ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ - Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ ΚΑΙ Η ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΤΗΣ ΦΥΣΗΣ ΣΤΟ ΘΑΛΑΣΣΙΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

2. ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

3. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

4. ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΛΑΙΣΙΟ

4.1. Διεθνείς διασκέψεις

4.2. Διεθνή νομικά κείμενα

5. ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

5.1. Μείωση της πίεσης της αλιείας.

5.2. Διατήρηση της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον

5.2.1. Βελτίωση της επιλεκτικότητας των αλιευτικών δραστηριοτήτων

5.2.2. Προστασία των φυσικών οικοτόπων ή των οικοτόπων ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος

5.2.3. Αυστηρή προστασία των θαλάσσιων ειδών ζώων

5.2.4. -Τοπικοί - χρονικοί περιορισμοί των αλιευτικών δραστηριοτήτων (κλειστές περιοχές "boxes")

5.3. Oλοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων περιοχών

5.4. Βελτιωμένη επαγγελματική κατάρτιση, δραστηριότητες ενημέρωσης και διαβούλευσης

5.5. Βελτίωση στον τομέα της συνεισφοράς της επιστημονικής έρευνας

6. ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΩΝ

Παράρτημα I: Γλωσσάριο των κυριότερων χρησιμοποιούμενων όρων και εννοιών

Παράρτημα ΙI: Παραδείγματα άμεσων και έμμεσων επιπτώσεων της αλιείας στα θαλάσσια είδη και οικοτόπους

Παράρτημα III: Βιβλιογραφία

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας προβλέπει στο άρθρο 6 την αρχή, βάσει της οποίας πρέπει να ενσωματώτονται απαιτήσεις προστασίας του περιβάλλοντος στον ορισμό και στην εφαρμογή κοινοτικών πολιτικών και δραστηριοτήτων που αναφέρονται στο άρθρο 3, με σκοπό ιδίως την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ της αλιείας και του θαλάσσιου οικοσυστήματος πρέπει, ως εκ τούτου, να ενσωματωθούν στην κοινή αλιευτική πολιτική (ΚΑΠ) σε συντονισμό, ιδίως, με την πολιτική της διατήρησης της φύσης.

Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί μέρος μιας συνολικής προσέγγισης που σχεδιάστηκε για τη βελτίωση της ενσωμάτωσης περιβαλλοντικών απόψεων σε άλλες κοινοτικές πολιτικές, σύμφωνα με τους προσανατολισμούς του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Συμπληρώνει διάφορες ανακοινώσεις και προτάσεις που υποβλήθηκαν πρόσφατα στο Συμβούλιο και στο Κοινοβούλιο, που έχουν σχέση ιδίως με τον περιορισμό της επίπτωσης των αλιευτικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης και της υδατοκαλλιέργειας, στα θαλάσσια οικοσυστήματα και με την προαγωγή της αρχής του υπεύθυνου εμπορίου.

Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των δραστηριοτήτων της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων είναι πολλές και ποικίλες. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν πράγματι να έχουν άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στην θαλάσσια χλωρίδα και πανίδα. Από την άλλη πλευρά, οι εν λόγω δραστηριότητες εξαρτώνται από την ποιότητα και από την διαθεσιμότητα των θαλάσσιων πόρων οι οποίοι συνιστούν την πανίδα αυτή καθώς και από την κατάσταση του περιβάλλοντος στο οποίο αναπτύσσονται.

Οι υποχρεώσεις που απορρέουν από τη συνθήκη και οι διεθνείς υποχρεώσεις της Κοινότητας και των κρατών μελών της στηρίζονται ιδίως στις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, της υπεύθυνης αλιείας, της προφύλαξης και της προληπτικής δράσης. Η διατήρηση της αλιευτικής δραστηριότητας σε βιώσιμο από οικονομικής απόψεως επίπεδο μακροπρόθεσμα είναι αδύνατη χωρίς την εφαρμογή ενός συστήματος ορθολογικής και προληπτικής διαχείρισης για την προστασία των εξαντλήσιμων πόρων από τους οποίους εξαρτάται η αλιεία. Η υπερεκμετάλλευση των αλιευτικών αποθεμάτων οδηγεί σε οικονομική παρακμή των σχετικών τύπων της αλιείας. Ως εκ τούτου, κατάλληλα μέτρα που έχουν σχεδιαστεί για τη μείωση και, σε τελικό στάδιο, την εξάλειψη της υπερεκμετάλλευσης και, κατά συνέπεια, για την επίτευξη μιας βιώσιμης ισορροπίας μεταξύ των αλιευτικών δραστηριοτήτων και των αποθεμάτων που αποτελούν στόχο της αλιείας, θα αποτελέσει μακροπρόθεσμο όφελος για τον τομέα της αλιείας. Επίσης, η εφαρμογή τέτοιου είδους μέτρων θα ωφελήσει τα οικοσυστήματα, μέρος των οποίων αποτελούν τα εν λόγω αλιευτικά αποθέματα.

Επιπροσθέτως, όπως προβλέπεται στον κανονισμό του Συμβουλίου του 1992 για την θέσπιση κοινοτικού συστήματος για την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια, η εκμετάλλευση έμβιων θαλάσσιων πόρων πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις επιπτώσεις στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αυτό απαιτεί την λήψη υπόψη τόσο των άμεσων όσο και των έμμεσων επιπτώσεων των αλιευτικών δραστηριοτήτων στα μέρη εκείνα του οικοσυστήματος που δεν έχουν άμεσο εμπορικό ενδιαφέρον για τον κλάδο της αλιείας.

Δεδομένου ότι η διαχείριση της αλιείας και η διατήρηση της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον επιδιώκουν κοινούς στόχους, ιδίως δε την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, και επιδιώκουν την υπεύθυνη χρήση των έμβιων θαλάσσιων πόρων στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης, απαιτούν καλύτερο συντονισμό και συνοχή μεταξύ τους.

Με σκοπό την προώθηση της εφαρμογής των βασικών αρχών στον τομέα της διαχείρισης της αλιείας και της διατήρησης της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον, η παρούσα ανακοίνωση εντοπίζει ορισμένες προτεραιότητες και μέτρα εφαρμογής που θα είναι συμπληρωματικά, ή ακόμη δε και επιβοηθητικά για την επίτευξη συνέργειας. Ωστόσο όμως, δεν ασχολείται με όλες τις άποψης της ΚΑλΠ ή της πολιτικής για την διατήρηση της φύσης. Επίσης, δεν έχει ως σκοπό να προσδιορίσει τους προσανατολισμούς μιας πιθανής μεταρρύθμισης της ΚΑλΠ, η οποία προβλέπεται για το 2002. Τα μέτρα που θα συμβάλλουν στην διατήρηση των αλιευτικών αποθεμάτων και, ως εκ τούτου, θα επιτύχουν την βιώσιμη εκμετάλλευση και τη διατήρηση της θαλάσσιας φύσης, περιλαμβάνουν τα εξής:

- έλεγχος της πίεσης της αλιείας προς όφελος των εμπορικών αποθεμάτων και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, μέσω:

* του περιορισμού της πρόσβασης σε αλιευτικές ζώνες, των επιπέδων αλιευμάτων, της έντασης των αλιευτικών δραστηριοτήτων και της προσαρμογής των αλιευτικών ικανοτήτων προς τους διαθέσιμους πόρους,

* μεσοπρόθεσμη διαχείριση - καθορισμός στόχων

- βελτιωμένα μέτρα για την διατήρηση της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον, που περιλαμβάνουν:

* βελτιωμένη επιλεκτικότητα των αλιευτικών δραστηριοτήτων και μεγαλύτερο έλεγχο της εφαρμογής τους,

* προστασία των φυσικών οικοτόπων ή των οικοτόπων ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος με την εγκαθίδρυση του δικτύου Natura 2000 σε παράκτιες περιοχές ,

* προστασία μη εμπορικών θαλάσσιων ειδών,

* καθιέρωση τοπικών - χρονικών περιορισμών "boxes"

- ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων περιοχών μέσω:

* της συνέχισης του ήδη διεξαχθέντος προγράμματος επίδειξης.

- βελτιωμένη κατάρτιση, πληροφόρηση και διαφάνεια:

* κατάρτιση των επαγγελματιών στους σχετικούς τομείς,

* σχέδια επικοινωνίας που προορίζονται για το ευρύ κοινό,

* συμμετοχή των επαγγελματικών οργανώσεων και των αντιπροσωπευτικών περιβαλλοντικών φορέων στη διαδικασία διαβούλευσης,

* ενημέρωση και προώθηση της συνεργασίας μεταξύ των ερευνητών και των άλλων ενδιαφερομένων,

- μεγαλύτερη συμβολή της επιστημονικής έρευνας στη διαχείριση της αλιείας και λήψη υπόψη σε μεγαλύτερο βαθμό της βιολογικής επίπτωσης της αλιείας, συμπεριλαμβανομένης:

* της χρηματοδοτικής στήριξης για πολυτομεακή έρευνα

* της κατάρτισης προτεραιοτήτων στο πλαίσιο συζήτησης ευρείας κλίμακας,

Οι ίδιες προτεραιότητες με εκείνες που προσδιορίστηκαν στο εσωτερικό επίπεδο, θα πρέπει επίσης να επιδιωχθούν από την Κοινότητα σε διμερείς και πολυμερείς διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο της διαχείρισης της αλιείας ή της διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Ιδιαίτερα, υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω ενσωμάτωση της βιώσιμης εκμετάλλευσης των έμβιων πόρων καθώς και περιβαλλοντικών απόψεων στις αλιευτικές συμφωνίες με τρίτες χώρες. Η δέσμευση της Κοινότητας και των κρατών μελών της για την προαγωγή της υπεύθυνης αλιείας και της βιώσιμης ανάπτυξης σημαίνει ενεργό συμμετοχή στο έργο των οικείων περιφερειακών οργανώσεων αλιείας.

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο τομέας της αλιείας έκανε σημαντικά βήματα κατά το δεύτερο ήμισυ του εικοστού αιώνα, κυρίως λόγω των τεχνικών βελτιώσεων και του εκσυγχρονισμού του εξοπλισμού. Η αλιεία αντιμετωπίζει τώρα μία αυξανόμενη διαρθρωτική ανισορροπία μεταξύ των ικανοτήτων αλιείας και του βιολογικού δυναμικού των αλιευτικών πόρων, που προκύπτει από την υπερεκμετάλλευση των πόρων αυτών και την μεταβολή των θαλάσσιων οικοσυστημάτων.

Η αποτελεσματική διαχείριση έχει ουσιαστική σημασία προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι αλιευτικές δραστηριότητες είναι βιώσιμες τόσο από οικονομικής όσο και από οικολογικής απόψεως. Η υπερεκμετάλλευση, που συνεχίζει να επηρεάζει σοβαρά την κοινοτική αλιεία, έχει ως αποτέλεσμα περιττή και υπερβολική πίεση στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Η αραίωση των αποθεμάτων που προκαλεί, έρχεται σε αντίθεση με τη δυνατότητα αποκόμισης κέρδους των αλιευτικών επιχειρήσεων.

Η υπερεκμετάλλευση αυτή είναι τόσο σοβαρή ώστε οι επιστημονικές αρχές συνέστησαν ταχείες μειώσεις των επιπέδων εκμετάλλευσης μέχρι 40 %. Αυτό συμβαίνει ιδιαίτερα για έναν αριθμό αποθεμάτων που είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή αλιεία όπως είναι τα αποθέματα των μπακαλιάρων "gadus morhua", "melanogrammus aeglefinus" και "merluccius merluccius", της ευρωπαϊκής χωματίδας ή της ρέγγας. Σε πολλές περιπτώσεις, η αφθονία των ωοτόκων ψαριών θεωρείται ανεπαρκής για τη διατήρηση των αποθεμάτων προκειμένου να μην υπάρξει βιολογική κατάρρευση. Ιδιαίτερα, χρειάστηκε να ληφθούν επειγόντως πολύ περιοριστικά μέτρα για την ρέγγα της Βορείου Θαλάσσης προκειμένου να αποφευχθεί μια κατάσταση συγκρίσιμη με εκείνη που παρουσιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και η οποία είχε ως αποτέλεσμα την απαγόρευση της αλιείας της ρέγγας επί τέσσερα έτη.

Η ανάγκη για τη λήψη αυστηρών μέτρων είναι περισσότερο αναγκαία παρά ποτέ. Τα μέτρα αυτά αφορούν την μείωση της υπερβάλλουσας αλιευτικής ικανότητας, η οποία αποτελεί τη βασική αιτία της υπερεκμετάλλευσης. Αυτός είναι ο στόχος που προσπαθεί η Κοινότητα να επιτύχει μέσω του τέταρτου πολυετούς προγράμματος προσανατολισμού, το οποίο θεσπίστηκε τον Απρίλιο του 1997 και το οποίο θα καθορίσει την εξέλιξη των αλιευτικών στόλων στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τα προσεχή έτη. Η πλήρης επίτευξη της βιωσιμότητας των σημαντικών από εμπορικής απόψεως αλιευτικών αποθεμάτων και των συναφών τύπων αλιείας, καθώς και άλλων έμβιων οργανισμών που επηρεάζονται από τις αλιευτικές δραστηριότητες, θα αποτελέσει ένα βασικό στόχο κατά την κατάρτιση προτάσεων για την αναθεώρηση του γενικού κανονισμού - πλαισίου της ΚΑλΠ, που προβλέπεται για το 2002. Η κατάρτιση προτάσεων θα στηρίζεται ιδιαίτερα στην αξιολόγηση της τρέχουσας πολιτικής καθώς και σε μία ευρεία διαδικασία διαβούλευσης.

Για την εξασφάλιση ενός βιώσιμου οικολογικού, οικονομικού και κοινωνικού μέλλοντος στον τομέα αυτό, η διαχείριση της αλιείας πρέπει να εξελιχθεί από μια πρακτική που επικεντρώνεται κυρίως σε ανάλυση κατά απόθεμα της κατάστασης των αλιευτικών πεδίων προς μια ολοκληρωμένη προσέγγιση, λαμβάνοντας υπόψη τις αλληλεπιδράσεις με τα θαλάσσια οικοσυστήματα. Κατά τα πρόσφατα έτη, οι αντιπρόσωποι των κρατών μελών της Κοινότητας και πολλών τρίτων χωρών υποστήριξαν, σε πολλές περιπτώσεις την υπεύθυνη και βιώσιμη αλιεία σε πολλές διεθνείς συναντήσεις και διασκέψεις όσον αφορά την αλιεία ή το θαλάσσιο περιβάλλον.

Η κοινή αλιευτική πολιτική (η οποία στο εξής αναφέρεται ως ΚΑλΠ) και η περιβαλλοντική πολιτική της Κοινότητας έχουν πολλά κοινά ενδιαφέροντα. Και οι δύο πολιτικές συνιστούν μέτρα που έχουν ως σκοπό την εξασφάλιση της διατήρησης της φύσης και την προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, ιδίως μέσω της ορθολογικής διαχείρισης των πόρων αυτών. Η προαγωγή της ποιότητας των θαλάσσιων και παράκτιων υδάτων αποτελεί ένα θεμελιώδες στοιχείο των στόχων αυτών, δεδομένου ότι η αφθονία, η διαθεσιμότητα και η ποιότητα των πόρων από τους οποίος εξαρτάται ο τομέας της αλιείας αποτελούν επίσης αναπόσπαστο μέρος του.

Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί μέρος μιας συνολικής προσέγγισης που έχει σχεδιαστεί για την βελτίωση της ενσωμάτωσης του περιβάλλοντος σε άλλες κοινοτικές πολιτικές, σύμφωνα με το πέμπτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον, και ιδίως για την ενσωμάτωση των απαιτήσεων της προστασίας του περιβάλλοντος στην ΚΑλΠ. Αντιπροσωπεύει επίσης ένα πρώτο βήμα, όσον αφορά την ΚΑλΠ, για την συνέχεια που δίνεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής όσον αφορά την κοινοτική στρατηγική βιοποικιλότητας [1] [a] και ακολουθεί προσανατολισμούς που τέθηκαν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών απόψεων στις πολιτικές της ΕΕ. Δεν έχει, ωστόσο, ως στόχο να δώσει μία πλήρως ολοκληρωμένη και λεπτομερή εικόνα όλων των θεμάτων που θα μπορούσαν να εξεταστούν στο πλαίσιο αυτό.

[1] Για τις σημειώσεις a) έως q), βλέπε παράρτημα ΙΙΙ - ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ - στο τέλος του εγγράφου.

Καλύπτει την διατήρηση της θαλάσσιας φύσης, ιδιαίτερα των ειδών και των οικοτόπων, καθώς και μέτρα στο πλαίσιο της ΚΑλΠ που έχουν ως στόχο την εφαρμογή της βιώσιμης και υπεύθυνης αλιείας καθώς και τη βελτίωση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Συμπληρώνει τα διάφορα έγγραφα που έχουν ήδη συνταχθεί για θέματα που αφορούν αλληλεπιδράσεις μεταξύ αλιευτικών δραστηριοτήτων και του θαλάσσιου περιβάλλοντος, ιδίως όσον αφορά:

- τον έλεγχο της επίπτωσης της υδατοκαλλιέργειας στο περιβάλλον [b],

- την συμβολή του υπεύθυνου εμπορίου, ιδιαίτερα του εμπορίου που αφορά τροφές που προέρχονται από τη θάλασσα, στην προστασία του περιβάλλοντος και, ως εκ τούτου, στη διατήρηση της φύσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος [c],

- τη διατήρηση ή τη βελτίωση της ποιότητας των υδάτων [d], συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων και παράκτιων υδάτων, από τα οποία εξαρτώνται οι πόροι και οι αλιευτικές δραστηριότητες,

Μετά την εξέταση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των δραστηριοτήτων της αλιείας, των θαλάσσιων ειδών και των θαλάσσιων οικοτόπων, το παρόν έγγραφο εξετάζει τις νομικές βάσεις της κοινής αλιευτικής πολιτικής και της κοινοτικής πολιτικής όσον αφορά τη διατήρηση της φύσης, καθώς και διεθνές πλαίσιο τους. Εξετάζει ένα βελτιωμένο συντονισμό και συνοχή μεταξύ της διαχείρισης της αλιείας και της διατήρησης της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον και καθορίζει τους όρους και τους βασικούς τρόπους επίτευξης του στόχου αυτού, τόσο στο εσωτερικό επίπεδο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας όσο και στο εξωτερικό επίπεδο.

2. ΑΛΛΗΛΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ

Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των αλιευτικών δραστηριοτήτων, συμπεριλαμβανομένης της υδατοκαλλιέργειας, και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, είναι πολλές και ποικίλες [2] και μπορούν να θεωρηθούν ως άμεσες και έμμεσες.

[2] Στο παράρτημα ΙΙ δίνονται ορισμένα συγκεκριμένα παραδείγματα.

Η βασική άμεση επίπτωση της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα είναι η θνησιμότητα που προκαλείται από την αλιεία, η οποία μειώνει τα επίπεδα των θαλάσσιων πληθυσμών και μεταβάλλει τη δημογραφική σύνθεσή τους, συμπεριλαμβανομένων των ειδών εκείνων που απορρίπτονται στην θάλασσα [e].

Ορισμένες μέθοδοι αλιείας μπορούν να μεταβάλλουν τους θαλάσσιους βυθούς και έχουν σημαντική επίπτωση επί των ζώων και οργανισμών που κατοικούν στον βυθό.

Τέλος, ορισμένες αλιευτικές δραστηριότητες παρενοχλούν διάφορα είδη θαλάσσιων πτηνών, ερπετών ή θηλαστικών. Τα ακούσια αλιεύματα μπορούν να αντιπροσωπεύουν μια σοβαρή απειλή για τα επαπειλούμενα είδη.

Έμμεσες επιπτώσεις προκύπτουν από τα ανωτέρω και μπορούν να οδηγήσουν σε μεταβολές στην δομή των οικοσυστημάτων, ιδίως της τροφικής αλυσίδας, ή ακόμη σε απειλή όσον αφορά τις ικανότητες ανανέωσης των πληθυσμών, είτε πρόκειται για είδη εμπορικού ενδιαφέροντος είτε όχι (λόγω της υπερβολικής θνησιμότητας ή σοβαρών μεταβολών στο περιβάλλον).

Οι δραστηριότητες της υδατοκαλλιέργειας μπορούν επίσης να επηρεάσουν το θαλάσσιο περιβάλλον άμεσα με την μεταβολή του θαλάσσιου βυθού και των παράκτιων οικοτόπων, με την απόρριψη απόβλητων (αποβλήτων τροφών, καταλοίπων φαρμάκων, κτλ.) ή ακόμη και με την εισαγωγή μη αυτοχθόνων ειδών. Έμμεσα, οι δραστηριότητες υδατοκαλλιέργειας μπορούν να οδηγήσουν στην μετάδοση νόσων σε μη εκτρεφόμενους πληθυσμούς ή, ακόμη, να επηρεάσουν την γενετική ποικιλία των πληθυσμών αυτών.

Τα θαλάσσια οικοσυστήματα μπορούν να επηρεαστούν αρνητικά όχι μόνο από τις αλιευτικές δραστηριότητες, αλλά επίσης και από τις επιπτώσεις που προκαλούνται από άλλες ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως είναι η ρύπανση με επικίνδυνες ή ραδιενεργούς ουσίες, ο ευτροφισμός από τη χορήγηση τροφών και η φυσική διαταραχή που προκαλείται από την βυθοκόρηση και την εκμετάλλευση του πετρελαίου.

3. ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Τόσο η ΚΑλΠ όσο και η περιβαλλοντική πολιτική υιοθέτησαν τις αρχές της βιώσιμης ανάπτυξης, της ορθολογικής και υπεύθυνης διαχείρισης και της προληπτικής δράσης (παράρτημα Ι).

Μεταξύ των στόχων που ανατέθηκαν στην Κοινότητα από την συνθήκη των ΕΚ είναι η εναρμονισμένη και ισόρροπη ανάπτυξη, η βιώσιμη ανάπτυξη που σέβεται το περιβάλλον καθώς και η οικονομική και κοινωνική συνοχή. Το άρθρο 6 της συνθήκης προσδιορίζει ότι οι απαιτήσεις της περιβαλλοντικής προστασίας πρέπει να ενσωματωθούν σε όλες τις κοινοτικές πολιτικές και δραστηριότητες. Μία αναντίρρητη περιβαλλοντική διάσταση τίθεται, ως εκ τούτου, στην ΚΑλΠ μέσω της ευθύνης για την διατήρηση και διαχείριση των έμβιων θαλάσσιων πόρων και της ενημέρωσης όσον αφορά την επίπτωση των αλιευτικών δραστηριοτήτων στα θαλάσσια οικοσυστήματα γενικά [f]. Ο βασικός κανονισμός της ΚΑλΠ αριθ. 3760/92 [g] ενσωματώνει την αρχή αυτή στο άρθρο 2. Ο κανονισμός αυτός στοχεύει στην προώθηση της βιώσιμης αλιείας και της ορθολογικής διαχείρισης των αλιευτικών πόρων. Η εφαρμογή του απαιτεί την θέσπιση κανονισμών εφαρμογής.

Οι στόχοι της συνθήκης στον τομέα του περιβάλλοντος περιλαμβάνουν την διατήρηση, την προστασία και την βελτίωση της ποιότητας του περιβάλλοντος, καθώς επίσης και τη συνεπή και ορθολογική χρήση των φυσικών πόρων. Η κοινοτική πολιτική πρέπει να στηρίζεται στην αρχή της πρόληψης και στις αρχές της προληπτικής δράσης και της κατά προτεραιότητα αποκατάστασης της ζημίας στο περιβάλλον στην πηγή της. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψη τα επιστημονικά και τεχνικά δεδομένα που διατίθενται καθώς και η κατάσταση του περιβάλλοντος στις διάφορες περιοχές της Κοινότητας. Το πέμπτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον επιβεβαιώνει την υποχρέωση για την ενσωμάτωση των απαιτήσεων περιβαλλοντικής προστασίας στις άλλες πολιτικές της Κοινότητας.

Δύο κοινοτικές οδηγίες στοχεύουν ιδιαίτερα στην διατήρηση της φύσης, συμπεριλαμβανομένου του παράκτιου και θαλάσσιου περιβάλλοντος: οδηγία 79/409/ΕΟΚ για τη διατήρηση των άγριων πτηνών (Οδηγία "πτηνά") [h] και οδηγία 92/43/ΕΟΚ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας χλωρίδας και πανίδας (οδηγία "οικοτόπων") [i]. Οι διατάξεις των δύο αυτών οδηγιών αποσκοπούν στην αποκατάσταση ή διατήρηση σε κατάσταση καλής συντήρησης των οικοτόπων ή ειδών σημαντικής οικολογικής αξίας και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

Παρά τις κοινές αρχές τους και την ομοιότητα των στόχων τους, οι δύο πολιτικές διατήρησης της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον και διαχείρισης της βιώσιμης αλιείας πολύ συχνά ακόμη εφαρμόζονται εκ παραλλήλου, ανεξάρτητα η μία από την άλλη. Μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα θα προκύψει από το συντονισμό και από την καλύτερη συνοχή μεταξύ των θεσπιζόμενων μέτρων.

4. ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΛΑΙΣΙΟ

4.1 Διεθνείς διασκέψεις

Μια ματιά στις τελικές δηλώσεις των πλέον πρόσφατων διεθνών διασκέψεων για την αλιεία ή το θαλάσσιο περιβάλλον αποκαλύπτει μια συναίνεση στο θέμα της προώθησης της βιώσιμης αλιείας και της διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Η συναίνεση αυτή εκφράζεται τόσο στα συμπεράσματα των παγκόσμιων συνεδρίων όσο και στα συμπεράσματα των διεθνών διασκέψεων περισσότερο περιορισμένης γεωγραφικής κάλυψης.

Ένα σχετικό παράδειγμα στο παγκόσμιο επίπεδο είναι η παγκόσμια διάσκεψη για το περιβάλλον και την ανάπτυξη (Rio de Janeiro, 1992: Κεφάλαιο 17 του Προγράμματος Δράσης 21) και η συνέχειά του μέσω των ειδικών συνόδων της γενικής συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών (UNGASS), η οποία, τον Ιούνιο του 1997, δήλωσε μεταξύ άλλων (παράγραφος 36) "Υπάρχει επείγουσα ανάγκη για ... οι κυβερνήσεις να προβούν στην πρόληψη ή στην εξάλειψη της υπεραλίευσης και της υπερβολικής αλιευτικής ικανότητας...".

Μεταξύ των πρόσφατων περιφερειακών πολιτικών συναντήσεων, η ενδιάμεση υπουργική συνάντηση των διασκέψεων της Βορείου Θαλάσσης, τον Μάρτιο του 1997, εξέδωσε πολιτική δήλωση συμπερασμάτων, η οποία στοχεύει ειδικά στην ενσωμάτωση θεμάτων της αλιείας και του περιβάλλοντος (συμπεράσματα του Bergen).

4.2. Διεθνή νομικά κείμενα

Στον τομέα της διαχείρισης της αλιείας, ένας αριθμός διεθνών νομικών κειμένων που έγιναν αποδεκτά από την Κοινότητα περιλαμβάνουν τυπικά την δέσμευση να ληφθούν υπόψη οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των έμβιων θαλάσσιων πόρων και των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, καθώς και η βιολογική επίπτωση της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Ομοίως, διάφορες διεθνείς συμβάσεις ή συμφωνίες για την προστασία του περιβάλλοντος, οι οποίες έχουν ήδη συναφθεί ή βρίσκονται στο στάδιο της διαπραγμάτευσης, έχουν ως στόχο την προστασία των θαλάσσιων ειδών και οικοτόπων κατά των διαταραχών που προκαλούνται από τον άνθρωπο, μεταξύ άλλων δε εκείνων που οφείλονται στην αλιεία ή στην υδατοκαλλιέργεια. Μεταξύ των οργάνων αυτών, υπάρχουν ορισμένες συμβάσεις και ορισμένες διεθνείς συμφωνίες ιδιαίτερου χαρακτήρα ή περιορισμένης γεωγραφικής κάλυψης (παραδείγματος χάρη η σύμβαση της Βαρκελώνης και το πρωτόκολλό της για τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές [j]). Όσον αφορά την ανοικτή θάλασσα, η εφαρμογή των διεθνών αυτών δεσμεύσεων της Κοινότητας απαιτεί δράση σε παγκόσμιο, περιφερειακό ή υποπεριφερειακό επίπεδο.

Παρά την ύπαρξη ταυτόσημων αρχών και στόχων, η πολλαπλότητα των διεθνών αυτών δεσμεύσεων αυξάνει τους κινδύνους διαφοροποίησης, οι οποίοι πρέπει να αποφευχθούν με την εξασφάλιση της συνοχής με τις σχετικές κοινοτικές πολιτικές.

5. ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Η βελτίωση του συντονισμού και της συνοχής μεταξύ της ΚΑλΠ και της πολιτικής της διατήρησης της φύσης απαιτεί την υιοθέτηση μιας στρατηγικής που ενσωματώνει διάφορα συγκεκριμένα τομεακά μέτρα.

5.1. Μείωση της πίεσης της αλιείας

Για την επίτευξη των στόχων που προβλέπονται από τη συνθήκη, η ΚΑλΠ πρέπει να εξασφαλίσει μια καλύτερη ισορροπία μεταξύ των διαθέσιμων πόρων και των ικανοτήτων της αλιείας. Η εν λόγω ισορροπία εξαρτάται αποκλειστικά από την μείωση της πίεσης που ασκείται από την αλιεία. Η μείωση αυτή μπορεί να επιτευχθεί μόνον με ταυτόχρονη μείωση του αριθμού των σκαφών, του επίπεδου δραστηριότητας τους (το οποίο αξιολογείται, επί παραδείγματι, ανάλογα με τον αριθμό των ημερών αλιείας ή της παρουσίας σε μια δεδομένη περιοχή) και της αποτελεσματικότητάς τους (η οποία μπορεί να ποικίλει ανάλογα με το μέγεθός τους, την ιπποδύναμη της μηχανής τους ή τον εξοπλισμό τους).

Η μείωση αυτή θα συμβάλλει στην προστασία όλων των θαλάσσιων οικοσυστημάτων δεδομένου ότι θα ωφελήσει όχι μόνο τα εμπορικά είδη αλλά επίσης και τα είδη που αλιεύονται μαζί με τα είδη - στόχους, ιδιαίτερα εκείνα τα οποία συνήθως απορρίπτονται στην θάλασσα λόγω του ότι δεν είναι ευκόλως εμπορεύσιμα. Θα ωφελήσει επίσης τα είδη που κατοικούν στο βυθό καθώς και την χλωρίδα και πανίδα με την μείωση της συχνότητας της διέλευσης και, κατά συνέπεια, των μηχανικών επιπτώσεων των συρόμενων αλιευτικών εργαλείων στο βυθό της θάλασσας.

Η εφαρμογή της αρχής της πρόληψης στον έλεγχο της μείωσης των ποσοστών θνησιμότητας που προκαλείται από την αλιεία προϋποθέτει τη λήψη υπόψη των αβεβαιοτήτων όσον αφορά την αξιολόγηση των αποθεμάτων και της δυναμικής των πληθυσμών που υφίστανται εκμετάλλευση, ιδίως όσον αφορά τις διακυμάνσεις του αριθμού των νεαρών ψαριών που εισέρχονται στο αλιεύσιμο απόθεμα κάθε έτος ή τις αβεβαιότητες όσον αφορά τα φυσικά ποσοστά θνησιμότητας.

Η συνεχιζόμενη εφαρμογή των ισχυόντων όρων στην ΚΑλΠ σημαίνει ότι η Επιτροπή:

- θα συνεχίσει τις προσπάθειές της όσον αφορά τον έλεγχο και, όπου είναι αναγκαίο, για τη μείωση της πίεσης της αλιείας, με την διατύπωση προτάσεων για τον περιορισμό των επιπέδων των αλιευμάτων, των επιπέδων της δραστηριότητας και της πρόσβασης σε αλιευτικές ζώνες καθώς και για την προσαρμογή των αλιευτικών ικανοτήτων ανάλογα με τους διαθέσιμους πόρους. Είναι προσφανές ότι μεγαλύτερη προτεραιότητα απαιτείται για τα εξαντλούμενα αποθέματα.

- για όλα τα σημαντικά από εμπορικής απόψεως αποθέματα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που προσδιορίζονται στα συμπεράσματα του Bergen, και για όλα τα άλλα έμβια είδη που επηρεάζονται από την αλιεία, θα κινηθεί προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης μιας προληπτικής προσέγγισης και με τον καθορισμό κατάλληλων δεικτών αποθεμάτων ή/και περιορισμών της αλιευτικής πίεσης.

Η επίτευξη και η διατήρηση κατάλληλων επιπέδων αλιευτικής προσπάθειας, τόσο για τα εμπορικά εκμεταλλευόμενα αλιευτικά αποθέματα όσο και τα άλλα είδη, αποτελεί το βασικό στοιχείο διατήρησης της ΚΑλΠ. Για την επίτευξη του στόχου αυτού, πρέπει να αξιολογηθούν εκ νέου διάφορα μέτρα διαχείρισης και, όπου είναι αναγκαίο, να βελτιωθούν. Εντούτοις, όπως αναφέρεται στην εισαγωγή, η παρούσα ανακοίνωση δεν έχει ως σκοπό να εξετάσει εκτεταμένα όλα τα πιθανά στοιχεία, μερικά από τα οποία ήδη εξετάζονται και μερικά από τα οποία πιθανόν να μπορούν καλύτερα να εξεταστούν στο πλαίσιο της αναθεώρησης της ΚΑλΠ το 2002.

5.2. Διατήρηση της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον

Για την πλήρη ενσωμάτωση του στόχου της προστασίας όλων των τμημάτων των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, η διαχείριση των φυσικών πόρων τους που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για την αλιεία μπορεί επίσης να περιλαμβάνει την ανάγκη διατήρησης των βιολογικών συστατικών στοιχείων τους, τα οποία δεν παρουσιάζουν αλιευτικό ή/και εμπορικό ενδιαφέρον.

Όταν ένα οικοσύστημα μιας περιοχής απαιτεί προστασία κατά της επίπτωσης ορισμένων αλιευτικών δραστηριοτήτων, η προστασία των οικοτόπων και ειδών του μπορεί να επιτευχθεί, μεταξύ άλλων, με κατάλληλα τεχνικά μέτρα που έχουν ως στόχο την βελτίωση της επιλεκτικότητας των αλιευτικών δραστηριοτήτων, ή με την επιβολή τοπικών ή χρονικών περιορισμών στις εν λόγω αλιευτικές δραστηριότητες.

5.2.1. Βελτίωση της επιλεκτικότητας των αλιευτικών δραστηριοτήτων

Η μείωση των αλιευμάτων νεαρών ψαριών, μαλακοστράκων και μαλακίων, ή αλιευμάτων των ειδών που δεν παρουσιάζουν εμπορικό ενδιαφέρον, αλλά απαιτούν πρόσθετη προστασία, μπορεί να επιτευχθεί με τη λήψη νέων τεχνικών μέτρων ή την αναθεώρηση των ήδη υπαρχόντων. Μια τέτοια βελτίωση όσον αφορά την επιλεκτικότητα των αλιευτικών μεθόδων θα μπορούσε να ενθαρρυνθεί με κίνητρα, στα οποία περιλαμβάνονται κίνητρα οικονομικής φύσης. Ο αναθεωρημένος κανονισμός τεχνικών μέτρων [k], ο οποίος εκδόθηκε από το Συμβούλιο τον Μάρτιο του 1998, αντιπροσωπεύει ένα βασικό βήμα για την αυξημένη προστασία των νεαρών ψαριών. Η παγκόσμια απαγόρευση (εκτός από την Βαλτική Θάλασσα) για την χρήση των παρασυρόμενων δικτυών, που εκδόθηκε από το Συμβούλιο τον Ιούνιο του 1998 [l], και η οποία θα αρχίσει να ισχύει πλήρως από την 1η Ιανουαρίου 2002, θα προκαλέσει σημαντικά οφέλη στην διατήρηση των μικρών κητοειδών και ορισμένων ειδών ψαριών, συμπεριλαμβανομένου του καρχαρία.

- Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, η Επιτροπή θα συνεχίσει να λαμβάνει μέτρα για τη βελτίωση της επιλεκτικότητας των αλιευτικών εργαλείων και για τη βελτίωση των μεθόδων ελέγχου και εφαρμογής. Οι διατάξεις αυτές θα έχουν ως στόχο την επιδίωξη του περιορισμού των αλιευμάτων νεαρών ψαριών και την ελαχιστοποίηση των παρεμπιπτόντων αλιευμάτων ή/και την πρόκληση ζημιών σε ιδιαίτερα επαπειλούμενα είδη ψαριών και θαλάσσιων θηλαστικών, πτηνών και ερπετών.

5.2.2. Προστασία των φυσικών οικοτόπων ή των οικοτόπων των ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος

Βάσει της οδηγίας περί οικοτόπων, τα κράτη μέλη πρέπει να ορίσουν ειδικές περιοχές διατήρησης για την επίτευξη ενός συνεκτικού ευρωπαϊκού οικολογικού δικτύου με την ονομασία Natura 2000. Πρέπει να λάβουν κατάλληλα μέτρα για την αποφυγή της επιδείνωσης της κατάστασης των φυσικών οικοτόπων ή των οικοτόπων των ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος καθώς και οποιαδήποτε παρεμβολή με τα είδη για τα οποία έχουν οριστεί ειδικές περιοχές διατήρησης.

Οι διατάξεις της οδηγίας περί οικοτόπων εφαρμόζονται αυτομάτως στους θαλάσσιους οικοτόπους και στα θαλάσσια είδη που βρίσκονται σε χωρικά ύδατα (12 μίλια κατ?ανώτατο όριο). Εντούτοις, εάν ένα κράτος μέλος ασκεί τα κυρίαρχα δικαιώματά του σε αποκλειστική οικονομική ζώνη των 200 ναυτικών μιλίων (επί παραδείγματι, για τη χορήγηση άδειας λειτουργίας για εξέδρα άντλησης πετρελαίου), θεωρεί, ως εκ τούτου, τον εαυτό του αρμόδιο να θέσει σε εφαρμογή εθνικούς νόμους στην περιοχή αυτή και, κατά συνέπεια, η Επιτροπή θεωρεί στην περίπτωση αυτή ότι η οδηγία περί οικοτόπων έχει επίσης εφαρμογή, δεδομένου ότι η κοινοτική νομοθεσία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εθνικής νομοθεσίας.

Η εγκαθίδρυση του δικτύου Natura 2000 σε θαλάσσιες περιοχές δεν είναι ασυμβίβαστη με τη διατήρηση της βιώσιμης αλιείας ή υδατοκαλλιέργειας στις συγκεκριμένες περιοχές. Ωστόσο όμως, οι διαταραχές που προκαλούνται από την δραστηριότητα αυτή, δεν θα πρέπει να έχουν επιπτώσεις αντίθετες από τους στόχους της διατήρησης των οικοτόπων που επιδιώκονται από την οδηγία.

Ένα λεπτομερές πρόγραμμα εργασίας και ένα επακριβές χρονοδιάγραμμα καταρτίστηκαν για την εξασφάλιση της θέσπισης του δικτύου Natura 2000. Τα κράτη μέλη πρέπει ιδίως να ορίσουν ειδικές περιοχές διατήρησης και να λάβουν τα αναγκαία μέτρα διατήρησης που αφορούν, εάν χρειαστεί, κατάλληλα σχέδια διαχείρισης για τους τόπους αυτούς μέχρι τον Ιούνιο το 2004 το αργότερο [3]. Στο πλαίσιο αυτό, οι αρμόδιες αρχές θα πρέπει να εξετάσουν τις δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένων και των δραστηριοτήτων που αφορούν την αλιεία, οι οποίες θα πρέπει να προσαρμοστούν για την ελαχιστοποίηση της επιδείνωσης της κατάστασης των φυσικών οικοτόπων και της κατάστασης της διατήρησης των ειδών κοινοτικού ενδιαφέροντος.

[3] Το ατύχημα του δεξαμενοπλοίου "Sea Empress" ανοικτά των ακτών της Ουαλίας τον Φεβρουάριο του 1996, κοντά σε περιοχές μεγάλης οικολογικής σημασίας, έδειξε την ανάγκη συνδυασμού του ορισμού των ειδικών περιοχών διατήρησης με την ανάπτυξη μέτρων διαχείρισης. Τα μέτρα αυτά, τα οποια πρέπει να ληφθούν στο πλαίσιο του δικτύου Natura 2000, θα αφορούν ιδίως τα συμπεράσματα του Κοινού Συμβουλίου Μεταφορών και Περιβάλλοντος της 25ης Ιανουαρίου 1993 όσον αφορά τον ευαίσθητο χαρακτήρα των θαλάσσιων περιοχών έναντι ατυχημάτων που αφορούν πλοία που μεταφέρουν υδρογονάνθρακες ή επικίνδυνες ουσίες (δήλωση του Επιτρόπου Fischler: Σύνοδος του Κοινοβουλίου της 15.03.96 προφορικές ερωτήσεις με συζήτηση, θέμα 10: θαλάσσια ατυχήματα - Sea Empress - IGA.).

- Η Επιτροπή θα εξασφαλίσει την αποτελεσματική εφαρμογή των υφιστάμενων διατάξεων. Θα λάβει μέτρα ώστε η εγκαθίδρυση του δικτύου Natura 2000 να καλύπτει τις παράκτιες και θαλάσσιες περιοχές που καθορίζονται στους καταλόγους οικοτόπων και ειδών που περιέχονται στην οδηγία περί οικοτόπων.

- Μεσοπρόθεσμα, μετά την πραγματική εφαρμογή των διατάξεων της οδηγίας περί οικοτόπων και της αξιολόγησης της επιτυχίας τους στην προστασία ιδίως των θαλασσίων ειδών και οικοτόπων που ήδη περιλαμβάνονται στα παραρτήματά της, η Επιτροπή εξετάζει την αναθεώρηση των παραρτημάτων αυτών. Η περίοδος που προηγείται οποιασδήποτε τέτοιας αναθεώρησης θα χρησιμοποιηθεί για την ενθάρρυνση της έρευνας που απαιτείται για τη βελτίωση των γνώσεων του θαλάσσιου περιβάλλοντος και για την απόκτηση εμπειρίας από σχέδια που έχουν ως στόχο την διαχείριση θαλάσσιων περιοχών διατήρησης.

5.2.3. Αυστηρή προστασία των ειδών θαλάσσιων ζώων

Η οδηγία περί οικοτόπων υποχρεώνει τα κράτη μέλη να λάβουν τα μέτρα που απαιτούνται για την καθιέρωση ενός αυστηρού συστήματος προστασίας ορισμένων ειδών θαλάσσιων ζώων στο φυσικό χώρο τους. Σε αυτά περιλαμβάνονται ιδίως η θέσπιση από τα κράτη μέλη ενός συστήματος παρακολούθησης της παρεμπίπτουσας αλιείας και της θανάτωσης των ειδών αυτών (όπως επί παραδείγματι της φώκιας monachus monachus, θαλάσσιων χελωνών και κητοειδών) και περαιτέρω έρευνες ή μέτρα διατήρησης που απαιτούνται προκειμένου να εξασφαλιστεί ότι η παρεμπίπτουσα αλιεία και η θανάτωση των ειδών αυτών δεν έχει σημαντική αρνητική επίπτωση στα σχετικά είδη. Διάφορα συστήματα παρακολούθησης παρεμπιπτόντων αλιευμάτων έχουν ήδη συγχρηματοδοτηθεί από την Κοινότητα, ιδίως στο πλαίσιο προγραμμάτων έρευνας για την αλιεία (σχέδια AIR- FAIR).

- Η Επιτροπή θα παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς την εφαρμογή του μέτρου αυτού από τα κράτη μέλη, ιδίως όταν καταρτιστεί η πρώτη τους έκθεση για την εφαρμογή της οδηγίας περί οικοτόπων που προβλέπεται για το 2000.

5.2.4. Τοπικοί και χρονικοί περιορισμοί των αλιευτικών δραστηριοτήτων (περιοχές περιορισμού της αλιείας (boxes)

Τα "Boxes" [4] είναι περιοχές εντός των οποίων εφαρμόζονται ειδικά, διαφορετικά και εν γένει περισσότερο δεσμευτικά μέτρα από εκείνα που αφορούν ολόκληρη την περιοχή διαχείρισης, της οποίας αποτελούν μέρος [m]. Οι περιορισμοί αυτοί μπορούν να εφαρμόζονται στην χρονική περίοδο, στα αλιευτικά εργαλεία, στα πλοία, στη σύνθεση των αλιευμάτων ή σε οποιονδήποτε συνδυασμό αυτών.

[4] Στην 22α έκθεση της 3.12.1992 [Έγγραφο SEC (92) 2347] η Επιστημονική και Οικονομική Επιτροπή Αλιείας αναφέρει είκοσι περίπου προσωρινές περιοχές περιορισμού της αλιείας (που ανανεώθηκαν από τον "κανονισμό περί TAC και ποσοστώσεων") ή μόνιμες περιοχές περιορισμού της αλιείας (που ορίστηκαν από τον κανονισμο (ΕΟΚ) αριθ. 894/97) στα κοινοτικά ύδατα.

- Η Επιτροπή θα καταρτίσει τοπικούς και χρονικούς περιορισμούς, με σκοπό τη μείωση της επίπτωσης ορισμένων δραστηριοτήτων αλιείας ή υδατοκαλλιέργειας στα θαλάσσια οικοσυστήματα, είτε όσον αφορά:

- την άμεση θνησιμότητα των αλιευτικών αποθεμάτων που χρησιμοποιούνται για την ανθρώπινη διατροφή (π.χ. περιοχές συγκέντρωσης ενήλικων ψαριών κατά την ωοτοκία, ή μεγάλης συγκέντρωσης νεαρών ψαριών, μαλακοστράκων ή μαλακίων), αυξάνοντας έτσι τη δυνατότητα αναδημιουργίας ή διατήρησης της βιομάζας ωοτόκου αποθέματος των ειδών αυτών, ή

- την άμεση θνησιμότητα αποθεμάτων ψαριών, όπως είναι τα αμμόχελα, τα οποία χρησιμοποιούνται κυρίως για την παραγωγή ιχθυάλευρων και ιχθυελαίου, προκειμένου να αφεθούν στη θάλασσα μεγαλύτερες ποσότητες τροφής για είδη που βρίσκονται σε υψηλότερα επίπεδα της τροφικής αλυσίδας, όπως είναι τα ψάρια, τα πτηνά ή τα θαλάσσια θηλαστικά, ή

- με την άμεση επίπτωση (αλιεύματα, τραυματισμοί, παρενόχληση .....) επί των διαφόρων ειδών, ιδίως θηλαστικών, πτηνών, ερπετών ή βενθικών οργανισμών.

Οι εν λόγω τοπικοί και χρονικοί περιορισμοί και οι περιοχές που έχουν οριστεί και αποτελούν αντικείμενο διαχείρισης στο πλαίσιο του δικτύου Natura 2000 μπορούν να έχουν συμπληρωματικές ωφέλιμες συνέπειες στα θαλάσσια οικοσυστήματα.

- Μέτρα για τη βελτίωση της επιλεκτικότητας ή προληπτικές περιοχές περιορισμού της αλιείας μπορούν να εξεταστούν σε προληπτική βάση όταν υπάρχουν επαρκή στοιχεία τα οποία δείχνουν ότι η παράλειψη εφαρμογής τους θα μπορούσε να έχει σοβαρές ή μη αντιστρέψιμες επιπτώσεις στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Περιοδικές αξιολογήσεις θα πραγματοποιούνται για την τροποποίηση των διατάξεων αυτών. Από την άλλη πλευρά, η προσωρινή παρέκκλιση από δεσμευτικά μέτρα που λήφθηκαν σε προληπτική βάση θα μπορούσε να ήταν δυνατή εάν νέες επιστημονικές πληροφορίες δείξουν ότι δεν υπάρχει σημαντική επίπτωση.

5.3 Ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων περιοχών

Η παράκτια αλιεία διαδραματίζει έναν ειδικό ρόλο στις παράκτιες περιοχές. Εάν υπάρχει κατάλληλη διαχείριση, η παράκτια αλιεία αποτελεί βιώσιμη δραστηριότητα, η οποία χρησιμοποιεί έναν ανανεώσιμο πόρο για τη διατήρηση του κοινωνικού και πολιτιστικού ιστού, συμβάλει στην τοπική οικονομία και προσελκύει πολιτιστικό τουρισμό, χωρίς να προκαλεί σημαντικές αρνητικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Εντούτοις, η χρήση των θαλάσσιων πόρων δημιουργεί πολυάριθμα προβλήματα, τόσο από απόψεως συνύπαρξης μεταξύ των διαφόρων κλάδων της οικονομίας ή μεταξύ κοινοτήτων καθώς και από απόψεως ορθολογικής διαχείρισης. Τα προβλήματα συνύπαρξης οδηγούν ορισμένες φορές σε καταστάσεις σύγκρουσης που είναι δύσκολο να ελέγχουν από τις τοπικές αρχές. Οι δυσκολίες στην ορθολογική διαχείριση περιλαμβάνουν τόσο εκείνες που συνδέονται με τη διαχείριση ενός πόρου που ανήκει σε όλους καθώς και εκείνες που αφορούν την επιδίωξη τόσο φαινομενικά ασυμβίβαστων στόχων, όπως είναι η διατήρηση της απασχόλησης ή του εισοδήματος του παραγωγού και η διατήρηση των αποθεμάτων. Τέλος, η θαλάσσια ιχθυοκαλλιέργεια μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις σε προστατευμένα παράκτια ύδατα, τα οποία πραγματοποιείται. Κατά συνέπεια, οι ακτές χρειάζονται ειδική ολοκληρωμένη διαχείριση.

Το 1996, η Επιτροπή έθεσε σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα επίδειξης για μια ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών (ΟΔΠΖ) [n]. Το πρόγραμμα αυτό αποτελεί αντικείμενο κοινής διαχείρισης από τις υπηρεσίες της Επιτροπής που είναι αρμόδιες για το περιβάλλον, για την περιφερειακή πολιτική και για την αλιεία (και με συμμετοχή της υπηρεσίας που είναι αρμόδια για το Κοινό Κέντρο Ερευνών) και έχει ως στόχο την αποκόμιση διδαγμάτων από 35 πιλοτικά έργα που αντιπροσωπεύουν την ποικιλία των συνθηκών που επικρατεί κατά μήκος της ευρωπαϊκής ακτογραμμής.

- Η τελική έκθεση του προγράμματος (που θα καταρτισθεί στις αρχές του 2000), θα θα περιλαμβάνει συστάσεις για μελλοντική δράση, υπογραμμίζοντας τις ενέργειες που είναι αναγκαίες για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης στις παράκτιες ζώνες, συμπεριλαμβανομένης της βιώσιμης και υπεύθυνης αλιείας. Τα ενδιάμεσα αποτελέσματα δείχνουν τη σημασία της συνεργασίας μεταξύ τομεακών διοικήσεων (συμπεριλαμβανομένων των υπουργείων αλιείας) στην εξεύρεση λύσεων οι οποίες ικανοποιούν ταυτόχρονα ανεξάρτητους στόχους της Κοινότητας όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, την οικονομική ευημερία και τη διατήρηση της κοινωνικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Η πλήρης και ενεργός συμμετοχή όλων των ενδιαφερομένων και των ατόμων που υφίστανται τις επιπτώσεις είναι επίσης ουσιαστικής σημασίας στην επίτευξη εφαρμόσιμων λύσεων.

5.4. Βελτιωμένες δραστηριότητες επαγγελματικής κατάρτισης, ενημέρωσης και διαβούλευσης

Η παροχή επιστημονικών πληροφοριών στις αρχές που λαμβάνουν αποφάσεις όσον αφορά την επίπτωση των αλιευτικών δραστηριοτήτων στα θαλάσσια οικοσυστήματα δεν θα είναι επαρκής εάν δεν συνοδεύεται από διαφάνεια έναντι των επαγγελματικών και περιβαλλοντικών οργανώσεων προκειμένου να ληφθεί η σύμφωνη γνώμη τους όσον αφορά τη λήψη ορθολογικών πολιτικών αποφάσεων.

Πράγματι, η έλλειψη ενημέρωσης για την επίπτωση της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα καθιστά δύσκολη την εξεύρεση ρεαλιστικών λύσεων, οι οποίες να λαμβάνουν υπόψη τα θεμιτά συμφέροντα των μερών που υφίστανται τις επιπτώσεις ή για την επίτευξη συμβιβαστικών λύσεων, λαμβάνοντας υπόψη τους νομικούς, οικονομικούς ή κοινωνικούς περιορισμούς που επιβάλλονται στις αρχές που είναι αρμόδιες για τις πολιτικές αυτές επιλογές. Η έλλειψη αυτή ενημέρωσης καλύπτει επίσης τις συγκρούσεις που υφίστανται μεταξύ των συμφερόντων ορισμένων ομάδων στον κλάδο της αλιείας.

Δεν μπορεί να υπάρξει διαφάνεια χωρίς διάδοση, σε εύκολα κατανοήσιμη μορφή, των σχετικών επιστημονικών πληροφοριών στα συμβουλευτικά όργανα που εμπλέκονται στη διαδικασία κατάρτισης των σχετικών πολιτικών. Για το σκοπό αυτό, βραχυπρόθεσμα ή μεσοπρόθεσμα, η Επιτροπή:

- θα προωθήσει βελτιώσεις στην κατάρτιση των εμπλεκομένων επαγγελματιών. Οι άνθρωποι αυτοί είναι πιθανόν σε καλύτερη θέση να κατανοήσουν τα θέματα της προστασίας των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και να προσαρμόσουν τις επαγγελματικές πρακτικές τους σε αυτήν όποτε είναι αναγκαίο. Έχουν επίσης ένα ουσιαστικό ρόλο να διαδραματίσουν όσον αφορά την παρακολούθηση της ποιότητας του θαλάσσιου περιβάλλοντος.

- αναβαθμίζει την πολιτική της όσον αφορά την ενημέρωση για την βιολογική επίπτωση της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας στα θαλάσσια οικοσυστήματα και, ταυτόχρονα, για την συμβολή της διαχείρισης της αλιείας για τη μείωση της επίπτωσης αυτής. Θα καταρτιστούν επίσης ενημερωτικά έγγραφα προκειμένου να καταστήσουν δυνατή για το ευρύ κοινό την κατανόηση της φύσης των κοινωνικό-οικονομικών και πολιτικών απόψεων που εμπλέκονται στην προστασία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων. Η Επιτροπή θα διευκολύνει, ιδίως, την πρόσβαση των οργανισμών που ασχολούνται με την προστασία του περιβάλλοντος σε επιστημονικά συμπεράσματα που αποτελούν τη βάση για τις προτάσεις της Επιτροπής για τον καθορισμό των συνολικών επιτρεπόμενων αλιευμάτων.

- θα εμπλέξει τις επαγγελματικές οργανώσεις και τους αντιπροσωπευτικούς περιβαλλοντικούς τομείς στις διαδικασίες διαβούλευσης που σχεδιάζονται για την ανάπτυξη μέτρων διαχείρισης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Για το σκοπό αυτό, καταρτίστηκε ομάδα επαφής το 1998 για την αύξηση και διευκόλυνση της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ της Επιτροπής και των περιβαλλοντικών και αναπτυξιακών μη κυβερνητικών οργανισμών.

- θα θέσει σε εφαρμογή διάφορα σχέδια προκειμένου να εφοδιάσει τους ειδικούς στον τομέα της αλιείας ή της θαλάσσιας οικολογίας με καλύτερες πληροφορίες σχετικά με την διαθέσιμη δημοσιονομική ενίσχυση, προκειμένου να τους πείσει για την ανάγκη να συνεργαστούν σε ένα πολυτομεακό πλαίσιο και προκειμένου να αυξήσουν τη συμμετοχή τους στο εν λόγω επιστημονικό έργο. Το εν λόγω έργο ενημέρωσης θα αφορά επίσης διάφορες αρμόδιες εθνικές αρχές.

Όλα αυτά τα σχέδια θα αναπτυχθούν σταδιακά, ιδιαίτερα δε η κατάρτιση των επαγγελματιών του κλάδου, καθώς και των υπευθύνων κατάρτισης.

5.5. Βελτίωση στον τομέα της συμβολής της επιστημονικής έρευνας

Οι αρχές που λαμβάνουν αποφάσεις, χρειάζονται επακριβείς και αντικειμενικές επιστημονικές πληροφορίες για την βιολογική επίπτωση της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα. Οι εν λόγω (βιολογικές, οικολογικές ή κοινωνικo-οικονομικές) πληροφορίες θα τις βοηθήσουν κατά τον τρόπο αυτό να εκτιμήσουν και να συγκρίνουν το κόστος και τα πλεονεκτήματα των εναλλακτικών λύσεων.

Για την ενίσχυση της σχετικής έρευνας, η Κοινότητα διέθεσε σημαντικούς δημοσιονομικούς πόρους:

- για την αξιολόγηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ της αλιείας, της υδατοκαλλιέργειας και του περιβάλλοντος, στο πλαίσιο της ένταξής τους στους στόχους του πέμπτου προγράμματος - πλαισίου, ιδίως δε του θεματικού προγράμματος 1 με τίτλο "Ποιότητα ζωής και διαχείριση των έμβιων πόρων",

- για επιστημονικές και τεχνικές μελέτες και για σχέδια που αφορούν το περιβάλλον ως μέρος ειδικών προγραμμάτων (επιστημονικές και τεχνικές μελέτες στον τομέα της αλιείας, κτλ.).

Βραχυπρόθεσμα, οι επιστημονικές πληροφορίες για την βιολογική επίπτωση της αλιείας θα είναι, σε πολλές περιπτώσεις, ανεπαρκείς [o]. Το γεγονός αυτό θα δικαιολογήσει πλήρως την εφαρμογή της αρχής της πρόληψης, η οποία θα απαιτήσει μελλοντικές νομοθετικές προτάσεις από την Επιτροπή προς το Συμβούλιο:

- είτε για μακροθέσμα διορθωτικά μέτρα

- είτε για πολιτικά μέτρα σύμφωνα με την αρχή της πρόληψης, σε περίπτωση που δεν μπορούν να εκτιμηθούν επακριβώς ποσοτικά οι επιπτώσεις ή όταν δεν μπορεί επιστημονικά να προσδιοριστεί η αιτιώδης σχέση μεταξύ των επιπτώσεων αυτών και των δραστηριοτήτων της αλιείας που αποτελούν την πιθανή αιτία. Μία διαδικασία αναθεώρησης ή τροποποίησης των ληφθέντων μέτρων θα πρέπει να εξεταστεί υπό το φως νέων επιστημονικών πληροφοριών.

Μακροπρόθεσμα, η Επιτροπή έχει ήδη συστήσει μία στρατηγική ενίσχυσης [p] της σχετικής έρευνας και ενσωμάτωσης των αποτελεσμάτων της έρευνας αυτής στην εφαρμογή της ΚΑλΠ και της πολιτικής της διατήρησης της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον. Η Επιτροπή αξιολογεί επί του παρόντος το σχετικό κόστος, σε συνεργασία με τους σχετικούς επιστημονικούς φορείς, ιδίως με τη συνεργασία του Διεθνούς Συμβουλίου για την Εκμετάλλευση της Θάλασσας (CIEM).

Για τη βελτίωση της συμβολής της επιστημονικής έρευνας στη διαχείριση της βιώσιμης αλιείας και στη διατήρηση της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον, η Επιτροπή θα θέσει σε εφαρμογή ιδίως τα εξής σχέδια:

- Η Επιτροπή θα συνεχίσει τις προσπάθειές της για την ενθάρρυνση της έρευνας, καθιστώντας δυνατή την καλύτερη κατανόηση των αλληλεπιδράσεων μεταξύ της αλιείας και του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Η εν λόγω έρευνα έχει ως στόχο όχι μόνο τεχνικά θέματα αλλά την ανάπτυξη μιας προσέγγισης οικοσυστήματος. Η προσέγγιση οικοσυστήματος είναι μια κατευθυντήρια αρχή που συμφωνήθηκε ιδίως στο πλαίσιο της σύμβασης για την βιοποικιλότητα, αλλά χρειάζεται ακόμη πολύ εργασία πριν να καταστεί δυνατή η εφαρμογή της μέσω μέτρων διαχείρισης.

- Λόγω δημοσιονομικών περιορισμών, θα πρέπει να καθοριστούν προτεραιότητες όσον αφορά την έρευνα για τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ της χρήσης των έμβιων θαλάσσιων πόρων και του περιβάλλοντος. Οι προτεραιότητες αυτές αφορούν πολιτικές επιλογές και η Επιτροπή θα ενθαρρύνει μια ευρεία συζήτηση για τον καθορισμό τους.

6. ΣΤΟΧΟΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Ο καλύτερος συντονισμός και η συνοχή μεταξύ της ΚΑλΠ και της πολιτικής για τη διατήρηση της φύσης θα ωφελήσουν επίσης την κοινοτική στρατηγική σε διεθνές επίπεδο για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, της υπεύθυνης αλιείας και της διατήρησης της βιοποικιλότητας. Οι ίδιες προτεραιότητες με εκείνες που προσδιορίστηκαν σε εσωτερικό επίπεδο, πρέπει να εφαρμοστούν σε διμερείς ή πολυμερείς διαπραγματεύσεις, σχετικά με τις δραστηριότητες της αλιείας, ιδίως κατά την κατάρτιση ή επαναδιαπραγμάτευση διμερών αλιευτικών συμφωνιών, ή στο πλαίσιο διεθνών δραστηριοτήτων που αφορούν κυρίως θέματα διατήρησης της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον.

Αυτό θα απαιτήσει μία αποτελεσματική και επαρκή δέσμευση της Κοινότητας σε παγκόσμιο πλαίσιο για τη διατήρηση των έμβιων θαλάσσιων πόρων και την ενσωμάτωση όλων των περιβαλλοντικών απόψεων στην διαχείριση της χρήσης τους, ιδίως:

- όσον αφορά την εφαρμογή και παρακολούθηση των διατάξεων που έχουν ήδη θεσπιστεί (σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το δίκαιο της θάλασσας, συμφωνία για τη διατήρηση και διαχείριση των αλληλοεπικαλυπτόμενων και των άκρως μεταναστευτικών αποθεμάτων ιχθύων, κώδικας συμπεριφοράς για μία υπεύθυνη αλιεία)

- όσον αφορά την παρακολούθηση και αποτελεσματική συμμετοχή στη διάσκεψη για την βιώσιμη ανάπτυξη και στην κατάλληλη UNGASS

- όσον αφορά τη συμμετοχή σε διαπραγματεύσεις για την προώθηση του υπεύθυνου εμπορίου ψαριών, σύμφωνα με τις συστάσεις της ανακοίνωσης για το μέλλον της αγοράς αλιευτικών προϊόντων [q]

- όσον αφορά το έργο των διασκέψεων των συμβαλλομένων μερών της διεθνούς συμβάσεως για την βιοποικιλότητα (ιδίως αρχές και άλλοι καθοδήγηση που θα αναπτυχθεί στην προσέγγιση οικοσυστήματος), ή άλλων συμβάσεων που συνεισφέρουν στο γενικό της στόχο, ασχολούμενες με ένα ή περισσότερα συγκεκριμένα θέματα (παραδείγματος χάρη CITES, σύμβαση Βόννης).

Παρομοίως, ο συντονισμός και η συνοχή θα πρέπει να βελτιωθούν όσον αφορά τις διεθνείς δραστηριότητες σε περιφερειακή κλίμακα σχετικά με τη διαχείριση της αλιείας και την διατήρηση της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον. Θα πρέπει να ασκηθούν καλύτερες προσπάθειες συντονισμού και ενσωμάτωσης σε όλα τα επίπεδα, στο πλαίσιο των κοινοτικών οργάνων καθώς επίσης και μεταξύ των διαφόρων αρμόδιων αρχών των κρατών μελών. Αυτό ισχύει ιδίως:

- στις εργασίες και στην ανάπτυξη διεθνών συμβάσεων για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος ή την προστασία της φύσης, οι οποίες, σε κάποιο βαθμό, θα μπορούσαν να αφορούν την αλιευτική πολιτική (συμφωνίες για την προστασία των κητοειδών, Σύμβαση της Βέρνης, Σύμβαση της Βαρκελώνης, Σύμβαση του Ελσίνκι, κτλ.

- στον ρόλο και την συμμετοχή της Κοινότητας σε αλιευτικές συμφωνίες και σε περιφερειακές οργανώσεις αλιείας.

Μετά τα συμπεράσματα του Συμβουλίου σχετικά με τις αλιευτικές συμφωνίες της 30ης Οκτωβρίου 1997, που δίνουν έμφαση στο θέμα της συνοχής μεταξύ της ΚΑλΠ και της αναπτυξιακής πολιτικής, η Επιτροπή διενεργεί μία πλήρη εκτίμηση της πολιτικής της όσον αφορά τις αλιευτικές συμφωνίες. Οι εργασίες αυτές θα περιλάβουν όλα τα κατάλληλα θέματα που αφορούν τις εν λόγω συμφωνίες (συμπεριλαμβανομένης της διατήρησης των αλιευτικών αποθεμάτων, καθώς και των περιβαλλοντικών, κοινωνικό-οικονομικών και αναπτυξιακών απόψεων. Με βάση τα αποτελέσματα της μελέτης αυτής και της ευρείας ζήτησης με όλους τους ενδιαφερομένους φορείς, η Επιτροπή, κατά περίπτωση, θα προσαρμόσει την πολιτική της όσον αφορά τις διμερείς αλιευτικές συμφωνίες και θα προσπαθήσει να εξεύρει πραγματικά ολοκληρωμένες λύσεις που αφορούν ταυτόχρονα μια σειρά ανησυχιών της κοινωνίας, στις οποίες περιλαμβάνονται οι κοινωνικό-οικονομικές, αναπτυξιακές και περιβαλλοντικές, ιδίως δε την ανάγκη για την προστασία της θαλάσσιας φύσης.

Επιπροσθέτως, η Επιτροπή θα υποβάλλει στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ανακοίνωση για τη συμμετοχή της Κοινότητας σε περιφερειακές οργανώσεις αλιείας με σκοπό:

- την υπογράμμιση του ρόλου και της παρουσίας της Κοινότητας όσον αφορά την βιώσιμη διαχείριση των πόρων των ανοικτών θαλασσών καθώς και των άκρως μεταναστευτικών και αλληλοεπικαλυπτόμενων ειδών, ένα ρόλο ο οποίος εξαρτάται κυρίως από την ενεργό και αποτελεσματική συμμετοχή σε περιφερειακές οργανώσεις αλιείας.

- Την επιμονή στην ανάγκη να δοθούν στην Επιτροπή οι δυνατότητες να αναλάβει το ρόλο που θα πρέπει να διαδραματίσει στην διεθνή σκηνή, ιδίως όσον αφορά την βιώσιμη διαχείριση των αλιευτικών πόρων.

7. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Οι αλιευτικές δραστηριότητες συνδέονται στενά με τα θαλάσσια οικοσυστήματα: η υπερενταντική ή κακώς προσαρμοσμένη αλιεία μπορεί να προκαλέσει βλάβη στα οικοσυστήματα αυτά και να επηρεάσει σοβαρά τις βιολογικές ισορροπίες. Επιπροσθέτως, η επιδείνωση της κατάστασης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων από τις ανθρώπινες δραστηριότητες εκτός από την αλιεία μπορεί να βλάψει την διατήρηση των πόρων που υφίστανται εκμετάλλευση. Οι απαιτήσεις για την ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών ανησυχιών και για τη διαχείριση της εκμετάλλευσης των θαλάσσιων έμβιων πόρων κατά βιώσιμο τρόπο έχουν ήδη συμπεριληφθεί στους στόχους της κοινής αλιευτικής πολιτικής. Αυτό, ωστόσο, δεν έχει ακόμη πλήρως επιτευχθεί ούτε όσον αφορά την βιωσιμότητα των εμπορικών αλιευτικών αποθεμάτων ούτε σε σχέση με τον περιορισμό της αρνητικής επίπτωσης στους θαλάσσιους οικοτόπους ή είδη που δεν έχουν άμεσο αλιευτικό ενδιαφέρον. Ούτε επίσης η Κοινότητα ήταν πλήρως επιτυχής μέχρι σήμερα στην μείωση ή στην εξάλειψη των δυσμενών επιπτώσεων των ανθρώπινων δραστηριοτήτων εκτός από τις αλιευτικές δραστηριότητες. Οι πολιτικές που αφορούν την αλιεία και τη διατήρηση της φύσης έχουν αμοιβαίο ενδιαφέρον στον συνδυασμό συμπληρωματικών μέτρων.

Η εφαρμογή των στόχων της αλιείας και της φύσης απαιτεί αυξημένη ενημέρωση και συνεργασία όλων των φορέων, η οποία προϋποθέτει αποτελεσματικό συντονισμό σε όλα τα επίπεδα.

Η καλή γνώση του περιβάλλοντος και των επιπτώσεων των ισχυόντων ή ενδεχόμενων μέτρων αποτελεί προϋπόθεση για την πλαισίωση των πολιτικών αποφάσεων. Η συλλογή και η επεξεργασία δεδομένων δεν πρέπει μόνο να οργανωθεί καλύτερα, αλλά πρέπει επίσης να προσεχθεί περισσότερο, ιδίως μεταξύ των φορέων που λαμβάνουν αποφάσεις καθώς και των κοινωνικοεπαγγελματικών φορέων. Η γνώση αυτή πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την επιδίωξη μιας πολιτικής για την μείωση της πίεσης της αλιείας με την προσαρμογή των αλιευτικών ικανοτήτων των στόλων και τη βελτίωση της επιλεκτικότητας των αλιευτικών μεθόδων καθώς και για την διατήρηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας, λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις των αλιευτικών δραστηριοτήτων στα θαλάσσια είδη και οικοτόπους, ιδίως εκείνους που παρουσιάζουν κοινοτικό ενδιαφέρον.

Οι δυνατότητες για τη διατήρηση της φύσης χρειάζεται να αυξηθούν και να επεκταθούν σταδιακά, μεταξύ άλλων μέσω της αυξημένης ενσωμάτωσης τους σε μέτρα διαχείρισης της αλιείας.

Ορισμένοι στόχοι και μέτρα που έχουν σχεδιαστεί για την εφαρμογή της αρχής της βιώσιμης χρήσης των έμβιων θαλάσσιων πόρων και της αρχής της ενσωμάτωσης των στόχων της διατήρησης της φύσης συνοψίζονται στον πίνακα Ι.

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Στόχοι και μέτρα

ΣΤΟΧΟΙ // ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ

Μείωση της πίεσης που ασκείται από την αλιεία // Συνέχιση των προσπαθειών που έχουν ως στόχο τον περιορισμό των δραστηριοτήτων και ικανοτήτων της αλιείας για τη μείωση της επίπτωσης στους θαλάσσιους οργανισμούς και οικοτόπους

Μεσοπρόθεσμος καθορισμός στόχων διαχείρισης

Διατήρηση της φύσης // Βελτιωμένη επιλεκτικότητα των αλιευτικών δραστηριοτήτων

Εγκαθίδρυση του δικτύου Natura 2000, ιδίως σε παράκτιες περιοχές από σήμερα μέχρι το 2004, συμπεριλαμβανομένων, εφόσον χρειάζεται, μέτρων διαχείρισης της αλιείας σύμφωνα τους στόχους διατήρησης.

Μεσοπρόθεσμα, αξιολόγηση της επιτυχίας του για την προστασία της θαλάσσιας φύσης και πρόταση αναθεώρησης των παραρτημάτων της οδηγίας περί οικοτόπων

Τοπικοί και χρονικοί περιορισμοί, οι οποίοι έχουν ως σκοπό την μείωση της επίπτωσης ορισμένων αλιευτικών δραστηριοτήτων στα θαλάσσια οικοσυστήματα

Ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων περιοχών // Συνέχιση του προγράμματος επίδειξης από σήμερα μέχρι και το έτος 2000

Κατάρτιση, ενημέρωση και διαβούλευση // Προώθηση της κατάρτισης των ενδιαφερομένων επαγγελματιών του κλάδου

Ενίσχυση της πολιτικής ενημέρωσης του "ευρέος κοινού"

Συμμετοχή των επαγγελματικών οργανώσεων και των αντιπροσωπευτικών περιβαλλοντικών φορέων στη διαδικασία διαβούλευσης

Μεγαλύτερη συμμετοχή και συντονισμός των ερευνητών

Βελτίωση της συμβολής της επιστημονικής έρευνας // Συνέχιση της στήριξης στον τομέα της έρευνας για τις αλληλοεπιδράσεις μεταξύ της αλιείας και του θαλάσσιου περιβάλλοντος

Καθορισμός των προτεραιοτήτων στο πλαίσιο μιας ευρείας συζήτησης, συμπεριλαμβανομένης και της συζήτησης όσον αφορά μια προσέγγιση οικοσυστήματος.

Στόχοι σε διεθνές επίπεδο // Εφαρμογή των ίδιων προτεραιοτήτων, με εκείνες που προσδιορίζονται σε εσωτερικό επίπεδο, στις διμερείς και πολυμερείς διαπραγματεύσεις στο πλαίσιο της διαχείρισης της αλιείας ή της διατήρησης της θαλάσσιας φύσης.

Αποτελεσματική και επαρκής δέσμευση της Κοινότητας σε διεθνές επίπεδο για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης, της υπεύθυνης αλιείας και της διατήρησης της φύσης στο θαλάσσιο περιβάλλον και προώθηση βελτιωμένου συντονισμού και συνοχής στο παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι

ΓΛΩΣΣΑΡΙΟ ΤΩΝ ΚΥΡΙΟΤΕΡΩΝ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΩΝ ΠΟΥ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ

Βιοποικιλότητα/βιολογική ποικιλότητα: Η ποικιλία μεταξύ των έμβιων οργανισμών οποιασδήποτε πηγής, συμπεριλαμβανομένων των γήινων, θαλάσσιων και άλλων υδατικών οικοσυστημάτων και των οικολογικών συμπλεγμάτων των οποίων αποτελούν μέρος η ποικιλία αυτή περιλαμβάνει την ποικιλότητα στο πλαίσιο του ίδιου είδους, μεταξύ των ειδών καθώς και των οικοσυστημάτων (Σύμβαση για την Βιολογική Ποικιλότητα).

Θαλάσσιος οικότοπος: θαλάσσια περιοχή που διακρίνεται από τα γεωγραφικά, αβιοτικά και βιοτικά χαρακτηριστικά της ("θαλάσσιοι βυθοί").

Διαχείριση της αλιείας: Η ολοκληρωμένη διαδικασία ενημέρωσης, που περιλαμβάνει την ανάλυση, τον σχεδιασμό, την λήψη αποφάσεων, την κατανομή πόρων, τη διατύπωση και θέση σε εφαρμογή αλιευτικών κανονισμών που διέπουν τις παρούσες και μελλοντικές αλιευτικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα για την εξασφάλιση της συνεχούς παραγωγικότητας των πόρων.

Ορθολογική διαχείριση: Αρχή βάση της οποίας η έγκριση οποιοδήποτε μέτρου διαχείρισης πρέπει να στηρίζεται στην καλύτερη διαθέσιμη επιστημονική ενημέρωση καθώς και στην ανάλυση από ανεξάρτητο επιστημονικό οργανισμό.

Βιώσιμη ανάπτυξη: Ανάπτυξη που ενσωματώνει όλες τις σχετικές τομεακές πολιτικές, σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, τις επιπτώσεις της οικονομικής ανάπτυξης στο περιβάλλον καθώς και την επιδίωξη ικανοποίησης των αναγκών των υφιστάμενων και μελλοντικών γενεών ισότιμα, ιδίως με την αναγνώριση μιας αξίας σε περιβαλλοντικούς πόρους με σκοπό την διαπίστωση και αξιολόγηση της επίπτωσης των οικονομικών δραστηριοτήτων στο περιβάλλον.

Υπεύθυνη αλιεία: Αλιεία που συνδυάζει τον σεβασμό προς τα οικοσυστήματα και την βιοποικιλότητα με τις ανάγκες των καταναλωτών και τα συμφέροντα του κλάδου της αλιείας.

Προληπτική δράση: Διορθωτική δράση, η οποία αναλαμβάνεται για την πρόληψη μιας επίπτωσης που πιθανόν να συμβεί και να προκαλέσει σοβαρές και μη αντιστρέψιμες συνέπειες εφόσον δεν υπάρξει παρέμβαση.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΜΕΣΩΝ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΩΝ ΕΠΙΠΤΩΣΕΩΝ ΤΗΣ ΑΛΙΕΙΑΣ ΣΤΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΕΙΔΗ ΚΑΙ ΟΙΚΟΤΟΠΟΥΣ

Κατά γενικό κανόνα, η αλιευτική δραστηριότητα έχει ως στόχο ένα ή περισσότερα είδη ή μια ομάδα ειδών. Η κυριότερη επίπτωση της θνησιμότητας στα είδη - στόχους είναι η μείωση της μέσης ηλικίας και του μεγέθους των ψαριών στο απόθεμα και, ως εκ τούτου, η μείωση της συνολικής βιομάζας του αποθέματος, ιδίως της βιομάζας του ωοτόκου αποθέματος. Τα περισσότερα είδη ψαριών γεννούν πολλά αυγά και μπορούν να αντέξουν αρκετά μεγάλες μειώσεις όσον αφορά την βιομάζα των ψαριών που βρίσκονται σε ηλικία ωοτοκίας. Εντούτοις, σε ορισμένες περιπτώσεις, λόγω της θνησιμότητας που προκαλείται από την αλιεία, το ωοτόκο απόθεμα μπορεί να μειωθεί σε τέτοιο επίπεδο ώστε να μειωθεί ο αριθμός των νεαρών ψαριών που μπορούν να εισέλθουν στο αλιεύσιμο απόθεμα κάθε έτος λόγω της ανεπαρκούς παραγωγής αυγών. Αυτό ονομάζεται "υπεραλίευση νεαρών ψαριών που μπορούν να εισέλθουν στο απόθεμα". Στις σοβαρότερες περιπτώσεις, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κατάρρευση του αποθέματος καθώς και του σχετικού τύπου αλιείας. Αυτό συνέβη στην περίπτωση των αποθεμάτων ρέγγας και σκουμπριού στην Βόρειο Θάλασσα εδώ και ορισμένες δεκαετίες το τελευταίο απόθεμα δεν έδειξε κανένα σημείο επανάκτησης εδώ και είκοσι χρόνια.

Λόγω της αλιευτικής δραστηριότητας, τα παρεμπίπτοντα αλιεύματα ειδών που δεν αποτελούν στόχο της αλιείας, λόγω, παραδείγματος χάρη, της εμπλοκής σε δίκτυα και της σύλληψης τους από τράτες, πετονιές και παγίδες, μπορεί να προκαλέσει μεταβολές στους πληθυσμούς των ψαριών, θαλάσσιων πτηνών, θαλάσσιων θηλαστικών και βενθικών ασπόνδυλων ζώων που δεν αποτελούν στόχο της αλιείας. Εντούτοις, η θνησιμότητα που προκαλεί η αλιεία στα είδη αυτά σπάνια υπολογίζεται ποσοτικά επί του παρόντος.

Επί παραδείγματι, οι μελέτες που διεξάχθηκαν μεταξύ του 1992 και 1995 στη Βόρειο Θάλασσα δείχνουν ότι 4500 φώκιες του είδους "phoceana phoceana" φονεύθηκαν ετησίως κατά τη διάρκεια της περιόδου της έρευνας.

Ορισμένοι τύποι υποστρωματικών ή βενθικών οργανισμών που ανήκουν τόσο στην χλωρίδα όσο και στην πανίδα, παρέχουν σημαντικούς τόπους για την ανάπτυξη αυγών, νυμφών και ιχθυδίων οργανισμών διαφόρων τύπων. Η ζημιά στο βένθος του τύπου αυτού μπορεί να έχει επιπτώσεις σε ολόκληρο το οικοσύστημα. Παρομοίως, ορισμένοι βενθικοί οργανισμοί σχηματίζουν κοινότητες που σταθεροποιούν τη ιζήματα επί των οποίων αναπτύσσονται. Η ζημιά που προκαλείται στις κοινότητες αυτές μπορεί να οδηγήσει σε διάβρωση των υποκειμένων ιζημάτων.

Ορισμένα βενθικά ζώα, όπως είναι ο αστερίας και ο κάβουρας ο ερημίτης, υφίστανται σχετικώς μικρή ζημία από τις τράτες κτλ. και εκμεταλλεύονται άλλους οργανισμούς που έχουν εκτεθεί ή που έχουν υποστεί βλάβη ή φονευθεί από το σύρσιμο του αλιευτικού εργαλείου.

Οι μελέτες για τις επιπτώσεις της δοκοτρατας στη Βόρεια Θάλασσα δείχνουν αλλαγές στην αφθονία των βενθικών ασπόνδυλων ζώων και στη σύσταση των βενθικών κοινοτήτων. Είδη που παρήκμασαν απότομα φαίνονται να έχουν αντικατασταθεί από άλλα είδη ο συνολικός αριθμός των ειδών στην περιοχή αυτή, έχει υποστεί μικρή μεταβολή. Οι ζημιές στο θαλάσσιο βυθό λόγω της αλιείας του χτενιού φαίνεται να είναι σοβαρότερες από εκείνες που προκαλούνται από τις δοκόκρατες.

Η αφαίρεση ενός ψαριού από ένα απόθεμα μπορεί να αναμένεται να έχει περίπλοκες συνέπειες στους θηρευτές του, στους ανταγωνιστές του και στα θηράματά του. Οι συνέπειες των πολυειδικών αυτών αλληλεπιδράσεων εκδηλώνονται κατά διάφορους τρόπους. Οι αναπαραγωγικές αποικίες θαλάσσιων πτηνών και θαλάσσιων θηλαστικών μπορούν να επηρεαστούν από την αλιεία που στοχεύει είδη-θηράματα από τα οποία εξαρτώνται τα ζώα αυτά. Η εξάντληση της διαθεσιμότητας της τροφής μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την μείωση της αναπαραγωγικής ικανότητας των πτηνών και των θηλαστικών. Οι αλλαγές στην διαθεσιμότητα, ιδίως των ειδών-θηραμάτων, μπορεί να αναγκάσει τα είδη ψαριών-θηρευτών να επανακατευθύνουν την θήρα τους σε άλλα είδη αυξάνοντας έτσι το ποσοστό θνησιμότητας των εν λόγω ειδών.

Η αλιεία μπορεί επίσης να παράσχει συμπληρωματική τροφή για ορισμένους οργανισμούς. Τα απορριπτόμενα ψάρια και σπλάχνα των ψαριών που προκύπτουν από εμπορικές αλιευτικές δραστηριότητες παρέχουν στα θαλάσσια πτηνά που τρέφονται με θνησιμαία τροφή, η οποία αλλιώς δεν θα ήταν διαθέσιμη. Διάφορα είδη ψαριών μπορούν επίσης να τρέφονται από τα απορριπτόμενα αυτά ψάρια και εντόσθια ψαριών. Παρομοίως, η συλλογή οστρακόδερμων κατά την περίοδο μεταξύ δύο παλιρροιών μπορεί να παράσχει τροφή για πτηνά, η οποία δεν θα μπορούσε να διατεθεί κατ?άλλο τρόπο. Οι πρόσθετες αυτές πηγές φαίνονται να έχουν οδηγήσει σε μία αφύσικη αύξηση του αριθμού ορισμένων ειδών θαλάσσιων πτηνών.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΙΙΙ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

[a] Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για μία στρατηγική βιοποικιλότητας της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Έγγραφο COM(98)42 τελικό, 4.2.1998.

[b] Υδατοκαλλιέργεια και περιβάλλον στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα, Λουξεμβούργο, Υπηρεσία Επισήμων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, 1995 (ISBN 92-826-9066-0).

[c] Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για το εμπόριο και το περιβάλλον. Έγγραφο SEC(96)52, 23.2.1996.

[d] Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - Πολιτική υδάτων της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Έγγραφο COM(96)59 τελικό, 21.2.1996.

[e] Έκθεση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο για την απόρριψη ψαριών στις κοινοτικές αλιευτικές δραστηριότητες - αίτια, επιπτώσεις, λύσεις. Έγγραφο SEC(92)423 τελικό, 12.3.1992.

[f] Αποκλειστική αρμοδιότητα της Κοινότητας για τα περιβαλλοντικά θέματα της προστασίας των αλιευτικών πόρων - Διάσκεψη των Υπουργών Περιβάλλοντος των παράκτιων κρατών της Βορείου Θαλάσσης. Έγγραφο εργασίας του προσωπικού της Επιτροπής. Έγγραφο SEC(95)776, 17.5.1995.

[g] Κανονισμός του Συμβουλίου (EOK) αριθ. 3760/92, της 20ης Δεκεμβρίου 1992, για την θέσπιση κοινοτικού συστήματος για την αλιεία και την υδατοκαλλιέργεια (ΕΕ L 389, 31.12.1992).

[h] Οδηγία του Συμβουλίου αριθ. 79/409/ΕΟΚ της 2ας Απριλίου 1979, για τη διατήρηση των θαλάσσιων πτηνών. (ΕΕ L 103, 25.4.1979.)

[i] Οδηγία του Συμβουλίου αριθ. 92/43/ΕΟΚ της 21ης Μαΐου 1992 για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (ΕΕ L 206, 22.7.1992).

[j] Σύμβαση της Βαρκελώνης, απόφαση του Συμβουλίου αριθ. 77/585/ΕΟΚ της 25ης Ιουλίου 1977 (ΕΕ L 240, 19.9.1977) και τα πρωτόκολλά της σχετικά με τις ειδικά προστατευόμενες περιοχές της Μεσογείου, απόφαση του Συμβουλίου αριθ. 84/132/ΕΟΚ της 1ης Μαρτίου 1984 (ΕΕ L 687, 10.3.1984).

[k] Κανονισμός του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 850/98 της 30ης Μαρτίου 1998, για τη διατήρηση των αλιευτικών πόρων μέσω τεχνικών μέτρων για την προστασία των νεαρών θαλάσσιων οργανισμών (ΕΕ L 125, 27.4.1998.)

[l] Κανονισμός του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 1239/98 της 8ης Ιουνίου 1998 για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 894/97 για τη θέσπιση ορισμένων τεχνικών μέτρων για τη διατήρηση των αλιευτικών πόρων (ΕΕ L 171, 17.6.1998.)

[m] Κανονισμός του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 894/97 της 29ης Απριλίου 1997 για τη θέσπιση ορισμένων τεχνικών μέτρων για τη διατήρηση των αλιευτικών πόρων (ΕΕ L 132, 23.5.1997) (ενοποιημένο κείμενο του κανονισμού του Συμβουλίου (EOK) αριθ. 3094/86) και του κανονισμού του Συμβουλίου (ΕΚ) αριθ. 850/98 της 30ής Μαρτίου 1998 για τη διατήρηση των αλιευτικών πόρων μέσω τεχνικών μέτρων προστασίας των νεαρών θαλάσσιων οργανισμών (ΕΕ L 125, 27.4.1998).

[n] Πρόγραμμα επίδειξης για την ολοκληρωμένη διαχείριση παράκτιων ζωνών. Ενημερωτικό έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής - XI/79/96. Το έγγραφο αυτό περιλαμβάνει την ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών. Έγγραφο COM(95)511 τελικό , 31.10.1995 και COM(97)744 τελικό, 12.1.1998.

[o] Έκθεση για την συνεδρίαση όσον αφορά τη βάση δεδομένων για την αξιολόγηση της βιολογικής επίπτωσης της αλιείας. Έγγραφο εργασίας του προσωπικού της Επιτροπής. Έγγραφο SEC(94)1453, 7.9.1994.

[p] Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο - αξιολόγηση της βιολογικής επίπτωσης της αλιείας. Έγγραφο COM(95)40 τελικό , 5.5.1995.

[q] Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Συμβούλιο και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο . Το μέλλον της αγοράς αλιευτικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση: υπευθυνότητα, συνεργασία και ανταγωνιστικότητα. Έγγραφο COM(97)719, 16.12.1997.