1.

Η οδηγία 2009/28/ΕΚ ( 2 ), την οποία θα αντικαταστήσει από την 1η Ιουλίου 2021 η οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 ( 3 ), έδωσε σημαντική ώθηση στη χρήση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Ένας από τους μηχανισμούς, ή «καθεστώτα στήριξης», που προβλέπει η οδηγία για την παροχή κινήτρων για την παραγωγή ενέργειας του είδους αυτού είναι το σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών (στο εξής: πράσινα πιστοποιητικά) ( 4 ).

2.

Το 2005, κατά την αξιολόγηση των μηχανισμών στήριξης της ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (στο εξής: ΗΑΠΕ), η Επιτροπή συνόψισε το σύστημα πράσινων πιστοποιητικών το οποίο χρησιμοποιεί, μεταξύ άλλων κρατών μελών, η Ιταλία ως εξής: «Με βάση το σύστημα πράσινων πιστοποιητικών […], η ΗΑΠΕ πωλείται σε συμβατικές τιμές όπως στην αγορά ηλεκτρισμού. Προκειμένου να χρηματοδοτηθεί το επιπρόσθετο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κατά οικολογικώς συμβατό τρόπο, και για να διασφαλιστεί ότι πράγματι παράγεται η επιθυμητή οικολογικώς συμβατή ηλεκτρική ενέργεια, όλοι οι καταναλωτές (ή σε ορισμένες χώρες οι παραγωγοί) υποχρεούνται να αγοράσουν ορισμένο αριθμό πράσινων πιστοποιητικών από παραγωγούς ΗΑΠΕ, σύμφωνα με καθορισμένο εκατοστιαίο ποσοστό, ή ποσόστωση, της συνολικής τους κατανάλωσης/παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας […]» ( 5 ).

3.

Το Δικαστήριο έχει αποφανθεί επί των πράσινων πιστοποιητικών, ειδικότερα υπό το πρίσμα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων ( 6 ). Η υπό κρίση προδικαστική παραπομπή παρέχει στο Δικαστήριο τη δυνατότητα να αναπτύξει περαιτέρω τη νομολογία του, εξετάζοντας τη συμβατότητα του ιταλικού νομοθετικού καθεστώτος των πράσινων πιστοποιητικών προς το δίκαιο της Ένωσης.

4.

Το άρθρο 2 ορίζει τα εξής:

«Η συμφωνία εφαρμόζεται στα προϊόντα καταγωγής Κοινότητας και Ελβετίας:

5.

Το άρθρο 6, παράγραφος 1, ορίζει τα εξής:

«Ουδεμία νέα φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος προς εισαγωγικούς δασμούς επιβάλλεται στις συναλλαγές μεταξύ τής Κοινότητος και της Ελβετίας.»

6.

Το άρθρο 13, παράγραφος 1, ορίζει τα εξής:

«Ουδείς νέος ποσοτικός περιορισμός επί των εισαγωγών ή μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος εισάγεται στις συναλλαγές μεταξύ τής Κοινότητος και της Ελβετίας.»

7.

Στις αιτιολογικές σκέψεις 15, 25, 52 και 56 διαλαμβάνονται τα εξής:

[…]

[…]

[…]

8.

Κατά το άρθρο της 1, η οδηγία 2009/28 θεσπίζει κοινό πλαίσιο για την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, θέτοντας μεταξύ άλλων, υποχρεωτικούς εθνικούς στόχους για το συνολικό μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας και το μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στις μεταφορές.

9.

Το άρθρο 3, παράγραφοι 1 και 2, διαλαμβάνει τον εθνικό συνολικό στόχο, όσον αφορά το μερίδιο της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, και τα μέτρα για τη διασφάλιση της τήρησης των εν λόγω μεριδίων.

10.

Το άρθρο 3, παράγραφος 3, ορίζει τα εξής:

«Για να επιτύχουν τους στόχους των παραγράφων 1 και 2 του παρόντος άρθρου, τα κράτη μέλη μπορούν, μεταξύ άλλων, να εφαρμόζουν τα ακόλουθα μέτρα:

Με την επιφύλαξη των άρθρων 87 και 88 της συνθήκης, τα κράτη μέλη έχουν δικαίωμα να αποφασίζουν σύμφωνα με τα άρθρα 5 έως 11 της παρούσας οδηγίας σε ποιο βαθμό θα υποστηρίζουν τις μορφές ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που παράγονται σε άλλο κράτος μέλος.»

11.

Το άρθρο 7, παράγραφος 1, ορίζει τα εξής:

«Δύο ή περισσότερα κράτη μέλη μπορούν να συνεργάζονται για κοινά έργα οιουδήποτε τύπου τα οποία αφορούν την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμη ηλεκτρική ενέργεια, θέρμανση ή ψύξη. Στην εν λόγω συνεργασία μπορούν να συμμετέχουν ιδιωτικοί φορείς.»

12.

Κατά το άρθρο 9, παράγραφος 1:

«Ένα ή περισσότερα κράτη μέλη μπορούν να συνεργάζονται με μία ή περισσότερες τρίτες χώρες για κοινά έργα οιουδήποτε τύπου για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές. Στην εν λόγω συνεργασία μπορούν να συμμετέχουν ιδιωτικοί φορείς.»

13.

Το άρθρο 15 ορίζει τα εξής:

«1.   Για να αποδεικνύεται στους τελικούς καταναλωτές το μερίδιο ή η ποσότητα ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στο ενεργειακό μείγμα προμηθευτή ενέργειας, σύμφωνα με το άρθρο 3 παράγραφος 6 της οδηγίας 2003/54/ΕΚ, τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε να είναι δυνατόν να παρέχεται εγγύηση για την προέλευση της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές κατά την έννοια της παρούσας οδηγίας, σύμφωνα με αντικειμενικά, διαφανή και αμερόληπτα κριτήρια.

2.   Για το σκοπό αυτό, τα κράτη μέλη μεριμνούν ώστε να εκδίδεται εγγύηση προέλευσης ύστερα από σχετικό αίτημα παραγωγού ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες ενεργειακές πηγές. […]

[…]

Η εγγύηση προέλευσης δεν σχετίζεται με τη συμμόρφωση του κράτους μέλους προς το άρθρο 3. […]

9.   Τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν τις εγγυήσεις προέλευσης που εκδίδουν άλλα κράτη μέλη σύμφωνα με την παρούσα οδηγία, μόνον ως απόδειξη των στοιχείων που αναφέρονται στην παράγραφο 1 και στην παράγραφο 6 στοιχεία α) έως στ). Τα κράτη μέλη μπορούν να αρνούνται την αναγνώριση εγγύησης προέλευσης μόνον εάν έχουν βάσιμες αμφιβολίες όσον αφορά την ακρίβεια, την αξιοπιστία ή την αλήθειά της. Τα κράτη μέλη κοινοποιούν στην Επιτροπή τις αρνήσεις αυτές και την αιτιολόγησή τους.

[…]»

14.

Στις σχετικές σκέψεις της απόφασης Green Network, το σύστημα πράσινων πιστοποιητικών που ίσχυε στην Ιταλία προ της μεταρρύθμισης του 2011 εκτίθεται ως εξής:

15.

Δυνάμει του άρθρου 25, παράγραφος 2, «[η] ηλεκτρική ενέργεια που εισάγεται από την 1η Ιανουαρίου 2012 δεν υπόκειται στην προβλεπόμενη στο άρθρο 11, παράγραφοι 1 και 2, του νομοθετικού διατάγματος [79/1999] υποχρέωση αποκλειστικά και μόνο όταν συμβάλλει στην επίτευξη των εθνικών στόχων που προβλέπονται στο άρθρο 3».

16.

Το ίδιο άρθρο 25, παράγραφος 11, στοιχείο a, προέβλεπε την κατάργηση του άρθρου 20, παράγραφος 3, του νομοθετικού διατάγματος 378/2003 από την 1η Ιανουαρίου 2012. Από την ημερομηνία αυτή, οι εισαγωγείς ηλεκτρικής ενέργειας προέλευσης άλλων κρατών μελών δεν μπορούσαν να ζητούν από τον GSE την απαλλαγή από την υποχρέωση αγοράς πράσινων πιστοποιητικών.

17.

Η Axpo Trading AG (στο εξής: Axpo) ( 9 ) είναι ελβετική εταιρία η οποία δραστηριοποιείται στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας. Εισάγει στην Ιταλία ενέργεια η οποία παράγεται στην Ελβετία (και, σε μικρότερο βαθμό, στη Γαλλία) από ανανεώσιμες πηγές και από ορυκτά καύσιμα.

18.

Ο GSE εξέδωσε δύο αποφάσεις, στις 8 Απριλίου 2014 και στις 10 Ιουλίου 2016, στις οποίες διαπίστωσε ότι η Axpo είχε εισαγάγει στην Ιταλία, κατά τα έτη 2012 και 2014, ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, χωρίς να αγοράσει τα αντίστοιχα πράσινα πιστοποιητικά, κατά παράβαση του νομοθετικού διατάγματος 79/1999, όπως τροποποιήθηκε με το νομοθετικό διάταγμα 28/2011, και, ως εκ τούτου, επέβαλε στην εταιρία την αγορά των εν λόγω πιστοποιητικών εντός προθεσμίας 30 ημερών.

19.

Η Axpo άσκησε προσφυγή κατά των αποφάσεων του GSE ενώπιον του Tribunale Amministrativo Regionale per il Lazio (διοικητικού πρωτοδικείου της Περιφέρειας του Λατίου, Ιταλία).

20.

Με απόφαση της 18ης Σεπτεμβρίου 2017, το δικαστήριο αυτό απέρριψε την προσφυγή της Axpo, παραπέμποντας, ειδικότερα, στην απόφαση Ålands Vindkraft. Έκρινε ότι η ιταλική κανονιστική ρύθμιση δεν συνιστά φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος, ούτε κρατική ενίσχυση, καθόσον δεν έχει επιλεκτικό χαρακτήρα και δεν νοθεύει τον ανταγωνισμό, και ότι είναι συμβατή με την οδηγία 2009/28.

21.

Επιπλέον της ένδικης προσφυγής, στις 29 Οκτωβρίου 2014, η Axpo είχε υποβάλει καταγγελία στη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού (GD COMP) της Επιτροπής.

22.

Με έγγραφο της 21ης Δεκεμβρίου 2017, η Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού έλαβε υπόψη ότι η Axpo είχε ασκήσει αναίρεση κατά της πρωτόδικης απόφασης και είχε ζητήσει από το δευτεροβάθμιο δικαστήριο να υποβάλει στο Δικαστήριο προδικαστικό ερώτημα. Επισήμανε επίσης ότι το ιταλικό σύστημα πράσινων πιστοποιητικών δεν είχε κοινοποιηθεί στην Επιτροπή και εξέθεσε τη συλλογιστική που εφάρμοσε στις προηγούμενες αποφάσεις της κατά την ανάλυση των πράσινων πιστοποιητικών άλλων κρατών μελών ( 10 ).

23.

Στις 2 Φεβρουαρίου 2015, η Axpo υπέβαλε δεύτερη καταγγελία στη Γενική Διεύθυνση Φορολογίας και Τελωνειακής Ένωσης (GD TAXUD) της Επιτροπής. Η Γενική Διεύθυνση Φορολογίας και Τελωνειακής Ένωσης απάντησε ότι θα εξετάσει το ενδεχόμενο κίνησης διαδικασίας παράβασης κατά της Ιταλικής Δημοκρατίας.

24.

Η Axpo άσκησε αναίρεση ενώπιον του Consiglio di Stato (Συμβουλίου της Επικρατείας, Ιταλία) κατά της απόφασης της 18ης Σεπτεμβρίου 2017, με αίτημα τη μη εφαρμογή της επίμαχης ιταλικής νομοθεσίας. Προς στήριξη του αιτήματός της, η Axpo υποστηρίζει, κατ’ ουσίαν, ότι η υποχρέωση αγοράς των πράσινων πιστοποιητικών για την εισαγωγή της ΗΑΠΕ συνιστά παράβαση των κανόνων της ΣΛΕΕ στους τομείς των κρατικών ενισχύσεων, της τελωνειακής ένωσης, της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων και της ίσης μεταχείρισης, καθώς και παράβαση της Συμφωνίας ΕΟΚ-Ελβετίας.

25.

Η Επιτροπή παρενέβη στη δίκη ενώπιον του Consiglio di Stato (Συμβουλίου της Επικρατείας) διευκρινίζοντας ότι, στην απόφαση Ålands Vindkraft, το Δικαστήριο αποφάνθηκε μόνον επί του ασυμβίβαστου των σουηδικών κανόνων με την απαγόρευση των μέτρων ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικό περιορισμό επί των εισαγωγών. Επιπλέον, η Επιτροπή υποστήριξε ότι ο εθνικός δικαστής μπορεί μεν να αποκλείσει την ύπαρξη κρατικής ενίσχυσης, πλην όμως, εάν διαπιστώσει την ύπαρξή της, δεν απόκειται σε αυτόν να εκτιμήσει τη συμβατότητά της προς το δίκαιο της Ένωσης, καθόσον αυτό αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα της Επιτροπής.

26.

Στη διάταξη περί παραπομπής, το Consiglio di Stato (Συμβούλιο της Επικρατείας) εκτιμά ότι η ιταλική νομοθεσία συνάδει προς τους κανόνες της ΣΛΕΕ, την οδηγία 2009/28 και τη Συμφωνία ΕΟΚ-Ελβετίας. Ειδικότερα, εκτιμά ότι το εθνικό σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών:

27.

Εντούτοις, το Consiglio di Stato (Συμβούλιο της Επικρατείας) έκρινε αναγκαίο να υποβάλει στο Δικαστήριο το ακόλουθο προδικαστικό ερώτημα:

«Αντιβαίνει

εθνική νομοθεσία όπως η προμνησθείσα η οποία επιβάλλει στους εισαγωγείς πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας χρηματική επιβάρυνση που δεν εφαρμόζεται σε εθνικούς παραγωγούς του ίδιου προϊόντος;»

28.

Η προδικαστική παραπομπή περιήλθε στη Γραμματεία του Δικαστηρίου στις 23 Σεπτεμβρίου 2019.

29.

Γραπτές παρατηρήσεις κατέθεσαν η Axpo, ο GSE, η Fallimento Esperia (στο εξής: Esperia) ( 11 ), η Ιταλική Κυβέρνηση και η Επιτροπή. Όλες οι ανωτέρω, εκτός του GSE, συμμετείχαν στην επ’ ακροατηρίου συζήτηση που διεξήχθη στις 23 Σεπτεμβρίου 2020.

30.

Κατ’ αρχάς, θα εκθέσω, συνοπτικά, το ιταλικό σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών και, εν συνεχεία, θα εξετάσω αν αυτό συνάδει προς την οδηγία 2009/28. Θα εξετάσω περαιτέρω τα προβλήματα που γεννά το σύστημα αυτό όσον αφορά το πρωτογενές δίκαιο της Ένωσης και τη Συμφωνία ΕΟΚ-Ελβετίας.

31.

Η Ιταλία θέσπισε το σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών με το νομοθετικό διάταγμα 79/1999. Όπως προεκτέθηκε ( 12 ), με αυτό επιδίωκε να παράσχει κίνητρα για την ανάπτυξη της ΗΑΠΕ χορηγώντας στους παραγωγούς της πιστοποιητικά (τα πράσινα πιστοποιητικά) τα οποία αυτοί θα μπορούσαν να διαπραγματευθούν στην αγορά, πωλώντας τα σε εκείνους που παρήγαν ηλεκτρική ενέργεια από μη ανανεώσιμες πηγές ( 13 ).

32.

Τα πράσινα πιστοποιητικά χορηγούνταν δωρεάν σε κάθε παραγωγό ΗΑΠΕ που υπέβαλλε σχετική αίτηση στον GSE, αναλογικά προς την παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια, κατόπιν εξακρίβωσης του στοιχείου αυτού ( 14 ).

33.

Με την πώληση των πράσινων πιστοποιητικών που τους χορηγούνταν, οι παραγωγοί ΗΑΠΕ μπορούσαν «να [χρηματοδοτήσουν] το επιπρόσθετο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας κατά οικολογικώς συμβατό τρόπο, και [να διασφαλίσουν] ότι πράγματι παράγεται η επιθυμητή οικολογικώς συμβατή ηλεκτρική ενέργεια» ( 15 ).

34.

Για την εκπλήρωση των σκοπών του, το νομοθετικό διάταγμα 79/1999 και οι κανόνες εφαρμογής του υποχρέωσαν όλους τους παραγωγούς ή εισαγωγείς ηλεκτρικής ενέργειας είτε να διοχετεύουν στο εθνικό δίκτυο ένα ποσοστό ΗΑΠΕ (το οποίο μπορούσαν να παράγουν οι ίδιοι ή να αγοράζουν από Ιταλό παραγωγό) είτε να αγοράζουν πράσινα πιστοποιητικά.

35.

Επομένως, οι παραγωγοί και οι εισαγωγείς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ιταλία έπρεπε να προσκομίσουν πιστοποιητικά που αποδείκνυαν είτε ότι α) ένα μέρος της (παραχθείσας ή εισαχθείσας) ηλεκτρικής ενέργειάς τους είχε παραχθεί από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας είτε ότι β) είχαν αγοράσει τα αντίστοιχα πράσινα πιστοποιητικά.

36.

Όταν αποφάσιζε να επιτύχει το ποσοστό ΗΑΠΕ αγοράζοντας πράσινα πιστοποιητικά, ο παραγωγός ή ο εισαγωγέας συμβατικής ηλεκτρικής ενέργειας όφειλε να υποβάλει στον GSE ετήσια δήλωση της παραχθείσας ηλεκτρικής ενέργειας και την ποσότητα πράσινων πιστοποιητικών που αντιστοιχούσαν στο μερίδιό του.

37.

Κατόπιν της επαλήθευσης, ο GSE ακύρωνε τα πράσινα πιστοποιητικά τα οποία είχε υποβάλει ο εν λόγω παραγωγός ή εισαγωγέας ( 16 ). Εάν τα πράσινα πιστοποιητικά υπολείπονταν του μεριδίου του παραγωγού ή του εισαγωγέα, ο παραγωγός ή ο εισαγωγέας όφειλαν να καλύψουν τη διαφορά, αγοράζοντας τα υπόλοιπα πράσινα πιστοποιητικά και αποστέλλοντάς τα στον GSE ( 17 ).

38.

Εντούτοις, ο παραγωγός ή ο εισαγωγέας απαλλάσσονταν από τις υποχρεώσεις αυτές εάν αποδείκνυαν ότι η εισαχθείσα στην Ιταλία ηλεκτρική ενέργεια προερχόταν από ανανεώσιμες πηγές. Συγκεκριμένα, κατά το άρθρο 20, παράγραφος 3, του νομοθετικού διατάγματος 387/2003:

39.

Όπως μνημονεύεται στην απόφαση Green Network ( 18 ), στις 6 Μαρτίου 2007, η Ιταλία και η Ελβετική Συνομοσπονδία συνήψαν σχετική συμφωνία. Η συμφωνία προέβλεπε την αμοιβαία αναγνώριση των εγγυήσεων προέλευσης για την εισαγόμενη από το 2006 ηλεκτρική ενέργεια, έτος κατά το οποίο η Ελβετική Συνομοσπονδία απέκτησε νομοθεσία συμβατή με την οδηγία 2001/77, την οποία αντικατέστησε εν συνεχεία η οδηγία 2009/28.

40.

Στην απόφαση Green Network το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι τα κράτη μέλη δεν μπορούν να συνάπτουν αυτό το είδος συμφωνιών, διότι η σύναψή τους αποτελεί αποκλειστική αρμοδιότητα της Ένωσης. Το Δικαστήριο έκρινε επίσης ότι η ιταλική νομοθεσία η οποία παρείχε τη δυνατότητα απαλλαγής από την υποχρέωση αγοράς πράσινων πιστοποιητικών για την εισαγόμενη από τρίτες χώρες ηλεκτρική ενέργεια αντέβαινε στο δίκαιο της Ένωσης ( 19 ).

41.

Το νομοθετικό διάταγμα 28/2011 τροποποίησε το καθεστώς προώθησης της ΗΑΠΕ που είχε θεσπιστεί με το νομοθετικό διάταγμα 79/1999, επιλέγοντας τη σταδιακή κατάργηση των πράσινων πιστοποιητικών και την αντικατάστασή τους με άλλο καθεστώς στήριξης. Επιπλέον, όπως υπομνήσθηκε ανωτέρω, κατάργησε, από την 1η Ιανουαρίου 2012, τη δυνατότητα απαλλαγής των εισαγωγέων ΗΑΠΕ από την αγορά ιταλικών πράσινων πιστοποιητικών ( 20 ).

42.

Η διαφορά στο πλαίσιο της οποίας υποβλήθηκε η προδικαστική παραπομπή ανέκυψε ακριβώς από τη νομοθετική τροποποίηση του 2011.

43.

Η Axpo θεωρεί ότι το σύστημα αυτό αντιβαίνει στην οδηγία 2009/28, διότι περιάγει τους εισαγωγείς ΗΑΠΕ σε μειονεκτική θέση, επιβάλλοντας σε αυτούς την υποχρέωση να στηρίξουν την εθνική παραγωγή, ενώ η οδηγία αυτή προβλέπει μηχανισμούς συνεργασίας.

44.

Το αιτούν δικαστήριο, ο GSE, η Ιταλική Δημοκρατία και η Επιτροπή υποστηρίζουν, αντιθέτως, ότι το σύστημα αυτό συνάδει προς την οδηγία 2009/28.

45.

Εκτιμώ ότι είναι σκόπιμο να μνημονεύσω, κατ’ αρχάς, τις σκέψεις 26 έως 29 της απόφασης Elecdey Carcelen κ.λπ. ( 21 ), στις οποίες το Δικαστήριο αποφάνθηκε, σχετικά με την οδηγία 2009/28, ως εξής:

46.

Επομένως, το ιταλικό σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών είναι καθεστώς στήριξης το οποίο εντάσσεται εκ φύσεως στην οδηγία 2009/28. Επιπλέον, είναι ανάλογο αυτού που αποτέλεσε αντικείμενο της απόφασης Ålands Vindkraft, στην οποία το Δικαστήριο αποφάνθηκε ρητώς ότι «[…] το άρθρο 2, δεύτερο εδάφιο, στοιχεία ιαʹ και ιβʹ, της οδηγίας 2009/28 αναφέρεται, επίσης, ειδικώς στα εθνικά καθεστώτα στηρίξεως που χρησιμοποιούν “πράσινα πιστοποιητικά”» ( 22 ).

47.

Η απόφαση Ålands Vindkraft έκρινε συμβατό το σουηδικό καθεστώς στήριξης, το οποίο επέβαλλε, στους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας και σε ορισμένους καταναλωτές, υποχρέωση χρήσης πράσινων πιστοποιητικών «προς εκπλήρωση των υποχρεώσεων που υπέχουν, αντιστοίχως, να περιλάβουν ορισμένη ποσότητα πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας στην προσφορά τους ηλεκτρικής ενέργειας ή να χρησιμοποιούν ορισμένο ποσοστό πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας» ( 23 ).

48.

Η οδηγία 2009/28 δεν καθορίζει ένα ομοιόμορφο πλαίσιο, για ολόκληρη την Ένωση, των εθνικών συστημάτων στήριξης της ΗΑΠΕ, αλλά αναγνωρίζει στα κράτη μέλη ευρύ περιθώριο εκτίμησης για τη ρύθμιση αυτών.

49.

Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι, «[ό]πως προκύπτει από το ίδιο το γράμμα του άρθρου 3, παράγραφος 3, της οδηγίας 2009/28, και κυρίως από τον όρο “μπορούν”, τα κράτη μέλη ουδόλως υποχρεούνται, προκειμένου να προωθήσουν τη χρήση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, να θεσπίσουν καθεστώτα στήριξης ούτε, κατά μείζονα λόγο, εφόσον επιλέξουν να θεσπίσουν τέτοια καθεστώτα, να το πράξουν υπό τη μορφή φορολογικών απαλλαγών ή μειώσεων» ( 24 ).

50.

Η υποχρέωση των κρατών μελών αφορά μόνον «την επίτευξη των δεσμευτικών εθνικών στόχων που ορίζονται στο άρθρο 3, παράγραφοι 1 και 2, της οδηγίας 2009/28, σε συνδυασμό με το παράρτημα I της οδηγίας αυτής» ( 25 ). Όπως επισημαίνει η Επιτροπή, η Ιταλική Δημοκρατία επέτυχε τον εθνικό συνολικό στόχο χρήσης πράσινης ενέργειας για το 2020.

51.

Το περιθώριο εκτίμησης το οποίο αναγνωρίζει η οδηγία 2009/28 στα κράτη μέλη όσον αφορά τη διάρθρωση των καθεστώτων στήριξης της ΗΑΠΕ παρέχει τη δυνατότητα αμιγώς εθνικού σχεδιασμού των καθεστώτων αυτών, ο οποίος λειτουργεί υπέρ της παραγωγής, περιλαμβανομένης της εθνικής, ΗΑΠΕ και αποκλείει την ΗΑΠΕ που εισάγεται από άλλα κράτη μέλη ή τρίτες χώρες ( 26 ).

52.

Το Δικαστήριο αποφάνθηκε σαφώς: «ο νομοθέτης της Ένωσης δεν είχε την πρόθεση να επιβάλει στα κράτη μέλη τα οποία επέλεξαν ένα καθεστώς στηρίξεως στο πλαίσιο του οποίου χρησιμοποιούνται πράσινα πιστοποιητικά να επεκτείνουν την εφαρμογή του καθεστώτος αυτού στην πράσινη ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται στο έδαφος άλλου κράτους μέλους» ( 27 ).

53.

Επομένως, τα κράτη μέλη έχουν το δικαίωμα να αποφασίζουν αν τα εθνικά καθεστώτα στήριξης εφαρμόζονται στην ΗΑΠΕ που παράγεται σε άλλα κράτη μέλη (πόσο μάλλον, σε τρίτες χώρες). Εάν προκρίνουν τη δυνατότητα αυτή, μπορούν επίσης να αποφασίσουν σε ποιο μέτρο θα εφαρμοστούν.

54.

Είναι αληθές ότι η οδηγία 2009/28 περιλαμβάνει μηχανισμούς συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών, διαφορετικούς από τις εγγυήσεις προέλευσης που χορηγούνται βάσει της οδηγίας αυτής (εγγυήσεις οι οποίες δεν παρέχουν αυτές καθεαυτές δικαίωμα για ενίσχυση από τα εθνικά καθεστώτα στήριξης) ( 28 ). Εντούτοις, οι μηχανισμοί αυτοί είναι προαιρετικοί, όχι υποχρεωτικοί, και, επομένως, τα κράτη μέλη μπορούν, ασφαλώς, να περιορίζουν τα καθεστώτα στήριξης στην ΗΑΠΕ που παράγεται εντός των συνόρων τους.

55.

Στο μέτρο που προέκρινε, από το 2012, να παρέχει κίνητρα μόνον στην παραγόμενη στην Ιταλία ΗΑΠΕ, η ιταλική νομοθεσία δεν αντιβαίνει στην οδηγία 2009/28.

56.

Κατά πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, «κάθε εθνικό μέτρο σε τομέα που έχει αποτελέσει αντικείμενο πλήρους εναρμονίσεως σε επίπεδο Ένωσης πρέπει να εκτιμάται υπό το πρίσμα των διατάξεων του μέτρου αυτού εναρμονίσεως και όχι των διατάξεων του πρωτογενούς δικαίου» ( 29 ).

57.

Η οδηγία 2009/28 δεν προέβη σε εξαντλητική εναρμόνιση των μηχανισμών στήριξης της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Στην απόφαση Ålands Vindkraft ( 30 ) εκτίθενται οι λόγοι που επιβεβαιώνουν τον μη εξαντλητικό χαρακτήρα της εναρμόνισης στην οποία προέβη η οδηγία 2009/28, οι οποίοι δεν είναι αναγκαίο να παρατεθούν εκ νέου στις παρούσες προτάσεις.

58.

Λαμβανομένης υπόψη της παραδοχής αυτής, η συμβατότητα των εθνικών καθεστώτων στήριξης με το δίκαιο της Ένωσης πρέπει να αναλυθεί με γνώμονα την οδηγία 2009/28 και το πρωτογενές δίκαιο.

59.

Συγκεκριμένα, το αιτούν δικαστήριο ζητεί να διευκρινιστεί αν το ιταλικό σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών συνάδει με την απαγόρευση επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος προς δασμούς επί των εισαγωγών (άρθρο 30 ΣΛΕΕ), εσωτερικών φόρων συνεπαγόμενων διακρίσεις (άρθρο 110 ΣΛΕΕ) και μέτρων ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικό περιορισμό επί των εισαγωγών (άρθρο 34 ΣΛΕΕ).

60.

Παρέλκει η ανάλυση της ιταλικής νομοθεσίας υπό το πρίσμα του άρθρου 18 ΣΛΕΕ, καθόσον αυτό εφαρμόζεται μόνο εάν δεν υπάρχουν ειδικότεροι κανόνες οι οποίοι αντικατοπτρίζουν την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων ( 31 ). Αυτό συμβαίνει στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων (στον οποίο εμπίπτουν οι εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας), δεδομένου ότι τα άρθρα 30, 34 και 110 ΣΛΕΕ εξειδικεύουν την αρχή της απαγόρευσης των διακρίσεων, η οποία κατοχυρώνεται γενικώς στο άρθρο 18 ΣΛΕΕ.

61.

Δεδομένου ότι η απαγόρευση των μέτρων ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικό περιορισμό επί των εισαγωγών έχει παρεπόμενο χαρακτήρα σε σχέση με τις λοιπές απαγορεύσεις που προβλέπονται στη ΣΛΕΕ στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας των εμπορευμάτων ( 32 ), πρέπει να εξεταστεί, κατ’ αρχάς, η συμβατότητα του ιταλικού συστήματος με την απαγόρευση επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος προς δασμούς επί των εισαγωγών και την απαγόρευση εσωτερικών φόρων συνεπαγόμενων διακρίσεις.

62.

Οι τελωνειακοί δασμοί είναι έμμεσοι φόροι οι οποίοι επιβάλλονται στην εισαγωγή (κατ’ εξαίρεσην, στην εξαγωγή) εμπορευμάτων από τρίτες χώρες βάσει συντελεστών που καθορίζονται στο δασμολόγιο της Ένωσης.

63.

Το σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών, καθόσον αφορά την εισαγωγή ΗΑΠΕ στην Ιταλία δεν είναι, λαμβανομένων υπόψη των χαρακτηριστικών του, δασμός (επιπλέον του γεγονότος ότι αφορά όχι μόνο τις εισαγωγές από τρίτες χώρες, αλλά και εκείνες από άλλα κράτη μέλη).

64.

Εντούτοις, η Axpo υποστηρίζει ότι το σύστημα αυτό μπορεί να χαρακτηριστεί επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος προς δασμούς επί των εισαγωγών, και τούτο επιβάλλει διεξοδικότερη εξέταση.

65.

Καίτοι το πρωτογενές δίκαιο δεν παρέχει ορισμό αυτού του είδους επιβάρυνσης, το Δικαστήριο διατύπωσε τον σχετικό ορισμό στη νομολογία του: «φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος με δασμό αποτελεί κάθε χρηματική επιβάρυνση, έστω και ελάχιστη, η οποία επιβάλλεται μονομερώς, ανεξαρτήτως της ονομασίας της και της τεχνικής της, και πλήττει τα εμπορεύματα λόγω της διελεύσεώς τους από σύνορα, όταν δεν αποτελεί δασμό με την κυριολεκτική έννοια του όρου» ( 33 ). Αυτό ισχύει, έστω και αν δεν εισπράττεται υπέρ του κράτους ούτε γεννά διακρίσεις ή προστατευτικά αποτελέσματα, το δε προϊόν στο οποίο επιβάλλεται δεν ανταγωνίζεται την εθνική παραγωγή ( 34 ).

66.

Η απαγόρευση επιβαρύνσεων ισοδυνάμου αποτελέσματος προς δασμούς είναι απόλυτη και το πρωτογενές δίκαιο δεν προβλέπει περιορισμούς. Εντούτοις, το Δικαστήριο διατύπωσε τρεις περιορισμούς στην απαγόρευση αυτή, που έχουν εφαρμογή όσον αφορά:

67.

Λαμβανομένης υπόψη της νομολογίας του Δικαστηρίου, εκτιμώ ότι το ιταλικό σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών που εφαρμόζεται στις εισαγωγές ΗΑΠΕ δεν είναι επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος προς δασμό.

68.

Αναγνωρίζω ότι η υποχρέωση αγοράς ιταλικών πράσινων πιστοποιητικών συνεπάγεται για τους εισαγωγείς ηλεκτρικής ενέργειας στην Ιταλία συνέπειες παρεμφερείς με εκείνες χρηματικής επιβάρυνσης μονομερώς επιβεβλημένης από την Ιταλία. Εντούτοις, δεν θεωρώ ότι η υποχρέωση αυτή εξομοιώνεται με εκείνη που απορρέει από φόρο ή οιονεί φορολογική επιβάρυνση, προϋπόθεση απαραίτητη για να εμπίπτει η χρηματική επιβάρυνση στην απαγόρευση των άρθρων 28 και 30 ΣΛΕΕ.

69.

Επιπλέον, η υποχρέωση αγοράς πράσινων πιστοποιητικών δεν συνδέεται με τη διέλευση των ιταλικών συνόρων: δεν επιβάλλεται σε απάντηση της εισαγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά προκειμένου να τηρηθεί το εθνικό καθεστώς στήριξης της ΗΑΠΕ.

70.

Βάσει του ίδιου αυτού καθεστώτος, καταργήθηκε, από το 2012, η απαλλαγή που παρείχε στους εισαγωγείς τη δυνατότητα να αποδεικνύουν τον πράσινο χαρακτήρα της ηλεκτρικής ενέργειάς τους στο κράτος προέλευσής της. Όπως προεκτέθηκε, αυτοί υποχρεώθηκαν, επομένως, να αγοράζουν ιταλικά πράσινα πιστοποιητικά με τα οποία η Ιταλία παρείχε κίνητρο μόνον για την παραγωγή εθνικής ΗΑΠΕ και δεν παρείχε πλέον πλεονεκτήματα στην εισαγόμενη ΗΑΠΕ.

71.

Τροποποιώντας τοιουτοτρόπως τη νομοθετική ρύθμιση του εθνικού καθεστώτος στήριξης της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, η Ιταλία δεν επέβαλε, στην πραγματικότητα, καμία επιβάρυνση σχετική με το γεγονός της εισαγωγής (ήτοι, με τη διέλευση των συνόρων), αλλά τροποποίησε το εσωτερικό καθεστώς της, όπως δικαιούνταν να πράξει βάσει της οδηγίας 2009/28 ( 38 ).

72.

Επομένως, εθνική ρύθμιση με τα χαρακτηριστικά αυτά δεν συνεπάγεται επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος προς δασμό ( 39 ).

73.

Κατά το Δικαστήριο, «χρηματική επιβάρυνση που προκύπτει από γενικό καθεστώς εσωτερικών φόρων στους οποίους υπόκεινται συστηματικά, βάσει των ίδιων αντικειμενικών κριτηρίων, κατηγορίες προϊόντων ανεξαρτήτως της προελεύσεως ή του προορισμού τους εμπίπτει στο άρθρο 110 ΣΛΕΕ, το οποίο απαγορεύει τους εσωτερικούς φόρους» ( 40 ).

74.

Όπως προεκτέθηκε, η υποχρέωση αγοράς των ιταλικών πράσινων πιστοποιητικών δεν έχει χαρακτήρα φόρου ή οιονεί φορολογικής επιβάρυνσης και, επομένως, δεν εφαρμόζεται σε αυτήν η απαγόρευση του άρθρου 110 ΣΛΕΕ.

75.

Συντάσσομαι με την άποψη της Επιτροπής ότι μέτρο όπως το επίμαχο δεν συνιστά φόρο, ήτοι, δεν συνεπάγεται επιβάρυνση φορολογικού χαρακτήρα, διαπίστωση η οποία δεν ανατρέπεται από το γεγονός ότι (όπως πολλές άλλες παρεμφερείς υποχρεώσεις) η υποχρέωση αυτή θεσπίστηκε από την εγχώρια νομοθεσία.

76.

Το άρθρο 34 ΣΛΕΕ, «το οποίο απαγορεύει μεταξύ των κρατών μελών τα μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικό περιορισμό επί των εισαγωγών, καταλαμβάνει κάθε εθνικό μέτρο ικανό να εμποδίσει, άμεσα ή έμμεσα, πραγματικά ή δυνητικά, το ενδοκοινοτικό εμπόριο» ( 41 ).

77.

Η υποχρέωση αγοράς πράσινων πιστοποιητικών, την οποία επέβαλε η Ιταλία στις εισαγωγές ΗΑΠΕ έως το 2016, είναι μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος το οποίο εμπίπτει στην απαγόρευση του άρθρου 34 ΣΛΕΕ.

78.

Πρόκειται για μέτρο το οποίο εφαρμόζεται μόνον στις εισαγωγές ΗΑΠΕ και όχι στην εθνική παραγωγή του ίδιου αυτού εμπορεύματος. Τα πράσινα πιστοποιητικά χορηγούνται δωρεάν στους Ιταλούς παραγωγούς ΗΑΠΕ, ενώ οι εισαγωγείς της ίδιας ηλεκτρικής ενέργειας υποχρεούνται να τα αγοράσουν (από τους Ιταλούς παραγωγούς ή στην ψηφιακή πλατφόρμα που διαχειρίζεται η εταιρία GME), ανάλογα με την ηλεκτρική ενέργεια που εισάγουν στην Ιταλία.

79.

Η κατάσταση αυτή, η οποία δυσχεραίνει τις εισαγωγές, ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου 2012, με το νομοθετικό διάταγμα 28/2011, και διατηρήθηκε –επαναλαμβάνω– έως το 2016 ( 42 ). Κατά το διάστημα αυτό, όσοι εισήγαν ΗΑΠΕ προς διοχέτευση στο ιταλικό δίκτυο όφειλαν να αγοράσουν ιταλικά πράσινα πιστοποιητικά, καίτοι προσκόμιζαν την εγγύηση της προέλευσής της.

80.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι το σουηδικό σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών, παρεμφερές με το ιταλικό, ήταν μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος προς ποσοτικούς περιορισμούς επί των εισαγωγών ( 43 ). Αποφάνθηκε επίσης επί του δικαιολογητικού λόγου του, λαμβανομένου υπόψη του σκοπού του ( 44 ), για τους λόγους που συνοψίζονται στη σκέψη 82 της απόφασης Ålands Vindkraft: «σκοπός προωθήσεως της χρήσεως ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας […] είναι κατ’ αρχήν δυνατό να δικαιολογήσει ενδεχόμενα εμπόδια στην ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων».

81.

Κατ’ αναλογίαν, το ιταλικό σύστημα πράσινων πιστοποιητικών είναι πρόσφορο για την προστασία ταυτόσημων σκοπών, καθόσον προωθεί επίσης την παραγωγή ΗΑΠΕ ( 45 ).

82.

Η άμεση σύνδεση των πράσινων πιστοποιητικών με την παραγωγή ΗΑΠΕ εμφαίνεται, μεταξύ άλλων, στο άρθρο 11, παράγραφος 3, του νομοθετικού διατάγματος 79/1999, το οποίο προβλέπει ότι τα πράσινα πιστοποιητικά χορηγούνται ανάλογα με την παραγόμενη από ανανεώσιμες πηγές ηλεκτρική ενέργεια ( 46 ).

83.

Επιπλέον, ο αμιγώς εθνικός χαρακτήρας του ιταλικού καθεστώτος στήριξης της παραγωγής ΗΑΠΕ δεν εμποδίζει τον μηχανισμό αυτό να συμβάλει στη διαφύλαξη των γενικών συμφερόντων διατήρησης του περιβάλλοντος και προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών.

84.

Όσον αφορά την αναλογικότητά του, το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι το σουηδικό σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών «σκοπεί μεταξύ άλλων να επιβαρύνει με το επιπλέον κόστος το οποίο συνεπάγεται η παραγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας απευθείας την αγορά, δηλαδή τους προμηθευτές και τους χρήστες ηλεκτρικής ενέργειας που υπέχουν υποχρέωση τηρήσεως ποσοστώσεως και, εν τέλει, τους καταναλωτές. […] Προβαίνοντας στην επιλογή αυτή, το κράτος μέλος δεν υπερβαίνει το περιθώριο εκτιμήσεως το οποίο έχει στο πλαίσιο της επιδιώξεως του θεμιτού σκοπού της αυξήσεως της παραγωγής πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας» ( 47 ).

85.

Εν συνεχεία, εντούτοις, το Δικαστήριο υπενθύμισε τα εξής:

«H εύρυθμη λειτουργία ενός τέτοιου καθεστώτος απαιτεί, ως εκ της φύσεώς του, την ύπαρξη μηχανισμών της αγοράς ικανών να παράσχουν στους επιχειρηματίες οι οποίοι υπέχουν υποχρέωση συμπληρώσεως ποσοστώσεως και οι οποίοι δεν έχουν ακόμη τα απαιτούμενα πιστοποιητικά προς εκπλήρωση της εν λόγω υποχρεώσεως τη δυνατότητα να προμηθευτούν πιστοποιητικά κατά τρόπο αποτελεσματικό και υπό δίκαιους όρους. […] Ως εκ τούτου, επιβάλλεται η δημιουργία μηχανισμών για τη δημιουργία μιας πραγματικής αγοράς πιστοποιητικών στην οποία η προσφορά και η ζήτηση είναι όντως δυνατό να συναντηθούν και να τείνουν προς εξισορρόπηση, οπότε οι ενδιαφερόμενοι προμηθευτές και χρήστες έχουν πράγματι τη δυνατότητα να προμηθεύονται πιστοποιητικά υπό δίκαιους όρους.» ( 48 )

86.

Πάντως, τα ίδια κριτήρια και οι ίδιες προϋποθέσεις ισχύουν για τα ιταλικά πράσινα πιστοποιητικά:

87.

Εν κατακλείδι, έστω και αν μπορεί να χαρακτηριστεί μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος με ποσοτικούς περιορισμούς επί των εισαγωγών, το ιταλικό σύστημα των πράσινων πιστοποιητικών δικαιολογείται από τους γενικούς σκοπούς διατήρησης του περιβάλλοντος και προστασίας της υγείας και της ζωής των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών.

88.

Κατά την Axpo και την Esperia, το ιταλικό σύστημα ενέχει κρατικές ενισχύσεις υπέρ των Ιταλών παραγωγών ΗΑΠΕ. Δεδομένου ότι δεν κοινοποιήθηκε στην Επιτροπή, αντιβαίνει στο άρθρο 108 ΣΛΕΕ.

89.

Αντιθέτως, ο GSE και η Ιταλική Κυβέρνηση θεωρούν ότι το καθεστώς αυτό δεν ενέχει κρατικές ενισχύσεις, διότι δεν υπάρχει μεταφορά κρατικών πόρων και το μέτρο δεν είναι επιλεκτικό.

90.

Κατά την Επιτροπή, «το γεγονός και μόνο ότι επιβάλλεται στους φορείς εκμετάλλευσης που εισάγουν ενέργεια η υποχρέωση να αγοράσουν τα πράσινα πιστοποιητικά δεν φαίνεται να συνιστά, αφ’ εαυτού, ενίσχυση χρηματοδοτούμενη από κρατικούς πόρους, δεδομένου ότι οι εν λόγω φορείς εκμετάλλευσης πρέπει να αγοράσουν τα πράσινα πιστοποιητικά με δικούς τους οικονομικούς πόρους». Λαμβανομένων υπόψη της φύσης και των καθηκόντων του GSE στη διαχείριση του συστήματος πράσινων πιστοποιητικών, θα έπρεπε να αποσαφηνιστεί ο βαθμός επέμβασης και ελέγχου του κράτους στο σύστημα αυτό, αλλά, βάσει των προσκομισθέντων στοιχείων, «δεν φαίνεται να συντρέχουν, εν προκειμένω, οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την ύπαρξη χρήσης κρατικών πόρων» ( 49 ).

91.

Η Επιτροπή προσθέτει ότι, δεδομένου ότι οι επεξηγήσεις, στη διάταξη περί παραπομπής, είναι ανεπαρκείς προκειμένου να αποσαφηνιστεί οριστικά ο χαρακτήρας του ως κρατικής ενίσχυσης, «η ανάλυση του συστήματος πράσινων πιστοποιητικών στο σύνολό του δεν έχει σημασία για τους σκοπούς της διαφοράς που εκκρεμεί ενώπιον του αιτούντος δικαστηρίου» ( 50 ).

92.

Εάν η προσέγγιση της Επιτροπής γινόταν δεκτή, θα έπρεπε να κριθεί απαράδεκτο, λόγω έλλειψης στοιχείων εκτίμησης στη διάταξη περί παραπομπής, το μέρος αυτής που αφορά τον χαρακτηρισμό του ιταλικού συστήματος των πράσινων πιστοποιητικών, στο σύνολό του, ως κρατικής ενίσχυσης ( 51 ).

93.

Φρονώ, εντούτοις, ότι το Δικαστήριο είναι σε θέση να δώσει χρήσιμη απάντηση στο Consiglio di Stato (Συμβούλιο της Επικρατείας), λαμβανομένων υπόψη των πρόσθετων στοιχείων που προσκόμισαν, επί του ζητήματος αυτού, και ελλείψει εκτενέστερων πληροφοριών στην αίτηση προδικαστικής αποφάσεως, οι μετέχοντες στη διαδικασία με τις γραπτές και προφορικές παρεμβάσεις τους ενώπιον του Δικαστηρίου.

94.

Εν πάση περιπτώσει, η απάντηση αυτή θα εξαρτηθεί από την εξακρίβωση, από το αιτούν δικαστήριο, των χαρακτηριστικών του συστήματος των πράσινων πιστοποιητικών που θα εξετάσω εν συνεχεία.

95.

Το άρθρο 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ χαρακτηρίζει ασυμβίβαστες με την εσωτερική αγορά τις ενισχύσεις που χορηγούνται υπό οποιαδήποτε μορφή από τα κράτη μέλη ή με κρατικούς πόρους και που νοθεύουν ή απειλούν να νοθεύσουν τον ανταγωνισμό διά της ευνοϊκής μεταχειρίσεως ορισμένων επιχειρήσεων ή ορισμένων κλάδων παραγωγής, κατά το μέτρο που επηρεάζουν τις μεταξύ κρατών μελών συναλλαγές.

96.

Τέσσερις είναι, επομένως, οι προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέχουν ώστε η κρατική ενίσχυση να κριθεί ασυμβίβαστη: α) πρέπει να πρόκειται για παρέμβαση του κράτους ή με κρατικούς πόρους, β) η παρέμβαση αυτή πρέπει να έχει την ικανότητα να επηρεάσει τις συναλλαγές μεταξύ των κρατών μελών, γ) πρέπει να παρέχει πλεονέκτημα στον δικαιούχο της, και δ) πρέπει να νοθεύει ή να απειλεί να νοθεύσει τον ανταγωνισμό ( 52 ).

97.

Δεν τίθεται ζήτημα εκπλήρωσης, από το επίμαχο σύστημα, της δεύτερης (ενδεχόμενος επηρεασμός των συναλλαγών μεταξύ των κρατών μελών) και της τέταρτης (νόθευση ή απειλή νόθευσης του ανταγωνισμού) προϋπόθεσης. Αντιθέτως, υφίσταται διχογνωμία ως προς τις λοιπές δύο προϋποθέσεις, όπερ καθιστά αναγκαίο να αποσαφηνιστεί αν το σύστημα αυτό επάγεται επιλεκτικό πλεονέκτημα για τις δικαιούχους επιχειρήσεις και, κυρίως, να εξακριβωθεί αν το μέτρο μπορεί να καταλογιστεί στο κράτος καθώς και αν συνιστά χρήση κρατικών πόρων.

98.

Κατά τη νομολογία του Δικαστηρίου, για να μπορεί ένα επιλεκτικό πλεονέκτημα να χαρακτηριστεί «ενίσχυση» υπό την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, πρέπει, αφενός, να χορηγείται άμεσα ή έμμεσα με κρατικούς πόρους και, αφετέρου, να μπορεί να καταλογιστεί στο κράτος ( 53 ). Πρόκειται για δύο σωρευτικές προϋποθέσεις ( 54 ), οι οποίες, ωστόσο, λαμβάνονται συνήθως από κοινού υπόψη κατά την αξιολόγηση μέτρου σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο.

99.

Η Axpo διατείνεται ότι το ιταλικό σύστημα συνεπάγεται τη μεταφορά κρατικών πόρων, διότι τα πράσινα πιστοποιητικά χορηγούνται δωρεάν στους Ιταλούς παραγωγούς ΗΑΠΕ, ο GSE εξαγοράζει τα πλεονάζοντα πράσινα πιστοποιητικά και το κράτος ασκεί έλεγχο επί των εσόδων της εταιρίας GME.

100.

Κατά την Axpo, οι Ιταλοί παραγωγοί λαμβάνουν, δωρεάν, τα πράσινα πιστοποιητικά που αναλογούν στην ποσότητα ΗΑΠΕ που αυτοί παράγουν και μπορούν να τα πωλούν στους Ιταλούς παραγωγούς συμβατικής ηλεκτρικής ενέργειας και στους εισαγωγείς κάθε είδους ηλεκτρικής ενέργειας. Επιπλέον, ο GSE μεριμνά για την ύπαρξη αγοράς πράσινων πιστοποιητικών, διαθέτοντας μεγαλύτερη ποσότητα στην αγορά όταν η ζήτηση είναι υψηλή και αποσύροντας πράσινα πιστοποιητικά από την εν λόγω αγορά όταν η ζήτηση είναι υπερβολικά χαμηλή.

101.

Η Ιταλική Κυβέρνηση, ο GSE και το αιτούν δικαστήριο εκτιμούν, αντιθέτως, ότι τα πράσινα πιστοποιητικά δεν συνεπάγονται μεταφορά κρατικών πόρων. Η αγορά των πράσινων πιστοποιητικών χρηματοδοτείται από τις επιχειρήσεις που είναι υποχρεωμένες να τα αγοράσουν, η δε εξαγορά των πλεοναζόντων πράσινων πιστοποιητικών από τον GSE χρηματοδοτείται από τους τελικούς καταναλωτές, χωρίς το κράτος να ασκεί έλεγχο επί των πόρων αυτών.

102.

Η Επιτροπή εκφέρει άποψη μόνο σχετικά με την υποχρέωση αγοράς των πράσινων πιστοποιητικών, την οποία δεν θεωρεί ενίσχυση χρηματοδοτούμενη με κρατικούς πόρους ( 55 ).

103.

Προκειμένου να διαπιστωθεί η δυνατότητα καταλογισμού μέτρου στο κράτος, πρέπει να εξεταστεί αν οι δημόσιες αρχές παρενέβησαν στη λήψη του.

104.

Ούτως συμβαίνει, σαφέστατα, σε περίπτωση κατά την οποία τα επιλεκτικά πλεονεκτήματα υπέρ συγκεκριμένης κατηγορίας επιχειρήσεων έχουν θεσπισθεί με νόμο ( 56 ). Αυτό συμβαίνει στην περίπτωση του ιταλικού συστήματος πράσινων πιστοποιητικών, το οποίο ρυθμίζεται από κανόνες που θέσπισε το ιταλικό κράτος, ορισμένοι εκ των οποίων έχουν ισχύ νόμου.

105.

Εντούτοις, ο GSE επισημαίνει, προς αντίκρουσην του καταλογισμού στο ιταλικό κράτος, ότι αυτό δεν ασκεί έλεγχο επί του συνόλου των στοιχείων που απαρτίζουν το νομικό καθεστώς των πράσινων πιστοποιητικών, υποστηρίζοντας, ειδικότερα, ότι τα πράσινα πιστοποιητικά εξαγοράζει ο GSE, εταιρία ιδιωτικού δικαίου.

106.

Η παρέμβαση του κράτους ή με κρατικούς πόρους περιλαμβάνει τόσο τις ενισχύσεις που χορηγούνται απευθείας από το κράτος, όσο και εκείνες που χορηγούνται από δημόσιους ή ιδιωτικούς οργανισμούς τους οποίους έχει ορίσει ή ιδρύσει το κράτος για να διαχειρίζονται την ενίσχυση ( 57 ). Το δίκαιο της Ένωσης δεν μπορεί να επιτρέπει να καταστρατηγούνται οι διατάξεις περί κρατικών ενισχύσεων λόγω του γεγονότος και μόνον ότι δημιουργούνται αυτόνομοι φορείς επιφορτισμένοι με την κατανομή ενισχύσεων ( 58 ).

107.

Ο χαρακτήρας εταιρίας ιδιωτικού δικαίου του GSE δεν εμποδίζει να καταλογιστούν στο κράτος η δημιουργία και η νομοθετική ρύθμιση του συστήματος των πράσινων πιστοποιητικών, το οποίο επιβάλλεται υποχρεωτικώς στην εταιρία αυτή.

108.

Συγκεκριμένα, η ιταλική νομοθεσία, σε συνδυασμό με τους εκτελεστικούς κανόνες της, είναι αυτή που αναθέτει στον GSE να χορηγεί τα πράσινα πιστοποιητικά στους Ιταλούς παραγωγούς ΗΑΠΕ, να αποσύρει τα πλεονάζοντα σε σχέση με τη ζήτηση πράσινα πιστοποιητικά και να καθορίζει τιμή αναφοράς για την προσφορά πράσινων πιστοποιητικών. Ο GSE δεν διαθέτει αυτονομία ώστε να μην ασκεί τα καθήκοντα αυτά.

109.

Επιπλέον, καίτοι έχει τη μορφή εταιρίας ιδιωτικού δικαίου, ο GSE ελέγχεται πλήρως από την Ιταλική Κυβέρνηση και εκτελεί καθήκοντα δημόσιου χαρακτήρα στον τομέα της ενέργειας.

110.

Ως εκ τούτου, το επίμαχο μέτρο καταλογίζεται στο ιταλικό κράτος.

111.

Στις προτάσεις μου στην υπόθεση Georgsmarienhütte κ.λπ. ( 59 ) εξέθεσα την κατάσταση της νομολογίας σε σχέση με τον χαρακτηρισμό ως κρατικών ενισχύσεων ορισμένων καθεστώτων στήριξης της ΗΑΠΕ, την οποία θα υπενθυμίσω εκ νέου εν συνεχεία ( 60 ).

112.

Πέραν του καταλογισμού του στο κράτος, προκειμένου να θεωρηθεί κρατική ενίσχυση, το μέτρο πρέπει να συνεπάγεται τη μεταφορά κρατικών πόρων προς τις δικαιούχους επιχειρήσεις.

113.

Το Δικαστήριο ερμηνεύει με ευρύτητα την έννοια του όρου «κρατικοί πόροι», κατά τρόπο ώστε να εμπίπτουν σε αυτήν όχι μόνον οι υπό στενή έννοια πόροι του δημόσιου τομέα, αλλά, επίσης, υπό ορισμένες περιστάσεις, οι πόροι ορισμένων οργανισμών ιδιωτικού δικαίου.

114.

Η προκαλούμενη εκ της θεσπίσεως εθνικών ρυθμίσεων ή μέτρων έμμεση μείωση των εσόδων του κράτους δεν συνιστά μεταφορά κρατικών πόρων, εφόσον η εν λόγω συνέπεια είναι συμφυής προς αυτές ( 61 ).

115.

Όσον αφορά το ζήτημα της υπάρξεως μεταφοράς κρατικών πόρων, οι μεγαλύτερες δυσκολίες ανακύπτουν όταν τα κράτη θεσπίζουν μηχανισμούς παρεμβάσεως στην οικονομική ζωή, συνεπεία των οποίων συγκεκριμένες επιχειρήσεις μπορούν να αποκτήσουν επιλεκτικό πλεονέκτημα. Συγκεκριμένα, η γκρίζα ζώνη αφορά περιπτώσεις παρεμβάσεως του κράτους οι οποίες, πέραν της θεσπίσεως γενικής απλώς νομοθεσίας στον οικείο τομέα, δεν καταλήγουν σε άμεση μεταφορά πόρων. Μια εκ των περιπτώσεων αυτών τίθεται εν προκειμένω, η επίλυση της οποίας προϋποθέτει την προηγούμενη εξέταση της σύνθετης (και όχι πάντοτε ευθύγραμμης) νομολογίας του Δικαστηρίου στον τομέα αυτόν.

116.

Κρατικό μέτρο που ευνοεί ορισμένες επιχειρήσεις ή προϊόντα δεν χάνει τον χαρακτήρα του χωρίς αντάλλαγμα παρεχόμενου πλεονεκτήματος λόγω του ότι χρηματοδοτείται πλήρως ή εν μέρει με εισφορές που επιβάλλει η δημόσια αρχή και εισπράττει από τις οικείες επιχειρήσεις ( 62 ).

117.

Ειδικότερα, το άρθρο 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ καλύπτει όλα τα χρηματικά μέσα τα οποία μπορούν πράγματι να χρησιμοποιούν οι δημόσιες αρχές προς στήριξη επιχειρήσεων, χωρίς να έχει σημασία συναφώς εάν τα μέσα αυτά περιλαμβάνονται μονίμως στην περιουσία του Δημοσίου. Έστω και αν τα αντίστοιχα ποσά δεν τελούν μονίμως στην κατοχή του Δημόσιου Ταμείου, το γεγονός ότι παραμένουν διαρκώς υπό δημόσιο έλεγχο και συνεπώς στη διάθεση των αρμόδιων εθνικών αρχών αρκεί για να χαρακτηρισθούν ως «κρατικοί πόροι» ( 63 ).

118.

Όσον αφορά τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, με την απόφαση της 19ης Δεκεμβρίου 2013, Association Vent De Colère! κ.λπ., το Δικαστήριο έκρινε ότι «κεφάλαια τα οποία τροφοδοτούνται μέσω υποχρεωτικών εισφορών επιβαλλόμενων από τη νομοθεσία των κρατών μελών και των οποίων η διαχείριση και η κατανομή διέπεται από τη νομοθεσία αυτή μπορούν να θεωρούνται κρατικοί πόροι κατά την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, ακόμα και αν υπεύθυνοι για τη διαχείρισή τους είναι φορείς που διακρίνονται από τις δημόσιες αρχές» ( 64 ).

119.

Όπως προκύπτει από τη νομολογία αυτή, το επίπεδο παρεμβάσεως και ελέγχου των δημοσίων αρχών επί των επίμαχων πόρων έχει καίρια σημασία για το κατά πόσον αυτοί είναι κρατικοί κατά την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ.

120.

Η απουσία ελέγχου από πλευράς δημοσίων αρχών εξηγεί γιατί το Δικαστήριο δεν θεωρεί ενισχύσεις, παραδείγματος χάριν, τις περιπτώσεις κατά τις οποίες οι πόροι από τα μέλη μιας επαγγελματικής ενώσεως προορίζονται για χρηματοδότηση συγκεκριμένου σκοπού προς το συμφέρον των μελών, ο οποίος σκοπός αποφασίζεται από ιδιωτικό οργανισμό και έχει αμιγώς εμπορικούς σκοπούς, έναντι των οποίων το κράτος ενεργεί απλώς ως όργανο προκειμένου να καταστήσει υποχρεωτικές τις εισφορές που θεσπίζονται από τις επαγγελματικές οργανώσεις. Παραδείγματα των περιπτώσεων αυτών παρέχουν οι υποθέσεις Pearle κ.λπ. ( 65 ) και Doux Élevage και Coopérative agricole UKL-ARREE ( 66 ).

121.

Η απουσία κρατικού ελέγχου επί των μεταφορών πόρων εξηγεί επίσης γιατί το Δικαστήριο δεν χαρακτηρίζει ως ενισχύσεις τις περιπτώσεις ρυθμίσεων από τις οποίες προκύπτει οικονομική ανακατανομή από έναν ιδιωτικό φορέα σε άλλον, χωρίς πρόσθετη παρέμβαση του κράτους. Κατ’ αρχήν, δεν υφίσταται μεταφορά κρατικών πόρων οσάκις τα χρήματα διοχετεύονται απευθείας από τον ένα ιδιωτικό φορέα στον άλλο χωρίς να διέλθουν από δημόσιο ή ιδιωτικό οργανισμό που έχει ορίσει το κράτος για τη διαχείριση της μεταφοράς ( 67 ).

122.

Ουδόλως θα πρόκειται για μεταφορά κρατικών πόρων οσάκις οι επιχειρήσεις, οι οποίες ανήκουν κατά πλειοψηφία σε ιδιώτες, δεν έχουν επιφορτισθεί από το κράτος μέλος με τη διαχείριση ορισμένου κρατικού πόρου, αλλά υπέχουν απλώς υποχρέωση αγοράς με τους δικούς τους χρηματικούς πόρους ( 68 ). Τούτη είναι η περίπτωση της αποφάσεως PreussenElektra, κατά την οποία η υποχρέωση που επιβλήθηκε από κράτος μέλος στους ιδιώτες παρόχους ηλεκτρικής ενέργειας να αγοράζουν σε καθορισμένες ελάχιστες τιμές την παραγόμενη από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ηλεκτρική ενέργεια δεν συνεπάγεται άμεση ή έμμεση μεταφορά κρατικών πόρων στις επιχειρήσεις που είναι παραγωγοί αυτού του είδους ηλεκτρικής ενέργειας, τούτο δε, παρά το γεγονός ότι τα χαμηλότερα έσοδα των υποκειμένων στην υποχρέωση αυτή επιχειρήσεων ενδέχεται να προκαλέσουν μείωση των φορολογικών εσόδων, διότι η συνέπεια αυτή είναι συμφυής προς το μέτρο ( 69 ). Στην εν λόγω περίπτωση, οι οικείες επιχειρήσεις (ήτοι, οι ιδιώτες πάροχοι ηλεκτρικής ενέργειας) υπείχαν υποχρέωση αγοράς συγκεκριμένου είδους ηλεκτρικής ενέργειας με ίδια μέσα, χωρίς, όμως, να έχουν οριστεί από το Δημόσιο ως διαχειριστές κάποιου καθεστώτος ενισχύσεων.

123.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υφίστατο κρατικός έλεγχος (και, ως εκ τούτου, μεταφορά κρατικών πόρων) ούτε στην περίπτωση του πολωνικού μηχανισμού ο οποίος επέβαλλε στους προμηθευτές την υποχρέωση να πωλούν ένα ελάχιστο ποσοστό ηλεκτρικής ενέργειας από συμπαραγωγή, σε ποσοστό 15 % των ετήσιων πωλήσεών τους ηλεκτρικής ενέργειας, στους τελικούς χρήστες ( 70 ).

124.

Ωστόσο, ο κρατικός έλεγχος εμφανίζεται εκ νέου και θα υπάρχει μεταφορά κρατικών πόρων οσάκις τα καταβαλλόμενα από τους ιδιώτες ποσά διέρχονται μέσω δημόσιου ή ιδιωτικού οργανισμού ο οποίος έχει ορισθεί για την κατανομή τους στους δικαιούχους. Ούτως συνέβαινε στην υπόθεση Essent Netwerk Noord, στην οποία ένας ιδιωτικός φορέας είχε επιφορτιστεί, δυνάμει νόμου, να εισπράττει μια προσαύξηση επί της τιμής (τιμολογίου) της ηλεκτρικής ενέργειας, για λογαριασμό του κράτους, με την υποχρέωση κατανομής της στους δικαιούχους, χωρίς να έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί το οικείο ποσό για σκοπούς άλλους από εκείνους που όριζε ο νόμος. Το συνολικό ποσό της εν λόγω προσαυξήσεως (το οποίο το Δικαστήριο χαρακτήρισε ως φόρο) τελούσε υπό δημόσιο έλεγχο, όπερ αρκούσε για τον χαρακτηρισμό του ως κρατικού πόρου ( 71 ).

125.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε επίσης την ύπαρξη κρατικού ελέγχου στην υπόθεση Vent de Colère! κ.λπ., η οποία είχε ως αντικείμενο μηχανισμό, χρηματοδοτούμενο από τους τελικούς καταναλωτές, ο οποίος αντιστάθμιζε πλήρως το επιπλέον κόστος που επωμίζονταν οι υποκείμενες στην υποχρέωση αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας παραγόμενης από αιολική ενέργεια επιχειρήσεις (σε τιμή υψηλότερη της αγοραίας τιμής). Υφίστατο παρέμβαση με κρατικούς πόρους, ακόμη και όταν ο μηχανισμός αυτός βασιζόταν, εν μέρει, σε άμεση μεταφορά πόρων μεταξύ ιδιωτικών φορέων ( 72 ).

126.

Στην ίδια αυτή κατεύθυνση κινείται η διάταξη του Δικαστηρίου στην υπόθεση Elcogás, στην οποία ζητείτο να διευκρινιστεί «εάν τα χορηγούμενα σε ιδιωτική επιχείρηση παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας ποσά, τα οποία χρηματοδοτούνται από το σύνολο των ευρισκόμενων εντός της εθνικής επικράτειας τελικών χρηστών ηλεκτρικής ενέργειας, συνιστούν παρέμβαση του κράτους ή με κρατικούς πόρους» ( 73 ).

127.

Η απάντηση του Δικαστηρίου ήταν ότι ο μηχανισμός αντισταθμίσεως του επιπλέον κόστους προς όφελος της επιχειρήσεως (χρηματοδοτούμενος μέσω του τελικού τιμολογίου ηλεκτρικής ενέργειας που επιβαλλόταν στο σύνολο των Ισπανών καταναλωτών και χρηστών των δικτύων μεταφοράς και διανομής στην εθνική επικράτεια) έπρεπε να νοηθεί ως κρατική παρέμβαση ή παρέμβαση με κρατικούς πόρους, κατά την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ. Συναφώς, ήταν άνευ «σημασίας το γεγονός ότι τα προοριζόμενα για την αντιστάθμιση του επιπλέον κόστους ποσά δεν προέρχονταν από προσαύξηση του τιμολογίου ηλεκτρικής ενέργειας και ότι ο οικείος μηχανισμός χρηματοδοτήσεως δεν εμπίπτει υπό στενή έννοια στην κατηγορία του φόρου, της φορολογικής απαλλαγής ή της οιονεί φορολογικής επιβαρύνσεως κατά το εθνικό δίκαιο» ( 74 ).

128.

Από τις αποφάσεις του Δικαστηρίου σχετικά με τα συστήματα στήριξης της ΗΑΠΕ που εκδόθηκαν μετά τις προτάσεις στην υπόθεση Georgsmarienhütte κ.λπ. ξεχωρίζουν αυτές της 28ης Μαρτίου 2019, Γερμανία κατά Επιτροπής ( 75 ), και της 15ης Μαΐου 2019, Achema κ.λπ. ( 76 ), οι οποίες δίνουν, ειδικότερα, έμφαση στον κρατικό έλεγχο των ποσών από τα οποία επωφελήθηκαν οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.

129.

Στην πρώτη από τις αποφάσεις αυτές, το Δικαστήριο αναίρεσε την απόφαση του Γενικού Δικαστηρίου της 10ης Μαΐου 2016, Γερμανία κατά Επιτροπής ( 77 ), και ακύρωσε την απόφαση της Επιτροπής που αυτή είχε επικυρώσει, σχετικά με το γερμανικό καθεστώς στήριξης της ΗΑΠΕ ( 78 ).

130.

Κατά το Δικαστήριο, η Επιτροπή δεν «απέδειξε ότι στα πλεονεκτήματα που προβλέπει ο EEG [νόμος περί αναπροσαρμογής του νομικού πλαισίου για την προώθηση της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές] του 2012, ήτοι στο καθεστώς στηρίξεως της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και από αέρια ορυχείων που χρηματοδοτείται από την επιβάρυνση EEG και στο ειδικό καθεστώς αντισταθμίσεως για μείωση της εν λόγω επιβαρύνσεως για τους μεγαλύτερους καταναλωτές ενέργειας, εμπλέκονταν κρατικοί πόροι και ότι τα πλεονεκτήματα αυτά συνιστούσαν, ως εκ τούτου, κρατικές ενισχύσεις κατά την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ» ( 79 ).

131.

Στην απόφαση αυτή, το Δικαστήριο έλαβε υπόψη, μεταξύ άλλων επιχειρημάτων, τα ακόλουθα:

132.

Εξάλλου, η απόφαση Achema κ.λπ. επιβεβαίωσε την προηγούμενη νομολογία του Δικαστηρίου, επισημαίνοντας ότι «[…] μέτρο το οποίο συνίσταται, μεταξύ άλλων, σε υποχρέωση αγοράς ενέργειας μπορεί να εμπίπτει στην έννοια της “ενισχύσεως” μολονότι δεν συνεπάγεται τη μεταβίβαση κρατικών πόρων […]» και ότι, «έστω και αν τα ποσά που αντιστοιχούν στο επίμαχο μέτρο ενισχύσεως δεν βρίσκονται διαρκώς στην κατοχή του Δημόσιου Ταμείου, το γεγονός ότι παραμένουν διαρκώς υπό δημόσιο έλεγχο και συνεπώς στη διάθεση των αρμόδιων εθνικών αρχών αρκεί για να χαρακτηρισθούν ως “κρατικοί πόροι”» ( 81 ).

133.

Στην ίδια αυτή απόφαση, το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το αποφασιστικό στοιχείο ήταν αν το κράτος έχει αναθέσει σε φορείς που διακρίνονται από τις δημόσιες αρχές «τη διαχείριση κρατικών πόρων ή αν οι φορείς αυτοί απλώς υπέχουν υποχρέωση αγοράς με δικούς τους χρηματικούς πόρους». ( 82 )

134.

Εφαρμόζοντας τη νομολογία αυτή στην υπό κρίση υπόθεση, θα εξετάσω, πρώτον, το σύστημα αγοράς των πράσινων πιστοποιητικών βάσει της θέσης των δικαιούχων και των υποχρέων να τα αγοράσουν και, δεύτερον, τον βαθμό ελέγχου του GSE επί του μηχανισμού των πράσινων πιστοποιητικών.

135.

Οι δικαιούχοι (οι Ιταλοί παραγωγοί ΗΑΠΕ) δεν λαμβάνουν πόρους από το κράτος, αλλά από τους εισαγωγείς –ή άλλους Ιταλούς παραγωγούς– ηλεκτρικής ενέργειας στην Ιταλία, οι οποίοι πρέπει να αγοράσουν τα πράσινα πιστοποιητικά που χορηγήθηκαν στους δικαιούχους.

136.

Πάντως, η μεταφορά πόρων από έναν ιδιώτη σε άλλον, έστω και σε εκπλήρωση επιταγής του νόμου, συνεπάγεται, κατ’ αρχήν, ότι το μεταβιβαζόμενο ποσό (εν προκειμένω, το τίμημα αγοραπωλησίας μεταξύ ιδιωτικών οικονομικών φορέων) δεν έχει κρατικό χαρακτήρα. Η υποχρέωση αγοράς μέσω της χρήσης ίδιων οικονομικών πόρων από ιδιώτες δεν εμπίπτει, κατά κανόνα, στο άρθρο 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ.

137.

Αυτή είναι, κατ’ ουσίαν, η προσέγγιση που έγινε δεκτή στην απόφαση PreussenElektra, στην απόφαση Uteca ( 83 ) και, πιο πρόσφατα, στην απόφαση της 28ης Μαρτίου 2019, Γερμανία κατά Επιτροπής ( 84 ).

138.

Όσον αφορά τους υποχρέους να αγοράσουν τα πράσινα πιστοποιητικά (ήτοι, τον αντισυμβαλλόμενο της αγοραπωλησίας), υπενθυμίζεται ότι η πληρωμή των πιστοποιητικών πραγματοποιείται με ίδιους πόρους των αγοραστών.

139.

Πρέπει να θεωρηθεί ότι το κράτος παραιτείται ( 85 ) από την είσπραξη δημόσιων πόρων, όταν χορηγεί τα πράσινα πιστοποιητικά δωρεάν στους εγκατεστημένους στην Ιταλία παραγωγούς ΗΑΠΕ;

140.

Η απόπειρα να δοθεί καταφατική απάντηση στο ερώτημα αυτό στηρίχθηκε στην απόφαση της 8ης Σεπτεμβρίου 2011, Επιτροπή κατά Κάτω Χωρών, καθόσον η δωρεάν χορήγηση ορισμένων δικαιωμάτων εκπομπών θεωρήθηκε ένδειξη του κρατικού χαρακτήρα των σχετικών πόρων ( 86 ). Κατόπιν της απόφασης αυτής, η Επιτροπή μετέβαλε το κριτήριό της, δεδομένου ότι έως τότε δεν θεωρούσε κρατικούς πόρους αυτούς που αντιστοιχούσαν στα πράσινα πιστοποιητικά ( 87 ).

141.

Εκτιμώ, εντούτοις, ότι η παρέκταση αυτή δεν είναι δυνατή. Η ίδια η φύση των πράσινων πιστοποιητικών επιβάλλει να χορηγούνται δωρεάν στους παραγωγούς ΗΑΠΕ, προκειμένου αυτοί να τα πωλούν στην αγορά και να εισπράττουν το ποσό της πώλησης αυτής. Εάν τα πράσινα πιστοποιητικά έπαυαν να χορηγούνται δωρεάν και οι παραγωγοί ΗΑΠΕ υποχρεώνονταν να πληρώνουν κάποιο ποσό (άμεσα στον GSE ή σε δημοπρασία) προκειμένου να τα αποκτήσουν, το κίνητρο θα έχανε τη σημασία του.

142.

Τα πράσινα πιστοποιητικά καθίστανται τρόπος χρηματοδότησης του επιπρόσθετου κόστους που συνεπάγεται, για τους παραγωγούς της, η παραγωγή ΗΑΠΕ. Η χρηματοδότηση αυτή θα καταργούνταν (και το πράσινο πιστοποιητικό θα καθίστατο άνευ χρησιμότητας), εάν ο παραγωγός ΗΑΠΕ που το λαμβάνει έπρεπε να καταβάλει την αξία του. Στην περίπτωση αυτή, το εν λόγω επιπρόσθετο κόστος θα προστίθετο στο ίδιο το κόστος των πράσινων πιστοποιητικών, με αποτέλεσμα ο μηχανισμός αυτός να μην εξυπηρετεί την προώθηση της παραγωγής ΗΑΠΕ. Αυτό ακριβώς το υψηλότερο κόστος παραγωγής (τουλάχιστον, στον συγκεκριμένο χρόνο), σε σχέση με το κόστος παραγωγής συμβατικής ηλεκτρικής ενέργειας ( 88 ), δικαιολόγησε τη δωρεάν χορήγηση του κινήτρου ( 89 ).

143.

Όπως αποφάνθηκε το Δικαστήριο, «ένα εθνικό καθεστώς στηρίξεως στο πλαίσιο του οποίου χρησιμοποιούνται πράσινα πιστοποιητικά […] σκοπεί μεταξύ άλλων να επιβαρύνει με το επιπλέον κόστος το οποίο συνεπάγεται η παραγωγή πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας απευθείας την αγορά, δηλαδή τους προμηθευτές και τους χρήστες ηλεκτρικής ενέργειας […] και, εν τέλει, τους καταναλωτές» ( 90 ).

144.

Κατά την άποψή μου, οι παρατηρήσεις αυτές καθιστούν σαφές ότι η αγορά, και όχι οι κρατικές αρχές, είναι αυτή που επιβαρύνεται με το επιπλέον κόστος της παραγωγής ΗΑΠΕ που αντικατοπτρίζεται στα πράσινα πιστοποιητικά, τα οποία είναι διαπραγματεύσιμοι τίτλοι με εξασφαλισμένη αξία λόγω της ύπαρξης φορέων οι οποίοι υποχρεούνται εκ του νόμου να τα αγοράσουν.

145.

Στο ίδιο μέτρο, ο προϋπολογισμός του ιταλικού κράτους δεν επηρεάζεται από τη δωρεάν χορήγηση πράσινων πιστοποιητικών, η οποία –επαναλαμβάνω– δεν συνεπάγεται, αυτή καθεαυτήν, μεταφορά κρατικών πόρων ( 91 ).

146.

Αυτή είναι επίσης η άποψη του Consiglio di Stato (Συμβουλίου της Επικρατείας), το οποίο επισημαίνει ότι, «εν προκειμένω, δεν εμπλέκονται κρατικοί πόροι, δεδομένου ότι δεν διαπιστώνεται καμία μεταφορά, άμεση ή έμμεση, δημόσιων πόρων υπέρ των παραγωγών πράσινης ενέργειας που δραστηριοποιούνται στην Ιταλία» ( 92 ).

147.

Επομένως, ο κρατικός προϋπολογισμός δεν χάνει έσοδα λόγω της δωρεάν χορήγησης των πράσινων πιστοποιητικών, η οποία, όπως προεκτέθηκε, είναι εγγενής στη φύση του κινήτρου αυτού.

148.

Έστω και αν ήθελε υποτεθεί ότι αυτή η δωρεάν χορήγηση συνεπάγεται άμεση απώλεια για το ιταλικό κράτος, δεν θα επρόκειτο κατ’ ανάγκην περί κρατικής ενίσχυσης: κατά το Δικαστήριο, η έμμεση μείωση των εσόδων του κράτους λόγω της θέσπισης διατάξεων ή της λήψης μέτρων σε εθνικό επίπεδο δεν συνιστά μεταφορά κρατικών πόρων, εάν η συνέπεια αυτή είναι συμφυής στις εν λόγω διατάξεις ή στα εν λόγω μέτρα ( 93 ).

149.

Δεδομένου ότι η διαφορά στο πλαίσιο της οποίας ανέκυψε η προδικαστική παραπομπή επικεντρώνεται στην υποχρέωση της Axpo, ως εισαγωγέα ΗΑΠΕ στην Ιταλία, να αγοράσει τα πράσινα πιστοποιητικά, τα προεκτεθέντα σχετικά με την ανυπαρξία κρατικών πόρων θα αρκούσαν για να δοθεί απάντηση στο αιτούν δικαστήριο, όπως άλλωστε προτείνει η Επιτροπή στις παρατηρήσεις της.

150.

Εντούτοις, η προσέγγιση αυτή δεν θα ήταν εξαντλητική, λόγω της μη ανάλυσης του ελέγχου του ιταλικού κράτους επί άλλων στοιχείων του συστήματος των πράσινων πιστοποιητικών και της πρακτικής εφαρμογής του. Συγκεκριμένα, το κράτος θα μπορούσε να ασκεί έλεγχο επί των οικονομικών πόρων που προορίζονται για τα πράσινα πιστοποιητικά στο περιθώριο των ιδιωτικών μεταβιβάσεων μεταξύ παραγωγών ΗΑΠΕ και εισαγωγέων και Ιταλών παραγωγών συμβατικής ηλεκτρικής ενέργειας.

151.

Όπως προεκτέθηκε, ο Ιταλός νομοθέτης θέσπισε έναν μηχανισμό για τη διατήρηση της αγοραίας αξίας των πράσινων πιστοποιητικών. Ασφαλώς, τα πράσινα πιστοποιητικά μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο άμεσων συναλλαγών μεταξύ παραγωγών ΗΑΠΕ και εισαγωγέων και Ιταλών παραγωγών συμβατικής ηλεκτρικής ενέργειας, πλην όμως η ιταλική νομοθεσία θέσπισε, επίσης, ηλεκτρονική πλατφόρμα ανταλλαγής των πράσινων πιστοποιητικών, την οποία διαχειρίζεται η εταιρία GME, θυγατρική του GSE.

152.

Ούτε στη διάταξη περί παραπομπής ούτε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση προσκομίστηκαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι η GME χρησιμοποιεί τα κεφάλαιά της κατά τρόπο που συνεπάγεται μεταφορές κρατικών πόρων υπέρ των Ιταλών παραγωγών ΗΑΠΕ. Κατ’ αρχήν, η GME περιορίζεται, κατά τα φαινόμενα, στη διαχείριση της πλατφόρμας ενεργώντας ως διαμεσολαβητής μεταξύ αγοραστών και πωλητών πράσινων πιστοποιητικών. Απόκειται, εντούτοις, στο αιτούν δικαστήριο να επαληθεύσει το γεγονός αυτό.

153.

Αντιθέτως, τη χρήση δημόσιων πόρων (υπέρ των παραγωγών ΗΑΠΕ) θα μπορούσε να συνεπάγεται ένα άλλο στοιχείο του ιταλικού συστήματος των πράσινων πιστοποιητικών, και συγκεκριμένα η παρέμβαση του GSE στην αγορά για την εξαγορά των πλεοναζόντων πιστοποιητικών με σκοπό τη διατήρηση της τιμής τους.

154.

Οι πόροι που διαθέτει ο GSE για την εξαγορά των πλεοναζόντων πράσινων πιστοποιητικών προέρχονται από τα έσοδα που αποφέρει το στοιχείο τιμολόγησης A3, το οποίο καταβάλλουν οι Ιταλοί καταναλωτές με τον λογαριασμό ηλεκτρικής ενέργειας. Το ποσό του στοιχείου A3 καθορίζει η Autorità di regolazione per energia, reti e ambiente (ρυθμιστική αρχή ενέργειας, δικτύων και περιβάλλοντος, Ιταλία) ( 94 ).

155.

Το στοιχείο τιμολόγησης A3 περιλαμβάνεται στα καλούμενα γενικά βάρη του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας ( 95 ), τα ποσά των οποίων καθορίστηκαν στο άρθρο 39, παράγραφος 3, της πράξης νομοθετικού περιεχομένου 83/2012. Οι οντότητες που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας έχουν νομική υποχρέωση καταβολής των εν λόγω ποσών στο εξισωτικό ταμείο επενδύσεων για τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας ( 96 ) και μετακυλίσεώς τους στους τελικούς καταναλωτές (οι οποίοι –επαναλαμβάνω– τα καταβάλλουν με τους λογαριασμούς ηλεκτρικής ενέργειας).

156.

Τα ποσά που οφείλονται για την κάλυψη των γενικών βαρών του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας προορίζονται για τη χρηματοδότηση σκοπών γενικού συμφέροντος, αναλόγως των κριτηρίων κατανομής που ορίζουν οι δημόσιες αρχές. Στους σκοπούς αυτούς καταλέγεται η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και της ενεργειακής απόδοσης, την οποία αφορά το στοιχείο τιμολόγησης A3 ( 97 ).

157.

Τα ποσά που εισπράττονται για την κάλυψη των γενικών βαρών του συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας δεν ενσωματώνονται στον κρατικό προϋπολογισμό, αλλά καταβάλλονται στους λογαριασμούς διαχείρισης δημόσιου οικονομικού φορέα (του εξισωτικού ταμείου επενδύσεων για τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας), ο οποίος τα αναδιανέμει σε ορισμένες κατηγορίες φορέων εκμετάλλευσης, για ειδικές χρήσεις. Εξαίρεση στον κανόνα αυτό αποτελεί το στοιχείο τιμολόγησης A3, του οποίου το ποσό καταβαλλόταν κατά 98 % στους λογαριασμούς του GSE ( 98 ).

158.

Επομένως, το στοιχείο τιμολόγησης A3 είναι χρηματική επιβάρυνση, η οποία επιβάλλεται από την ιταλική νομοθεσία για τη χρηματοδότηση του σκοπού γενικού συμφέροντος της προώθησης της παραγωγής ΗΑΠΕ. Στις ενέργειες τις οποίες προβλέπει η εν λόγω νομοθεσία για την επίτευξη του σκοπού αυτού καταλέγεται η εξαγορά πράσινων πιστοποιητικών από τον GSE.

159.

Καίτοι δεν ενσωματώνονται στον κρατικό προϋπολογισμό, τα έσοδα από το στοιχείο τιμολόγησης A3 θα μπορούσαν να θεωρηθούν κρατικοί πόροι οι οποίοι τελούν υπό τον έμμεσο έλεγχο των ιταλικών αρχών, καθόσον ο GSE, ως εταιρία πλήρως ελεγχόμενη από το ιταλικό Υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών, λαμβάνει από αυτό, καθώς και από το Υπουργείο Οικονομικής Ανάπτυξης, τις κατευθυντήριες γραμμές τις οποίες πρέπει να τηρεί ( 99 ).

160.

Εν κατακλείδι, οι πόροι του στοιχείου A3 οι οποίοι διατίθενται από τον GSE για την εξαγορά πράσινων πιστοποιητικών θα μπορούσαν να θεωρηθούν κρατικοί πόροι, στο μέτρο που: α) προέρχονται από χρηματική επιβάρυνση επιβληθείσα από την ιταλική νομοθεσία, β) καταβάλλονται από τους τελικούς καταναλωτές ηλεκτρικής ενέργειας και γ) τους διαχειρίζεται δημόσια εταιρία (η GSE), η οποία λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του ιταλικού κράτους και είναι επιφορτισμένη να τα χορηγεί στους Ιταλούς παραγωγούς ΗΑΠΕ, εξαγοράζοντας πράσινα πιστοποιητικά στην πλατφόρμα ανταλλαγής που διαχειρίζεται η GME, όταν η τιμή τους καταγράφει πτώση ( 100 ).

161.

Επομένως, το στοιχείο τιμολόγησης A3 παράγει έσοδα τα οποία μπορούν να χαρακτηριστούν κρατικοί πόροι, διοχετεύονται στους Ιταλούς παραγωγούς ΗΑΠΕ, με έμμεσο τρόπο, μέσω της εξαγοράς πράσινων πιστοποιητικών από τον GSE, οντότητα που έχει τη μορφή εταιρίας που ανήκει στο κράτος ( 101 ). Για τον ίδιο λόγο, θα πρόκειται για μεταφορά κρατικών πόρων η οποία συνιστά κρατική ενίσχυση ( 102 ).

162.

Εν πάση περιπτώσει, θα απόκειται στο αιτούν δικαστήριο, το οποίο διαθέτει όλες τις χρήσιμες πληροφορίες: α) να αναλύσει την παρέμβαση του GSE όσον αφορά την εξαγορά των πράσινων πιστοποιητικών με επιβάρυνση του στοιχείου τιμολόγησης A3, β) να αποσαφηνίσει αν, με την παρέμβαση αυτή, πραγματοποιείται μεταφορά κρατικών πόρων υπέρ των Ιταλών παραγωγών ΗΑΠΕ και γ) να ελέγξει τον υφιστάμενο βαθμό κρατικού ελέγχου, στην πράξη, επί των πόρων που ο GSE διαθέτει για την εξαγορά των πράσινων πιστοποιητικών.

163.

Οι εγκατεστημένοι στην Ιταλία παραγωγοί ΗΑΠΕ αποκτούν πλεονέκτημα, κατά την έννοια του άρθρου 107, παράγραφος 1, ΣΛΕΕ, όταν λαμβάνουν τα πράσινα πιστοποιητικά, καθόσον αυτά τους χορηγούνται δωρεάν και εν συνεχεία μπορούν να τα πωλήσουν, άμεσα ή στην ψηφιακή πλατφόρμα που διαχειρίζεται η GME, σε τιμή την οποία ο GSE αναλαμβάνει να διατηρήσει σε εύλογο επίπεδο ( 103 ).

164.

Το πλεονέκτημα αυτό παρέχεται μόνο στους Ιταλούς παραγωγούς ΗΑΠΕ, οι οποίοι ευνοούνται σε σχέση με τους εισαγωγείς ηλεκτρικής ενέργειας (ΗΑΠΕ ή συμβατικής) και τους Ιταλούς παραγωγούς συμβατικής ηλεκτρικής ενέργειας. Επομένως, εκ πρώτης όψεως, πρόκειται για επιλεκτικό πλεονέκτημα ( 104 ).

165.

Κατά το Δικαστήριο, για τους σκοπούς της εκτίμησης της προϋπόθεσης του επιλεκτικού χαρακτήρα ενός μέτρου, είναι απαραίτητο να αποσαφηνιστεί αν, στο πλαίσιο συγκεκριμένου νομικού καθεστώτος, το εθνικό μέτρο μπορεί να ευνοήσει «ορισμένες επιχειρήσεις ή κλάδους παραγωγής» έναντι άλλων οι οποίες τελούν, από πλευράς του επιδιωκόμενου με το εν λόγω καθεστώς σκοπού, σε συγκρίσιμη πραγματική και νομική κατάσταση και οι οποίες υφίστανται κατά τον τρόπο αυτόν διαφορετική μεταχείριση που μπορεί κατ’ ουσίαν να χαρακτηριστεί ως εισάγουσα δυσμενείς διακρίσεις ( 105 ).

166.

Σε περίπτωση καθεστώτος ενισχύσεων, και όχι ατομικής ενίσχυσης, θα πρέπει να εξακριβωθεί αν αυτό το εθνικό καθεστώς, μολονότι προβλέπει πλεονέκτημα γενικής ισχύος, στην πραγματικότητα ωφελεί αποκλειστικά και μόνον ορισμένες επιχειρήσεις ή τομείς δραστηριότητας ( 106 ).

167.

Βάσει της μεθόδου που εφαρμόζει συνήθως η νομολογία στον τομέα αυτό, η ανάλυση του επιλεκτικού χαρακτήρα του μέτρου διενεργείται σε τρία στάδια: α) προσδιορισμός του νομικού καθεστώτος αναφοράς, β) σύγκριση της πραγματικής και νομικής κατάστασης των επιχειρήσεων που ευνοούνται από το μέτρο και γ) ενδεχόμενη δικαιολόγηση της ευνοϊκής μεταχείρισης από τη φύση και τη γενική οικονομία του καθεστώτος αναφοράς ( 107 ).

168.

Όσον αφορά τον προσδιορισμό του νομικού καθεστώτος αναφοράς, οι μετέχοντες στη διαδικασία ανέπτυξαν, κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, εκ διαμέτρου αντίθετες προσεγγίσεις: κατ’ ορισμένους, το νομικό καθεστώς αναφοράς πρέπει να είναι το γενικό καθεστώς παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ιταλία· κατ’ άλλους, πρέπει να είναι το καθεστώς που διέπει την παραγωγή ΗΑΠΕ.

169.

Κατ’ εμέ, το νομικό καθεστώς αναφοράς στην υπό κρίση υπόθεση είναι, ακριβώς, ένα από τα θεσπισθέντα με την οδηγία 2009/28. Συμμερίζομαι την άποψη του Consiglio di Stato (Συμβουλίου της Επικρατείας), κατά το οποίο το καθεστώς αυτό είναι «καθεαυτό, ρητώς και σκοπίμως επιλεκτικό, καθόσον προορίζεται να ευνοήσει, σε κάθε κράτος μέλος, την παραγωγή πράσινης ενέργειας […]» ( 108 ).

170.

Συμφωνώ, επομένως, με την εκτίμηση του αιτούντος δικαστηρίου ότι εθνικό καθεστώς στήριξης της ΗΑΠΕ όπως αυτό των πράσινων πιστοποιητικών (το οποίο προβλέπει και επιχειρεί να διασφαλίσει η οδηγία 2009/28) δεν συνιστά παρέκκλιση από το καθεστώς αναφοράς, αλλά είναι μέρος αυτού ( 109 ).

171.

Εάν, αντιθέτως, θεωρηθεί ότι το νομικό καθεστώς αναφοράς είναι αυτό που ρυθμίζει γενικώς, στην Ιταλία, την αγορά ηλεκτρικής ενέργειας (εξαίρεση από το οποίο θα είναι ο μηχανισμός των πράσινων πιστοποιητικών), θα πρέπει να εξεταστεί η δυνατότητα σύγκρισης των καταστάσεων των δύο κατηγοριών οικονομικών φορέων, προκειμένου να αποσαφηνιστούν τα αποτελέσματα αυτού του καθεστώτος στήριξης ( 110 ).

172.

Με τα πράσινα πιστοποιητικά, το ιταλικό κράτος επιδιώκει να προωθήσει την παραγωγή ΗΑΠΕ, η δε ιδιαιτερότητα αυτού του είδους ενέργειας έχει ως αποτέλεσμα να μην είναι, αυτές καθεαυτές, συγκρίσιμες οι καταστάσεις εκείνων που, στην Ιταλία, παράγουν ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές με τις καταστάσεις αυτών που την αποκτούν από ορυκτές ή συμβατικές πηγές. Τα διαφορετικά έξοδα που πραγματοποιούν εμποδίζουν τον χαρακτηρισμό ως συγκρίσιμων των καταστάσεων των μεν και των δε.

173.

Πάντως, για τον σκοπό αυτό, θα είναι, κατ’ αρχήν, άνευ σημασίας ο τόπος παραγωγής της ΗΑΠΕ, καθόσον, όπως προεκτέθηκε, το μόνο στοιχείο που έχει σημασία θα είναι η παραγωγή της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές. Από την άποψη αυτή, η κατάσταση των Ιταλών παραγωγών ΗΑΠΕ και εκείνη των εισαγωγέων ΗΑΠΕ από άλλα κράτη μέλη ή από τρίτες χώρες θα είναι παρεμφερείς. Επομένως, οι δεύτεροι θα υφίστανται δυσμενή διάκριση σε σχέση με τους πρώτους και, συνεπώς, το πλεονέκτημα που απολαύουν οι εγκατεστημένοι στην Ιταλία παραγωγοί ΗΑΠΕ θα είναι επιλεκτικό.

174.

Επ’ αυτού, υπενθυμίζεται ότι η οδηγία 2009/28, όπως ερμηνεύθηκε από το Δικαστήριο στην απόφαση Ålands Vindkraft, επιτρέπει, ειδικώς, τη διάρθρωση σε εθνική βάση των καθεστώτων στήριξης της παραγωγής ΗΑΠΕ.

175.

Για να υπάρχει τέτοια στήριξη, δεν είναι αναγκαίο το ποσό που προκύπτει από την πώληση των πράσινων πιστοποιητικών να είναι υπερβολικό, ήτοι, να υπερβαίνει το ισοδύναμο του μέγιστου κόστους το οποίο έχει, για τους παραγωγούς ΗΑΠΕ, αυτός ο τρόπος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Εάν η τιμή των πράσινων πιστοποιητικών αυξηθεί, με τεχνητό τρόπο, πέραν του κόστους αυτού, ο επιλεκτικός χαρακτήρας του μέτρου θα είναι αδιαμφισβήτητος (και επιπλέον δεν θα δικαιολογείται αντικειμενικώς).

176.

Όσον αφορά ακριβώς τη δικαιολόγηση του μέτρου, εκτιμώ ότι η φύση και η γενική οικονομία του συστήματος των πράσινων πιστοποιητικών ( 111 ) τού παρέχουν την αναγκαία υποστήριξη. Το καθεστώς στήριξης υποστηρίζεται από την οδηγία 2009/28, προκειμένου να ευνοηθεί η προστασία του περιβάλλοντος καθώς και της υγείας και της ζωής των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών. Επομένως, λαμβανομένων υπόψη των επιταγών της οδηγίας αυτής, η ενίσχυση μπορεί ενδεχομένως να θεωρηθεί συμβατή με το άρθρο 107, παράγραφος 3, ΣΛΕΕ.

177.

Εντούτοις, η ανάλυση της συμβατότητας της ενίσχυσης με την εσωτερική αγορά δεν είναι αρμοδιότητα των εθνικών δικαστηρίων, αλλά της Επιτροπής, και διενεργείται κατά περίπτωση, κατόπιν κοινοποίησης του μέτρου προς αυτήν από το ενδιαφερόμενο κράτος μέλος ( 112 ), βάσει των κατευθυντήριων γραμμών που η ίδια έχει θεσπίσει ( 113 ).

178.

Η Συμφωνία ΕΟΚ-Ελβετίας εφαρμόζεται, κατ’ αρχήν, στις εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ της Ελβετίας και των κρατών μελών της Ένωσης ( 114 ). Κατά την Axpo, η υποχρέωση αγοράς ιταλικών πράσινων πιστοποιητικών, κατά την εισαγωγή ΗΑΠΕ από την Ελβετία στην Ιταλία, συνιστά παράβαση των άρθρων 6 και 13 της Συμφωνίας.

179.

Για την επίκληση των κανόνων αυτών της Συμφωνίας, η Axpo θα έπρεπε, κατ’ αρχάς, να αποδείξει ότι η ηλεκτρική ενέργεια που εισάγει στην Ιταλία από την Ελβετία παρήχθη από ανανεώσιμες πηγές. Για τον σκοπό αυτό, θα ήταν αναγκαίο να έχουν συμφωνήσει η Ένωση και η Ελβετία σε έναν μηχανισμό ο οποίος θα διασφαλίζει και θα πιστοποιεί την προέλευση αυτή.

180.

Όπως επισήμανε η Επιτροπή και όπως επιβεβαιώθηκε κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση, η Ένωση δεν έχει συνάψει καμία συμφωνία με την Ελβετία για την εναρμόνιση των εγγυήσεων προέλευσης της ΗΑΠΕ, κατά τα προβλεπόμενα στο άρθρο 15 της οδηγίας 2009/28. Οι διμερείς διαπραγματεύσεις που είχαν ξεκινήσει στον τομέα αυτό διακόπηκαν.

181.

Είναι αληθές ότι, στις 6 Μαρτίου 2007, η Ιταλία και η Ελβετία συνήψαν συμφωνία η οποία προέβλεπε την αμοιβαία αναγνώριση των εγγυήσεων προέλευσης σε σχέση με την εισαχθείσα από το 2006 ηλεκτρική ενέργεια ( 115 ). Εντούτοις, όπως προεκτέθηκε, η διμερής αυτή συμφωνία δεν ισχύει για την αμοιβαία αναγνώριση των εγγυήσεων προέλευσης της ΗΑΠΕ ( 116 ).

182.

Έστω και αν η Axpo μπορούσε να αποδείξει ότι η ηλεκτρική ενέργεια που εισάγει από την Ελβετία προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές, εκτιμώ ότι το επιβληθέν στους εισαγωγείς ιταλικό σύστημα αγοράς πράσινων πιστοποιητικών δεν θα αντέβαινε στα άρθρα 6 και 13 της Συμφωνίας ΕΟΚ-Ελβετίας ( 117 ).

183.

Όσον αφορά το άρθρο 6, παράγραφος 1 (το οποίο απαγορεύει τις φορολογικές επιβαρύνσεις ισοδυνάμου αποτελέσματος προς εισαγωγικούς δασμούς στις συναλλαγές μεταξύ της Κοινότητας και της Ελβετίας, κατά τρόπο ανάλογο προς τα άρθρα 28 και 30 ΣΛΕΕ), επισημάνθηκε ήδη ( 118 ) ότι η επίμαχη υποχρέωση δεν έχει χαρακτήρα φόρου ή οιονεί φορολογικής επιβάρυνσης και, επομένως, δεν μπορεί να χαρακτηριστεί φορολογική επιβάρυνση ισοδυνάμου αποτελέσματος προς δασμό.

184.

Όσον αφορά το άρθρο 13, παράγραφος 1 (το οποίο απαγορεύει τους ποσοτικούς περιορισμούς επί των εισαγωγών και τα μέτρα ισοδυνάμου αποτελέσματος στις συναλλαγές μεταξύ της Κοινότητας και της Ελβετίας), η απαγόρευση αυτή είναι παρεμφερής με την προβλεπόμενη στο άρθρο 34 ΣΛΕΕ. Όπως επίσης προεκτέθηκε ( 119 ), ο ιταλικός μηχανισμός των πράσινων πιστοποιητικών, έστω και αν συνιστά μέτρο ισοδυνάμου αποτελέσματος προς ποσοτικό περιορισμό επί των εισαγωγών, δικαιολογείται για τη διατήρηση του περιβάλλοντος και για την προστασία της υγείας και της ζωής των ανθρώπων, των ζώων και των φυτών και, επομένως, δεν αντιβαίνει στην απαγόρευση του άρθρου 34 ΣΛΕΕ. Η ίδια συλλογιστική μπορεί να εφαρμοστεί στην απαγόρευση του άρθρου 13 της Συμφωνίας ΕΟΚ-Ελβετίας.

185.

Λαμβανομένων υπόψη των προεκτεθέντων, προτείνω στο Δικαστήριο να απαντήσει στο Consiglio di Stato (Συμβούλιο της Επικρατείας, Ιταλία) ως εξής: