ΑΝΑΚΟΊΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΉΣ κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την εκτίμηση των χημικών, φυσικών και βιολογικών παραγόντων και των μεθόδων παραγωγής που θεωρείται ότι περικλείουν κίνδυνο για την ασφάλεια ή την υγεία των εγκύων, λεχώνων ή γαλουχουσών εργαζομένων (Οδηγία 92/85/ΕΟΚ του Συμβουλίου)

ΠΕΡΊΛΗΨΗ

Το άρθρο 3 πρώτη παράγραφος της οδηγίας 92/85/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 19ης Οκτωβρίου 1992 (ΕΕ L 348 της 28ης Νοεμβρίου 1992, σ.1) σχετικά με την εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων (δέκατη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16, παράγραφος 1, της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ) προβλέπει ότι :

« Η Επιτροπή, συνεννοούμενη με τα κράτη μέλη και επικουρούμενη από τη συμβουλευτική επιτροπή για την ασφάλεια, την υγιεινή και την προστασία της υγείας στον τόπο εργασίας, χαράζει τις κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με την εκτίμηση των χημικών, φυσικών ή βιολογικών παραγόντων καθώς και των βιομηχανικών μεθόδων παραγωγής που θεωρείται ότι ενέχουν κίνδυνο για την υγεία ή την ασφάλεια των εργαζομένων γυναικών κατά την έννοια του άρθρου 2.

Οι αναφερόμενες στο πρώτο εδάφιο κατευθυντήριες γραμμές αφορούν επίσης και τις κινήσεις και θέσεις του σώματος, την πνευματική και φυσική κόπωση και τις άλλες φυσικές και πνευματικές καταπονήσεις που συνδέονται με τη δραστηριότητα των εργαζομένων γυναικών κατά την έννοια του άρθρου 2 ».

Σύμφωνα με την παράγραφο 2 του άρθρου 3, οι κατευθυντήριες γραμμές έχουν στόχο να χρησιμεύσουν ως οδηγός για την προβλεπόμενη στο άρθρο 4 παράγραφος 1 αξιολόγηση, η οποία προβλέπει με τη σειρά της ότι "οιαδήποτε δραστηριότητα που ενδέχεται να εγκλείει συγκεκριμένο κίνδυνο έκθεσης στους παράγοντες, τις μεθόδους παραγωγής ή τις συνθήκες εργασίας, που περιλαμβάνονται στο μη εξαντλητικό κατάλογο του παραρτήματος Ι, πρέπει να αξιολογείται, από τον εργοδότη, η φύση, ο βαθμός και η διάρκεια της έκθεσης των εργαζόμενων γυναικών κατά την έννοια του άρθρου 2, στη συγκεκριμένη επιχείρηση ή/και εγκατάσταση, είτε άμεσα είτε έμμεσα, μέσω των υπηρεσιών προστασίας και πρόληψης που προβλέπονται στο άρθρο 7 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ, προκειμένου:

- να εκτιμηθεί κάθε κίνδυνος που απειλεί την ασφάλεια ή την υγεία καθώς και κάθε αντίκτυπος στην εγκυμοσύνη ή γαλουχία των εργαζομένων γυναικών κατά την έννοια του άρθρου 2,

- να καθορισθούν τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν."

Η Επιτροπή, σε συνεννόηση με τα κράτη μέλη και επικουρούμενη από τη συμβουλευτική επιτροπή για την ασφάλεια, την υγιεινή και την προστασία της υγείας στον τόπο εργασίας, όρισε τις κατευθυντήριες γραμμές που ακολουθούν.

Η Επιτροπή αποδίδει πολύ μεγάλη σπουδαιότητα σε όλα τα μέτρα που αποσκοπούν στην προστασία της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων, και ιδιαίτερα ορισμένων πιο ευάλωτων ομάδων εργαζομένων, όπως είναι, προφανέστατα, οι έγκυες, λεχώνες ή γαλουχούσες εργαζόμενες. Πολύ περισσότερο όταν οι κίνδυνοι στους οποίους ενδέχεται να εκτεθούν είναι δυνατόν να βλάψουν όχι μόνο τη δική τους υγεία, αλλά και εκείνη των εμβρύων ή των νεογέννητων, δεδομένου ότι υπάρχει πολύ στενή φυσική, αλλά και συναισθηματική, σχέση μεταξύ μητέρας και παιδιού.

Επομένως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκτιμά ότι η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί αποτελεσματικό και πολύ πρακτικό εργαλείο, το οποίο θα χρησιμεύσει ως οδηγός για την αξιολόγηση των κινδύνων για την υγεία και την ασφάλεια των εγκύων, λεχώνων η γαλουχουσών εργαζομένων. Με βάση την αξιολόγηση αυτή ο καθορισμός των ανάλογων μέτρων θα γίνεται με πολύ αποτελεσματικότερο τρόπο.

Για τους λόγους αυτούς, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα φροντίσει για την όσο το δυνατόν ευρύτερη διάδοση των κατευθυντήριων αυτών γραμμών μεταξύ των οργανισμών και των ατόμων που ασχολούνται με την υγεία και την ασφάλεια στον τόπο εργασίας.

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η προσέγγιση στην εκτίμηση των κινδύνων

Νομικό υπόβαθρο

Προηγούμενα μέτρα που έχουν σχέση με την παρούσα ενέργεια

Ειδικά σημεία που πρέπει να τονιστούν

ΓΕΝΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

Προσδιορισμός των κινδύνων

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ: ΓΕΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Πνευματική και σωματική κόπωση και χρόνος εργασίας

Καταπόνηση λόγω στάσης που συνδέεται με τη δραστηριότητα των λεχώνων ή των εγκύων

Εργασία σε ύψος

Εργασία κατά μόνας

Επαγγελματικό στρες

Οι έγκυοι και οι λεχώνες μπορεί να επηρεαστούν ιδιαίτερα από το επαγγελματικό στρες για διάφορους λόγους:

Κατά τον προσδιορισμό των μέτρων οι εργοδότες πρέπει να συνεκτιμούν τους γνωστούς αγχογόνους παράγοντες (π.χ. μοντέλα εναλλαγής βαρδιών, ανασφάλεια της θέσης εργασίας, φόρτος εργασίας, κτλ.) και τους ειδικούς ιατρικούς και ψυχοκοινωνικούς παράγοντες που επηρεάζουν κάθε γυναίκα.

Τα μέτρα προστασίας μπορεί να περιλαμβάνουν προσαρμογές των συνθηκών ή του χρόνου εργασίας καθώς και μέτρα προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι θα υπάρχει η απαιτούμενη κατανόηση, υποστήριξη και αναγνώριση όταν η γυναίκα επιστρέψει στην εργασίας της, και παράλληλα ο σεβασμός της ιδιωτικής της ζωής.

Δραστηριότητες που απαιτούν ορθοστασία

Καθιστικές δραστηριότητες

Έλλειψη εγκαταστάσεων ανάπαυσης και άλλων κοινωνικών υποδομών

Κίνδυνος λοίμωξης ή νεφροπάθειας ως αποτέλεσμα ανεπαρκών εγκαταστάσεων υγιεινής

Κίνδυνοι ως αποτέλεσμα ακατάλληλης διατροφής.

Κίνδυνοι λόγω ακαταλλήλων ή ανύπαρκτων εγκαταστάσεων

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ: ΕΙΔΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΠΟΦΥΓΗΣ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ)

ΦΥΣΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Κρούσεις, δονήσεις ή κινήσεις

Θόρυβος

Ιονίζουσα ακτινοβολία

Μη ιονίζουσα ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία

Υπερβολικό ψύχος ή ζέστη

Εργασία σε υπερβαρική ατμόσφαιρα π.χ. σε χώρους υπό πίεση και υποβρύχιες καταδύσεις

ΒΙΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΧΗΜΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

Ουσίες που έχουν επισημανθεί με τις φράσεις κινδύνου R40, R45, R46, R61, R63 και R64

Σκευάσματα που επισημαίνονται με βάση την οδηγία 83/379/ΕΟΚ ή 1999/45/ΕΚ

Υδράργυρος και υδραργυρικά παράγωγα.

Αντιμιτωτικά (κυτταροτοξικά) φάρμακα

Χημικοί παράγοντες γνωστής και επικίνδυνης διαδερμικής απορρόφησης (δηλ. που μπορούν να απορροφηθούν μέσω του δέρματος). Εδώ περιλαμβάνονται ορισμένα φυτοφάρμακα.

Μονοξείδιο του άνθρακα

Μόλυβδος και παράγωγα μολύβδου - εφόσον οι παράγοντες αυτοί μπορούν να απορροφηθούν από τον ανθρώπινο οργανισμό.

Χημικοί παράγοντες και βιομηχανικές μέθοδοι παραγωγής του παραρτήματος 1 της οδηγίας 90/394/ΕΟΚ

ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

Χειρωνακτική διακίνηση φορτίων

Κινήσεις και στάσεις του σώματος.

Μετακινήσεις εντός ή εκτός των εγκαταστάσεων

Εργασία σε υπόγεια μεταλλεία

Εργασία σε εξοπλισμό με οθόνη οπτικής απεικόνισης (ΟΟΑ)

Εξοπλισμός εργασίας και εξοπλισμός ατομικής προστασίας (συμπεριλαμβανομένου του ρουχισμού)

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Πλευρές της εγκυμοσύνης που μπορεί να απαιτούν προσωρινά προσαρμογές της οργάνωσης της εργασίας

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η εγκυμοσύνη δεν είναι ασθένεια αλλά ως μέρος της καθημερινής ζωής. Η προστασία της υγείας και η ασφάλεια αναφορικά με τις εγκύους γυναίκες μπορεί συχνά να επιτευχθεί με την εφαρμογή υφιστάμενων κανόνων και διαδικασιών στους αντίστοιχους τομείς. Πολλές γυναίκες εργάζονται ενόσω είναι έγκυοι και πολλές επιστρέφουν στην εργασία τους ενώ θηλάζουν. Ορισμένοι κίνδυνοι που υπάρχουν στο χώρο εργασίας μπορεί να έχουν επίδραση στην υγεία και στην ασφάλεια των εγκύων, των λεχώνων και των παιδιών τους. Η εγκυμοσύνη επιφέρει μεγάλες φυσιολογικές και ψυχολογικές αλλαγές. Η ορμονική ισορροπία είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη, και η έκθεση σε παράγοντες που μπορεί να τη διαταράξουν μπορεί να προκαλέσουν επιπλοκές, με ενδεχόμενο αποτέλεσμα, π.χ., την αποβολή.

Συνθήκες οι οποίες ενδέχεται να είναι αποδεκτές σε συνήθεις καταστάσεις μπορεί να μην είναι πλέον σε περίπτωση εγκυμοσύνης.

Η προσέγγιση στην εκτίμηση των κινδύνων

Η εκτίμηση των κινδύνων είναι μια συστηματική εξέταση όλων των πτυχών της εργασίας, προκειμένου να εντοπιστούν οι πιθανές αιτίες πρόκλησης τραυματισμών ή βλάβης της υγείας και να προσδιοριστεί ο τρόπος με τον οποίο μπορούν οι αιτίες αυτές να τεθούν υπό έλεγχο, ώστε να εξαλειφθούν ή να μειωθούν οι κίνδυνοι.

Σύμφωνα με τις απαιτήσεις της οδηγίας 92/85/ΕΟΚ, η εκτίμηση πρέπει να περιλαμβάνει τουλάχιστον τρία στάδια:

1. προσδιορισμός των κινδύνων (φυσικοί, χημικοί και βιολογικοί παράγοντες. μέθοδοι παραγωγής. κινήσεις και θέσεις του σώματος. πνευματική και σωματική κόπωση. άλλες σωματικές και πνευματικές καταπονήσεις).

2. προσδιορισμός των κατηγοριών των εργαζομένων (έγκυοι, λεχώνες ή γαλουχούσες εργαζόμενες που εκτίθενται σε κινδύνους).

3. εκτίμηση των κινδύνων τόσο από ποιοτική όσο και από ποσοτική άποψη.

Πηγή κινδύνου: Η εγγενής ιδιότητα ή ικανότητα κάποιου στοιχείου (π.χ. υλικών εργασίας, εξοπλισμού, μεθόδων και πρακτικών εργασίας) που ενδέχεται να προκαλέσει βλάβη.

Κίνδυνος: Η πιθανότητα να προκληθεί βλάβη υπό τις συνθήκες χρήσης και/ή έκθεσης, και η πιθανή έκταση της βλάβης.

Όσον αφορά το σημείο 1 (προσδιορισμός των κινδύνων), υπάρχουν ήδη εκτεταμένα στοιχεία σχετικά με τους φυσικούς παράγοντες (συμπεριλαμβανομένης της ιοντίζουσας ακτινοβολίας), τους χημικούς παράγοντες και τους βιολογικούς παράγοντες.

Όσον αφορά ειδικά τους χημικούς παράγοντες, η οδηγία 67/548/ΕΟΚ του Συμβουλίου, όπως τροποποιήθηκε τελευταία από την οδηγία της Επιτροπής 2000/33/ΕΚ σχετικά με την προσέγγιση των νομοθετικών, κανονιστικών και διοικητικών διατάξεων σχετικά με την ταξινόμηση, συσκευασία και επισήμανση των επικίνδυνων ουσιών προβλέπει τις παρακάτω φράσεις κινδύνου για ουσίες και παρασκευάσματα:

- πιθανοί κίνδυνοι μόνιμων επιδράσεων (R40)

- μπορεί να προκαλέσει καρκίνο (R45)

- μπορεί να προκαλέσει κληρονομικές γενετικές βλάβες (R46)

- μπορεί να προκαλέσει καρκίνο διά εισπνοής (R49)

- μπορεί να βλάψει το έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης (R61)

- πιθανός κίνδυνος δυσμενών επιδράσεων στο έμβρυο κατά τη διάρκεια της κύησης (R63)

- μπορεί να βλάψει τα βρέφη που τρέφονται με μητρικό γάλα (R64).

Στο πλαίσιο της εκτίμησης των υφισταμένων ουσιών και των εργασιών τηςSCOEL(Επιστημονικής επιτροπής για τα όρια επαγγελματικής έκθεσης σε χημικούς παράγοντες), η Επιτροπή έχει επίσης εκπονήσει σειρά εγγράφων που αφορούν εν μέρει το θέμα αυτό.

Σημείο 2 (προσδιορισμός της κατηγορίας των εκτιθέμενων εργαζομένων). Ενώ ο εντοπισμός των λεχώνων ή των γαλουχουσών εργαζομένων δεν παρουσιάζει δυσκολίες, δεν ισχύει το ίδιο και για τις εγκύους εργαζόμενες. Υπάρχει ένα διάστημα 30-45 ημερών κατά το οποίο μια εργαζόμενη μπορεί να μην γνωρίζει ότι είναι έγκυος και συνεπώς να μην είναι σε θέση ή να διστάζει να ενημερώσει τον εργοδότη της. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες, ιδίως φυσικοί και χημικοί, που μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στο έμβρυο κατά την περίοδο που έπεται αμέσως μετά τη σύλληψη, πράγμα που σημαίνει ότι η λήψη των κατάλληλων προληπτικών μέτρων είναι ουσιαστική. Πρόκειται για ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα, διότι απαιτεί τη λήψη ειδικής μέριμνας για όλες τις εργαζόμενες, μέσω της μείωσης της έκθεσής τους σε αυτούς τους επικίνδυνους παράγοντες.

Το σημείο 3 (ποιοτική και ποσοτική εκτίμηση των κινδύνων) αντιπροσωπεύει την πιο λεπτή φάση της διαδικασίας, διότι το άτομο που πραγματοποιεί την εκτίμηση πρέπει να είναι ικανό και να λαμβάνει δεόντως υπόψη τις σχετικές πληροφορίες, συμπεριλαμβανομένων των πληροφοριών από την ίδια την έγκυο ή τους συμβούλους της, για την εφαρμογή των κατάλληλων μεθόδων, ώστε να είναι σε θέση να συμπεραίνει εάν ο παράγοντας κινδύνου που εντοπίζεται περικλείει ή όχι κατάσταση κινδύνου τους εργαζομένους.

Νομικό υπόβαθρο

Το άρθρο 3 παράγραφος 1 της οδηγίας 92/85/ΕΟΚ του Συμβουλίου της 19ης Οκτωβρίου 1992 (ΕΕ L 348 της 28ης Νοεμβρίου 1992, σ. 1) σχετικά με την εφαρμογή μέτρων που αποβλέπουν στη βελτίωση της υγείας και της ασφάλειας κατά την εργασία των εγκύων, λεχώνων και γαλουχουσών εργαζομένων (δέκατη ειδική οδηγία κατά την έννοια του άρθρου 16 παράγραφος 1 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ) ορίζει ότι η Επιτροπή, συνεννοούμενη με τα κράτη μέλη και επικουρούμενη από τη συμβουλευτική επιτροπή για την ασφάλεια, την υγιεινή και την προστασία της υγείας στον τόπο εργασίας, χαράζει τις κατευθυντήριες γραμμές για την εκτίμηση των κινδύνων.

Αυτές οι κατευθυντήριες γραμμές θα χρησιμεύσουν ως βάση για την εκτίμηση που αναφέρεται στο άρθρο 4 παράγραφος 1 της ίδιας οδηγίας, που αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εκτίμησης των κινδύνων στους οποίους αναφέρεται το άρθρο 9 της οδηγίας-πλαισίου του Συμβουλίου 89/391/ΕΟΚ περί θέσπισης μέτρων για την ενθάρρυνση της βελτίωσης της κατάστασης υγείας και ασφάλειας των εργαζομένων κατά την εργασία, το οποίο ορίζει ότι:

"Όσον αφορά οιαδήποτε δραστηριότητα που ενδέχεται να εγκλείει συγκεκριμένο κίνδυνο έκθεσης στους παράγοντες, τις μεθόδους παραγωγής ή τις συνθήκες εργασίας, που περιλαμβάνονται στο μη εξαντλητικό κατάλογο του παραρτήματος Ι, πρέπει να αξιολογείται, από τον εργοδότη, η φύση, ο βαθμός και η διάρκεια της έκθεσης των εργαζόμενων γυναικών κατά την έννοια του άρθρου 2, στη συγκεκριμένη επιχείρηση ή/και εγκατάσταση, είτε άμεσα είτε έμμεσα, μέσω των υπηρεσιών προστασίας και πρόληψης που προβλέπονται στο άρθρο 7 της οδηγίας 89/391/ΕΟΚ, προκειμένου:

- να εκτιμηθεί κάθε κίνδυνος που απειλεί την ασφάλεια ή την υγεία καθώς και κάθε αντίκτυπος στην εγκυμοσύνη ή γαλουχία των εργαζόμενων γυναικών κατά την έννοια του άρθρου 2,

- να καθοριστούν τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν."

Πρέπει να σημειωθεί ότι:

* Ο εργοδότης είναι υποχρεωμένος να προβαίνει σε εκτίμηση των κινδύνων για όλες τις εργαζόμενες που ικανοποιούν τα κριτήρια που ορίζονται στο άρθρο 2 της οδηγίας (βλ. ορισμούς στη σελ. Error! Bookmark not defined.). Εδώ περιλαμβάνονται και οι εργαζόμενες στις ένοπλες δυνάμεις, στην αστυνομία και σε ορισμένες ειδικές δραστηριότητες των υπηρεσιών πολιτικής προστασίας.

* Η εκτίμηση των κινδύνων για τις εγκύους εργαζόμενες είναι μια πρόσθετη εκτίμηση των κινδύνων που πρέπει να εκτελείται σύμφωνα με τις διατάξεις της οδηγίας πλαισίου. Αυτή η εκτίμηση των κινδύνων πρέπει να λαμβάνει υπόψη τα σημεία της οδηγίας πλαισίου σχετικά με την πρόληψη και πρέπει επίσης να καλύπτει τουλάχιστον τους δυνητικούς κινδύνους για τις εγκύους εργαζόμενες, εφόσον είναι γνωστοί (π.χ. κίνδυνοι που συνδέονται με ορισμένες χημικές ουσίες, κτλ.).

Προηγούμενα μέτρα που έχουν σχέση με την παρούσα ενέργεια

Στην περίοδο 1993-94 η Επιτροπή εκπόνησε ένα έγγραφο με τίτλο "Υπόμνημα για την εκτίμηση των επαγγελματικών κινδύνων" [ISBN 92-828-1332-0]. Το έγγραφο αυτό απευθύνεται στα κράτη μέλη, με σκοπό να χρησιμοποιηθεί ή να προσαρμοστεί, ώστε να παράσχει κατευθυντήριες γραμμές στους εργοδότες, στους εργαζομένους και στα άλλα μέρη που μπορεί να αντιμετωπίζουν πρακτικά θέματα των κανόνων εκτίμησης των κινδύνων που ορίζονται στην οδηγία-πλαίσιο 89/391/ΕΟΚ του Συμβουλίου σχετικά με την εφαρμογή μέτρων για την προώθηση της βελτίωσης της ασφάλειας και της υγείας των εργαζομένων κατά την εργασία, και ιδίως στο άρθρο 6 παράγραφος 3 στοιχείο α) και στο άρθρο 9 παράγραφος 1 στοιχείο α).

Το έγγραφο αυτό, το οποίο δημοσιεύθηκε το 1996, αποτελεί την ιδανική βάση για τη χάραξη των κατευθυντήριων γραμμών που αναφέρεται στο άρθρο 3 παράγραφος 1 της οδηγίας 92/85/ΕΟΚ.

Ειδικά σημεία που πρέπει να τονιστούν

* Προκειμένου να ληφθεί υπόψη η αρχή της πρόληψης που θεσπίζει η οδηγία πλαίσιο, σε περίπτωση αναδιοργάνωσης της εργασίας, η εκτίμηση των κινδύνων πρέπει να επαναληφθεί και οι εργαζόμενοι πρέπει να εκπαιδευτούν κατάλληλα στη νέα οργάνωση.

* Είναι σαφές ότι η εκτίμηση των κινδύνων που αναφέρεται στην εν λόγω οδηγία έχει ιδιαίτερο χαρακτήρα, διότι καλύπτει μια αδιάλειπτα μεταβαλλόμενη κατάσταση που παρουσιάζει διακυμάνσεις μεταξύ των ατόμων. Επιπλέον, δεν επηρεάζει μόνον την ίδια τη γυναίκα, αλλά επίσης το αγέννητο παιδί και το νεογνό. Σε κλάδους όπου μπορούν να αναμένονται κίνδυνοι για την αναπαραγωγή και την εγκυμοσύνη είναι αναγκαία η ενημέρωση όλων των εργαζομένων ως προς τους δυνητικούς κινδύνους.

* Μια εφάπαξ εκτίμηση μπορεί να μην είναι αρκετή, καθώς η εγκυμοσύνη είναι μια δυναμική διεργασία και όχι μια στατική κατάσταση. Επιπλέον, οι διάφοροι κίνδυνοι μπορεί να έχουν επίδραση στη γυναίκα και στο κυοφορούμενο ή στο νεογέννητο παιδί της σε διαφορετική έκταση όχι μόνο κατά τη διάρκεια των διαφόρων σταδίων της εγκυμοσύνης, αλλά και μετά τον τοκετό. Το ίδιο ισχύει και στις περιπτώσεις που σημειώνεται μια αλλαγή στις συνθήκες εργασίας, στον εξοπλισμό ή στα μηχανήματα.

* Οι ιατρικές συμβουλές, εκθέσεις και πιστοποιητικά πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις συνθήκες εργασίας. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, ιδίως σε περίπτωση εκδήλωσης συμπτωμάτων, όπως πρωινή αδιαθεσία, αυξημένη ευαισθησία σε οσμές όπως ο καπνός του τσιγάρου, κτλ., που πρέπει να αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο απόλυτης εμπιστευτικότητας. Η εμπιστευτικότητα όσον αφορά την "κατάσταση" μιας γυναίκας πρέπει επίσης να εξασφαλίζει ότι ένας εργοδότης δεν μπορεί να κοινοποιήσει ότι μια γυναίκα είναι έγκυος εάν αυτή δεν το επιθυμεί ή δεν έχει δώσει τη συγκατάθεσή της. Διαφορετικά, π.χ., μια γυναίκα που είχε ήδη μία ή περισσότερες αποβολές θα μπορούσε να υποβληθεί σε σημαντική ψυχολογική πίεση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να ληφθούν μέτρα (συμπεριλαμβανομένης της περιορισμένης κοινοποίησης της εγκυμοσύνης) για να προστατευθεί η υγεία, η ασφάλεια και η ευεξία της γυναίκας, αλλά αυτό πρέπει να γίνεται με τη συμφωνία της εργαζομένης ύστερα από συζήτηση.

Η εκτίμηση των κινδύνων πρέπει να λαμβάνει δεόντως υπόψη τις ιατρικές συμβουλές και τις ανησυχίες κάθε γυναίκας.

* Όσον αφορά τους κινδύνους που οφείλονται σε χημικούς παράγοντες, πρέπει να σημειωθεί ότι τα όρια επαγγελματικής έκθεσης έχουν οριστεί για τον ενήλικο εργαζόμενο στο εργασιακό περιβάλλον, και συνεπώς οι γυναίκες που εργάζονται με επικίνδυνες ουσίες πρέπει να ενημερώνονται για τους πρόσθετους κινδύνους που μπορεί να περικλείουν αυτές οι ουσίες για το αγέννητο παιδί ή το παιδί που τρέφεται με το μητρικό γάλα.

* Η οδηγία δίνει κάποια περιθώρια ευελιξίας τόσο στα κράτη μέλη όσο και στις ίδιες τις γυναίκες όσον αφορά την άδεια μητρότητας μετά τον τοκετό (η υποχρεωτική άδεια μητρότητα είναι διάρκειας μόνο δύο εβδομάδων αλλά παρέχεται συνολική άδεια τουλάχιστον 14 εβδομάδων, που κατανέμεται πριν και μετά τον τοκετό). Οι διάφοροι κίνδυνοι που θα μπορούσαν να προκύψουν για τις εγκύους ή για τις λεχώνες πρέπει να καταγράφονται και να υποβάλλονται σε εκτίμηση.

* Καθώς το πρώτο τρίμηνο της κύησης είναι η πλέον ευαίσθητη περίοδος από πλευράς πρόκλησης μονίμων βλαβών στο αγέννητο παιδί, θα πρέπει όσο το δυνατό νωρίτερα ν'αρχίσει η παροχή όλης της απαραίτητης προστασίας στη μητέρα και το αγέννητο παιδί.

ΓΕΝΙΚΕΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΕΡΓΟΔΟΤΩΝ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ

Η οδηγία ορίζει ότι ο εργοδότης οφείλει να εκτιμά τους κινδύνους στους οποίους εκτίθενται όλοι οι εργαζόμενοι, συμπεριλαμβανομένων των εγκύων ή των λεχώνων εργαζομένων, και να μεριμνά για την αποφυγή ή για τον έλεγχο αυτών των κινδύνων. Κατά την εκτίμηση των κινδύνων ο εργοδότης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψει τα υφιστάμενα όρια επαγγελματικής έκθεσης Αυτά τα όρια έκθεσης σε επικίνδυνες ουσίες και σε άλλους παράγοντες ορίζονται σε επίπεδα που δεν πρέπει να θέτουν σε κίνδυνο μια έγκυο ή γαλουχούσα εργαζόμενη ή το παιδί της. Σε ορισμένες περιπτώσεις για τις εγκύους εργαζόμενες ισχύουν χαμηλότερα επίπεδα έκθεσης απ' ό,τι για τους υπόλοιπους εργαζομένους.

Η εν λόγω οδηγία ορίζει ρητά ότι οι εργοδότες, κατά την εκτίμηση των επαγγελματικών κινδύνων, πρέπει να λαμβάνουν ιδιαίτερα υπόψη τους κινδύνους για τις λεχώνες, γαλουχούσες και εγκύους εργαζόμενες. Εάν ο κίνδυνος δεν μπορεί να αποφευχθεί με άλλα μέσα, θα πρέπει να γίνει τροποποιηθούν οι συνθήκες ή ο χρόνος εργασίας, ή να εξασφαλιστεί στην εργαζομένη άλλη κατάλληλη θέση. Εάν αυτό είναι αδύνατο, η εργαζομένη απαλλάσσεται από την εργασία επί όλο το διάστημα που χρειάζεται για την προστασία της υγείας ή της ασφάλειας της ίδιας ή του παιδιού της.

Τι οφείλει να κάνει ένας εργοδότης;

Εκτός από τη γενική εκτίμηση που απαιτεί η οδηγία πλαίσιο και η οδηγία 92/85/ΕΟΚ, ένας εργοδότης, όταν ενημερώνεται ότι μια εργαζομένη είναι έγκυος, πρέπει να προβαίνει σε εκτίμηση των ειδικών κινδύνων για αυτήν και να λαμβάνει μέτρα, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι δεν εκτίθεται σε κανέναν παράγοντα που να μπορεί να βλάψει είτε τη δική της υγεία είτε του κυοφορούμενου παιδιού της.

Ο εργοδότης οφείλει:

- να εκτιμήσει τον κίνδυνο

Με άλλα λόγια, να προσδιορίσει:

α) τους κινδύνους στους οποίους εκτίθεται η έγκυος, η λεχώνα, ή η γαλουχούσα εργαζομένη

β) τη φύση, την ένταση και τη διάρκεια της έκθεσης

(Το παράρτημα Ι περιλαμβάνει αναφορές σε ορισμένες πτυχές της εγκυμοσύνης που μπορεί να απαιτούν προσαρμογή της οργάνωσης εργασίας.]

- να άρει τον παράγοντα επικινδυνότητας και να ενεργήσει για την αποτροπή ή τη μείωση του κινδύνου

- να λάβει τα μέτρα που απαιτούνται, προκειμένου να εξασφαλίζεται ότι δεν προξενείται καμιά βλάβη

Αυτό σημαίνει κίνδυνο προσωπικού τραυματισμού, δηλαδή εν προκειμένω ότι δεν υπάρχει κίνδυνος ασθένειας ή βλάβης της σωματικής ή της πνευματικής κατάστασης ενός ατόμου, και ότι αποκλείεται κάθε πιθανή επίδραση στην εγκυμοσύνη, στο έμβρυο, στο βρέφος, ή στη λεχώνα.

Εάν η εκτίμηση αποκαλύψει ότι υπάρχει κίνδυνος, ο εργοδότης πρέπει να ενημερώσει τη γυναίκα για τον κίνδυνο αυτό και για τα μέτρα που θα ληφθούν ώστε να εξασφαλιστεί ότι δεν θα έχει επιπτώσεις στην υγεία και στην ασφάλεια της ίδιας ή του κυοφορούμενου παιδιού της.

Ορισμοί

Για τους σκοπούς της οδηγίας σχετικά με την προστασία των εγκύων εργαζομένων, νοούνται ως:

α) έγκυος εργαζομένη, κάθε εργαζόμενη γυναίκα που είναι έγκυος και έχει πληροφορήσει τον εργοδότη της για την κατάστασή της, σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία και/ή πρακτική.

β) λεχώνα εργαζομένη, κάθε εργαζόμενη γυναίκα που διανύει το στάδιο της λοχείας κατά την έννοια της εθνικής νομοθεσίας και/ή πρακτικής και έχει πληροφορήσει τον εργοδότη της για την κατάστασή της, σύμφωνα με την ανωτέρω νομοθεσία και/ή πρακτική.

γ) γαλουχούσα εργαζομένη, κάθε εργαζόμενη γυναίκα που διανύει το στάδιο της γαλουχίας κατά την έννοια της εθνικής νομοθεσίας και/ή πρακτικής και έχει πληροφορήσει τον εργοδότη της για την κατάστασή της, σύμφωνα με την ανωτέρω νομοθεσία και/ή πρακτική.

Προσδιορισμός των κινδύνων

Οι φυσικοί, βιολογικοί και χημικοί παράγοντες, οι μέθοδοι παραγωγής και οι συνθήκες εργασίας που μπορεί να βλάψουν την υγεία και την ασφάλεια των εγκύων ή των λεχώνων παρατίθενται στο κεφάλαιο σχετικά με τους ειδικούς κινδύνους (παραπάνω). Στους κινδύνους αυτούς συγκαταλέγονται και οι δυνητικοί κίνδυνοι που παρατίθενται στα παραρτήματα της οδηγίας σχετικά με την υγεία και την ασφάλεια των εγκύων εργαζομένων.

Πολλοί από τους κινδύνους που περιλαμβάνονται στον πίνακα καλύπτονται από ειδική ευρωπαϊκή νομοθεσία περί υγείας και ασφάλειας, π.χ. από την οδηγία 90/394/ΕΟΚ του Συμβουλίου - και τις τροποποιήσεις της - σχετικά με τους καρκινογόνους παράγοντες, την οδηγία 90/679/ΕΟΚ του Συμβουλίου - και τις τροποποιήσεις της - σχετικά με τους βιολογικούς παράγοντες, την οδηγία 80/1107/ΕΟΚ σχετικά με τους χημικούς, φυσικούς και βιολογικούς παράγοντες, η οποία θα καταργηθεί κατά τη μεταφορά από τα κράτη μέλη της οδηγίας 98/24/ΕΚ (πριν από τις 5 Μαΐου 2001), την οδηγία 82/605/ΕΟΚ σχετικά με το μόλυβδο, την οδηγία 97/43/Ευρατόμ του Συμβουλίου σχετικά με την ιοντίζουσα ακτινοβολία, την οδηγία 90/269/ΕΟΚ σχετικά με τον χειρωνακτικό χειρισμό φορτίων και την οδηγία 90/270/ΕΟΚ σχετικά με τις οθόνες οπτικής απεικόνισης. Εάν ένας από αυτούς τους παράγοντες είναι παρών στο χώρο εργασίας, οι εργοδότες πρέπει να ανατρέξουν στη σχετική νομοθεσία, προκειμένου να ενημερωθούν για τα μέτρα που πρέπει να πάρουν. Οι κίνδυνοι μπορεί να είναι πολυπαραγοντικοί ως προς τα αποτελέσματά τους.

Προσδιορισμός των ατόμων που μπορεί υποστούν βλάβη και με ποιον τρόπο

Η εκτίμηση των κινδύνων μπορεί να αποκαλύψει ότι στο χώρο εργασίας υπάρχει μια ουσία, ένας παράγοντας ή μια μέθοδος παραγωγής που μπορεί να βλάψει την υγεία ή την ασφάλεια των εγκύων, των λεχώνων, ή των παιδιών τους. Δεν πρέπει να λησμονείται ότι μπορεί να υπάρχουν διαφορετικοί κίνδυνοι, ανάλογα με το εάν οι εργαζόμενες είναι έγκυοι, λεχώνες ή γαλουχούν. Στην κατηγορία των εργαζομένων περιλαμβάνεται, π.χ., και το προσωπικό συντήρησης και καθαριότητας, και έτσι σε περιπτώσεις που εργαζόμενες ενός εργοδότη απασχολούνται, π.χ. στο πλαίσιο υπεργολαβίας, στις εγκαταστάσεις άλλου, η συνεργασία των εργοδοτών μπορεί να είναι απαραίτητη.

Ενημέρωση των εργαζομένων σχετικά με τον κίνδυνο

Εάν η εκτίμηση των κινδύνων αποκαλύψει κάποιον κίνδυνο, οι εργοδότες πρέπει να ενημερώσουν όλους τους εργαζομένους σχετικά με τους δυνητικούς κινδύνους. Πρέπει επίσης να τους εξηγήσουν τα μέτρα που θα πάρουν, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι έγκυοι και οι λεχώνες εργαζόμενες δεν θα εκτεθούν σε κινδύνους που θα μπορούσαν να τις βλάψουν. Οι ίδιες πληροφορίες πρέπει να παρέχονται και στους εκπροσώπους των εργαζομένων.

Εφόσον υφίσταται κίνδυνος, οι εργοδότες πρέπει να ενημερώνουν τους εργαζόμενους ως προς τη σημασία της έγκαιρης διαπίστωσης της κατάστασης εγκυμοσύνης.

Αποφυγή του κινδύνου

Εάν εντοπιστεί σημαντικός κίνδυνος για την υγεία ή την ασφάλεια εγκύου ή λεχώνας εργαζομένης, πρέπει να αποφασιστούν τα μέτρα που θα ληφθούν για τη μείωσή του.

Παρακολούθηση των κινδύνων

Ο εργοδότης πρέπει να επανεξετάσει την εκτίμηση των κινδύνων για τις εγκύους ή τις λεχώνες εργαζόμενες, εάν πληροφορηθεί οποιαδήποτε αλλαγή. Παρ' όλο που οι κίνδυνοι είναι πιθανόν να παραμένουν σταθεροί, η πιθανότητα να προκαλέσουν βλάβη στο αγέννητο παιδί θα παρουσιάζει διακυμάνσεις μεταξύ των σταδίων της εγκυμοσύνης. Οι κίνδυνοι που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη διαφέρουν, ανάλογα με το εάν οι εργαζόμενες διανύουν περίοδο λοχείας ή γαλουχίας.

Οι εργοδότες πρέπει να εξασφαλίζουν ότι οι γαλουχούσες εργαζόμενες δεν εκτίθενται σε κινδύνους για την υγεία ή την ασφάλειά τους επί όσο γαλουχούν. Η οδηγία σχετικά με τις ελάχιστες προδιαγραφές υγείας και ασφάλειας στους χώρους εργασίας (89/654/ΕΟΚ) ορίζει ότι οι έγκυοι και οι γαλουχούσες εργαζόμενες πρέπει να έχουν στη διάθεσή τους χώρο ανάπαυσης σε κατάλληλες συνθήκες.

Όταν οι εργαζόμενες εξακολουθούν να γαλουχούν επί πολλούς μήνες μετά τον τοκετό, οι εργοδότες πρέπει να επανεξετάζουν τους κινδύνους σε τακτικά διαστήματα. Σε περίπτωση που εντοπίσουν κινδύνους, θα πρέπει να εξακολουθήσουν να εφαρμόζουν τη διαδικασία τριών σταδίων για την αποφυγή της έκθεσης, δηλαδή προσαρμογή των συνθηκών και/ή του χρόνου εργασίας, εξεύρεση άλλης θέσης ή χορήγηση απαλλαγής από την εργασία, για όσο διάστημα απειλείται η υγεία και η ασφάλεια της γαλουχούσας γυναίκας ή του παιδιού της. Το κυριότερο πρόβλημα είναι η έκθεση σε ουσίες όπως ο μόλυβδος, οι οργανικοί διαλύτες, τα φυτοφάρμακα και τα αντιμιτωτικά, καθώς ορισμένες από τις ουσίες αυτές απεκκρίνονται στο μητρικό γάλα και το παιδί θεωρείται ότι είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο.Η σημαντικότερη πλευρά είναι η "αποφυγή" ή η μείωση της έκθεσης. Σε ειδικές περιπτώσεις, η επαγγελματική συμβουλή ειδικών της ιατρικής της εργασίας μπορεί να είναι απαραίτητη.

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ: ΓΕΝΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΚΑΙ ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ

Οι γενικοί παράγοντες κινδύνου και οι συναφείς καταστάσεις που μπορεί να αντιμετωπίσουν οι περισσότερες έγκυοι, λεχώνες ή γαλουχούσες εργαζόμενες παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα:

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ: ΕΙΔΙΚΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ (ΚΑΙ ΤΡΟΠΟΙ ΑΠΟΦΥΓΗΣ ΤΩΝ ΚΙΝΔΥΝΩΝ)

(συμπεριλαμβανομένων των φυσικών, χημικών και βιολογικών παραγόντων και των εργασιακών συνθηκών που παρατίθενται στα παραρτήματα 1 και 2 της οδηγίας 92/85/ΕΟΚ)

Οι συνθήκες εργασίες μπορεί να έχουν σημαντικές επιδράσεις στην υγεία, στην ασφάλεια και στην ευεξία των εγκύων και λεχώνων εργαζομένων. Ορισμένες φορές το είδος του κινδύνου θα καθορίζεται από τη σχέση μεταξύ των διαφόρων παραγόντων, και όχι μόνον από έναν παράγοντα.

Δεδομένου ότι η εγκυμοσύνη είναι μια δυναμική κατάσταση με συνεχείς αλλαγές και εξελίξεις, οι ίδιες εργασιακές συνθήκες μπορεί να θέσουν διαφορετικά προβλήματα υγείας και ασφάλειας σε διαφορετικές γυναίκες στα διάφορα στάδια της εγκυμοσύνης, όπως και κατά την επάνοδο στην εργασία μετά τον τοκετό ή κατά τη γαλουχία. Ορισμένα από τα προβλήματα αυτά είναι προβλεπτά και ισχύουν ως γενικός κανόνας (όπως αυτά που παρατίθενται παρακάτω). Άλλα πάλι θα εξαρτώνται από τις ατομικές συνθήκες και το προσωπικό ιατρικό ιστορικό.

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

>ΘΕΣΗ ΠIΝΑΚΑ>

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Πλευρές της εγκυμοσύνης που μπορεί να απαιτούν προσωρινά προσαρμογές της οργάνωσης της εργασίας

Εκτός από τους κινδύνους που περιλαμβάνονται στον πίνακα, και ορισμένες άλλες πλευρές μπορεί να επηρεάσουν την εργασία. Ο αντίκτυπος θα κυμαίνεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και τα αποτελέσματά τους πρέπει να παρακολουθούνται συνεχώς, π.χ. η στάση του σώματος των εγκύων αλλάζει για να προσαρμοστεί στο αυξανόμενο μέγεθος.

Πλευρές της εγκυμοσύνης // Παράγοντες στην εργασία

Πρωινή αδιαθεσία // Πολύ πρωινή βάρδια

// Έκθεση σε έντονες οσμές ή σε οσμές που προκαλούν ναυτία/κακός εξαερισμός Μετακινήσεις/μεταφορά

Ραχιαλγία // Ορθοστασία/χειρωνακτική διακίνηση φορτίων/στάση σώματος

Φλεβίτιδα/άλλα προβλήματα του κυκλοφοριακού/αιμορροΐδες // Παρατεταμένη ορθοστασία/κάθισμα

Ανάπαυση και ευεξία

Συχνές/επείγουσες επισκέψεις στην τουαλέτα // Τακτική διατροφή

Εγγύτητα/ύπαρξη εγκαταστάσεων για ανάπαυση/πλύσιμο/φαγητό/αναψυκτικά

Υγιεινή

// Δυσκολία κατά την απομάκρυνση από την εργασία/τόπο εργασίας

Άνεση //

Αυξανόμενο μέγεθος // Χρήση προστατευτικών ενδυμάτων/εξοπλισμού εργασίας

// Εργασία σε περιορισμένους χώρους/σε ύψος

Η επιδεξιότητα, η ευκινησία, ο συντονισμός, η ταχύτητα των κινήσεων, η πρόσβαση σε αντικείμενα μπορεί να μειωθούν λόγω του αυξανόμενου μεγέθους. // Ιδιαίτερες στάσεις του σώματος, π.χ. σκύψιμο προς τα πίσω, προς τα κάτω

// Χειρωνακτική διακίνηση φορτίων

// Προβλήματα κατά την εργασία σε πιεστικά στενούς χώρους εργασίας

Κόπωση/Κάματος/Στρες // Υπερωρίες

// Βραδινή/νυκτερινή εργασία

// Έλλειψη διαλειμμάτων ανάπαυσης

// Πάρα πολλές ώρες εργασίας

// Ρυθμός/ένταση της εργασίας

Ισορροπία (έχει σημασία και για τις γαλουχούσες μητέρες) // Προβλήματα κατά την εργασία σε ολισθηρές, υγρές επιφάνειες