΠ στα προγράμματα διότι παρέχουν σημαντικές υπηρεσίες και αποτελούν εταίρους που παρακολουθούν τα αποτελέσματα και την απόδοση. Ένα σημαντικό μέρος των επενδύσεων της ΕΕ χορηγείται σε προγράμματα και έργα που υλοποιούνται με τον μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα ιδιωτικό τομέα (παράρτημα 5). Η Επιτροπή θα συνεχίσει να καταβάλει προσπάθειες για να εξασφαλίσει συνοχή μεταξύ των εργασιών των ΜΚΟ/ΟΚΠ και των κυβερνήσεων, των χορηγών και των άλλων εταίρων. Θα συστήσει δε μια ομάδα εργασίας της ΕΚ και της κοινωνίας των πολιτών για την υγεία και την φτώχεια, με στόχο την ενίσχυση και διατήρηση μιας στενής συνεργασίας μεταξύ της Επιτροπής και των αντιπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών. Κατ´αυτό τον τρόπο αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν τρόποι και μέσα για να βελτιώσει η Επιτροπή περισσότερο τη διαφάνεια και την έλλειψη προκαταλήψεων ιδίως στον τομέα της πολιτικής. Οι συνεδριάσεις θα μπορούσαν να διοργανώνονται σε εξαμηνιαία βάση, μαζί με όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, δηλαδή τις ΜΚΟ/ΟΚΠ, τους αντιπροσώπους των επιχειρήσεων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων, τους βουλευτές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και αντιπροσώπους των κρατών μελών, και να μη συμπίπτουν χρονικά με άλλες υφιστάμενες τακτικές συσκέψεις διαβουλεύσεων της Κοινότητας και της κοινωνίας των πολιτών.

Ιδιωτικός τομέας

Λόγω της επιδημίας του ΗIV/AIDS πολλές πολυεθνικές, ιδιωτικές εταιρείες και επενδυτές στις αναπτυσσόμενες χώρες αναθεώρησαν και διεύρυναν τη συμμετοχή τους όσον αφορά την προστασία της υγείας και του κοινωνικού συνόλου. Ο ιδιωτικός τομέας θα μπορούσε να συμβάλει ακόμη περισσότερο στη βελτίωση της υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες μέσω, για παράδειγμα, του Διεθνούς Ταμείου για την καταπολέμηση του HIV/AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας, αναλαμβάνοντας μεγαλύτερες δεσμεύσεις στον τομέα της εταιρικής ευθύνης και της προώθησης της ευρείας εφαρμογής κλιμακωτής τιμολόγησης.

Η συνεργασία της Κοινότητας με τον ιδιωτικό εμπορικό τομέα ήταν περιορισμένη έως σήμερα και άρχισε να διευρύνεται με το Κοινοτικό Πρόγραμμα Δράσης για τις Μεταδοτικές Ασθένειες στο Πλαίσιο του Περιορισμού της Φτώχειας (Φεβρουάριος 2001). Θα δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στην ανάπτυξη μηχανισμών συνεργασίας με αυτή την ομάδα, ιδίως στους επόμενους τομείς:

* Συζητείται η παροχή νέων κινήτρων ώστε οι πολυεθνικές και άλλες ιδιωτικές εταιρείες να αναλάβουν τη δέσμευση για την ανάπτυξη παγκόσμιων δημόσιων αγαθών.

* Ενισχυμένη συνεργασία με τους επενδυτές του ιδιωτικού τομέα ώστε να αυξηθεί η ευθύνη τους για την υγεία στις αναπτυσσόμενες χώρες.

* Η διερεύνηση εναλλακτικών λύσεων για να αυξηθεί η ικανότητα των αναπτυσσόμενων χωρών για εγχώρια παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων. Τα βιώσιμα έργα θα ενισχυθούν με τις υπάρχουσες επενδυτικές διευκολύνσεις του ιδιωτικού τομέα που παρέχει η ΕΤΕ.

Οι ευρωπαϊκές εταιρείες θα ενθαρρύνονται να λειτουργούν με τις κατευθυντήριες γραμμές του ΟΟΣΑ για τους ξένους επενδυτές και να παρακολουθούν την απόδοση για το σκοπό αυτό.

6. ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΠΗΧΗΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

Η κοινοτική αναπτυξιακή βοήθεια για την υγεία, το AIDS και τη δημογραφία εξελίχθηκε από το αρχικό στόχο για επενδύσεις σε ειδικά έργα σε τομεακή στήριξη και γενική στήριξη του προϋπολογισμού. Κατά τον ίδιο τρόπο μετατοπίσθηκε και ο έλεγχος από ένα στόχο για ειδικές κοινοτικές εισροές και εκροές σε εκτιμήσεις της απόδοσης σε ένα τομεακό ή εθνικό αναπτυξιακό πλαίσιο. Οι εκτιμήσεις αυτές γίνονται από κοινού με όλους τους αναπτυξιακούς εταίρους. Επίσης μετατοπίζεται το επίκεντρο του ελέγχου στα υψηλότερου συνολικού επίπεδου αποτελέσματα αντί των εισροών και εκροών, αν και οι τελευταίες εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικές ενδιάμεσες μετρήσεις.

Ο έλεγχος της απόδοσης έναντι του εθνικού πλαισίου ανάπτυξης επιτρέπει στους αναπτυξιακούς εταίρους να κατανοήσουν καλύτερα και να αντιμετωπίσουν τις βασικές υποχρεώσεις που περιορίζουν την πραγματική επίτευξη της μείωσης της φτώχειας και τις πολιτικές και στρατηγικές υπέρ της υγείας των φτωχών.

Η Επιτροπή θα συνεργασθεί με τους αναπτυξιακούς εταίρους για να καθορίσει αποτελεσματικές προσεγγίσεις για την παρακολούθηση των τομεακών και θεματικών στόχων σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο.

Εθνικό επίπεδο: η σχέση των εισροών με την απόδοση και τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας

Τα υγειονομικά συστήματα σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες στερούνται πόρων. Οι ίδιες οι αναπτυσσόμενες χώρες θα πρέπει να κινητοποιήσουν πολλές από τις αυξανόμενες επενδύσεις για καλύτερα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας. Πρωτοβουλίες όπως αυτή των αφρικανικών κυβερνήσεων (Abuja 2001) να διαθέσουν το 15% των εθνικών προϋπολογισμών για την υγεία πρέπει να επιδοκιμάζονται, αν και στις περισσότερες χώρες χαμηλού εισοδήματος η διεθνής κοινότητα θα πρέπει να συμπληρώσει τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις της χώρας με μακροπρόθεσμη χρηματοδοτική βοήθεια. Πολλές χώρες θα χρειασθούν περισσότερη τεχνική βοήθεια και δημιουργία ικανοτήτων παρά σημαντική χρηματοδότηση.

Οι χώρες και οι αναπτυξιακοί εταίροι τους θα πρέπει να παρακολουθούν όλες τις εισροές, συμπεριλαμβανομένων των δημόσιων, ιδιωτικών πόρων (σημαντικό ποσοστό σε πολλές χώρες) και των πόρων των χορηγών. Τα εθνικά πλαίσια ελέγχου πρέπει να εκτιμούν όλες τις επενδύσεις στον τομέα της υγείας, καθώς και την άμεση στήριξη του τομέα της υγείας και τη στήριξη άλλων τομέων που επηρεάζουν την υγεία και τη μακροοικονομική στήριξη.

* Με τον διάλογο επί της πολιτικής σε εθνικό επίπεδο, η ΕΚ θα συμβάλει στην επίτευξη των ενδεδειγμένων επιπέδων επένδυσης για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας. Με αυτό τον τρόπο, η ΕΚ θα προσεγγίσει ορισμένα μέσα όπως η μακροοικονομική στήριξη, η ελάφρυνση του χρέους που συνδέεται με τα κονδύλια του κοινωνικού τομέα, και θα χρηματοδοτήσει ειδικές πρωτοβουλίες και προφανές έλλειμμα χρηματοδότησης.

Οι εθνικές στρατηγικές σπάνια αναλύουν με συνοχή πώς η στήριξη ενός προγράμματος και η τομεακή ή μακροοικονομική στήριξη θα συμβάλουν στη βελτίωση των αποτελεσμάτων της υγείας των φτωχών. Τα μέτρα που λαμβάνονται είναι συχνά άμεσες επενδύσεις στον υγειονομικό τομέα χωρίς να εξετάζεται κατά πόσον άλλες παρεμβάσεις σε άλλους τομείς θα μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερες επιπτώσεις στις ασθένειες των φτωχών ή γενικότερα στην υγεία.

Για να δημιουργήσουν μία βάση για τις διαδικασίες αναθεώρησης του προϋπολογισμού και του τομέα, πολλές χώρες άρχισαν τη διαδικασία καθορισμού συνόλων δεικτών αναφοράς για την μέτρηση της λειτουργίας του υγειονομικού συστήματος και την πρόοδο όσον αφορά την επίτευξη ορισμένων αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας στα πλαίσια της μείωσης της φτώχειας και των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετηρίδας. Οι δείκτες αυτοί συνήθως εκφράζουν ένα μείγμα εισροών, εκροών, αποτελεσμάτων και διαδικασίας, και σε μικρότερη έκταση στοιχεία για τις επιπτώσεις. Αν και μερικές φορές είναι ατελείς, οι εθνικοί ειδικοί δείκτες βελτιώνονται όσο αποκτάται πείρα και αναπτύσσονται οι ικανότητες.

Οι δείκτες πρέπει να αξιολογηθούν ως προς το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν για την εκτίμηση της βελτίωσης των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας των φτωχών. Η Κοινότητα προτίθεται να συνδέσει τις μελλοντικές εκταμιεύσεις με την επίτευξη των στόχων που έχουν συμφωνηθεί με τις χώρες και τους εταίρους τους. Ο καθορισμός ενός περιορισμένου αριθμού δεικτών αποτελεσμάτων δημιουργεί τεράστιες προκλήσεις μέτρησης όπου τα στατιστικά συστήματα δεν είναι πολύ ανεπτυγμένα και μπορεί επίσης να παρουσιάσει στρεβλωτικά κίνητρα για επικέντρωση μόνο στους βασικούς τομείς με τους οποίους θα μετρηθεί η απόδοση.

* Η EΚ θα δοκιμάσει τη χρησιμότητα ενδιάμεσων δεικτών σε ορισμένες χώρες όπου η μελλοντική στήριξη θα παρέχεται ως μακροοικονομική ή/και τομεακή στήριξη.

* Η Επιτροπή θα προωθήσει τις εργασίες για τους ενδιάμεσους δείκτες με τα κράτη μέλη και στο πλαίσιο της ΕΑΒ του ΟΟΣΑ.

Τα συνήθη στατιστικά συστήματα συνήθως παρουσιάζουν ελλείψεις και περιορίζονται στους προμηθευτές του δημοσίου και του μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα τομέα. Τα συνολικά δεδομένα μπορεί να κρύβουν μεγάλες αποκλίσεις και βαθιές ανισότητες και συχνά δεν συνδέονται με τη χάραξη πολιτικής ή τις χρηματοδοτήσεις. Ωστόσο, ορισμένες χώρες βελτιώνουν τη διαχείριση των πληροφοριών και τον έλεγχο της απόδοσης με την κατανομή των δεδομένων (ανά φύλο, επίπεδο εισοδήματος, γεωγραφική περιοχή, παρέχοντα υπηρεσίες), με λεπτομερή ανάλυση και πληροφοριακές παρατηρήσεις προς τους προμηθευτές και με τη διασύνδεση με τους υπεύθυνους για τη χάραξη πολιτικής.

* Η Κοινότητα θα συνεχίσει να διευκολύνει τις εργασίες για την ενίσχυση των συστημάτων και των ικανοτήτων ελέγχου σε συνεργασία με τις χώρες και άλλους βασικούς εταίρους.

Επενδύσεις σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο

Οι νέες παγκοσμίου επιπέδου εταιρικές σχέσεις προσφέρουν περισσότερες δυνατότητες για την παροχή πρόσθετων και αποτελεσματικότερων πόρων για τη βελτίωση των αποτελεσμάτων στον τομέα της υγείας. Δεν υπάρχει αποτελεσματικό σύστημα για την παρακολούθηση όλων των επενδύσεων στον τομέα της υγείας. Οι αναπτυξιακοί στόχοι της χιλιετηρίδας αποτελούν δείκτες υψηλού επιπέδου και αντιπροσωπεύουν ένα συμφωνημένο διεθνές σημείο αναφοράς. Καταβάλλονται πολλές προσπάθειες στα πλαίσια της κοινότητας για την ανάπτυξη για τον καθορισμό περιορισμένου αριθμού βασικών ενδιάμεσων δεικτών που θα χρησιμοποιούν όλοι οι αναπτυξιακοί εταίροι. Τα παγκόσμια αποτελέσματα στον τομέα της υγείας ελέγχονται από την ΠΟΥ.

* Η ΕΚ θα διαδραματίζει ολοένα και σημαντικότερο ρόλο σε στρατηγικούς τομείς όπου η ΕΕ μπορεί να επιτύχει αποτελέσματα στην υλοποίηση των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετηρίδας.

* Η ΕΚ θα συμβάλει στην προσπάθεια για δείκτες υψηλού επιπέδου, συνεργαζόμενη με τα κράτη μέλη και στα πλαίσια της ΕΑΒ του ΟΟΣΑ.

Ο έλεγχος της διαχείρισης της κοινοτικής βοήθειας

Η κοινοτική βοήθεια για την υγεία, το AIDS και τη δημογραφία υπερέβη τα 700 εκατ. ευρώ το 1998, δηλαδή το 8% του κοινοτικού προϋπολογισμού. Το συνολικό ποσό για τα έτη 1995-2000 υπερβαίνει τα 1,4 δισεκατ. ευρώ (παράρτημα 5). Η εκτίμηση του τρέχοντος χαρτοφυλακίου συνεχίζεται. Στις πρώτες συστάσεις περιλαμβάνονται η ανάγκη για διάφορους τρόπους προσέγγισης, ο βασικός ρόλος της αποκέντρωσης της κοινοτικής βοήθειας, η ανάγκη να συνεχιστεί η θεσμική στήριξη προς τις χώρες για την ανάπτυξη κατάλληλων στρατηγικών στον τομέα της υγείας, η ανάγκη για μεγαλύτερη συνοχή, συντονισμό και συμπληρωματικότητα και η ανάγκη να καθοριστούν κατάλληλοι δείκτες για τη μέτρηση της προόδου. Η παρούσα ανακοίνωση περιέχει αυτές και άλλες συστάσεις από προηγούμενες αξιολογήσεις του κοινοτικού προγράμματος για το AIDS/HIV, και προβλέπει τη χρησιμοποίηση ειδικών κονδυλίων του προϋπολογισμού για το AIDS και τη δημογραφία [23].

[23] "Αξιολόγηση της βοήθειας της συνεργασίας Βορρά-Νότου στον τομέα της καταπολέμησης της εξάπλωσης της επιδημίας του HIV/AIDS και βοήθεια για τις πολιτικές και τα προγράμματα δημογραφίας στις αναπτυσσόμενες χώρες 1997-1999" του Jean-Claude Deheneffe κ.α., Νοέμβριος 2000. "Αξιολόγηση του κοινοτικού προγράμματος για το AIDS/HIV στις αναπτυσσόμενες χώρες", του Health Research for Action (HERA), Δεκέμβριος 1996.

Η διαχείριση της κοινοτικής βοήθειας στον τομέα της υγείας και της φτώχειας θα αξιολογείται καλύτερα με μία συνεχή διαδικασία που συνδέεται με τη διαδικασία του προϋπολογισμού, με αναθεωρήσεις των χορηγήσεων, τομεακές και θεματικές αξιολογήσεις και με την κατάρτιση ετήσιας έκθεσης απόδοσης, που παρουσιάζεται στην ετήσια έκθεση για την αναπτυξιακή πολιτική της ΕΚ. ΟΙ εφαρμοζόμενοι μηχανισμοί και οι κατευθυντήριες γραμμές για τη διασφάλιση της πραγματικής χρησιμοποίησης των αποτελεσμάτων των αναθεωρήσεων και αξιολογήσεων θα εξεταστούν αναλυτικότερα σε ειδικό πρόγραμμα εργασίας, μετά την παρούσα ανακοίνωση.

Η κοινοτική χρηματοδότηση στα πλαίσια του παρόντος κοινοτικού πολιτικού πλαισίου θα υπόκειται στην εποπτεία και σε δημοσιονομικό έλεγχο της Επιτροπής, σύμφωνα με τις συνήθεις διαδικασίες που έχει καθορίσει η Επιτροπή δυνάμει των ισχυουσών διατάξεων, και ιδίως των διατάξεων του δημοσιονομικού κανονισμού που εφαρμόζεται στο γενικό προϋπολογισμό των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων και του δημοσιονομικού κανονισμού του ΕΤΑ.

7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

Το παρόν πλαίσιο πολιτικής αποτελεί τη γενική απάντηση της Κοινότητας στις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει η διεθνής κοινότητα να συμβάλει στην επίτευξη των αναπτυξιακών στόχων της χιλιετηρίδας που συνδέονται με την υγεία και την φτώχεια. Η διάσκεψη κορυφής του Γιοχάνεσμπουργκ παρέχει τη δυνατότητα προώθησης αυτού του έργου, ενισχύοντας τον κοινό στόχο βελτίωσης της αειφόρου ανάπτυξης. Για να ανταποκριθεί αποτελεσματικά η ΕΚ χρειάζονται ενιαίες προσπάθειες της Κοινότητας και των κρατών μελών της σε συνεργασία με τις χώρες εταίρους, τους διεθνείς εταίρους και τους εταίρους της κοινωνίας των πολιτών, τον ιδιωτικό τομέα, τα ΗΕ, άλλους πολυμερείς οργανισμούς και ενδιαφερόμενα μέρη.

Η επιλογή της προτεινόμενης πολιτικής θέτει διάφορες προκλήσεις στην Κοινότητα. Πρέπει να δοθεί μεγάλη προσοχή στους νέους τρόπους εργασίας και στην αύξηση των επενδύσεων. Η επιδίωξη μεγαλύτερης συνοχής μεταξύ των πολιτικών, η επιλογή η υγεία να αποτελεί στόχο στα πλαίσια άλλων τομέων, η δέσμευση της συσχέτισης των εισροών με την απόδοση και τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας, και η αύξηση των επενδύσεων και των πόρων όπου αυτό είναι δυνατό, η ανάγκη να ανταποκριθούν πραγματικά και αποτελεσματικά τα κοινοτικά μέσα στην αύξηση της ζήτησης, όλα αυτά δεν μπορούν να αντιμετωπισθούν συγχρόνως. Η βασική πρόκληση μπορεί πράγματι να είναι ο τομέας της συμπληρωματικότητας της ΕΕ και η κατανομή των καθηκόντων μεταξύ της Κοινότητας και των κρατών μελών, της καθώς και η ενισχυμένη συνεργασία της Κοινότητας με τα κράτη μέλη για κοινή στάση στις διασκέψεις και στις εταιρικές σχέσεις για την ανάπτυξη.

Η παρούσα ανακοίνωση θα συμπληρωθεί με αναλυτικό πρόγραμμα εργασίας, που θα διευκρινίζει τις προτεραιότητες για δράση και τους απαιτούμενους ανθρώπινους και χρηματικούς πόρους που συμβιβάζονται με τον υπάρχοντα δημοσιονομικό προγραμματισμό και τα σχετικά μέσα. Οι ανάγκες σε ανθρώπινους και διοικητικούς πόρους θα καλυφθούν με το κονδύλιο που χορηγείται στη γενική διεύθυνση διαχείρισης στα πλαίσια της ετήσιας διαδικασίας χορηγήσεων.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 1: Οι αναπτυξιακοί στόχοι της χιλιετηρίδας

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 2: Η εξέλιξη της κοινοτικής πολιτικής στον τομέα της υγείας, του AIDS και της δημογραφίας (1990-2000)

Υγεία (Ανακοίνωση της Επιτροπής - COM (94) 77)

Στρατηγικές προτεραιότητες:

(1) Να εξασφαλισθεί ότι το θέμα της υγείας λαμβάνεται πληρέστερα υπόψη στις αναπτυξιακές πολιτικές, και ιδίως στα προγράμματα διαρθρωτικής προσαρμογής.

(2) Η συμβολή στη διόρθωση των διαρθρωτικών ανισορροπιών στα συστήματα υγείας, με την ανάληψη δράσης στις βασικές υπηρεσίες.

(3) Να διευκολυνθεί η θεσμική μεταρρύθμιση με τη δημιουργία υποδομής σε κεντρικό επίπεδο και με τη στήριξη της αποκέντρωσης.

(4) Η παροχή βοήθειας προς τις χώρες για να δημιουργήσουν συστήματα για την αποτελεσματικότερη μέτρηση και κινητοποίηση των πόρων.

HIV/AIDS

(Ανακοίνωση της Επιτροπής - COM (94) 79)

Στρατηγικές προτεραιότητες:

(1) Η αναχαίτιση της εξάπλωσης της επιδημίας, καθώς και η πρόληψη της διακριτικής μεταχείρισης και του αποκλεισμού των προσώπων που διατρέχουν τον κίνδυνο μόλυνσης ή που είναι ήδη ασθενείς με HIV και AIDS.

(2) Η ενίσχυση του υγειονομικού τομέα ώστε να ανταποκριθεί στο πρόσθετο κόστος που συνεπάγεται το HIV/AIDS.

(3) Να περιορισθούν οι συνέπειες της επιδημίας στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη.

(4) Να αυξηθούν οι επιστημονικές γνώσεις και η τεχνογνωσία.

(Κανονισμός του Συμβουλίου 550/97 - επί του παρόντος υπό αναθεώρηση ως βάση για την κοινοτική στήριξη για τις ασθένειες που οφείλονται στη φτώχεια (HIV/AIDS, ελονοσία και φυματίωση).

Στρατηγικές προτεραιότητες:

(1) Η μείωση της μετάδοσης του ιού HIV/AIDS και της εξάπλωσης άλλων ασθενειών που μεταδίδονται δια της σεξουαλικής επαφής ή κατά τον τοκετό.

(2) Η ενίσχυση του τομέα της υγείας και των κοινωνικών υπηρεσιών, ώστε να μπορούν να αντιμετωπίσουν τα αυξανόμενα βάρη λόγω της επιδημίας.

(3) Η υποβοήθηση των κυβερνήσεων και των συλλογικών φορέων για την εκτίμηση των επιπτώσεων της επιδημίας στους διάφορους οικονομικούς και κοινωνικούς τομείς και για τη χάραξη και υλοποίηση στρατηγικών για την αντιμετώπισή τους.

(4) Η διεύρυνση των επιστημονικών γνώσεων σχετικά με την επιδημία και τα αποτελέσματα των παρεμβάσεων, με σκοπό τη βελτίωση της ποιότητάς τους (εξαιρουμένης της βασικής έρευνας).

Δημογραφία

(Κανονισμός του Συμβουλίου - 1484/97 - επί του παρόντος υπό αναθεώρηση ως βάση της κοινοτικής στήριξης για την "αναπαραγωγική και σεξουαλική υγεία και δικαιώματα")

Στρατηγικές προτεραιότητες:

(1) Η δυνατότητα των γυναικών, των ανδρών και των εφήβων να επιλέγουν ελεύθερα και έχοντας προηγουμένως ενημερωθεί τον αριθμό των παιδιών που επιθυμούν, καθώς και τη στιγμή των γεννήσεων.

(2) Η συμβολή στη δημιουργία ενός κοινωνικοπολιτιστικού, οικονομικού και εκπαιδευτικού περιβάλλοντος κατάλληλου για την πλήρη άσκηση αυτής της επιλογής.

(3) Η συμβολή στην ανάπτυξη ή τη μεταρρύθμιση των συστημάτων υγείας ώστε να βελτιωθεί η δυνατότητα πρόσβασης και η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών στο πεδίο της αναπαραγωγικής υγειονομικής μέριμνας.

Μεταδοτικές νόσοι

(Ανακοίνωση της Επιτροπής - COM(2000) 585 και COM (2001) 96)

Βασικοί τομείς για ταχεία δράση:

(1) Επίτευξη των καλύτερων δυνατών αποτελεσμάτων των υφιστάμενων παρεμβάσεων, υπηρεσιών και προϊόντων στα πλαίσια της καταπολέμησης των κυριοτέρων μεταδοτικών νόσων οι οποίες προσβάλλουν τους φτωχότερους πληθυσμούς.

(2) Προσιτότερες τιμές για τα βασικά φαρμακευτικά προϊόντα μέσω μιας ολοκληρωμένης και συνεργιστικής παγκόσμιας προσέγγισης.

(3) Αύξηση των επενδύσεων στην έρευνα και ανάπτυξη παγκόσμιων δημόσιων αγαθών με στόχο την καταπολέμηση των τριών κυριοτέρων μεταδοτικών νόσων.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 3: Οι κυριότερες αιτίες της εξάπλωσης των νόσων και της θνησιμότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες

Το HIV/AIDS ίσως αποβεί η χειρότερη επιδημία στην παγκόσμια ιστορία. Σαράντα εκατ. άνθρωποι ζουν με τον ιό HIV και το AIDS έχει προκαλέσει πάνω από 22 εκατ. θανάτους. Κάθε έτος προσβάλλονται άλλα πέντε εκατομμύρια άνθρωποι. Σχεδόν το ένα τρίτο των πασχόντων από τον ιό HIV έχουν προσβληθεί και από φυματίωση. Το HIV/AIDS προσβάλλει μεμονωμένα άτομα, οικογένειες, κοινότητες και κοινωνίες. Καταπονεί το υγειονομικό και εκπαιδευτικό σύστημα και καθυστερεί την οικονομική ανάπτυξη. Οι περισσότερες χώρες απέτυχαν στην πραγματική αντιμετώπιση του προβλήματος και τα ποσοστά μόλυνσης εξακολουθούν να αυξάνονται. Στην Αφρική τα ορφανά λόγω του AIDS ανέρχονται σήμερα σε 14 εκατ. και υπολογίζεται ότι έως το 2010 θα φθάσουν τα 40 εκατομμύρια. Η εμφάνιση αποτελεσματικών θεραπειών διεύρυνε τις ανισότητες στα αποτελέσματα του HIV μεταξύ πλούσιων και φτωχών κοινωνιών και μεμονωμένων ατόμων. Ο ιός HIV απειλεί όλες τις χώρες και τις κοινωνίες. Η επιδημία εξαπλώνεται ταχύτερα στην ανατολική Ευρώπη, η δε Καραϊβική αποτελεί τη δεύτερη πλέον προσβεβλημένη περιοχή μετά την Αφρική.

Πενήντα χρόνια μετά την εφαρμογή αποτελεσματικής θεραπείας, η φυματίωση εξακολουθεί να προσκαλεί δύο εκατομμύρια θανάτους ετησίως και παραμένει, μαζί με τον ιό HIV/AIDS, η κυριότερη αιτία θανάτου των ενηλίκων. Η εφαρμογή αποτελεσματικής θεραπείας στοιχίζει μόνο 10 δολάρια ΗΠΑ, αλλά μόνο το ένα τέταρτο των ασθενών παγκοσμίως τυγχάνει της κατάλληλης θεραπείας. Το πρόβλημα της φυματίωσης δεν περιορίζεται στις φτωχότερες χώρες. Στις χώρες της πρώην Σοβιετικής ´Ενωσης, το 10% των φυλακισμένων πάσχει από φυματίωση και τα ποσοστά μόλυνσης είναι εκατονταπλάσια του πληθυσμού γενικά. Οι μορφές φυματίωσης που είναι ανθεκτική σε πλειάδα φαρμάκων έχουν εξαπλωθεί και αναφέρονται πλέον σε 100 χώρες.

Η ελονοσία μολύνει 500 εκατομμύρια άτομα και προκαλεί το θάνατο τουλάχιστον ενός εκατομμυρίου ατόμων ετησίως, ιδίως στην Αφρική όπου οι προσπάθειες ελέγχου της ελονοσίας απέτυχαν όλες. Η μετάδοση έχει επανέλθει στις προηγουμένως ελεγχόμενες περιοχές και η ανθεκτικότητα στους συνήθεις τρόπους θεραπευτικής αγωγής αυξάνεται.

Οι οξείες αναπνευστικές λοιμώξεις και οι διαρροϊκές νόσοι παραμένουν οι κυριότερες αιτίες ασθένειας και θνησιμότητας, ιδίως των παιδιών. Και οι δύο προκαλούν και οφείλονται στην πλημμελή διατροφή. Οι διαρροϊκές νόσοι σημαίνουν κακή υγιεινή και περιορισμένη πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Οι ασθένειες που μπορούν να προληφθούν με εμβολιασμό προκαλούν τρία εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο.

Σχεδόν το ήμισυ της θνησιμότητας των παιδιών στις χώρες χαμηλού εισοδήματος μπορεί να συνδεθεί με τον υποσιτισμό, ο οποίος συμβάλλει στη βρεφική, παιδική και μητρική νοσηρότητα, τη μειωμένη ικανότητα μάθησης, τη χαμηλότερη παραγωγικότητα και τη θνησιμότητα. Η καταπολέμηση του υποσιτισμού και η αντιμετώπιση των ελλείψεων ειδικών θρεπτικών μικροσυστατικών αποτελούν βασικά στοιχεία για την μείωση της φτώχειας.

Η αναπαραγωγική και σεξουαλική υγεία και τα σχετικά δικαιώματα παραμένουν βασικό πρόβλημα της δημόσιας υγείας. Τα μητρικά και περιγεννητικά αίτια οδηγούν στο θάνατο 600.000 γυναίκες και αρκετά εκατομμύρια νεογνά κάθε χρόνο. Οι μητρικοί θάνατοι υπενθυμίζουν έντονα τις ανισότητες μεταξύ, και εντός των χωρών. Οι περισσότεροι οφείλονται σε επιπλοκές κατά τον τοκετό και μπορούν να αποφευχθούν με τις υφιστάμενες μη δαπανηρές τεχνολογίες. Το 2000, η ΠΟΥ υπολόγισε ότι μετά τον ιό HIV/AIDS οι μητρικές συνθήκες αποτελούσαν τη δεύτερη αιτία της παγκόσμιας επιβάρυνσης με ασθένειες. Παρά τα σημαντικά επιτεύγματα όσον αφορά την αύξηση της πρόσβασης στην πληροφόρηση και τα αντισυλληπτικά μέσα, η εξασφάλιση ευρύτερων αναπαραγωγικών δικαιωμάτων δεν έχει επιτευχθεί.

Οι αιτίες ασθένειας που συνδέονται με τον τρόπο ζωής είναι όλο και πιο διαδεδομένες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Οι ομάδες ατόμων με σημαντικό πρόβλημα μεταδοτικής νόσου, συχνά αντιμετωπίζουν πρόσθετο βάρος λόγω της αυξανόμενης επίπτωσης των μη μεταδοτικών νόσων όπως οι καρδιοπάθειες και ο σακχαρώδης διαβήτης. Ιδιαίτερα σημαντικές είναι οι νόσοι που συνδέονται με το κάπνισμα (καρκίνος, καρδιαγγειακές και εγκεφαλοαγγειακές νόσοι, και οι πνευμονικές νόσοι) που προκάλεσαν πάνω από τέσσερα εκατομμύρια θανάτους το 1998, τα δύο τρίτα από τους οποίους επήλθαν στις αναπτυσσόμενες χώρες. Προβλέπεται δε ότι οι θάνατοι που συνδέονται με το κάπνισμα θα διπλασιασθούν κατά τα επόμενα 20 έτη. Πολλές χώρες πλήττονται επίσης ολοένα και περισσότερο από τα αρνητικά αποτελέσματα για την υγεία της επικίνδυνης σεξουαλικής συμπεριφοράς, τη χρήση ναρκωτικών και οινοπνεύματος, τη βία, τις συγκρούσεις και τα τροχαία ατυχήματα. Οι ψυχικές ασθένειες αποτελούν σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες πολύ κοινή αιτία ασθένειας η οποία παραβλέπεται.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 4: Τρόποι ανάπτυξης

Η χρηστή διακυβέρνηση είναι το πρώτο και σημαντικότερο θέμα σε εθνικό επίπεδο. Η δημοκρατία και ο κανόνας δικαίου αποτελούν απαραίτητες προϋποθέσεις για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Μέχρι σήμερα η απάντηση των πολιτικών στις προκλήσεις χρηστής διακυβέρνησης αποδείχθηκε ελλιπής σε κάθε επίπεδο - εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές, δημόσιο ή ιδιωτικό. Η ακατάλληλη εσωτερική πολιτική σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των αναπτυσσόμενων χωρών, συνέβαλε στη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ φτωχών και πλουσίων. Ομοίως, η έλλειψη ισορροπίας μεταξύ των δυνάμεων της παγκόσμιας αγοράς αφενός και των θεσμών της παγκόσμιας διακυβέρνησης αφετέρου κατέληξε σ´αυτό που θα μπορούσε να ονομασθεί "παγκόσμιο χάσμα διακυβέρνησης". Και οι δύο παράγοντες δημιουργούν δυσαρέσκεια και σύγκρουση και υπονομεύουν την αειφόρο ανάπτυξη. Μία ιδιαίτερα σημαντική πτυχή κακής διακυβέρνησης είναι η διαφθορά, η οποία δεν έχει μόνο βλαβερά αποτελέσματα για το ίδιο το πολιτικό σύστημα και την οικονομία μιας χώρας, αλλά αποτρέπει και τις ξένες επενδύσεις και έχει αρνητικά εξ αντανακλάσεως αποτελέσματα σε άλλες χώρες, με τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες και το διεθνές έγκλημα.

Η πολιτική δέσμευση, η κατεύθυνση και ο σωστός προγραμματισμός είναι απαραίτητα για την προώθηση της διαδικασίας μεταρρύθμισης ενός τομέα, για την εξασφάλιση των ενδεδειγμένων χρηματοοικονομικών μέσων, τόσο από την κυβέρνηση όσο και από τους χορηγούς για να δοθεί προτεραιότητα στις επενδύσεις και στη δίκαιη κατανομή των πόρων στα πλαίσια του υγειονομικού τομέα. Συγχρόνως, πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες για να εξασφαλισθεί υπευθυνότητα, να ενθαρρυνθεί η ευρεία συμμετοχή των ενδιαφερομένων μερών, συμπεριλαμβανομένης της κοινωνίας των πολιτών, στον πολιτικό διάλογο, στην παροχή υπηρεσιών και την παρακολούθηση των αποτελεσμάτων. Οι αδυναμίες των υγειονομικών συστημάτων του παρελθόντος οδήγησαν στην επανεκτίμηση του παραδοσιακού ρόλου της κυβέρνησης ως του κυριοτέρου προμηθευτή υπηρεσιών. Αναγνωρίζεται ολοένα και περισσότερο ότι αποτελεσματικότερος ρόλος για την κυβέρνηση είναι ο ρόλος της "διαχείρισης" με τον οποίο το κράτος αναλαμβάνει την ευθύνη της επιτήρησης, της ρύθμισης και του ελέγχου της ποιότητας όλου του τομέα με πολυάριθμους προμηθευτές υπηρεσιών που μοιράζονται την ευθύνη για την παροχή υπηρεσιών.

Η συνοχή των πολιτικών στα πλαίσια της ΕΕ. Οι εσωτερικές πολιτικές της ΕΕ μπορεί να έχουν αρνητικά εξ αντανακλάσεως αποτελέσματα σε άλλες χώρες, ιδίως στις αναπτυσσόμενες χώρες. Σε ορισμένους σημαντικούς τομείς οι υφιστάμενες πολιτικές της ΕΕ έρχονται σε αντίθεση με τους στόχους στο θέμα της υγείας και της φτώχειας. Η συνοχή της πολιτικής έχει αρκετές διαστάσεις: συνοχή των πολιτικών που εφαρμόζονται σε διάφορους διεθνείς οργανισμούς, συνοχή μεταξύ των εξωτερικών πολιτικών, συνοχή μεταξύ των εξωτερικών πολιτικών και των εξωτερικών επιπτώσεων των εσωτερικών πολιτικών, συνοχή μεταξύ των κοινοτικών πολιτικών και των πολιτικών των κρατών μελών, συνοχή στα πλαίσια ενός ενιαίου τομέα πολιτικής. Κατ´αυτόν τον τρόπο καθίσταται έννοια με πολιτική πρόκληση, και επομένως δύσκολο να υλοποιηθεί.

Οι εθνικές αναπτυξιακές στρατηγικές για την μείωση της φτώχειας καταρτίζονται ολοένα και περισσότερο σε ένα ´Εγγραφο Στρατηγικής για τη Μείωση της Φτώχειας (ΕΣΜΦ). Σκοπός αυτού του περιεκτικού εθνικού πλαισίου είναι να εξασφαλίσει ότι όλες οι επενδύσεις, η κυβέρνηση και οι χορηγοί, στους σχετικούς τομείς όπως η υγεία, είναι συμπληρωματικοί και συνεργάζονται για τον ίδιο γενικό στόχο που είναι η μείωση της φτώχειας. Οι χορηγοί, συμπεριλαμβανομένης της ΕΚ, συνδέουν σταδιακά τη βοήθειά τους με αυτές τις εθνικές στρατηγικές που αναπτύσσονται ολοένα και περισσότερο με τη συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών και του ιδιωτικού τομέα. Το ΕΣΜΦ παρέχει τη δυνατότητα να δοθούν προτεραιότητες στις παρεμβάσεις, ούτως ώστε ένα ολοένα μεγαλύτερο μέρος της εξωτερικής βοήθειας για τη μείωση της φτώχειας να χορηγείται μέσω του εθνικού προϋπολογισμού.

Οι τομεακές προσεγγίσεις (SWAP) χαρακτηρίζουν μία δυνάμει αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη μέθοδο εργασίας μεταξύ κυβέρνησης και χορηγών. ´Ολες οι σημαντικές χρηματοδοτήσεις του τομέα στηρίζουν μια ενιαία τομεακή πολιτική και ένα πρόγραμμα δαπανών, που κατευθύνει η κυβέρνηση, με την υιοθέτηση κοινών προσεγγίσεων σε όλον τον τομέα και με στόχο την εφαρμογή εθνικών διαδικασιών για την εκταμίευση και την αιτιολόγηση όλων των κονδυλίων. Η προσέγγιση αυτή προήλθε από δύο παράγοντες: το ενδιαφέρον για τη βελτίωση της κατανομής του εθνικού προϋπολογισμού και των ενισχύσεων των χορηγών μεταξύ και εντός των τομέων, και τον προβληματισμό ότι η παραδοσιακή προσέγγιση των έργων δεν απέφερε βιώσιμες βελτιώσεις των υπηρεσιών. Αν και οι προηγούμενες εμπειρίες είναι θετικές, οι περισσότερες τομεακές προσεγγίσεις ευρίσκονται σε πρώιμο στάδιο εφαρμογής. Μία από τις κυριότερες προκλήσεις είναι να εξασφαλισθεί στα πλαίσια των τομεακών προσεγγίσεων η εστίαση στους φτωχούς.

Η αποσύνδεση της βοήθειας. Σύμφωνα με τις συστάσεις της ΕΑΒ του ΟΟΣΑ, υπάρχει γενική συμφωνία στα πλαίσια της ΕΕ να διερευνηθούν οι δυνατότητες αποσύνδεσης της αναπτυξιακής βοήθειας ούτως ώστε να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητά της. Η ΕΕ άρχισε αυτή τη διαδικασία για τις υπηρεσίες και τα βασικά προϊόντα για την καταπολέμηση του ιού HIV/AIDS, της φυματίωσης και της ελονοσίας.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 5: Κύρια μέσα χρηματοδότησης της κοινοτικής στήριξης στον τομέα της υγείας, του AIDS και της δημογραφίας

Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΑ)

Το κυριότερο στήριγμα της συνεργασίας της ΕΚ με τις 77 χώρες ΑΚΕ αποτελεί το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (ΕΤΑ). Η συμφωνία του Κοτονού (2000) αποτελεί τη βάση για τα πενταετή χρηματοδοτικά πρωτόκολλα για το 9ο ΕΤΑ (2002-2006).

Οικονομική και τεχνική συνεργασία με την Ασία και τη Λατινική Αμερική.

Η οικονομική και τεχνική συνεργασία με την Ασία και τη Λατινική Αμερική βασίζεται σε κανονισμό πλαίσιο του Συμβουλίου που εκδόθηκε το 1992. Εξάλλου, έχουν υπογραφεί σε υποπεριφερειακή ή εθνική βάση συμφωνίες συνεργασίας σχετικά με αφενός τη συνεργασία αφετέρου το εμπόριο. Η βοήθεια εκταμιεύεται σε ετήσια βάση και προέρχεται απευθείας από τον προϋπολογισμό της Κοινότητας. Εν γένει, 18 περίπου χώρες της Λατινικής Αμερικής και 17 χώρες της Ασίας τυγχάνουν βοήθειας της ΕΚ στα πλαίσια του προγράμματος συνεργασίας, το οποίο χρηματοδοτείται κυρίως μέσω των κονδυλίων του προϋπολογισμού Β7-300 (Ασία) και Β7-310 (Λατινική Αμερική). Ο κανονισμός υπόκειται επί του παρόντος σε αναθεώρηση. Μία συμφωνία με το Μεξικό εξελίχθηκε σε πολυπλοκότερη εταιρική σχέση και άλλες με τη Mercosur και τη Χιλή υπόκεινται σε νέα διαδικασία διαπραγματεύσεων. Γενικά, οι περιφερειακές και ανά χώρα στρατηγικές επανακαθορίζονται για να στοχοθετηθούν καλύτερα οι παρεμβάσεις με προτεραιότητα που διαφέρουν από χώρα σε χώρα.

Συνεργασία με τη Μεσόγειο στα πλαίσια του προγράμματος MEDA

H ευρωμεσογειακή εταιρική σχέση εγκαινιάσθηκε τον Νοέμβριο του 1995 με την υπουργική διάσκεψη της ΕΕ στη Βαρκελώνη. Η εταιρική αυτή σχέση τονίζει τη σημασία της ανθρώπινης πτυχής των σχέσεων μεταξύ των δύο περιοχών. Η υγεία διαδραματίζει πρωταρχικό ρόλο στις προσπάθειες για την προώθηση της αειφόρου ανάπτυξης και της γενικής ευημερίας, με τη στήριξη σημαντικά ενισχυμένης οικονομικής βοήθειας. Το πρόγραμμα MEDA αποτελεί το κύριο χρηματοδοτικό μέσο της ΕΚ για την εφαρμογή της Ευρωμεσογειακής Εταιρικής Σχέσης.

Ειδικά κονδύλια του προϋπολογισμού για το HIV/AIDS και τη δημογραφία

Ως συμπλήρωμα των βασικών χρηματοδοτικών και τεχνικών μέσων συνεργασίας χρησιμοποιήθηκαν ειδικά θεματικά κονδύλια του προϋπολογισμού της Κοινότητας για τη στήριξη βασικών εργασιών για τη χάραξη πολιτικής και στρατηγικής στον τομέα του HIV/AIDS και της δημογραφίας. Τα κεφάλαια αυτά προορίζονται για τη στήριξη της δοκιμής καινοτόμων μεθοδολογιών και στρατηγικών καθώς και για την απόκτηση γνώσεων ώστε να καλυφθούν τα κενά κατανόησης. Οι κανονισμοί για τα κονδύλια αυτά του προϋπολογισμού υπόκεινται επί του παρόντος σε αναθεώρηση. στόχος τους είναι η εφαρμογή του κοινοτικού προγράμματος δράσης για την καταπολέμηση των μεταδοτικών νόσων, με την πρόβλεψη συνεισφοράς στο Παγκόσμιο Ταμείο για την καταπολέμηση του ιού HIV/AIDS, της ελονοσίας και της φυματίωσης, καθώς και η κοινοτική στήριξη για την αναπαραγωγική και σεξουαλική υγεία και τα σχετικά δικαιώματα.

Συγχρηματοδότηση των ΜΚΟ

Το κονδύλιο συγχρηματοδότησης των ΜΚΟ, που δημιουργήθηκε το 1976, διαδραματίζει ολοένα και σημαντικότερο ρόλο για τη στήριξη των ενεργειών για την υγεία, το AIDS και τη δημογραφία τα τελευταία έτη. Πρόκειται για ευέλικτο τρόπο χρηματοδότησης των ευρωπαϊκών ΜΚΟ οι οποίες, σε συνεργασία με τους εταίρους τους των αναπτυσσόμενων χωρών, θεωρούνται από την ΕΚ ως ιδιαίτερα αποτελεσματικό μέσο για την προσέγγιση των φτωχότερων και πλέον περιθωριοποιημένων κοινοτήτων. Το 25% περίπου του συνόλου των έργων με συγχρηματοδότηση των ΜΚΟ επικεντρώνονται σήμερα στην υγεία.

Ανθρωπιστική βοήθεια

Η ανθρωπιστική βοήθεια της ΕΚ καλύπτει ένα ευρύ φάσμα παρεμβάσεων, συμπεριλαμβανομένης της παροχής επείγουσας βοήθειας στα θύματα πολέμων και φυσικών καταστροφών, την παροχή βοήθειας προς τους πρόσφυγες και την πραγματοποίηση βραχυπρόθεσμων ενεργειών αποκατάστασης και οικοδόμησης. Το 1993 η ECHO (Υπηρεσία ανθρωπιστικής βοήθειας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας) ανέλαβε την ευθύνη για τη διαχείριση μη επισιτιστικής ανθρωπιστικής βοήθειας και η χρηματοδότηση σ´αυτόν τον τομέα αυξήθηκε σημαντικά από εκείνο το έτος. Η υγειονομική και ιατρική βοήθεια αποτελούσε πάντα σημαντικό μέρος της συνολικής ανθρωπιστικής βοήθειας.

´Ερευνα

Η ΕΚ στηρίζει την έρευνα για τα προβλήματα υγείας των αναπτυσσομένων χωρών στα πλαίσια του προγράμματος-πλαισίου του προϋπολογισμού της. Στο παρελθόν, κατά τη διάρκεια του τέταρτου προγράμματος-πλαισίου, η χρηματοδότηση χορηγείτο μέσω του προγράμματος διεθνούς συνεργασίας της ΕΚ (INCO-DEV), το οποίο τονίζει την ενεργό συνεργασία στον τομέα της έρευνας μεταξύ των επιστημόνων τόσο των αναπτυσσόμενων χωρών όσο και των ευρωπαϊκών οργάνων με βάση ίσες εταιρικές σχέσεις. Στα πλαίσια του INCO χρηματοδοτήθηκαν περισσότερα από 300 έργα εταιρικής σχέσης στον τομέα της υγείας, και συγκεκριμένα εργασίες για το εμβόλιο κατά του ιού HIV στην Κίνα και στην Τανζανία, καθώς και για την έρευνα και ανάπτυξη του εμβολίου κατά της φυματίωσης στη Ζάμπια και στην Αιθιοπία.

Κατά το πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο, συνεχίσθηκαν οι δραστηριότητες στα επόμενα προγράμματα: "Εδραίωση του διεθνούς ρόλου της κοινοτικής έρευνας" και "Βελτίωση του ανθρώπινου δυναμικού". Για να αυξηθούν οι δοκιμές του εμβολίου κατά της ελονοσίας αναπτύχθηκε μία ειδική πρωτοβουλία: το ευρωπαϊκό δίκτυο δοκιμών του εμβολίου κατά της ελονοσίας. Το ποσοστό των έργων για τα φάρμακα κατά της ελονοσίας που χρηματοδοτούνται από την ΕΚ αυξάνεται επίσης. Επίσης, υπάρχουν κονδύλια για να στηριχθεί η συμμετοχή ερευνητών από τις αναπτυσσόμενες χώρες σε ερευνητικά έργα που χρηματοδοτούνται από την ΕΚ.

Ποσό της στήριξης

Η κοινοτική βοήθεια στον τομέα της υγείας, του AIDS και της δημογραφίας υπερέβη τα 700 εκατομμύρια ευρώ το 1998, δηλ. ανήλθε στο 8% του κοινοτικού προϋπολογισμού. Το συνολικό ποσό για την περίοδο 1995-2000 υπερβαίνει τα 1,4 δισεκατ. ευρώ. Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει τη χρηματοδότηση στα πλαίσια του ΕΤΑ και των κονδυλίων του προϋπολογισμού για Νότιο Αφρική και ALAMEDA, συμπεριλαμβανομένης της στοχοθετημένης δημοσιονομικής στήριξης για την περίοδο 1995-2000. Δεν περιλαμβάνονται η συγχρηματοδότηση των ΜΚΟ, άλλα ειδικά κονδύλια του προϋπολογισμού, η έρευνα, η μη στοχοθετημένη δημοσιονομική βοήθεια και η ανθρωπιστική βοήθεια που διαχειρίζεται η ECHO. H κατανομή των 1,4 δισεκατ. ευρώ έχει ως εξής: 36% για τις παρεμβάσεις στις χώρες ΑΚΕ, 8% για τη Νότιο Αφρική, 30% για την Ασία, 20% για τη νότιο Μεσόγειο (MEDA) και 6% για τη Λατινική Αμερική. Μία άλλη κατανομή ανά μέσο και ανά θέμα δείχνει ότι το 22% χορηγήθηκε για τη στήριξη των υγειονομικών συστημάτων, το 21% για την ανθρωπιστική βοήθεια (εκτός ECHO), το 14% για την αναπαραγωγική υγεία, το 5% για το AIDS, το 2% για άλλες νόσους. Υπολογίζεται ότι το 35% του συνολικού ποσού ανελήφθη στα πλαίσια του κονδυλίου "διαρθρωτική προσαρμογή". Πηγή; "Αξιολόγηση της βοήθειας της ΕΚ στις χώρες ΑΚΕ/ΑΛΑ/MED στον τομέα της υγείας", των δρα Paud DE Caluwe, Jean-Claude Deheneffe, Marlene Abrial, Helene Ryckmans, Delphine Huybrecht, Jean-Pierre d'Altillia με τη συμμετοχή των οργανισμών COTA, AEDES, GRET, IIED. Σχέδιο έκθεσης που δημοσιεύθηκε στις 17.01.2002.

Aναλήψεις υποχρεώσεων και γεωγραφική κατανομή των επενδύσεων στους τομείς της υγείας, του HIV/AIDS και της δημογραφίας Συνολικό ποσό: 1,4 δισεκατ. ευρώ (1995-2000) [24]

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

[24] Δεν περιλαμβάνονται η συγχρηματοδότηση με τις ΜΚΟ, τα άλλα ειδικά κονδύλια του προϋπολογισμού, η έρευνα, η μη στοχοθετημένη δημοσιονομική βοήθεια και η ανθρωπιστική βοήθεια που διαχειρίζεται η ECHO.

>ΑΝΑΦΟΡΑ ΣΕ ΓΡΑΦΗΚΟ>

ΣΥΝΟΛΟ ΑΝΑΛΗΨΕΩΝ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΑ ΕΡΓΑ/ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ, ΤΟ AIDS ΚΑΙ ΤΗ ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ 1995-2000 ΠΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΟΥΝΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΕΤΑ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΣΑ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑΣ ALAMED [25]

[25] Απογραφή της Υπηρεσίας EuropeAid στις 7.3.2001. Ο παρών κατάλογος δεν περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις που χρηματοδοτούνται στα πλαίσια άλλων μέσων όπως η δημοσιονομική βοήθεια (συμπεριλαμβανομένης της διαρθρωτικής προσαρμογής), η συγχρηματοδότηση με τις ΜΚΟ, η έρευνα, τα κονδύλια του προϋπολογισμού για τους πρόσφυγες ή ECHO, ούτε περιλαμβάνει τις παρεμβάσεις στον τομέα της υγείας που χρηματοδοτούνται στα πλαίσια του PHARE ή του TACIS.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 6: Περίληψη του πλαισίου της κοινοτικής αναπτυξιακής πολιτικής, των επενδύσεων των κρατών μελών της ΕΕ και των αναπτυξιακών πολιτικών για την υγεία

Αναπτυξιακή πολιτική της Κοινότητας

Η αναπτυξιακή πολιτική της ΕΚ καθορίζει έναν περιορισμένο αριθμό τομέων που έχουν επιλεγεί για την πιθανή συνεισφορά τους στη μείωση της φτώχειας και στους οποίους η κοινοτική δράση παρέχει προστιθέμενη αξία. Οι έξι τομείς στους τομείς η ΕΚ δίνει προτεραιότητα στα πλαίσια της αναπτυξιακής πολιτικής της είναι: οι μεταφορές, η στήριξη για την περιφερειακή ολοκλήρωση, η σχέση μεταξύ εμπορίου και ανάπτυξης, η στήριξη των μακροοικονομικών πολιτικών και η προώθηση της ίσης πρόσβασης στις κοινωνικές υπηρεσίες, η επισιτιστική ασφάλεια και η βιώσιμη αγροτική ανάπτυξη, η ενίσχυση των θεσμικών ικανοτήτων. Η υγεία και η εκπαίδευση περιλαμβάνονται στον τομέα προτεραιότητας: στήριξη των μακροοικονομικών πολιτικών και προώθηση της ίσης πρόσβασης στις κοινωνικές υπηρεσίες. Η Κοινή Δήλωση του Συμβουλίου και της Επιτροπής του Νοεμβρίου 2000 προβάλλει με έμφαση τους κοινωνικούς τομείς: "Σε ευθυγράμμιση με το μακροοικονομικό πλαίσιο, η Κοινότητα πρέπει επίσης να συνεχίσει τη στήριξη που παρέχει στους κοινωνικούς τομείς (υγεία, εκπαίδευση) και δη προκειμένου να διασφαλίσει την ίση πρόσβαση στις κοινωνικές υπηρεσίες ....Λαμβανομένης υπόψη της παγκόσμιας διάστασης του προβλήματος και της σοβαρότητας της κατάστασης όσον αφορά τις μεταδοτικές νόσους και τις συνέπειές τους στη φτώχεια, η ταχεία δράση της Κοινότητας και των κρατών μελών της στον τομέα αυτόν με αντιμετώπιση των διάφορων πτυχών του πρέπει να θεωρηθεί πρώτης ανάγκης." Η δήλωση δίνει σαφή εντολή στην Επιτροπή όσον αφορά τη συνοχή και τη βιώσιμη ανάπτυξη: "Επιβάλλεται μεγαλύτερη συνοχή μεταξύ των διαφόρων κοινοτικών πολιτικών των επικεντρωμένων στη βιώσιμη ανάπτυξη. Πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες ώστε οι στόχοι της κοινοτικής αναπτυξιακής πολιτικής να λαμβάνονται υπόψη στη χάραξη και στην εφαρμογή των άλλων πολιτικών που έχουν επιπτώσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες. Τα μέσα για να επιτευχθεί αυτό είναι η συστηματική και σε βάθος ανάλυση των ενδεχόμενων έμμεσων συνεπειών των μέτρων στους ιδιαίτερα ευαίσθητούς τομείς και ο συνυπολογισμός της προβληματικής της ανάπτυξης κατά τη διαδικασία έκδοσης απόφασης της Επιτροπής". Η αναπτυξιακή βοήθεια της ΕΚ στις περισσότερες χώρες πρέπει να περιορίζεται σε ένα ή δύο τομείς, και στη μακροοικονομική στήριξη. Λόγω αυτού του περιορισμού, η άμεση στήριξη του κοινωνικού τομέα, ιδίως της υγείας, ίσως δεν κατέχει πάντα την πρώτη θέση στη δέσμη της κοινοτικής βοήθειας προς τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, η συνολική κοινοτική συνεισφορά στον τομέα της υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες, θα παραμείνει ουσιαστική μέσω της μακροοικονομικής στήριξης και της στήριξης σε άλλους τομείς.

Σύνολο των επενδύσεων των κρατών μελών της ΕΕ στον τομέα της υγείας στις αναπτυσσόμενες χώρες

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Η αναπτυξιακή πολιτική των κρατών μελών στον τομέα της υγείας

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

Μία πρώτη αξιολόγηση των ανωτέρω οδηγεί στο εξής συμπέρασμα: Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν χαράξει σωστά τις πολιτικές στον τομέα της υγείας για τις αναπτυσσόμενες χώρες και ορισμένες έχουν αναθεωρήσει τις πολιτικές τους στα πλαίσια της μείωσης της φτώχειας. Τα περισσότερα κράτη μέλη επικεντρώνουν τις προσπάθειές τους καταρχάς σε εθνικό επίπεδο, ούτως ώστε να βελτιωθούν τα αποτελέσματα στον τομέα της υγείας για τους φτωχούς πληθυσμούς, και ορισμένα διαδραματίζουν βασικό ρόλο σε παγκόσμιο επίπεδο. Στη συνοχή της πολιτικής σε εθνικό και σε παγκόσμιο επίπεδο δίνουν λιγότερη προσοχή. Λίγα κράτη μέλη τονίζουν τη δυνατότητα πολυτομεακής προσέγγισης στον τομέα της υγείας, εκτός από το HIV/AIDS. Ελάχιστα κράτη μέλη συγκεντρώνουν τις προσπάθειές τους στη δίκαιη χρηματοδότηση και στις επενδύσεις σε παγκόσμια δημόσια αγαθά.