ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ για τις ερευνητικές δραστηριότητες στην Ευρώπη σχετικά με τις Μεταδοτικές Σπογγώδεις Εγκεφαλοπάθειες {SEC (2001) 971 DU 12.6.2001}

1. Ιστορικό

2. Κύρια διδάγματα από την καταγραφή

3. Συμπεράσματα και μελλοντική πορεία

Παράρτημα 1 : Ανάλυση της καταγραφής των ερευνητικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη σχετικά με τις Μεταδοτικές Σπογγώδεις Εγκεφαλοπάθειες

Παράρτημα 2 : Καταγραφή της έρευνας σχετικά με τις Μεταδοτικές Σπογγώδεις Εγκεφαλοπάθειες

1. Ιστορικό

Κατόπιν πρόσκλησης του Συμβουλίου Έρευνας της 16ης Νοεμβρίου 2000, η Επιτροπή συγκρότησε ομάδα εμπειρογνωμόνων σε θέματα έρευνας σχετικά με τις Μεταδοτικές Σπογγώδεις Εγκεφαλοπάθειες (συμπεριλαμβάνονται η Βόεια Σπογγώδης Εγκεφαλοπάθεια, η τρομώδης νόσος των προβάτων και η ασθένεια του Creutzfeld-Jakob), εφεξής καλούμενες "ΜΣΕ", με τους ακόλουθους σκοπούς:

- να εξετάσει την κατάσταση της έρευνας σχετικά με τις ΜΣΕ στα διάφορα κράτη μέλη

- να ενθαρρύνει την ανταλλαγή επιστημονικών πληροφοριών μεταξύ ερευνητικών ομάδων και

- να εντοπίσει διεξαγόμενες ερευνητικές δραστηριότητες που χρειάζονται ενίσχυση, καθώς και νέες ερευνητικές δραστηριότητες που χρειάζεται να δρομολογηθούν.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων σε θέματα έρευνας σχετικά με τις ΜΣΕ, εφεξής καλούμενη "ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ", αποτελείται από εκπροσώπους διορισμένους από τα κράτη μέλη και διάφορες συνδεδεμένες χώρες, ορισμένα μέλη της ομάδας ad hoc για τη Βόεια Σπογγώδη Εγκεφαλοπάθεια και την ασθένεια του Creutzfeld-Jakob της Επιστημονικής Συντονιστικής Επιτροπής της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών της Επιτροπής, σχετικούς συντονιστές έργων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης της ΕΕ και τις υπηρεσίες της Επιτροπής. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ συνεδρίασε δύο φορές, στις 15 Δεκεμβρίου 2000 και 16 Φεβρουαρίου 2001.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ έχει πλέον προβεί σε καταγραφή των ερευνητικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στην ΕΕ, η οποία περιέχει τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν από όλα τα κράτη μέλη [1], καθώς και τις συνεργασίες της Ισλανδίας, της Νορβηγίας και του Ισραήλ. Περιλαμβάνει επίσης τις άμεσες δράσεις έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης που έχει αναλάβει το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) και τις έμμεσες δράσεις έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης που χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή, τόσο στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τις ΜΣΕ [2], που δρομολογήθηκε το 1996, όσο και εκείνων που χρηματοδοτούνται επί του παρόντος και εντάσσονται στο πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1998- 2002) [3], εφεξής καλούμενο "πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο".

[1] Δεν υπάρχουν πληροφορίες από το Λουξεμβούργο, αφού μέχρι σήμερα δεν έχει αναληφθεί καμμία ερευνητική δραστηριότητα σχετικά με τις ΜΣΕ στο Λουξεμβούργο.

[2] COM(1996)582 τελικό.

[3] Απόφαση αριθ. 182/1999/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 1998 για το πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1998- 2002). ΕΕ L 26, 1.2.1999, σ.1.

2. Κύρια Διδάγματα από την Καταγραφή

Η καταγραφή παρέχει μια εκτενή και επικαιροποιημένη περιγραφή της διεξαγόμενης έρευνας σε ολόκληρη την Ευρώπη και καταδεικνύει πόσο πολύπλοκο είναι αυτό το πεδίο, το οποίο συνδυάζει βασική και εφαρμοσμένη έρευνα σε πλευρές που αφορούν τον άνθρωπο και τα ζώα. Αποτελεί μια εξαιρετικά πολύτιμη πηγή πληροφοριών σχετικά με την ερευνητική προσπάθεια, από την οποία είναι δυνατόν να επισημανθούν ισχυρά σημεία και δυσχέρειες, τα πεδία στα οποία απαιτείται περισσότερη συνεργασία και εκείνα τα κενά όπου χρειάζονται περαιτέρω προσπάθειες.

Η προπαρασκευή της εν λόγω καταγραφής από τις συμμετέχουσες χώρες υπήρξε και η ίδια χρήσιμη διαδικασία, καθώς συγκεντρώθηκαν οι περισσότεροι βασικοί επιστήμονες και διαχειριζόμενοι ερευνητικά έργα σχετικά με τις ΜΣΕ από ολόκληρη την Ευρώπη και διευκολύνθηκε ο διάλογος και η σύγκριση των διαφόρων ερευνητικών προσπαθειών στην Ευρώπη στο υπόψη πεδίο.

Η καταγραφή δείχνει, όπως ήταν αναμενόμενο, ότι η ενασχόληση της έρευνας με τις ΜΣΕ και η αλληλεπίδραση μεταξύ διαφόρων επιστημονικών κλάδων/ομάδων ποικίλλει ανάλογα με τις χώρες και, στις περισσότερες περιπτώσεις, σχετίζεται άμεσα με τη σπουδαιότητα των νόσων ΜΣΕ στις χώρες αυτές. Σε χώρες που έχουν πληγεί πρόσφατα από τη βόεια σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια, η ενασχόληση αυξάνεται επί του παρόντος και, επομένως, οι νεόφερτοι αρχίζουν να συμπράττουν σε αυτό το ερευνητικό πεδίο. Τέλος, ορισμένες χώρες ασχολούνται με ειδικές ερευνητικές δραστηριότητες και η ενασχόλησή τους λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο έργων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης της ΕΕ, και συγκεκριμένα ευρωπαϊκών δικτύων (θεματικών δικτύων και συντονισμένων δράσεων).

Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τις ΜΣΕ, κατευθυνόμενη από την υφιστάμενη επιστημονική αριστεία, έχει κινητοποιήσει μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών ομάδων και έχει παγιώσει πολύ καρποφόρες συνεργασίες τόσο σχετικά με τις ανθρώπινες, όσο και τις ζωικές ΜΣΕ. Εάν ληφθούν υπόψη όλα μαζί, τα διάφορα εθνικά προγράμματα σχετικά με τις ΜΣΕ, τα ευρωπαϊκά έργα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τις ΜΣΕ και το πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο, διαπιστώνεται ότι καταβάλλονται πολύ σημαντικές και ποικίλες ερευνητικές προσπάθειες.

Η ανάλυση αυτής της καταγραφής, η πείρα που αποκτήθηκε από την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τις ΜΣΕ, οι προτάσεις επί συγκεκριμένων θεμάτων των γνωμοδοτήσεων της Επιστημονικής Επιτροπής της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Προστασίας του Καταναλωτή, καθώς και οι συζητήσεις που διεξήχθησαν στην ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ, έχουν διευκολύνει την επισήμανση κενών στις γνώσεις και δυσχερειών σε διάφορους τομείς, όπως και πού μπορούν να καταβληθούν προσπάθειες τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο ΕΕ. Με τη διαδικασία αυτή κατέστη επίσης εμφανές ότι, σε ορισμένα πεδία, χρειάζεται περισσότερος συντονισμός, ενώ σε άλλα χρειάζεται κοινή προσέγγιση, με κάπως μεγαλύτερη επικέντρωση σε μερικά βασικά ζητήματα.

3. Συμπεράσματα - Μελλοντική Πορεία

1. H ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ επεσήμανε μια σειρά νεοεμφανιζομένων προτεραιοτήτων, οι οποίες θα μπορούσαν να αντιμετωπισθούν με ενισχυμένο συντονισμό ή συγκέντρωση μέσων:

- Ο ενισχυμένος συντονισμός θα μπορούσε να καλύπτει ευρύ φάσμα πρωτοβουλιών, όπως:

- Ενίσχυση των αναπτυσσομένων δραστηριοτήτων στα κράτη μέλη

- Διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών και της ανακοίνωσης αποτελεσμάτων

- Άνοιγμα των εθνικών προγραμμάτων

- Επέκταση των ερευνητικών δικτύων σε χώρες προσφάτως συνδεδεμένες με το πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο [4]

[4] Βουλγαρία, Εσθονία, Κυπριακή Δημοκρατία, Λεττονία, Λιθουανία, Μάλτα, Ουγγαρία, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχική Δημοκρατία.

- Ενίσχυση των δικτύων μετεκπαίδευσης

- Αντιμετώπιση κοινωνικών και ηθικών ζητημάτων που σχετίζονται με τις ΜΣΕ

Μεταξύ των τομέων που προσφέρονται για ενισχυμένο συντονισμό συγκαταλέγονται, παραδείγματος χάρη:

- Ηυξημένη επιδημιολογική παρακολούθηση

- Καταγραφή και από κοινού χρησιμοποίηση ζωικών μοντέλων και κυτταρικών σειρών

- Συλλογή και παροχή χαρακτηριστικών δειγμάτων

- Διασφάλιση της ποιότητας για την έγκριση διαγνωστικών δοκιμασιών

- Βέλτιστες πρακτικές στις τεχνικές σφαγής και στην τελική διάθεση των αποβλήτων

Το μεγαλύτερο μέρος αυτού του συντονισμού θα μπορούσε να επιτευχθεί στο πλαίσιο της νέας πολιτικής στον τομέα της έρευνας με στόχο τον Ευρωπαϊκό Χώρο Έρευνας [5].

[5] COM(2000)6.

- Συγκέντρωση μέσων σε τομείς που επισημαίνονται με βάση τον επείγοντα χαρακτήρα του θέματος, τον κατακερματισμό των σημερινών δραστηριοτήτων, την απαίτηση για κρίσιμη μάζα ή την ανάγκη για υποδομή. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ έχει επισημάνει τους ακόλουθους τομείς, όπου υφίστανται σαφή κενά όσον αφορά την έρευνα:

- Δοκιμές in vivo για προκλινικές διαγνώσεις

- Ανθρώπινες ΜΣΕ και εκτίμηση της επικινδυνότητας

- Απενεργοποίηση και πρόληψη

- Ζωικές ΜΣΕ και μετάδοση

2. Είναι ανάγκη να ασχοληθεί η ΕΕ με ζητήματα που σχετίζονται με τη δυνατότητα διάθεσης:

- ειδικών ερευνητικών εγκαταστάσεων για τις ΜΣΕ και υπερσύγχρονου εξοπλισμού, με τα ενδεδειγμένα επίπεδα ασφαλείας.

- επαρκών ποσοτήτων χαρακτηριστικού μολυσμένου και μη μολυσμένου υλικού, ιδίως για την ανάπτυξη και έγκριση διαγνωστικών δοκιμασιών, καθώς και για τη διασφάλιση της ποιότητας των χρησιμοποιουμένων δοκιμασιών.

- διαφορετικών ζωικών μοντέλων και κυτταρικών σειρών (για να αναπτυχθούν, αλλά και να χρησιμοποιηθούν από κοινού από τις ερευνητικές ομάδες).

3. Οι αυξημένες ερευνητικές δραστηριότητες χρειάζονται αυξημένους ανθρώπινους πόρους. Πρέπει να προσφέρονται ευνοϊκοί όροι, ώστε να προσελκυσθούν οι αναγκαίοι ανθρώπινοι πόροι στο πεδίο των ΜΣΕ. Επιπλέον, πρέπει να διοργανωθεί ειδική επιμόρφωση.

4. Εάν ληφθούν υπόψη όλα τα ανωτέρω στοιχεία, καθίσταται σαφές ότι πρέπει να καταβληθούν από κοινού προσπάθειες, τόσο από τα κράτη μέλη και τις συνδεδεμένες με το πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο χώρες, όσο και σε επίπεδο ΕΕ. Οι εργασίες που διεξήχθησαν από την ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ συνιστούν πολύ καλό παράδειγμα της ανάγκης να ενισχυθεί η έρευνα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή

- θα συνεχίσει τις εργασίες της με την ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ, ούτως ώστε να επικαιροποιήσει την καταγραφή, υπό το φως νέων εξελίξεων, η δε καταγραφή, στο εγγύς μέλλον, θα επεκταθεί στις χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης.

- θα υλοποιήσει μια ειδική πρόσκληση υποβολής προτάσεων, που προκηρύχθηκε για να αποκατασταθούν τα υφιστάμενα κενά της έρευνας σχετικά με τις ΜΣΕ. και

- θα καλέσει τα κράτη μέλη να εξετάσουν ποια επόμενα πρακτικά βήματα στην υλοποίηση του Ευρωπαϊκού Χώρου Έρευνας μπορούν να βοηθήσουν την περαιτέρω πορεία αυτής της σημαντικής ερευνητικής προσπάθειας στην Ευρώπη.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

Ανάλυση της καταγραφής των ερευνητικών δραστηριοτήτων στην Ευρώπη σχετικά με τις ΜΣΕ

A Εισαγωγή

B Γενικές παρατηρήσεις

C Παρατηρήσεις για τους κυριότερους ερευνητικούς τομείς

A Εισαγωγή

Κατόπιν πρόσκλησης του Συμβουλίου Έρευνας της 16ης Νοεμβρίου 2000, η Επιτροπή συγκρότησε ομάδα εμπειρογνωμόνων σε θέματα έρευνας σχετικά με τις Μεταδοτικές Σπογγώδεις Εγκεφαλοπάθειες (συμπεριλαμβάνονται η Βόεια Σπογγώδης Εγκεφαλοπάθεια, η τρομώδης νόσος των προβάτων και η ασθένεια του Creutzfeld-Jakob), εφεξής καλούμενες "ΜΣΕ", με τους ακόλουθους σκοπούς:

- να εξετάσει την κατάσταση της έρευνας σχετικά με τις ΜΣΕ στα διάφορα κράτη μέλη

- να ενθαρρύνει την ανταλλαγή επιστημονικών πληροφοριών μεταξύ ερευνητικών ομάδων και

- να εντοπίσει διεξαγόμενες ερευνητικές δραστηριότητες που χρειάζονται ενίσχυση, καθώς και νέες ερευνητικές δραστηριότητες που χρειάζεται να δρομολογηθούν.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων σε θέματα έρευνας σχετικά με τις ΜΣΕ, εφεξής καλούμενη "ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ", αποτελείται από εκπροσώπους διορισμένους από τα κράτη μέλη και διάφορες συνδεδεμένες χώρες, ορισμένα μέλη της ομάδας ad hoc για τη Βόεια Σπογγώδη Εγκεφαλοπάθεια και την ασθένεια του Creutzfeld-Jakob της Επιστημονικής Συντονιστικής Επιτροπής της Γενικής Διεύθυνσης Υγείας και Προστασίας των Καταναλωτών της Επιτροπής, σχετικούς συντονιστές έργων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης της ΕΕ και τις υπηρεσίες της Επιτροπής.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ συνεδρίασε δύο φορές, στις 15 Δεκεμβρίου 2000 και 16 Φεβρουαρίου 2001. Το πρώτο έργο που επιτέλεσε η ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ ήταν να προβεί σε καταγραφή των ερευνητικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στην ΕΕ. Ορίσθηκαν αρμόδια άτομα για επαφές στα κράτη μέλη, προκειμένου να συλλέξουν τις πληροφορίες και να τις διαβιβάσουν στην Επιτροπή.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ έχει πλέον προβεί σε καταγραφή των ερευνητικών δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στην ΕΕ, η οποία περιέχει τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν από όλα τα κράτη μέλη [6], καθώς και τις συνεργασίες της Ισλανδίας, της Νορβηγίας και του Ισραήλ.

[6] Δεν υπάρχουν πληροφορίες από το Λουξεμβούργο, αφού μέχρι σήμερα δεν έχει αναληφθεί καμμία ερευνητική δραστηριότητα σχετικά με τις ΜΣΕ στο Λουξεμβούργο.

Περιλαμβάνει επίσης τις άμεσες δράσεις έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης που έχει αναλάβει το Κοινό Κέντρο Ερευνών (ΚΚΕρ) και τις έμμεσες δράσεις έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης που χρηματοδοτούνται από την Επιτροπή, τόσο στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τις ΜΣΕ [7], που δρομολογήθηκε το 1996, όσο και εκείνων που χρηματοδοτούνται επί του παρόντος και εντάσσονται στο πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1998-2002) [8], εφεξής καλούμενο "πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο".

[7] COM(1996)582 τελικό.

[8] Απόφαση αριθ. 182/1999/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 22ας Δεκεμβρίου 1998 για το πέμπτο πρόγραμμα-πλαίσιο δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας (1998- 2002). ΕΕ L 26, 1.2.1999, σ.1.

Λόγω διαφοράς μεγέθους και σπουδαιότητας των ερευνητικών προσπαθειών που έχουν καταβληθεί στις διάφορες χώρες, ποικίλλει ο βαθμός λεπτομέρειας των πληροφοριών που παρέχονται για κάθε χώρα. Η καταγραφή, που παρατίθεται στο παράρτημα 2, παρέχει μια εκτενή και επικαιροποιημένη περιγραφή της διεξαγόμενης έρευνας σε ολόκληρη την Ευρώπη, η οποία έχει την ακόλουθη δομή:

1- Περιγραφή των κυριοτέρων ερευνητικών δραστηριοτήτων σχετικά με τις ΜΣΕ σε κάθε χώρα

2- Πώς εντάσσονται αυτές οι δραστηριότητες στους κυριότερους τομείς του Ευρωπαϊκού Σχεδίου Δράσης για την έρευνα σχετικά με τις ΜΣΕ:

(α) Κλινική, επιδημιολογική και κοινωνική έρευνα σχετικά με τις ανθρώπινες και τις ζωικές ΜΣΕ

(β) Ο μολυσματικός παράγων και οι μηχανισμοί μετάδοσής του

(γ) Διάγνωση των ΜΣΕ

(δ) Εκτίμηση της επικινδυνότητας

(ε) Θεραπεία και πρόληψη

3- Κυριότερες ερευνητικές ομάδες και οι τομείς ειδικότητάς τους

4- Συνεργασία με άλλες χώρες και άνοιγμα των προγραμμάτων στη συνεργασία

Σύμφωνα με την εντολή του Συμβουλίου, η ομάδα προέβη επίσης σε ανάλυση των ερευνητικών δραστηριοτήτων σχετικά με τις ΜΣΕ. Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζεται σύνοψη της ανάλυσης αυτής.

B Γενικές παρατηρήσεις

Η καταγραφή παρέχει μια εκτενή και επικαιροποιημένη περιγραφή των ερευνητικών δραστηριοτήτων σχετικά με τις ΜΣΕ που αναπτύσσονται σε ολόκληρη την Ευρώπη. Αποτελεί μια εξαιρετικά πολύτιμη πηγή πληροφοριών, προκειμένου να επισημανθεί το υφιστάμενο δυναμικό για έρευνα σχετικά με τις ΜΣΕ, καθώς και η απόδοσή του, και επίσης να βελτιωθεί ο συντονισμός στην Ευρώπη στο εν λόγω πεδίο.

Η καταγραφή επιβεβαιώνει τον πολύπλοκο και πολυεπιστημονικό χαρακτήρα της έρευνας σχετικά με τις ΜΣΕ, η οποία περιλαμβάνει πλευρές που αφορούν τόσο τον άνθρωπο, όσο και τα ζώα και καλύπτει όλο το φάσμα από βασική έως πολύ ειδική εφαρμοσμένη έρευνα.

Η προπαρασκευή της εν λόγω καταγραφής από τις συμμετέχουσες χώρες υπήρξε και η ίδια χρήσιμη διαδικασία, καθώς συγκεντρώθηκαν οι περισσότεροι βασικοί επιστήμονες και διαχειριζόμενοι ερευνητικά έργα σχετικά με τις ΜΣΕ από ολόκληρη την Ευρώπη και διευκολύνθηκε ο διάλογος και η σύγκριση των διαφόρων ερευνητικών προσπαθειών στην Ευρώπη στο υπόψη πεδίο.

Η καταγραφή δείχνει, όπως ήταν αναμενόμενο, ότι η ενασχόληση της έρευνας με τις ΜΣΕ και η αλληλεπίδραση μεταξύ διαφόρων επιστημονικών κλάδων/ομάδων ποικίλλει ανάλογα με τις χώρες και, στις περισσότερες περιπτώσεις, σχετίζεται άμεσα με τη σπουδαιότητα των νόσων ΜΣΕ στις χώρες αυτές. Από την άποψη αυτή, ορισμένες χώρες διαθέτουν εδραιωμένα εθνικά πολυεπιστημονικά προγράμματα έρευνας σχετικά με τις ΜΣΕ, τα οποία αποτελούν σύνδεσμο μεταξύ της κυβέρνησης και δημόσιων και ιδιωτικών ερευνητικών ιδρυμάτων. Άλλες χώρες έχουν αναπτύξει, εδώ και πολλά χρόνια, εξαιρετικές δραστηριότητες σε συγκεκριμένα πεδία. Σε χώρες που έχουν πληγεί πρόσφατα από τη βόεια σπογγώδη εγκεφαλοπάθεια, η ενασχόληση αυξάνεται επί του παρόντος και, επομένως, οι νεόφερτοι αρχίζουν να συμπράττουν σε αυτό το ερευνητικό πεδίο. Τέλος, ορισμένες χώρες ασχολούνται με ειδικές ερευνητικές δραστηριότητες και η ενασχόλησή τους λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο έργων έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης της ΕΕ, και συγκεκριμένα ευρωπαϊκών δικτύων.

Η ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τις ΜΣΕ, κατευθυνόμενη από την υφιστάμενη επιστημονική αριστεία, έχει κινητοποιήσει μεγάλο αριθμό ευρωπαϊκών ομάδων και έχει παγιώσει πολύ καρποφόρες συνεργασίες τόσο σχετικά με τις ανθρώπινες, όσο και τις ζωικές ΜΣΕ. Εάν ληφθούν υπόψη όλα μαζί, τα διάφορα εθνικά προγράμματα σχετικά με τις ΜΣΕ, τα ευρωπαϊκά έργα έρευνας και τεχνολογικής ανάπτυξης που χρηματοδοτούνται στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας για τις ΜΣΕ και το πρόγραμμα-πλαίσιο δράσεων έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και επίδειξης της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, διαπιστώνεται ότι καταβάλλονται πολύ σημαντικές και ποικίλες ερευνητικές προσπάθειες. Οι προσπάθειες αυτές θα δώσουν απαντήσεις, όχι μόνον στην περίπτωση των ΜΣΕ, αλλά και άλλων εκφυλιστικών νευρολογικών ασθενειών.

Η ανάλυση αυτής της καταγραφής, η πείρα που αποκτήθηκε από την ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για τις ΜΣΕ, καθώς και οι συζητήσεις που διεξήχθησαν στην ομάδα εμπειρογνωμόνων ΜΣΕ, έχουν διευκολύνει την επισήμανση συγκεκριμένων κενών στις γνώσεις και δυσχερειών σε διάφορους τομείς, όπως και πού μπορούν να καταβληθούν προσπάθειες τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και σε επίπεδο ΕΕ. Με τη διαδικασία αυτή επισημάνθηκε επίσης ότι, σε ορισμένα πεδία, χρειάζεται περισσότερος συντονισμός, ενώ σε άλλα χρειάζεται κοινή προσέγγιση, με επικέντρωση σε μερικά βασικά ζητήματα.

C Παρατηρήσεις για τους κυριότερους ερευνητικούς τομείς:

α) Επιδημιολογική έρευνα και παρακολούθηση

Ανθρώπινες ΜΣΕ

Η επιδημιολογική έρευνα και παρακολούθηση των ανθρώπινων ΜΣΕ συντονίζονται σε επίπεδο ΕΕ μέσω των έργων δικτύων (EUROCJD και NEUROCJD), που συγκροτήθηκαν με επιτυχία από τη Μονάδα παρακολούθησης CJD, και συμπληρώνονται από το δίκτυο νευροπαθολογίας (PRIONET), που συντονίζεται από το Ινστιτούτο Νευρολογίας του Πανεπιστημίου της Βιέννης. Όλες οι χώρες (εκτός από το LU) συμμετέχουν στα δίκτυα αυτά, που συντονίζονται από το UK και την AT.

Ωστόσο, προκειμένου να επιτευχθεί εναρμονισμένη παρακολούθηση στο πλαίσιο κάθε χώρας και, επομένως, να επιτευχθεί εναρμόνιση των εθνικών προγραμμάτων σε ολόκληρη την ΕΕ, σε μερικές χώρες υπάρχει περιθώριο για βελτιώσεις όσον αφορά την παροχή των αναγκαίων χρηματοδοτικών και διαρθρωτικών μέσων και στελέχωσης, για την εκτέλεση των καθηκόντων που απαιτούνται από τα δίκτυα.

Ζωικές ΜΣΕ

Η επιδημιολογική έρευνα στην περίπτωση της τρομώδους νόσου των προβάτων είναι σημαντικότατο ζήτημα σε χώρες που έχουν πληγεί ιδιαίτερα από την ασθένεια αυτή (IS, UK, NO, F και πιο πρόσφατα IRL), με σκοπό να επισημανθούν παράγοντες κινδύνου και να επιδιωχθεί η εκρίζωσή της. Στην περίπτωση της ΒΣΕ στα βοοειδή, το UK έχει ασχοληθεί με επιδημιολογική έρευνα από την αρχή της επιδημίας. Άλλες χώρες, που πλήγηκαν από ΒΣΕ πιο πρόσφατα, τώρα ασχολούνται και εκείνες.

Σε επίπεδο ΕΕ, υπάρχουν 2 δίκτυα της ΕΕ για τις ΜΣΕ των μηρυκαστικών, που συντονίζονται από τη F και την IRL, και αποδεικνύονται εξαιρετικά χρήσιμα όσον αφορά την επιμόρφωση, την τυποποίηση και την εναρμόνιση των τεχνικών και κριτηρίων για την αναγνώριση υπόπτων περιπτώσεων, καθώς και όσον αφορά τη δημιουργία τραπεζών δεδομένων και βιολογικών δειγμάτων.

Ως εκ τούτου, στην περίπτωση των ΜΣΕ των μηρυκαστικών, υπάρχει σαφώς περιθώριο για βελτιώσεις, μέσω της κινητοποίησης περισσοτέρων χωρών που δεν έχουν ασχοληθεί ακόμη. Σε εθνικό επίπεδο, πρέπει να καταβληθούν προσπάθειες να μεταφερθούν γνώσεις στα εργαστήρια που έχουν αρχίσει προσφάτως να ασχολούνται με παρακολούθηση και διάγνωση.

β) Ο μολυσματικός παράγων, μηχανισμοί μετάδοσης και παθογένεσης

Αυτός είναι ένας ευρύτατος ερευνητικός τομέας, που σχετίζεται με πολλούς επιστημονικούς κλάδους. Υπάρχει σαφής πρωτοπορία ορισμένων χωρών, με το UK να συμμετέχει σε όλα τα μέτωπα και σοβαρή δέσμευση της D, της F και της Ι σε μερικούς από τους τομείς. Η IS και η NO έχουν ηγετικό ρόλο στην έρευνα σχετικά με την τρομώδη νόσο των προβάτων.

Πρέπει να ενθαρρυνθεί η περαιτέρω συνεργασία:

- στις φυσικο-χημικές μελέτες των φυσιολογικών και μη φυσιολογικών μορφών της πρωτεΐνης πριόν, με τη συγκέντρωση της χρησιμοποίησης των ακριβών οργάνων υπό τις απαιτούμενες συνθήκες ασφαλείας.

- με τη συγκρότηση δικτύων για ερευνητικά εργαλεία σε αυτόν τον τομέα: διαγονιδιακά ζωικά μοντέλα, ανάλογα μοντέλα, κυτταρικές σειρές, αντιδραστήρια, ιστούς.

γ) Διάγνωση των ΜΣΕ

Έχουν καταβληθεί σημαντικότατες προσπάθειες σε αυτόν τον τομέα, τόσο όσον αφορά τις ανθρώπινες, όσο και τις ζωικές ΜΣΕ και έχει επιτευχθεί πρόοδος. Ωστόσο, η οριστική διάγνωση μπορεί να επιβεβαιωθεί μόνον μετά θάνατον. Η ανάπτυξη ειδικών, ευαίσθητων, προκλινικών δοκιμασιών και δοκιμασιών in vivo συνεχίζει, επομένως, να αποτελεί την κυριότερη πρόκληση της έρευνας σχετικά με τις ΜΣΕ. Η έρευνα που έχει αναληφθεί στο UK, στη D, στη F, στις NL έχει επιδοθεί εντατικά σε διαφορετικές προσεγγίσεις της διάγνωσης. Άλλα κράτη μέλη αναπτύσσουν διάφορες ερευνητικές δραστηριότητες (IRL, B, I, E, S).

Υπάρχει επίσης σημαντική συνεργασία στο πλαίσιο των έργων της ΕΕ. Η διάγνωση παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για τη βιομηχανία, όπως φαίνεται από τη δημιουργία, τα τελευταία χρόνια, νεοσύστατων εταιρειών, αφιερωμένων αποκλειστικά στη διάγνωση των ΜΣΕ.

Πρέπει να ενθαρρυνθεί η περαιτέρω συνεργασία, ώστε να αντιμετωπισθούν ειδικά προβλήματα και να αμβλυνθούν οι δυσχέρειες που υφίστανται στον εν λόγω τομέα, όπως:

- καθιέρωση μεθοδολογίας, ώστε να εξετάζονται, με συστηματικό τρόπο, οι απαιτήσεις για νέες διαγνωστικές δοκιμασίες

- αξιολόγηση και επικύρωση νεοεμφανιζομένων διαγνωστικών δοκιμασιών και αντιδραστηρίων

- διατήρηση μιας τράπεζας ιστών και σωματικών υγρών από ζώα με γνωστή επώαση ΜΣΕ ή κλινική κατάσταση

- αύξηση και δικτύωση των εγκαταστάσεων για ζώα, οι οποίες χρειάζονται για βιολογικές δοκιμές μολυσματικότητας

- συζήτηση των ειδικών προβλημάτων κατά την καθημερινή χρήση των διαγνωστικών δοκιμασιών, όπως είναι η κατάσταση του δείγματος, ο ιστός που πρέπει να χρησιμοποιηθεί για δοκιμασίες επιβεβαίωσης, κ.λπ....

δ) Μελέτες μετάδοσης και εκτίμηση της επικινδυνότητας

Έχουν καταβληθεί αξιοσημείωτες προσπάθειες στο UK όσον αφορά τις διάφορες πλευρές της μετάδοσης και τη διεξαγωγή εκτίμησης της επικινδυνότητας, όπως είναι ο προσδιορισμός της πραγματικής στοματικής έκθεσης στα βοοειδή, οι ιστοί που μεταφέρουν μολυσματικότητα, η ΒΣΕ στα πρόβατα, η οριζόντια και η κάθετη μετάδοση, οι ΜΣΕ σε άλλα ζώα που χρησιμοποιούνται για διατροφή (χοίρους και πουλερικά), κ.λπ....

Και άλλες χώρες ασχολούνται επί του παρόντος με μελέτες της μετάδοσης στο πλαίσιο έργων της ΕΕ: ΒΣΕ στα πρόβατα (NL), μετάδοση ΒΣΕ στους χοίρους, μετάδοση τρομώδους νόσου των προβάτων και ΒΣΕ στους ιχθύες (I,F,E), περιβαλλοντικοί φορείς μετάδοσης (F, IS).

Οι μελέτες μετάδοσης έχουν μεγάλη διάρκεια και είναι εξαιρετικά πολυδάπανες, αλλά είναι ουσιώδους σημασίας για την εκτίμηση της επικινδυνότητας. Πρέπει να ενθαρρυνθεί η περαιτέρω συμμετοχή των χωρών σε αυτόν τον τομέα. Επιπλέον, με τη δικτύωση των βιολογικών δοκιμών ογκομέτρησης και των πειραματικών μολύνσεων θα αποφευχθεί αλληλεπικάλυψη της χρηματοδότησης.

ε) Θεραπευτική έρευνα

Η θεραπευτική έρευνα επισημαίνεται ως προτεραιότητα για τις ανθρώπινες ΜΣΕ στα εθνικά προγράμματα σε ορισμένα κράτη μέλη (UK, D, F, NO). Επιπλέον, υπάρχουν παγιωμένες συνεργασίες μέσω έργων της ΕΕ.

Ο τομέας αυτός υποστηρίζεται από εντατική βασική έρευνα επί της μοριακής και κυτταρικής παθογένεσης της ασθένειας, προκειμένου να επισημανθούν θεραπευτικοί στόχοι. Στις λοιπές δραστηριότητες συγκαταλέγονται μελέτες για ειδικές ενώσεις με δράση κατά της πριόν και στρατηγικές εμβολιασμού.

Πρέπει να ενθαρρυνθεί η περαιτέρω συνεργασία:

- στην ανάπτυξη κυτταρικών και ζωικών μοντέλων για ταχείες μαζικές εξετάσεις in vitro και in vivo και αξιολόγηση νέων μορίων ή προσεγγίσεων της θεραπείας των ΜΣΕ

- με συναφή πεδία (εκφυλιστικές νευρολογικές ασθένειες, αμυλοείδωση)

- στη συγκρότηση δικτύων για κλινικές δοκιμές

- σε περαιτέρω μελέτες του κυττάρου και της παθογένεσης

στ) Διαδικασίες απενεργοποίησης και απολύμανση, πρόληψη

Οι διαδικασίες απολύμανσης και απενεργοποίησης είναι σημαντικοί τομείς έρευνας στο UK. Και άλλες σημαντικές δραστηριότητες έχουν αναληφθεί σε ορισμένα κράτη μέλη, οι περισσότερες στο πλαίσιο έργων της ΕΕ, και σχετίζονται με την απολύμανση του αίματος, τη διαδικασία αξιοποίησης και την παραγωγή ζελατίνης, τις επιλογές διάθεσης/χρησιμοποίησης για κρεατοστεάλευρα (ΚΟΑ) και ζωικά λίπη.

Πρέπει να ενθαρρυνθεί η έρευνα σχετικά με την απενεργοποίηση μολυσμένων υλικών, λόγω του αριθμού και της ποικιλίας των εμπλεκομένων ζητημάτων, όπως είναι η απολύμανση των χειρουργικών υλικών. η διάθεση των πτωμάτων και των αποβλήτων σφαγείων και των ΚΟΑ. οι βιομηχανικές διεργασίες παρασκευής τροφίμων, φαρμάκων και καλλυντικών. η επιβίωση και η αποικοδόμηση των πριόν. η ανθεκτικότητα στο περιβάλλον και η απολύμανσή του (εδάφη, αγροκτήματα, σφαγεία, νοσοκομεία). ενδεχόμενη ανθεκτικότητα στην άγρια ζωή.

ζ) Λοιποί τομείς

Εν όψει της πείρας που αποκτήθηκε από το 1996, η ομάδα εμπειρογνωμόνων συνιστά επίσης την ανάγκη να αντιμετωπισθούν δύο σημαντικά θέματα με συντονισμένο τρόπο σε ευρωπαϊκό επίπεδο:

- κοινωνικά και ηθικά ζητήματα που σχετίζονται με τις ΜΣΕ

- διάδοση των ερευνητικών αποτελεσμάτων σχετικά με τις ΜΣΕ μεταξύ των επιστημόνων, των διαχειριζομένων ερευνητικά έργα, των υπευθύνων για τη λήψη αποφάσεων και του ευρύτερου κοινού.