ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 18.12.2023

COM(2023) 796 final

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Αξιολόγηση σε επίπεδο ΕΕ των προσχεδίων των επικαιροποιημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα

Ένα σημαντικό βήμα προς την επίτευξη των πιο φιλόδοξων στόχων για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU

1ΕΙΣΑΓΩΓΗ — ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΕΘΝΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΙΜΑ ΕΝΑ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΒΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΠΡΑΣΙΝΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΤΟΥ ΣΧΕΔΙΟΥ REPOWEREU

Τα τελευταία χρόνια έχει καταδειχθεί σαφώς η ανάγκη να παραμείνει η ΕΕ σε σωστή πορεία και να κινηθεί ταχύτερα προς την κλιματική ουδετερότητα, καθώς και να οικοδομήσει ένα ανθεκτικό ενεργειακό σύστημα και μια οικονομία ανταγωνιστική και βιώσιμη. Τα νέα παγκόσμια ρεκόρ θερμοκρασίας και τα συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα αποτελούν ένδειξη ότι η κλιματική κρίση επιταχύνεται. Εκτός από την πανδημία, η επιστροφή του πολέμου στην ευρωπαϊκή ήπειρο σε συνδυασμό με τη χειρότερη παγκόσμια ενεργειακή κρίση των τελευταίων δεκαετιών έχουν απειλήσει την ενεργειακή ασφάλεια και την οικονομική προσιτότητα της ενέργειας, καθώς και την οικονομική σταθερότητα στην Ευρώπη. Για την αντιμετώπιση αυτών των απειλών, η ΕΕ έχει αναλάβει αποφασιστική δράση, επιταχύνοντας την εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, θέτοντας εντός χρόνου ρεκόρ σε εφαρμογή τη δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 % και το σχέδιο REPowerEU. Τώρα είναι η ώρα να υλοποιήσει η Ένωση, από κοινού με τα κράτη μέλη, τις δεσμεύσεις αυτές, στηρίζοντας παράλληλα τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, και καθιστώντας την οικονομία της ΕΕ ανθεκτική και απρόσβλητη στις μελλοντικές εξελίξεις.

Από το 2018, τα κράτη μέλη της ΕΕ χρησιμοποιούν τον κανονισμό για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα 1 ως βάση για ένα ολοκληρωμένο σύστημα διακυβέρνησης με σκοπό την επίτευξη των επιδιώξεων και των κλιματικών και ενεργειακών στόχων της ΕΕ για το 2030 και για την οικοδόμηση μιας ανθεκτικής Ενεργειακής Ένωσης, κατάλληλης για την αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων.

Τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα (ΕΣΕΚ) αποτελούν το κύριο εργαλείο στρατηγικού σχεδιασμού πολιτικής με το οποίο τα κράτη μέλη περιγράφουν πώς θα επιτύχουν τους σκοπούς και τις επιδιώξεις που έχουν τεθεί στην Ενεργειακή Ένωση και θα παραμείνουν σε καλή πορεία για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας και ανθεκτικότητας έως το 2050. Παρέχουν βραχυπρόθεσμη, μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη προβλεψιμότητα των επενδύσεων και αποτελούν βασικό εργαλείο για την κινητοποίηση των μαζικών επενδύσεων που απαιτούνται για την επίτευξη του συλλογικού στόχου της κλιματικής ουδετερότητας. Τα σχέδια συμβάλλουν στο να διασφαλιστεί ότι η μετάβαση της ΕΕ είναι κοινωνικά δίκαιη, κατοχυρώνει την ενεργειακή ασφάλεια και προσφέρει οικονομική προσιτότητα.

Στα τέλη του 2019, τα κράτη μέλη υπέβαλαν τα τελικά ΕΣΕΚ τους. Το 2023 επανεξέτασαν και επικαιροποίησαν για πρώτη φορά τα ΕΣΕΚ τους προκειμένου να επιτύχουν τους αυξημένους ενεργειακούς και κλιματικούς στόχους και επιδιώξεις στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, του ευρωπαϊκού νομοθετήματος για το κλίμα, της δέσμης μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 % και του σχεδίου REPowerEU του 2022. Τα επικαιροποιημένα σχέδια συνεκτιμούν τις αυξημένες προκλήσεις για μια πιο ανθεκτική Ενεργειακή Ένωση, λαμβάνοντας υπόψη τις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία, και αποτυπώνουν τις διεθνείς δεσμεύσεις της ΕΕ στο πλαίσιο της συμφωνίας του Παρισιού.

Στον απόηχο των πολλαπλών παγκόσμιων προκλήσεων που ανέκυψαν τα τελευταία χρόνια, η Επιτροπή θέσπισε επίσης τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΜΑΑ) για την οικοδόμηση πιο βιώσιμων και ανθεκτικών οικονομιών στην ΕΕ. Καθώς στο πλαίσιο των σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) των κρατών μελών έχουν εκριθεί 23 κεφάλαια για το REPowerEU και έχουν αναθεωρηθεί 27 ΣΑΑ, πάνω από το 42 % (275 δισ. EUR) των συνολικών αναθεωρημένων κονδυλίων του ΜΑΑ θα χρηματοδοτήσει επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που στηρίζουν την πράσινη μετάβαση και το σχέδιο REPowerEU. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές συμβάλλουν άμεσα στους στόχους των ΕΣΕΚ. Τα επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ πρέπει να αξιοποιούν πλήρως τις συνέργειες με τα ΣΑΑ.

Τα επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ παρέχουν στα κράτη μέλη το κατάλληλο πλαίσιο για την εκπλήρωση των δεσμεύσεών τους και την επίτευξη των στόχων του 2030 για καθαρή εγχώρια μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά τουλάχιστον 55 %· για ελάχιστο μερίδιο ανανεώσιμης ενέργειας 42,5 % με στόχο την επίτευξη του 45 %· και για μείωση της τελικής κατανάλωσης ενέργειας σε επίπεδο ΕΕ κατά 11,7 %.

Με αξιόπιστα σχέδια, η κλιματική και ενεργειακή μετάβαση μπορεί να μετατραπεί σε στρατηγική οικονομικής ανάπτυξης για την ήπειρό μας, καθιστώντας τη μετάβαση συμβατή με ένα οικονομικό μέλλον που θα είναι σταθερό, καινοτόμο και με ευημερία και θα δημιουργεί μελλοντικά βιώσιμες και ανθεκτικές θέσεις εργασίας. Στο πλαίσιο του επαναληπτικού διαλόγου με τα κράτη μέλη σχετικά με τα επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ τους, η Επιτροπή θα δώσει εκ νέου και σε μεγαλύτερο βαθμό έμφαση στην ανταγωνιστικότητα, την καινοτομία και τις επενδύσεις στο πλαίσιο της Ενεργειακής Ένωσης, συμπεριλαμβανομένου ενός απλουστευμένου ρυθμιστικού περιβάλλοντος.

Η Επιτροπή έχει πλέον αξιολογήσει τα 21 προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων που υπέβαλαν τα κράτη μέλη έως τα μέσα Νοεμβρίου 2 . Ενώ τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν πλέον υποβάλει τα προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων τους, η Επιτροπή εκφράζει τη λύπη της για τη σημαντική καθυστέρηση στην υποβολή αρκετών προσχεδίων 3 , η οποία υπονόμευσε σημαντικά τη διαδικασία, και καλεί όλα τα κράτη μέλη να τηρήσουν την προθεσμία για την υποβολή των τελικών σχεδίων τον Ιούνιο του 2024.

Η αξιολόγηση της Επιτροπής αποκαλύπτει ότι τα κράτη μέλη βρίσκονται σε σωστή πορεία, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν χάσματα φιλοδοξίας όσον αφορά την επίτευξη των πρόσφατα συμφωνηθέντων ενισχυμένων στόχων και επιδιώξεων για το 2030 στις πολιτικές για το κλίμα και την ενέργεια. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη δεδομένου του σύντομου χρονικού διαστήματος μεταξύ της οριστικοποίησης της δέσμης μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 % και της υποβολής των προσχεδίων των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ. Τα διδάγματα που αντλήθηκαν από την εποικοδομητική και επαναληπτική διαδικασία των κρατών μελών και της Επιτροπής κατά την προετοιμασία των προσχεδίων των ΕΣΕΚ θα είναι χρήσιμα για τον προσδιορισμό βέλτιστων πρακτικών και για τους τομείς στους οποίους απαιτείται περαιτέρω δράση.

Παράλληλα με την παρούσα ανακοίνωση, η Επιτροπή δημοσιεύει επιμέρους αξιολογήσεις και ειδικές ανά χώρα συστάσεις 4 για 21 κράτη μέλη. Οι συστάσεις αυτές αφορούν τα ελλείποντα στοιχεία που θα πρέπει να ληφθούν υπόψη στα τελικά ΕΣΕΚ, ώστε να βοηθηθούν τα κράτη μέλη να επιτύχουν τους πλέον πρόσφατους στόχους για το κλίμα και την ενέργεια που απορρέουν από τη δέσμη μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 % και το REPowerEU.

Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, η Επιτροπή αξιολόγησε επίσης τη συλλογική φιλοδοξία και την πρόοδο που σημείωσαν τα 27 κράτη μέλη όσον αφορά τον στόχο της ΕΕ για επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, καθώς και τη συλλογική πρόοδο που έχει σημειωθεί όσον αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Η αξιολόγηση από την Επιτροπή της συνέπειας των εθνικών μέτρων με τους εν λόγω στόχους στηρίζει ένα σύνολο συστάσεων που εκδόθηκαν προς τα κράτη μέλη στο πλαίσιο της παρούσας δέσμης μέτρων πολιτικής.

Πλαίσιο 1. Κύρια πορίσματα της αξιολόγησης των προσχεδίων των επικαιροποιημένων σχεδίων.

2ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΧΕΔΙΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΕΝΟΠΟΙΗΜΕΝΩΝ ΕΘΝΙΚΩΝ ΣΧΕΔΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΚΛΙΜΑ

2.1Αξιολόγηση σε επίπεδο ΕΕ των προσχεδίων των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ σε σχέση με τους στόχους και τις επιδιώξεις για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030 στις πέντε διαστάσεις της Ενεργειακής Ένωσης

2.1.1Απανθρακοποίηση

Το προσχέδιο των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ μας φέρνει πιο κοντά στην επίτευξη του στόχου της ΕΕ για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 55 % το 2030. Ωστόσο, υπάρχει σαφής ανάγκη για πρόσθετες προσπάθειες από τα κράτη μέλη προκειμένου να συμπληρωθούν οι δράσεις της ΕΕ με επαρκείς πολιτικές για τη γεφύρωση του εναπομένοντος χάσματος. Με βάση τις πληροφορίες που παρέχονται στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ, οι καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου το 2030 εκτιμάται ότι θα είναι κατά 51 % χαμηλότερες απ᾽ ό,τι το 1990 8 , δηλαδή θα υπολείπονται κατά 4 εκατοστιαίες μονάδες σε σχέση με τον στόχο του 55 % που ορίζεται στο νομοθέτημα για το κλίμα 9 . Αν συνυπολογιστεί η συνολική συμβολή της χρήσης γης, της αλλαγής χρήσης γης και της δασοπονίας (LULUCF) πάνω από το όριο των 225 εκατ. τόνων ισοδυνάμου CO2, οι μειώσεις θα φθάσουν το 51,7 %. Η πορεία που προσδιορίζεται στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ αναμένεται να υπολείπεται της επίτευξης κλιματικής ουδετερότητας το 2050 10 . Ενώ οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην ΕΕ έχουν μειωθεί κατά 32,5 % από το 1990 11 , η ανάλυση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου βάσει των προβολών στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ τονίζει την ανάγκη για αλλαγή ρυθμού. Η μείωση των εκπομπών έως το 2030 πρέπει πλέον να προχωρήσει με ρυθμό σχεδόν τριπλάσιο της μέσης ετήσιας μείωσης που επιτεύχθηκε την τελευταία δεκαετία.

Τα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ αποτελούν βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για την επίτευξη της αυξημένης φιλοδοξίας στο πλαίσιο του κανονισμού για τον επιμερισμό των προσπαθειών (ESR), αλλά εξακολουθεί να υπάρχει σημαντική υστέρηση που πρέπει να αντιμετωπιστεί στα τελικά ΕΣΕΚ. Σύμφωνα με τον ESR, οι εκπομπές από τις εγχώριες μεταφορές (εξαιρουμένων των αεροπορικών μεταφορών), τα κτίρια, τη γεωργία, τις μικρές βιομηχανίες και τα απόβλητα πρέπει να μειωθούν κατά 40 % έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005. Η συγκέντρωση των διαθέσιμων προβολών δείχνει ότι οι εκπομπές θα έχουν μειωθεί κατά 33,8 % το 2030 (σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2005), δηλαδή κατά 6,2 εκατοστιαίες μονάδες λιγότερο σε σχέση με τον στόχο της ΕΕ 12 . Μόνο η Ελλάδα, η Ισπανία, η Κροατία, το Λουξεμβούργο, η Ουγγαρία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, και η Σουηδία δεν αναμένουν χάσμα στον εθνικό τους στόχο ESR για το 2030, χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι δυνατότητες ευελιξίας που θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν βάσει του κανονισμού για τον επιμερισμό των προσπαθειών 13 . Ταυτόχρονα, λίγα μόνο κράτη μέλη εξετάζουν το νέο σύστημα εμπορίας εκπομπών (ΣΕΔΕ2) στα σχέδιά τους και στα σενάρια προβολών τους (Γαλλία, Εσθονία, Κύπρος, Λιθουανία, Ουγγαρία, Τσεχία, Ρουμανία). Το ΣΕΔΕ2, το οποίο καλύπτει ιδίως τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται για καύση στους τομείς των κτιρίων και των οδικών μεταφορών, θα παράσχει περαιτέρω κίνητρα για την επίτευξη των στόχων του ESR.

Η πλειονότητα των προσχεδίων των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ δεν επιδεικνύουν επαρκή φιλοδοξία και επαρκείς δράσεις στον τομέα της χρήσης γης. Πολύ λίγα κράτη μέλη παρουσιάζουν συγκεκριμένη πορεία για την επίτευξη των εθνικών στόχων καθαρής απορρόφησης 14 ή επαρκείς δράσεις για να βοηθήσουν τους γεωργούς, τους δασοκόμους και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη να αναπτύξουν βιώσιμα επιχειρηματικά μοντέλα σύμφωνα με τους εν λόγω στόχους. Η συγκέντρωση των προβολών LULUCF δείχνει ότι οι συνολικές καθαρές απορροφήσεις θα εξακολουθήσουν να οδηγούν σε υστέρηση της τάξης των 40 έως 50 εκατ. τόνων ισοδυνάμου CO2 σε σύγκριση με τον στόχο των 310 εκατ. τόνων ισοδυνάμου CO2 για το 2030 15 Ιδιαίτερη ανησυχία εξακολουθεί να υπάρχει για την Τσεχία, την Εσθονία, τη Φινλανδία και τη Γαλλία, όπου η συνολική πτωτική τάση των καθαρών απορροφήσεων έως το 2025 ενδέχεται να επηρεάσει την επίτευξη των στόχων για το 2030, τόσο σε εθνικό όσο και σε ενωσιακό επίπεδο. Άλλα σχέδια δείχνουν αντίθετα τη σωστή φιλοδοξία όσον αφορά τον ποσοτικό προσδιορισμό των επιπτώσεων των διαφόρων πολιτικών και μέτρων μετριασμού της κλιματικής αλλαγής (Λιθουανία), καθώς και πολύτιμων πολιτικών, όπως οι στόχοι επανύγρανσης ή αποκατάστασης στους τυρφώνες (Δανία, Ισπανία, Κάτω Χώρες και Γερμανία). Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη πρέπει να βελτιώσουν την παρακολούθηση, την υποβολή εκθέσεων και την επαλήθευση, ώστε να διασφαλίσουν την αξιοπιστία και τη βελτίωση της ολοκλήρωσης των πολιτικών της αναθεωρημένης νομοθεσίας. Τέλος, η βιοποικιλότητα, η αποκατάσταση της φύσης και οι λύσεις που βασίζονται στη φύση θα πρέπει να ενσωματωθούν καλύτερα στα σχέδια, ώστε να ενισχυθούν οι καταβόθρες άνθρακα και η ανθεκτικότητα. Η αποτελεσματική εφαρμογή του κανονισμού της ΕΕ για τα προϊόντα μηδενικής αποψίλωσης θα συμβάλει επίσης στην αντιμετώπιση αυτής της τάσης 16 .

Λόγω της μη μείωσης των εκπομπών στον τομέα των μεταφορών απαιτείται περαιτέρω ειδική δράση. Λίγα μόνο σχέδια περιλάμβαναν συνολικό στόχο για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στον τομέα των μεταφορών (Εσθονία, Κάτω Χώρες, Σουηδία). Ωστόσο, τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν συμπεριλάβει ευρύ φάσμα μέτρων, από τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών και την εισαγωγή υποδομών μηδενικών εκπομπών για το οδικό δίκτυο, τους σιδηροδρόμους, τους λιμένες και τους αερολιμένες, καθώς και μέτρα για την προώθηση της στροφής προς τις δημόσιες μεταφορές και την ήπια κινητικότητα. Με τη μείωση των εκπομπών καυσαερίων, τα μέτρα αυτά θα αποφέρουν επίσης άμεσα οφέλη μέσω της βελτίωσης της ποιότητας του αέρα. Όλα τα κράτη μέλη συμπεριέλαβαν μέτρα για την υιοθέτηση της ηλεκτροκίνησης, με ορισμένα (π.χ. Ισπανία και Κάτω Χώρες) να συμπεριλαμβάνουν ειδικούς στόχους για τα ηλεκτρικά οχήματα έως το 2030. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. Ιταλία, Γαλλία, Γερμανία) εξακολουθούν να διαθέτουν καθεστώτα στήριξης για οχήματα που κινούνται με ορυκτά καύσιμα. Επιπλέον, αρκετά σχέδια δεν περιλάμβαναν ειδικά μέτρα για τη στήριξη της παραγωγής και της ανάπτυξης βιώσιμων καυσίμων αεροσκαφών (SAF) που θα συμβάλουν στον κανονισμό ReFuelEU Aviation 17 . Τα κεφάλαια για το REPowerEU των κρατών μελών στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων ανάκαμψης και ανθεκτικότητας συμβάλλουν επίσης στη βιώσιμη κινητικότητα, και τα τελικά ΕΣΕΚ θα πρέπει να συνάδουν με τις εν λόγω επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις.

Όσον αφορά τη δράση για τις εκπομπές αερίων εκτός CO2, που αντιπροσώπευαν το 30 % των εκπομπών του ESR το 2021 18 , η προσπάθεια που παρουσιάζεται στα προσχέδια ΕΣΕΚ δεν είναι παντού η ίδια. Τα σχέδια της Γαλλίας, της Γερμανίας, της Δανίας, των Κάτω Χωρών, της Κροατίας και της Λιθουανίας εξετάζουν ένα σχετικά πλήρες φάσμα πηγών εκπομπής αερίων εκτός CO2. Η Λιθουανία θέτει επίσης σαφείς στόχους για τις εκπομπές αερίων εκτός CO2 στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων και στις γεωργικές εκπομπές. Ωστόσο, άλλες χώρες, όπως η Εσθονία, η Ουγγαρία, η Ρουμανία και η Σλοβενία θα χρειαστούν πρόσθετα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών αερίων εκτός CO2.

Σε επίπεδο ΕΕ, οι συνολικές γεωργικές εκπομπές παραμένουν στάσιμες, ακόμη και αν τα εθνικά σχέδια παρουσιάζουν μια πιο διαφοροποιημένη εικόνα. Ακόμη και όταν τα σχέδια περιλαμβάνουν ολοκληρωμένο σύνολο πολιτικών και μέτρων και, σε αρκετές περιπτώσεις, συγκεκριμένους στόχους για τη μείωση των γεωργικών εκπομπών, οι εκπομπές βάσει των προβολών φαίνεται να μειώνονται με πολύ αργούς ρυθμούς, λαμβανομένης επίσης υπόψη της στασιμότητάς τους κατά την τελευταία δεκαετία. Αυτό απαιτεί πρόσθετα μέτρα για την αντιμετώπιση των γεωργικών εκπομπών και τον ποσοτικό προσδιορισμό του αναμενόμενου αντικτύπου τους. Κατά την οριστικοποίηση των ΕΣΕΚ, τα κράτη μέλη θα πρέπει να περιγράφουν καλύτερα τις συνέργειες με τα εθνικά στρατηγικά τους σχέδια για την κοινή γεωργική πολιτική (ΕΣΧ) και να εξηγούν την ολοκληρωμένη εθνική προσέγγιση για την αύξηση της προσπάθειας.

Η περαιτέρω διερεύνηση των οφελών των περιβαλλοντικών πολιτικών μπορεί να ενισχύσει τα τελικά ΕΣΕΚ, ιδίως όσον αφορά την ατμοσφαιρική ρύπανση, τα ύδατα και την κυκλική οικονομία. Πάνω από τα μισά προσχέδια δεν περιλαμβάνουν τις απαιτούμενες πληροφορίες σχετικά με τον αντίκτυπο των πολιτικών στις εκπομπές των κύριων ατμοσφαιρικών ρύπων, οι οποίες υπολογίζονται βάσει των προβολών και ρυθμίζονται στο πλαίσιο της οδηγίας για τις εθνικές δεσμεύσεις μείωσης των εκπομπών 19 , ούτε σχετικά με την ευθυγράμμιση του εθνικού προγράμματος ελέγχου της ατμοσφαιρικής ρύπανσης (ΕΠΕΑΡ) με τα προγράμματα για την ενέργεια και το κλίμα. Ομοίως, τα περισσότερα σχέδια θα βελτιώνονταν από την ενσωμάτωση των αρχών και των πρακτικών των πολιτικών για τα ύδατα και την κυκλική οικονομία, όσον αφορά τη δυνατότητά τους να μειώσουν τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και να προωθήσουν τη στρατηγική αυτονομία και την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή. Τα σχέδια θα πρέπει επίσης να λαμβάνουν υπόψη και άλλες πρακτικές κυκλικής οικονομίας πέραν της διαχείρισης των αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένου του οικολογικού σχεδιασμού και των κυκλικών επιχειρηματικών μοντέλων, για την αποτελεσματικότερη πρόληψη και μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

Μολονότι τα σχέδιά τους δείχνουν κάποια δέσμευση για τη στήριξη της ανταγωνιστικότητας της βιομηχανίας καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας απανθρακοποίησης, τα κράτη μέλη δεν αξιοποιούν πλήρως το πλαίσιο των ΕΣΕΚ για να καθορίσουν μια ολοκληρωμένη ενιαία στρατηγική. Ωστόσο, περίπου τα μισά σχέδια σκιαγραφούν τουλάχιστον μια τέτοια στρατηγική. Η πλειονότητα των κρατών μελών συμπεριέλαβε μέτρα για την ανάπτυξη του υδρογόνου και για τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης των ενεργοβόρων βιομηχανιών, σε ορισμένες δε περιπτώσεις τα μέτρα αυτά συνδέονται με τα σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ).

Η χρήση της δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα (CCS) είναι βέβαιο ότι θα συμβάλει στην επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας, ιδίως όσον αφορά τις εκπομπές από βιομηχανικές διεργασίες των οποίων οι εκπομπές είναι δύσκολο να μειωθούν, στηρίζοντας κατ' αυτόν τον τρόπο την ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας. Οκτώ κράτη μέλη υπέβαλαν προβολές για τον όγκο του CO2 προς δέσμευση (Βέλγιο, Γαλλία, Δανία, Ελλάδα, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Λιθουανία και Τσεχία), αρχής γενομένης από το 2025 (συγκεντρωτικά 15,2 εκατομμύρια τόνοι CO2 ετησίως). Συνολικά, τα κράτη μέλη σχεδιάζουν να δεσμεύουν 34,1 εκατ. τόνους CO2 ετησίως έως το 2030, εκ των οποίων 5,1 εκατ. τόνους CO2 από βιογενείς πηγές. Αντίστοιχα, η συνολική ικανότητα έγχυσης εκτιμάται από τα κράτη μέλη σε 39,3 εκατ. τόνους ετησίως το 2030. Αρκετά επικαιροποιημένα σχέδια αντικατοπτρίζουν την ανάγκη ανάπτυξης δικτύου αγωγών CO2.

Η COP 28 20 , βασιζόμενη στο σύμφωνο της Γλασκόβης για το κλίμα 21 , έδωσε ισχυρή ώθηση στην απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα, στη σταδιακή κατάργηση των επιδοτήσεων στα ορυκτά καύσιμα και στην έγκριση της απόφασης για τριπλασιασμό της δυναμικότητας των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας παγκοσμίως και διπλασιασμό του παγκόσμιου μέσου ετήσιου ρυθμού βελτίωσης της ενεργειακής απόδοσης έως το 2030. Τα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ επιβεβαιώνουν ότι όλα τα κράτη μέλη έχουν αρχίσει να καταργούν σταδιακά τη χρήση στερεών ορυκτών καυσίμων, ιδίως για την παραγωγή ενέργειας. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη σταματήσει να χρησιμοποιούν γαιάνθρακα και αρκετά έχουν δεσμευτεί να καταργήσουν σταδιακά τον γαιάνθρακα έως το 2030. Ωστόσο, ορισμένα κράτη μέλη (όπως η Γερμανία, η Κροατία και η Ρουμανία) σχεδιάζουν να χρησιμοποιούν στερεά ορυκτά καύσιμα πολύ πέραν του 2030.

Οι επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα εξακολουθούν να αποτελούν σημαντικό εμπόδιο για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας και τροχοπέδη για την ικανότητα της ΕΕ να επιτύχει τους στόχους της για το κλίμα. Όπως και άλλες επιβλαβείς για το περιβάλλον επιδοτήσεις, οι επιδοτήσεις αυτές αντιβαίνουν στην εφαρμογή της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» και στρεβλώνουν τους μηχανισμούς της αγοράς. Με βάση την ανάλυση της Επιτροπής, απαιτείται συλλογική προσπάθεια από όλα τα κράτη μέλη προκειμένου να εξηγήσουν τον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζουν να καταργήσουν σταδιακά τις επιδοτήσεις στα ορυκτά καύσιμα και να καθορίσουν σαφές και αξιόπιστο χρονοδιάγραμμα για την ταχεία κατάργησή τους, με παράλληλη έγκριση των βοηθητικών μέτρων που απαιτούνται για την προστασία των ευάλωτων νοικοκυριών και τη διασφάλιση της ανταγωνιστικότητας.

Στα τελικά σχέδια πρέπει να καταβληθούν περισσότερες προσπάθειες για την ανάλυση των σχετικών κλιματικών τρωτών σημείων και κινδύνων και τη συμπερίληψη στόχων προσαρμογής σε όλες τις διαστάσεις της Ενεργειακής Ένωσης και την αντιστοίχισή τους με στιβαρές πολιτικές και μέτρα. Μόνο η Ισπανία, το Λουξεμβούργο και η Φινλανδία ανέλυσαν τις σημαντικότερες κλιματικές ευπάθειες και κινδύνους και πρότειναν σχετικές πολιτικές και μέτρα. Επιπλέον, μόνο η Ελλάδα, η Ισπανία και το Λουξεμβούργο περιέγραψαν ορθά τη σχέση μεταξύ των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης και της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή. Μόνο πέντε κράτη μέλη (Γαλλία, Ελλάδα, Λουξεμβούργο, Πορτογαλία και Φινλανδία) κάλυψαν επαρκές έδαφος μέσω των πολιτικών και των μέτρων προσαρμογής τους για την επίτευξη των εθνικών στρατηγικών τους στόχων. Τα περισσότερα κράτη μέλη δεν καθόρισαν με αρκετά λεπτομερή τρόπο τις πολιτικές και τα μέτρα τους σχετικά με τη διαχείριση των υδάτων και τις επιπτώσεις της εποχιακής λειψυδρίας, της θερμότητας, της ξηρασίας ή των καιρικών φαινομένων στην παραγωγή και τις διαταραχές της ενέργειας.

Τα στοιχεία μείωσης των κινδύνων από καταστροφές θα πρέπει να ενισχυθούν στα τελικά σχέδια. Τα περισσότερα κράτη μέλη υπέβαλαν ορισμένες πληροφορίες σχετικά με τη σύνδεση μεταξύ των ΕΣΕΚ και των οικείων πλαισίων διαχείρισης κινδύνων από καταστροφές, για παράδειγμα όσον αφορά τα σχέδια ετοιμότητας αντιμετώπισης κινδύνων για τον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, την εξέταση των κινδύνων κυβερνοασφάλειας και τη συμπερίληψη των κινδύνων για την ασφάλεια του εφοδιασμού. Η Εσθονία, οι Κάτω Χώρες, η Κύπρος και η Σλοβακία δεν κάλυψαν αυτή την πτυχή.

2.1.2Ανανεώσιμη ενέργεια

Η Ένωση διαθέτει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να διασφαλίσει ότι θα παραμείνει ανταγωνιστικός παγκόσμιος παράγων, ήδη δε ηγείται των παγκόσμιων προσπαθειών για την ανάπτυξη της ανανεώσιμης ενέργειας. Η Ένωση έχει πλέον δεσμευτεί να αυξήσει τον συνολικό της στόχο για την ανανεώσιμη ενέργεια σε τουλάχιστον 42,5 %, επιδιώκοντας να φθάσει το 45 % έως το 2030.

Το επίπεδο φιλοδοξίας που προτείνουν τα κράτη μέλη 22 ισοδυναμεί με μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές (ΑΠΕ) μεταξύ 38,6 % και 39,3 % το 2030 σε επίπεδο Ένωσης. Το ποσοστό αυτό είναι σημαντικά υψηλότερο από το 32 % της οδηγίας για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (RED II) 23 · ωστόσο, είναι χαμηλότερο από το δεσμευτικό μερίδιο 42,5 % που ορίζεται στην αναθεωρημένη οδηγία RED II 24 . Οι προσπάθειες ορισμένων κρατών μελών που υπερβαίνουν τα απαιτούμενα δεν επαρκούν για να αντισταθμίσουν τις συνεισφορές εκείνων των κρατών μελών που δεν έχουν υποβάλει σχέδια ή εκείνων που υπολείπονται του απαιτούμενου επιπέδου φιλοδοξίας τους. Κατά συνέπεια, υπάρχει χάσμα φιλοδοξίας για την ΕΕ των 27 και τα κράτη μέλη πρέπει να αυξήσουν τις συνεισφορές τους στα τελικά επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ τους, προκειμένου να επιτευχθεί συλλογικά ο δεσμευτικός στόχος της ΕΕ για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές έως το 2030.

Υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ των συνεισφορών των κρατών μελών για την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για τις ΑΠΕ, όπως υποβλήθηκε, και του μεριδίου ΑΠΕ που προκύπτει από τον μαθηματικό τύπο του παραρτήματος ΙΙ του κανονισμού για τη διακυβέρνηση 25 . Μόνο επτά κράτη μέλη (Δανία, Ελλάδα, Εσθονία, Ισπανία, Ιταλία, Λιθουανία και Λουξεμβούργο) υπέβαλαν συνεισφορά που συνάδει με την αναμενόμενη εθνική συνεισφορά τους ή την υπερβαίνει.

Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη έχουν παρουσιάσει πορείες για τις τεχνολογίες ανανεώσιμης ενέργειας έως το 2030 και, σε ορισμένες περιπτώσεις, έως το 2040 και το 2050, με πολλά κράτη μέλη να δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην αυξημένη υιοθέτηση της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ιδίως όσον αφορά την αιολική και την ηλιακή ενέργεια. Για παράδειγμα, η Λιθουανία και η Εσθονία προβλέπουν ότι το μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές θα ανέλθει στο 100 % στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας το 2030, η δε Δανία αναμένει ότι θα το υπερβεί και θα ανέλθει σε 117 %. Πολλά κράτη μέλη εξετάζουν τη σημασία της ηλιακής ενέργειας και έχουν σχέδια για την προώθηση της υιοθέτησής της κυρίως στον οικιστικό τομέα μέσω κινήτρων και απλουστευμένων διαδικασιών αδειοδότησης. Πρόκειται για σημαντική συμβολή στην επίτευξη των στόχων της στρατηγικής της ΕΕ για την ηλιακή ενέργεια 26 . Μόνο η Πορτογαλία παρέχει ενδεικτικό στόχο 0,2 GW για την ανάπτυξη ωκεάνιας ενέργειας, ώστε να συμβάλει στον στόχο του 1 GW ωκεάνιας ενέργειας έως το 2030 27 . Τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να συμπεριλάβουν τα ελλείποντα στοιχεία στα τελικά ΕΣΕΚ τους, συγκεκριμένα δηλαδή τις πορείες που λείπουν, τον διεξοδικό σχεδιασμό και τις στοχευόμενες εγκατεστημένες δυναμικότητες για την ανάπτυξη τεχνολογιών ανανεώσιμης ενέργειας για τα επόμενα 10 έτη, με προοπτική το 2040. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την αιολική ενέργεια στο πλαίσιο των στόχων του σχεδίου δράσης για την αιολική ενέργεια 28 .

Τα κράτη μέλη περιγράφουν σε διαφορετικό βαθμό λεπτομέρειας τις πολιτικές και τα μέτρα στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ τους. Η άρση των φραγμών για συμφωνίες αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας (ΣΑΗΕ) είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της βασισμένης στην αγορά ανάπτυξης της ανανεώσιμης ενέργειας. Για παράδειγμα, η Εσθονία και η Ισπανία σκοπεύουν να προωθήσουν ιδιωτικές επενδύσεις για την ανάπτυξη ανανεώσιμης ενέργειας μέσω τέτοιων συμφωνιών.

Όσον αφορά τη διευκόλυνση της αδειοδότησης για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, αρκετά κράτη μέλη έχουν συμπεριλάβει μέτρα για τον εξορθολογισμό των διαδικασιών αδειοδότησης με τη δημιουργία ψηφιακού ενιαίου σημείου επαφής (π.χ. Κύπρος), τη συγχώνευση μεμονωμένων αδειών σε μία ενιαία (π.χ. Κάτω Χώρες) και την αύξηση της κατανομής των πόρων στις αρχές αδειοδότησης (π.χ. Φινλανδία). Επιπλέον, ορισμένα κράτη μέλη διαθέτουν ισχυρά προσχέδια για τη στήριξη του καθορισμού περιοχών επιτάχυνσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (π.χ. Εσθονία, Κροατία, Ιταλία και Πορτογαλία). Ορισμένα κράτη μέλη έχουν επίσης παράσχει πληροφορίες σχετικά με τη χαρτογράφηση για συγκεκριμένες τεχνολογίες (π.χ. αιολική ενέργεια από τη Σουηδία).

Περίπου τα μισά προσχέδια περιλαμβάνουν στόχους ή προβολές 29 για την αύξηση του μεριδίου των ΑΠΕ στη θέρμανση και την ψύξη που συνάδουν σαφώς με τη δεσμευτική αύξηση 30 . Επιπλέον, έξι μόνο σχέδια περιλαμβάνουν κατάλληλους στόχους για την τηλεθέρμανση και την τηλεψύξη, έξι παρέχουν στόχο για τα κτίρια και πέντε μόνο προτείνουν στόχο για το μερίδιο της ανανεώσιμης ενέργειας στη βιομηχανία. Οι αντλίες θερμότητας κατέχουν εξέχουσα θέση σε διάφορα σχέδια ως η κύρια συμβολή στο μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη θέρμανση και την ψύξη, ενώ απαιτούνται περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη δυνατότητα ενοποίησης μεταξύ των δικτύων ηλεκτρικής ενέργειας και θέρμανσης και ψύξης. Οι πηγές γεωθερμικής ενέργειας αναφέρονται σε διάφορες ενότητες διαφόρων προσχεδίων, ιδίως για τη θέρμανση και την ψύξη (π.χ. Γαλλία, Γερμανία, Ουγγαρία, Σλοβακία), αλλά χωρίς σημαντικές λεπτομέρειες σχετικά με τα μέτρα για την ανάπτυξή τους.

Τα περισσότερα κράτη μέλη περιλαμβάνουν πορείες για το μερίδιο της ανανεώσιμης ενέργειας στις μεταφορές, ενώ λίγα μόνο (π.χ. Γαλλία, Τσεχία) παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την πορεία μείωσης της έντασης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στις μεταφορές. Πολύ λίγα κράτη μέλη (π.χ. Ιταλία) έχουν ευθυγραμμίσει τα σχέδιά τους με τους νέους στόχους που καθορίζονται στην αναθεωρημένη οδηγία REDII και τις αλλαγές στη διάρθρωση των στόχων.

Επιπλέον, εξακολουθεί να υπάρχει μεγάλο ανεκμετάλλευτο δυναμικό για την περαιτέρω προώθηση της δυναμικότητας των ηλεκτρολυτικών κυψελών για ανανεώσιμο υδρογόνο 31 και συναφών προϊόντων στους τομείς της ζήτησης, μεταξύ άλλων μέσω διεθνών εταιρικών σχέσεων για τις εισαγωγές υδρογόνου σύμφωνα με τους στόχους του σχεδίου REPowerEU. Ωστόσο, αρκετά κράτη μέλη έχουν προγραμματίσει να λάβουν περαιτέρω μέτρα στον τομέα αυτόν. Για παράδειγμα, η Γερμανία έχει ήδη συνάψει συμφωνία με τη Νορβηγία για να επιτρέψει τη μακροπρόθεσμη εισαγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου. Μόνο η Γερμανία, η Δανία, η Ισπανία, οι Κάτω χώρες και η Πορτογαλία έχουν ως στόχο να εγκαταστήσουν ηλεκτρολυτικές κυψέλες συνολικής δυναμικότητας μεταξύ 38 και 40 GW για να προωθήσουν το ανανεώσιμο υδρογόνο.

Τα περισσότερα κράτη μέλη δεν αναφέρουν ρητά τα εθνικά μέτρα που διασφαλίζουν τη βιωσιμότητα της βιοενέργειας, τα οποία καλύπτουν τα κριτήρια βιωσιμότητας της αναδιατυπωμένης οδηγίας RED II. Στις προβολές τους, τα περισσότερα προσχέδια καλύπτουν την προσφορά βιομάζας ανά τομέα έως το 2030 ή ακόμη και έως το 2040, καθώς και την προσφορά βιομάζας ανά πρώτη ύλη και προέλευση. Ωστόσο, πολύ λίγα κράτη μέλη ανέφεραν την αρχή της αλυσιδωτής χρήσης. Τα περισσότερα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ δεν περιλαμβάνουν τον εγχώριο εφοδιασμό δασικής βιομάζας για ενεργειακούς σκοπούς κατά την περίοδο 2021-2030, ούτε την προβλεπόμενη χρήση δασικής βιομάζας για την παραγωγή ενέργειας στο πλαίσιο του αναθεωρημένου κανονισμού LULUCF, ιδίως για την περίοδο 2026-2030. Σχεδόν όλα τα κράτη μέλη αναφέρουν το βιομεθάνιο, λιγότερα ωστόσο από τα μισά κράτη μέλη έχουν ποσοτικοποιήσει τους εθνικούς στόχους για το βιομεθάνιο για το 2030, οι δε ποσοτικοί προσδιορισμοί τους ανέρχονται σωρευτικά σε μόλις 15 bcm περίπου 32 . Η Γαλλία παρουσιάζει την ταχύτερα αναπτυσσόμενη αγορά βιομεθανίου με ένα καλά ισορροπημένο πλαίσιο ανάπτυξης βιομεθανίου. Τόσο η Ιταλία όσο και η Δανία ανέφεραν ποσά που υπερβαίνουν συνολικά το ένα τρίτο του συνόλου της ΕΕ, καθιστώντας δυνατή την περαιτέρω μείωση των εισαγωγών ορυκτού αερίου έως το 2030.

2.1.3Ενεργειακή απόδοση

Στο πλαίσιο της δέσμης μέτρων προσαρμογής στον στόχο του 55 % και του σχεδίου REPowerEU, η ΕΕ έθεσε ως στόχο τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας κατά 11,7 % έως το 2030 σε σύγκριση με τις προβολές του σεναρίου αναφοράς της ΕΕ του 2020, όπως κατοχυρώνεται στην πρόσφατα εγκριθείσα οδηγία για την ενεργειακή απόδοση (αναδιατυπωμένη ΟΕΑ) 33 . Με βάση αυτό το νέο επίπεδο φιλοδοξίας, το 2021 η κατανάλωση ενέργειας στην ΕΕ ήταν κατά 31,9 % υψηλότερη από τον ενδεικτικό στόχο για το 2030 όσον αφορά την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας και κατά 26,9 % υψηλότερη από τον δεσμευτικό στόχο για το 2030 όσον αφορά την τελική κατανάλωση ενέργειας.

Τα περισσότερα κράτη μέλη υποβάλλουν εθνικές συνεισφορές στους στόχους ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ για το 2030 στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ τους, αλλά λίγα μόνο κράτη μέλη προτείνουν επαρκές επίπεδο φιλοδοξίας όσον αφορά είτε την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας (δηλαδή η Γερμανία και οι Κάτω Χώρες) είτε την τελική κατανάλωση ενέργειας (π.χ. Εσθονία και Ρουμανία) ή και τα δύο (δηλ. Τσεχία, Γαλλία, Ιταλία, Λιθουανία) σύμφωνα με την αναδιατυπωμένη ΟΕΑ.

Με βάση τις εθνικές συνεισφορές που υπέβαλαν τα κράτη μέλη 34 , η ΕΕ αναμένεται να επιτύχει επίπεδο τελικής κατανάλωσης ενέργειας ύψους 814,3 εκατ. ΤΙΠ το 2030, χαμηλότερο από το επίπεδο τελικής κατανάλωσης ενέργειας των 956 εκατ. ΤΙΠ που ορίζεται στην ΟΕΑ του 2018 35 · ωστόσο, το επίπεδο αυτό είναι υψηλότερο από τα 763 εκατ. ΤΙΠ της αναδιατυπωμένης ΟΕΑ. Τούτο αντιστοιχεί σε μείωση κατά 5,8 % σε σχέση με τις προβολές για το 2030, η οποία είναι σημαντικά μικρότερη από τη μείωση κατά 11,7 % που προβλέπεται στην αναδιατυπωμένη ΟΕΑ. Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στις προσπάθειες των κρατών μελών που έχουν δεσμευτεί να μειώσουν περαιτέρω την κατανάλωση ενέργειας για το 2030. Ωστόσο, η προσπάθεια αυτή δεν επαρκεί για να αντισταθμίσει τις συνεισφορές των κρατών μελών που υπολείπονται των φιλοδοξιών ή που δεν έχουν παράσχει εθνικές συνεισφορές για την ενεργειακή απόδοση στο προσχέδιο του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ τους.

Από την προκαταρκτική συγκεντρωτική αξιολόγηση προκύπτει σημαντική υστέρηση όσον αφορά την επίτευξη των στόχων ενεργειακής απόδοσης της ΕΕ για το 2030 όσον αφορά τόσο την κατανάλωση πρωτογενούς όσο και τελικής ενέργειας. Όσον αφορά την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, υπάρχει υστέρηση 75 εκατ. ΤΙΠ σε σύγκριση με τον ενδεικτικό στόχο της ΕΕ για το 2030. Όσον αφορά την τελική κατανάλωση ενέργειας, η υστέρηση ανέρχεται σε 53,1 εκατ. ΤΙΠ σε σύγκριση με τον δεσμευτικό στόχο της Ένωσης για το 2030.

Τα τελικά επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ θα πρέπει να περιλαμβάνουν πιο φιλόδοξες συνεισφορές ενεργειακής απόδοσης για το 2030 και να υποδεικνύουν σαφείς πορείες για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Είναι αναγκαίο τα κράτη μέλη να καθορίσουν επίσης καλύτερα τα συνολικά εθνικά πλαίσια πολιτικής στα οποία βασίζονται οι εθνικές συνεισφορές, προκειμένου να εκπονηθεί αξιόπιστο σχέδιο για την επίτευξη του προτεινόμενου επιπέδου φιλοδοξίας της ΕΕ. Αυτό ισχύει ιδίως για την εφαρμογή της υποχρέωσης εξοικονόμησης ενέργειας, λαμβάνοντας επίσης υπόψη την αναθεωρημένη ποσότητα σωρευτικής εξοικονόμησης ενέργειας στην τελική χρήση που πρέπει να επιτευχθεί έως το 2030, καθώς και τον υποδειγματικό ρόλο του δημόσιου τομέα, αναφέροντας λεπτομερώς τις σχετικές πληροφορίες για τις προγραμματισμένες μειώσεις της κατανάλωσης ενέργειας από όλους τους δημόσιους φορείς και την ανακαίνιση των δημόσιων κτιρίων.

Η στρατηγική της Ένωσης για την ενεργειακή απόδοση βασίζεται στην αρχή «προτεραιότητα στην ενεργειακή απόδοση» 36 , η οποία καθιστά την ενεργειακή απόδοση κορυφαία προτεραιότητα σε όλες τις διαδικασίες χάραξης πολιτικής. Είναι σημαντικό τα τελικά επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ να είναι πιο σαφή όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη μέλη θα εφαρμόσουν αυτή την αρχή. Η αρχή της ενεργειακής απόδοσης αντικατοπτρίζεται σε διάφορους τομείς πολιτικής στο προσχέδιο του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ της Κύπρου, ενώ η Ελλάδα, η Ισπανία, η Λιθουανία, το Λουξεμβούργο και η Ρουμανία κάλυπταν την αρχή αυτή τουλάχιστον σε ορισμένους τομείς πολιτικής στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ τους. Ταυτόχρονα, αρκετά προσχέδια δεν αναφέρουν την αρχή σε καμία μορφή.

Στον τομέα των κτιρίων, το σχέδιο κλιματικών στόχων της ΕΕ και η δέσμη προσαρμογής στον στόχο του 55 % καθορίζουν το όραμα για την επίτευξη κτιριακού δυναμικού μηδενικών εκπομπών έως το 2050 37 . Ο τρέχων κύκλος επικαιροποίησης των ΕΣΕΚ αποτελεί ευκαιρία για τα κράτη μέλη να επικαιροποιήσουν τις μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης για το 2020 38 . Η επικαιροποιημένη φιλοδοξία θα πρέπει να περιλαμβάνει τον καθορισμό ενδιάμεσων οροσήμων για το 2030 και το 2040, καθώς και δεικτών όπως η συνολική χρήση ενέργειας στον κτιριακό τομέα, οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και τα ποσοστά ανακαίνισης. Η φιλοδοξία αυτή θα πρέπει να υποστηρίζεται από επαρκείς πολιτικές, μέτρα και χρηματοδοτική στήριξη, λαμβάνοντας υπόψη τις ικανότητες του τομέα και τα κύρια εμπόδια.

Μόνο η Ελλάδα, οι Κάτω Χώρες, η Κύπρος και το Λουξεμβούργο έχουν μέχρι στιγμής επικαιροποιήσει το επίπεδο φιλοδοξίας στις μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης. Οι χώρες αυτές αποτυπώνουν επίσης την αναδιατυπωμένη οδηγία για την ενεργειακή απόδοση, την αναθεωρημένη οδηγία για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την επικείμενη οδηγία για την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων με συνεκτικό και συστηματικό τρόπο. Οι Κάτω Χώρες αυξάνουν το επίπεδο φιλοδοξίας που ορίζεται στο ορόσημο για την απανθρακοποίηση των κτιρίων το 2030 και το 2050. Το Λουξεμβούργο και η Ελλάδα υποβάλλουν αναθεωρημένη φιλοδοξία εξοικονόμησης ενέργειας και η Κύπρος υποβάλλει νέα και επικαιροποιημένα μέτρα. Ωστόσο, τα περισσότερα κράτη μέλη αναφέρονται μόνο στις κύριες πτυχές των μακροπρόθεσμων στρατηγικών ανακαίνισης του 2020. Ως εκ τούτου, στα τελικά επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ τους, τα κράτη μέλη πρέπει να παράσχουν σαφέστερη περιγραφή και ποσοτική εκτίμηση των πολιτικών και των μέτρων που σχετίζονται με τα κτίρια σε όρους χρηματοδότησης, κόστους και αντικτύπου στην εξοικονόμηση ενέργειας και εκπομπών.

2.1.4Ενεργειακή ασφάλεια

Τα τελευταία δύο έτη τονίστηκε ιδιαίτερα η σημασία του στρατηγικού σχεδιασμού για τη διάσταση της ενεργειακής ασφάλειας της Ενεργειακής Ένωσης. Η ενεργειακή ασφάλεια αντιμετωπίζεται με πολύ διαφορετικό τρόπο μεταξύ των αξιολογούμενων προσχεδίων, γεγονός που εμποδίζει την ολοκληρωμένη ανάλυση σε επίπεδο ΕΕ. Τα τελικά επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ θα βελτιωθούν από τη χρήση πιο εναρμονισμένων δεικτών, όπως αναφέρεται επίσης στις κατευθυντήριες γραμμές που εξέδωσε η Επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2022 39 .

Το φυσικό αέριο εξακολουθούσε να αντιπροσωπεύει το 24 % του μείγματος πρωτογενούς ενέργειας της ΕΕ το 2021 40 . Η Ρωσία ήταν ο κύριος προμηθευτής φυσικού αερίου της ΕΕ, παρέχοντας περίπου το 45 % των εισαγωγών της ΕΕ το 2021. Μετά τον πόλεμο που ακολούθησε την εισβολή της στην Ουκρανία, η Ρωσία αντιπροσώπευε το 15 %, ή 32 bcm, όλων των εισαγωγών φυσικού αερίου της ΕΕ κατά τους πρώτους δέκα μήνες του 2023 41 . Με βάση τα προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων, η εθνική παραγωγή φυσικού αερίου αναμένεται να αυξηθεί στην Ιταλία, την Κροατία και τη Σλοβακία. Οι χώρες αυτές, μαζί με τη Ρουμανία, σχεδιάζουν επίσης να αυξήσουν τη δυναμικότητα υπόγειας αποθήκευσης αερίου ή τις διασυνδέσεις αερίου, γεγονός που θα ενισχύσει την ασφάλεια εφοδιασμού της ΕΕ με αέριο.

Μόνο ορισμένα κράτη μέλη παρέχουν επαρκείς λεπτομέρειες στα σχέδιά τους για τη διασφάλιση διαφοροποιημένου χαρτοφυλακίου προμηθευτών αερίου (π.χ. Ιταλία, Πορτογαλία, Φινλανδία), ακόμη και αν σε αρκετές περιπτώσεις έχουν θέσει υψηλές φιλοδοξίες για την ανάπτυξη ανανεώσιμων αερίων και αερίων χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών (π.χ. Γαλλία, Δανία και Ιταλία για το βιομεθάνιο). Όσον αφορά την ετοιμότητα έναντι κινδύνων και κρίσεων στον τομέα του αερίου, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σημειώνει ότι, κατά τον χρόνο σύνταξης του παρόντος εγγράφου, ορισμένα κράτη μέλη έχουν καθυστερήσει να υποβάλουν τις κοινές και εθνικές εκτιμήσεις κινδύνου, τα σχέδια προληπτικής δράσης τους και τα σχέδια έκτακτης ανάγκης τους, και τα ενθαρρύνει να υποβάλουν τα σχέδιά τους το συντομότερο δυνατόν 42 .

Στον εφοδιασμό με ηλεκτρική ενέργεια, τα περισσότερα κράτη μέλη πρέπει να αναλύσουν και να αντιμετωπίσουν τον αντίκτυπο της σταδιακής αντικατάστασης των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με ορυκτά καύσιμα (κυρίως γαιάνθρακα και αέριο) από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας (κυρίως αιολική και ηλιακή) στα τελικά επικαιροποιημένα σχέδιά τους, ιδίως όσον αφορά τη σταθερότητα του οικείου συστήματος ηλεκτρικής ενέργειας, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων στα διασυνδεδεμένα κράτη μέλη. Επιπλέον, τα περισσότερα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν το ζήτημα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, λίγα όμως αξιολογούν επαρκώς την πλευρά της ζήτησης. Οι λύσεις ευελιξίας, όπως η αποθήκευση ενέργειας και η απόκριση από την πλευρά της ζήτησης, είναι καίριας σημασίας για την ενσωμάτωση των μεταβλητών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο ενεργειακό σύστημα. Είναι θετικό το γεγονός ότι ορισμένα κράτη μέλη, όπως η Ισπανία, έχουν καταρτίσει σαφείς χάρτες πορείας και στόχους για την αποθήκευση ενέργειας.

Η πυρηνική ενέργεια διαδραματίζει καίριο ρόλο σε ορισμένα κράτη μέλη για την επίτευξη των στόχων απανθρακοποίησης και την κατοχύρωση της ενεργειακής ασφάλειας. Δώδεκα κράτη μέλη χρησιμοποιούν επί του παρόντος πυρηνική ενέργεια για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας χαμηλών ανθρακούχων εκπομπών με συνολική εγκατεστημένη ισχύ 97 GWe 43 . Σύμφωνα με τα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ, εννέα κράτη μέλη εξετάζουν ή προγραμματίζουν παράταση της διάρκειας ζωής των υφιστάμενων εγκαταστάσεών τους και έντεκα κράτη μέλη εξετάζουν το ενδεχόμενο ανάπτυξης νέας πυρηνικής ενέργειας. Δέκα κράτη μέλη εκφράζουν επίσης δυνητικό ενδιαφέρον για την ανάπτυξη τεχνολογιών μικρών αρθρωτών αντιδραστήρων για τη στήριξη της σταθερότητας και της οικονομικής προσιτότητας του ενεργειακού τους μείγματος.

Όσον αφορά την ασφάλεια του εφοδιασμού, για τη διαφοροποίηση της αλυσίδας εφοδιασμού με πυρηνική ενέργεια, η Τσεχία, η Φινλανδία και η Σλοβακία εξασφάλισαν τον εφοδιασμό με εναλλακτικά πυρηνικά καύσιμα και μείωσαν σημαντικά την εξάρτησή τους από τη Ρωσία για τον εφοδιασμό με πυρηνικά καύσιμα και τις υπηρεσίες κύκλου πυρηνικού καυσίμου.

Το πετρέλαιο παραμένει η κύρια πηγή ενέργειας στην ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας το 34 % του μείγματος πρωτογενούς ενέργειας το 2021. Το μερίδιο του πετρελαίου στο ενεργειακό μείγμα της ΕΕ αναμένεται να μειωθεί ελαφρά έως το 2030 και πιο δραστικά έως το 2040. Λίγα σχέδια (π.χ. Γαλλία) περιέχουν προβλέψεις σχετικά με την εθνική κατανάλωση πετρελαίου έως το 2030 και λίγα αξιολογούν την καταλληλότητα των υποδομών πετρελαίου μετά το 2030 (λιμένες, διυλιστήρια, αγωγοί και πετρελαϊκά αποθέματα) για την αναμενόμενη μεταβολή της ζήτησης πετρελαίου λόγω της απανθρακοποίησης.

Ενώ αρκετά κράτη μέλη περιγράφουν την ψηφιοποίηση ως καταλύτη για την ενσωμάτωση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο δίκτυο, η κυβερνοασφάλεια θα αποτελέσει βασική απαίτηση για ένα ασφαλές και ισχυρό ενεργειακό σύστημα. Ως εκ τούτου, είναι θετικό το γεγονός ότι αρκετά κράτη μέλη (π.χ. η Ισπανία) συμπεριέλαβαν επαρκείς αναφορές στην οδηγία NIS-2 44 στα προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων τους, ή ακόμη και ότι επεξεργάζονται πρόσθετα μέτρα.

2.1.5Εσωτερική αγορά ενέργειας

Με τον υψηλότερο στόχο της ΕΕ για την ανανεώσιμη ενέργεια και την ανάγκη να δοθεί η δυνατότητα στους καταναλωτές να αποκομίσουν γρήγορα τα οφέλη που αποφέρει, η ολοκλήρωση μιας ενοποιημένης αγοράς ενέργειας της ΕΕ θα αποτελέσει σημαντικό στοιχείο. Λαμβάνοντας υπόψη την ώθηση για επιτάχυνση της ενοποίησης του ενεργειακού συστήματος 45 και τις υποχρεώσεις που κατοχυρώνονται στην οδηγία (ΕΕ) 2019/944 για την ηλεκτρική ενέργεια 46 και, πιο πρόσφατα, στην αναθεωρημένη οδηγία RED II 47 , τα κράτη μέλη θα πρέπει να θεσπίσουν ορθές πολιτικές και να διασφαλίσουν την υιοθέτηση πηγών ευελιξίας, όπως η απόκριση της ζήτησης και η αποθήκευση. Η πλήρης και απρόσκοπτη πρόσβαση στην αγορά των εν λόγω υπηρεσιών πρέπει να συνοδεύεται από έργα υλοποίησης και σαφή ρυθμιστικά πλαίσια διευκόλυνσης.

Αρκετά προσχέδια επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ περιλαμβάνουν στρατηγικές για την άρση των εναπομενουσών στρεβλώσεων των τιμών, την υπέρβαση των εμποδίων της αγοράς για την προώθηση της συμμετοχής των νεοεισερχόμενων στην αγορά χωρίς διακρίσεις και την κάλυψη διαφορετικών πηγών ευελιξίας στις αγορές ενέργειας. Ειδικότερα, τα περισσότερα από τα προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων δίνουν έμφαση σε βασικά μέτρα για την αύξηση της ευελιξίας μέσω της υιοθέτησης της απόκρισης ζήτησης, των έξυπνων δικτύων και των φορέων σωρευτικής εκπροσώπησης. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι στην Ελλάδα, όπου η ανάπτυξη της αποθήκευσης ενέργειας περιλαμβάνεται στο προσχέδιο. Στη Δανία και την Πορτογαλία, τα μέτρα που προτείνονται αποσκοπούν στην προώθηση της έξυπνης φόρτισης των ηλεκτρικών οχημάτων. Η Σουηδία έθεσε επίσης σαφείς εθνικούς στόχους για λύσεις ευελιξίας. Αρκετά κράτη μέλη αναφέρουν στα προσχέδιά τους την ψηφιοποίηση ως καταλύτη για την περαιτέρω ενσωμάτωση της ανανεώσιμης ενέργειας και την επέκταση του δικτύου.

Ωστόσο, από τα επικαιροποιημένα σχέδια των περισσότερων κρατών μελών εξακολουθούν να απουσιάζουν σαφείς εθνικοί στόχοι για την ευελιξία του ενεργειακού συστήματος. Όπου περιλαμβάνονται, οι εθνικοί στόχοι ποικίλλουν όσον αφορά την προσαρμοστικότητα και τη μετρησιμότητα. Συνολικά, μολονότι πολλά κράτη μέλη έχουν καθορίσει στα σχέδιά τους μέτρα για την υπέρβαση των εμποδίων της αγοράς, ορισμένα εξακολουθούν να μην έχουν σαφείς στόχους και χρονοδιαγράμματα για τις επιδιώξεις τους, συγκεκριμένα το χρονικό πλαίσιο εντός του οποίου η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι πλήρως ανταγωνιστική και απελευθερωμένη. Απαιτούνται επίσης ειδικά μέτρα για την ανάπτυξη υπηρεσιών συγκεντρωτικής εκπροσώπησης και ευελιξίας που προμηθεύονται οι διαχειριστές συστημάτων μεταφοράς (ΔΣΜ) και οι διαχειριστές συστημάτων διανομής (ΔΣΔ).

Για να βρεθούν οι Ευρωπαίοι πολίτες στο επίκεντρο αυτών των διαρθρωτικών αλλαγών, είναι σημαντικό να ενδυναμωθούν οι καταναλωτές και να ενισχυθεί ο ρόλος τους στη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας. Ειδικότερα, οι λιθουανικοί ΔΣΔ προωθούν ένα ευνοϊκό πλαίσιο για τους ενεργούς πελάτες 48 και το Λουξεμβούργο δημιουργεί μια πλατφόρμα ενεργειακών δεδομένων που θα συνοδεύει την πραγματική συμμετοχή των καταναλωτών στην αγορά ενέργειας. Ωστόσο, τα περισσότερα προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων στερούνται επαρκών λεπτομερειών (επιπτώσεις και ποσοτικοί στόχοι) σχετικά με τα μέτρα για την προώθηση της ιδιοκατανάλωσης και ενός ευνοϊκού πλαισίου για την ανάπτυξη κοινοτήτων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και κοινής χρήσης ενέργειας, καθώς και για την ανάπτυξη τεχνολογικών καινοτομιών που θα καταστήσουν αποδοτικότερη τη χρήση της ενέργειας.

Υπό το πρίσμα της πρόσφατης ενεργειακής κρίσης, η εσωτερική αγορά ενέργειας πρέπει να προσφέρει επαρκή προστασία στους ευάλωτους καταναλωτές και στα ευάλωτα νοικοκυριά 49 . Ως εκ τούτου, όλα τα τελικά επικαιροποιημένα σχέδια πρέπει να εντείνουν τη δράση για την πτυχή αυτή. Τα περισσότερα κράτη μέλη εξακολουθούν να μη διαθέτουν σαφή ορισμό της ενεργειακής φτώχειας ή θα πρέπει να διενεργήσουν κατάλληλη αξιολόγηση του αριθμού των νοικοκυριών που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια και να θέσουν στόχο, όταν χρειάζεται, για τη μείωση του αριθμού των νοικοκυριών που πλήττονται από ενεργειακή φτώχεια. Στα προσχέδια μπορούν να επισημανθούν διάφορες ορθές πρακτικές, όπως ο ορισμός της ενεργειακής φτώχειας που κατοχυρώνεται από τον νόμο στη Γαλλία, ή οι εν εξελίξει εργασίες στη Σλοβακία για την ανάπτυξη μιας μεθόδου ορισμού της ενεργειακής φτώχειας.

Τα περισσότερα ΕΣΕΚ εξακολουθούν να μην προβλέπουν διαρθρωτικές πολιτικές και μέτρα για την άμβλυνση της ενεργειακής φτώχειας, ιδίως μέτρα ενεργειακής απόδοσης και απανθρακοποίησης για τη στήριξη ευάλωτων ομάδων και πηγών χρηματοδότησης, μεταξύ άλλων από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα.

Οι ισχυρές και επαρκείς διασυνδέσεις αποτελούν προϋπόθεση για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ενοποίησης του ευρωπαϊκού ενεργειακού συστήματος. Για τον σκοπό αυτόν, το ευρωπαϊκό πλαίσιο έχει αποδειχθεί επωφελές και τα κράτη μέλη έχουν σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο όσον αφορά την αύξηση της διασυνοριακής δυναμικότητας 50 . Στα προσχέδια, όλα τα κράτη μέλη αναγνωρίζουν τη σημασία της επίτευξης ή της διατήρησης του στόχου διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας του 15 %. 

Όσον αφορά τη διασυνοριακή περιφερειακή συνεργασία, έχουν υπογραφεί και περιλαμβάνονται στα αξιολογηθέντα προσχέδια μόλις οκτώ διμερείς συμφωνίες για την ασφάλεια του εφοδιασμού με αέριο μεταξύ γειτονικών κρατών μελών από τις σαράντα που απαιτούνται, γεγονός που αντικατοπτρίζει μια διαρθρωτική τρωτότητα της αρχιτεκτονικής της ΕΕ για την ασφάλεια του εφοδιασμού 51 . Τα προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων δεν περιέχουν λεπτομέρειες σχετικά με το καθεστώς των εν λόγω συμφωνιών και τα ενδιαφερόμενα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να συνεχίσουν τις προσπάθειές τους για την προώθηση των εν λόγω διαπραγματεύσεων.

Η πρόοδος όσον αφορά την ολοκλήρωση αρκετών έργων κοινού ενδιαφέροντος αναφέρεται στα περισσότερα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ. Ωστόσο, εξακολουθεί να απαιτείται σημαντική δράση για την επίτευξη και τη διατήρηση του επιπέδου διασυνδεσιμότητας υπό το πρίσμα των στόχων για το 2030. Ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. Δανία, Κάτω Χώρες, Κροατία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Σλοβακία, Σλοβενία, Φινλανδία) έχουν ήδη επιτύχει ή υπερβαίνουν τον στόχο της ΕΕ. Άλλα δεσμεύονται στα προσχέδιά τους να αναπτύξουν διασυνδέσεις με γειτονικές χώρες επενδύοντας σε νέες δυνατότητες μεταφοράς και γραμμές διασύνδεσης, ιδίως σε περιοχές που παραδοσιακά εξαρτώνται από έναν μόνο προμηθευτή και τώρα αποσκοπούν στη βελτίωση της διαφοροποίησης. Επιπλέον, ορισμένα κράτη μέλη (π.χ. Εσθονία, Ιταλία, Πορτογαλία, Φινλανδία) σχεδιάζουν να διαφοροποιήσουν το ενεργειακό τους μείγμα με την υλοποίηση κοινών έργων υποδομής υδρογόνου.

2.1.6Έρευνα, καινοτομία, ανταγωνιστικότητα και δεξιότητες

Σήμερα περισσότερο από ποτέ, είναι ζωτικής σημασίας να ενταθεί η δράση για την έρευνα, την καινοτομία και την ανταγωνιστικότητα σε όλα τα κράτη μέλη, ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι της ΕΕ για το κλίμα και την ενέργεια με ορίζοντα το 2030 και να διασφαλιστεί μια ανθεκτική, κυκλική και απανθρακοποιημένη ευρωπαϊκή οικονομία. Αυτό απαιτεί ελκυστικές οικονομικές ευκαιρίες για τη βιομηχανία και τις επιχειρήσεις σε ένα απλουστευμένο κανονιστικό περιβάλλον, καθώς και τη δημιουργία θέσεων εργασίας ανθεκτικών στις μελλοντικές εξελίξεις. Ως εκ τούτου, τα τελικά επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ θα μπορούσαν να βελτιωθούν δίνοντας μεγαλύτερη έμφαση σε αυτή τη διάσταση της Ενεργειακής μας Ένωσης.

Στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ, τα περισσότερα κράτη μέλη απαριθμούν εθνικές στρατηγικές και μέτρα για τη στήριξη της έρευνας, της καινοτομίας και της ανταγωνιστικότητας. Ωστόσο, η συντριπτική πλειονότητα δεν περιλαμβάνει στόχους υλοποίησης και χρηματοδότησης που να καθορίζουν συγκεκριμένες πορείες για το 2030 και το 2050 με σκοπό την επιτάχυνση της ανάπτυξης συγκεκριμένων τεχνολογιών καθαρής ενέργειας και την προώθηση της μετάβασης σε μια κυκλική οικονομία μηδενικών καθαρών εκπομπών. Με εξαίρεση τη Δανία, τη Γερμανία, την Εσθονία, τη Γαλλία και τη Λιθουανία, τα προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων δεν περιλαμβάνουν συγκεκριμένες δράσεις που θα συμβάλουν στην κλιμάκωση της παραγωγής τεχνολογιών, εξοπλισμού και κατασκευαστικών στοιχείων καθαρής ενέργειας και θα διασφαλίσουν την ανθεκτικότητα των αλυσίδων εφοδιασμού των κρατών μελών.

Είναι επίσης επιτακτική ανάγκη να διερευνηθεί ο τρόπος με τον οποίο η ενέργεια και το κλίμα σε εθνικό επίπεδο μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία ενός απλουστευμένου ρυθμιστικού περιβάλλοντος για την προσέλκυση επενδύσεων σε καθαρές τεχνολογίες και στη διευκόλυνση της ανάπτυξής τους σε ολόκληρη την ενιαία αγορά. Είναι σημαντικό ότι η Ένωση και τα κράτη μέλη πρέπει επίσης να συνεργαστούν για να διασφαλίσουν ότι, κατά την ενεργειακή και κλιματική μετάβαση, καθώς η ενέργεια από ορυκτά καύσιμα θα καταργείται σταδιακά, οι εναλλακτικές λύσεις καθαρής ενέργειας θα διατίθενται σε προσιτές τιμές. Τα εθνικά σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα αποτελούν σημαντικά εργαλεία για να διασφαλιστεί ότι, για παράδειγμα, παράλληλα με την ανάγκη για σημαντικές επενδύσεις στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας πριν από το 2030, πραγματοποιείται διάλογος σχετικά με μεταρρυθμίσεις και άλλα μέτρα για τη διασφάλιση της πρόσβασης των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών σε καθαρή ενέργεια σε προσιτές τιμές. Η Επιτροπή προτίθεται να χρησιμοποιήσει την επαναληπτική διαδικασία με τα κράτη μέλη σχετικά με τα εθνικά τους σχέδια για την ενέργεια και το κλίμα για να αρχίσει να αντιμετωπίζει τα ζητήματα αυτά.

Τα περισσότερα σχέδια αναφέρουν την περιφερειακή συνεργασία στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη» και του στρατηγικού σχεδίου ενεργειακής τεχνολογίας, αλλά δεν θέτουν μετρήσιμους στόχους που πρέπει να επιτευχθούν μέσω κοινών έργων. Ωστόσο, στα καλά παραδείγματα περιλαμβάνονται τα σχέδια της Δανίας για τη διερεύνηση της συνεργασίας όσον αφορά τη CCS/CCU με τις σκανδιναβικές χώρες, η συνεργασία μεταξύ Ισπανίας και Πορτογαλίας σε κοινό ερευνητικό κέντρο για την αποθήκευση ενέργειας και το σχέδιο του Λουξεμβούργου για συνεργασία με τις άλλες χώρες της BeNeLux για την έρευνα και την καινοτομία στον τομέα του υδρογόνου.

Συνολικά, τα προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων των κρατών μελών στερούνται μέτρων και χρηματοδότησης για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης της ΕΕ για την ψηφιοποίηση του ενεργειακού συστήματος 52 . Ωστόσο, υπάρχουν θετικά παραδείγματα, όπως τα σχέδια της Ιταλίας για την έρευνα στην κυβερνοασφάλεια στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας, το έργο κοινού ενδιαφέροντος της Σλοβακίας και της Τσεχίας («έξυπνα δίκτυα ACON») σχετικά με την ψηφιοποίηση του συστήματος διανομής και τα μέτρα της Πορτογαλίας για την επέκταση των έξυπνων μετρητών και την ανάπτυξη έξυπνων δικτύων.

Καθίσταται ολοένα και πιο σημαντικό να αντιμετωπιστούν οι ελλείψεις δεξιοτήτων για τη μετάβαση σε καθαρές μορφές ενέργειας, όπως επισημαίνεται σε διάφορες πρωτοβουλίες της Επιτροπής, συμπεριλαμβανομένων του Συμφώνου για τις Δεξιότητες και της πρότασης πράξης για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών με τις ακαδημίες δεξιοτήτων της. Αρκετά κράτη μέλη, όπως η Δανία, η Ισπανία, η Εσθονία, η Πορτογαλία και η Σλοβακία, προσδιορίζουν σαφώς τους τομείς στους οποίους πρέπει να επικεντρωθούν οι δράσεις στην επανειδίκευση/αναβάθμιση των δεξιοτήτων. Ωστόσο, τα περισσότερα κράτη μέλη δεν έχουν προτείνει στόχους ή μέτρα με ειδική χρηματοδότηση για την αντιμετώπιση των ελλείψεων δεξιοτήτων που εντοπίζονται σε στρατηγικούς τομείς.

2.2Επενδύσεις για μια ανταγωνιστική Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία

Προκειμένου να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι για το 2030, οι επενδύσεις θα πρέπει να αυξηθούν σημαντικά, ενώ οι δημόσιοι πόροι αναμένεται να είναι περιορισμένοι. Στην έκθεση στρατηγικών προβλέψεων του 2023 53 , η Επιτροπή εκτίμησε ότι απαιτούνται πρόσθετες ετήσιες επενδύσεις ύψους 620 δισ. EUR για την επίτευξη των στόχων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU 54 .

Στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ, τα περισσότερα κράτη μέλη δεν παρουσιάζουν επισκόπηση των αναμενόμενων συνολικών επενδύσεων που απαιτούνται για την περίοδο 2020-2030. Εννέα κράτη μέλη (Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Κύπρος, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία και Ρουμανία) περιλαμβάνουν τουλάχιστον μερική εκτίμηση των επενδυτικών αναγκών. Κανένα κράτος μέλος δεν παρέχει εκτίμηση του χάσματος μεταξύ αυτών των αναγκών και των διαθέσιμων πηγών χρηματοδότησης. Ωστόσο, αρκετά κράτη μέλη αναφέρουν επενδυτικές ανάγκες σχετικές με την ενέργεια στους τομείς των κτιρίων, της βιομηχανίας και των μεταφορών. Λίγοι αναφέρουν τις αναμενόμενες επενδυτικές ανάγκες στον γεωργικό τομέα, προκειμένου να βοηθηθούν οι γεωργοί στην ανάπτυξη βιώσιμων επιχειρηματικών μοντέλων. Συνολικά, το επίπεδο των πληροφοριών που παρέχουν τα κράτη μέλη στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ που περιλαμβάνονται επί του παρόντος στα σχέδια δεν επιτρέπει τη συγκέντρωση των επενδυτικών αναγκών σε επίπεδο ΕΕ.

Οι αξιόπιστες εκτιμήσεις των επενδυτικών αναγκών και των μακροοικονομικών επιπτώσεών τους έχουν καταστεί ακόμη πιο σημαντικές στο πλαίσιο της προτεινόμενης μεταρρύθμισης των κανόνων οικονομικής διακυβέρνησης της ΕΕ, καθώς στην πρόταση της Επιτροπής τα εθνικά μεσοπρόθεσμα δημοσιονομικά-διαρθρωτικά σχέδια θα πρέπει να συνάδουν με τα επικαιροποιημένα ΕΣΕΚ.

Τα ΕΣΕΚ αποτελούν ευκαιρία για τη διερεύνηση τρόπων βελτίωσης του ρυθμιστικού περιβάλλοντος για την προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων και για την εξέταση τρόπων χρήσης δημόσιων πόρων (εθνικών και ενωσιακών πηγών χρηματοδότησης) για τη μόχλευση ιδιωτικών επενδύσεων. Εν προκειμένω περιλαμβάνεται ο τρόπος με τον οποίο τα κράτη μέλη θα χρησιμοποιήσουν τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας, την πολιτική συνοχής (συμπεριλαμβανομένου του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης), την κοινή γεωργική πολιτική και τα Ταμεία Καινοτομίας και Εκσυγχρονισμού για τη στήριξη των στόχων των ΕΣΕΚ. Επιπλέον, σημαντικά έσοδα θα προκύψουν από τον πλειστηριασμό δικαιωμάτων του ΣΕΔΕ της ΕΕ, τα οποία θα πρέπει επίσης να στηρίξουν την κλιματική μετάβαση.

Οι πληροφορίες σχετικά με τις πηγές χρηματοδότησης πρέπει να συμπληρωθούν περαιτέρω στα τελικά επικαιροποιημένα σχέδια, καθώς λίγα μόνο κράτη μέλη παρέχουν πληροφορίες σχετικά με το είδος των πηγών (δημόσιες έναντι ιδιωτικών, ΕΕ έναντι εθνικών). Επιπλέον, μόνο ορισμένα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν ρητά το ζήτημα της προσέλκυσης ιδιωτικών επενδύσεων. Αξιοσημείωτες εξαιρέσεις είναι η Εσθονία και η Ιταλία που περιλαμβάνουν μέτρα για τη στήριξη της ανάπτυξης επιχειρηματικών κεφαλαίων, το Λουξεμβούργο που σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει δημόσια χρηματοδότηση για την κινητοποίηση ιδιωτικών επενδύσεων, και οι πλατφόρμες δοκιμών και τα οικοσυστήματα καινοτομίας της Φινλανδίας.

Είναι ζωτικής σημασίας τα κράτη μέλη να ενσωματώσουν πλήρως στα τελικά επικαιροποιημένα σχέδιά τους τις μεταρρυθμίσεις και τις επενδύσεις για την ενέργεια και το κλίμα που περιλαμβάνονται σε άλλα σχετικά χρηματοδοτικά μέσα της ΕΕ, ιδίως στα εθνικά σχέδια ανάκαμψης και ανθεκτικότητας (ΣΑΑ), συμπεριλαμβανομένων των κεφαλαίων για το REPowerEU. Τα 27 αναθεωρημένα ΣΑΑ και τα 23 κεφάλαια για το REPowerEU θα στηρίξουν επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις σε όλες τις διαστάσεις της ενεργειακής ένωσης, για παράδειγμα διαθέτοντας πάνω από 46 δισ. EUR σε ανακαινίσεις για την αναβάθμιση της ενεργειακής απόδοσης κτιρίων, επιπλέον των 66 δισ. EUR που περιλαμβάνονται στα αρχικά ΣΑΑ. Άλλα παραδείγματα περιλαμβάνουν την αναβάθμισηάνω των 3 000 km γραμμών του δικτύου μεταφοράς και διανομής ηλεκτρικής ενέργειας και την επένδυση άνω των 2,5 δισ. EUR στην παραγωγή ανανεώσιμου υδρογόνου.

Τα κράτη μέλη θα πρέπει να εξετάσουν εάν, κατά την οριστικοποίηση και/ή την εφαρμογή των ΕΣΕΚ, μπορούν επίσης να επωφεληθούν από το Μέσο Τεχνικής Υποστήριξης, το οποίο μπορεί να παρέχει εξατομικευμένη εμπειρογνωσία και ικανότητα για τη στήριξη της εφαρμογής πολιτικών και μέτρων στα ΕΣΕΚ, μεταξύ άλλων για τον προσδιορισμό και την κινητοποίηση των κύριων πηγών χρηματοδότησης.

2.3Δίκαιη μετάβαση

Η διασφάλιση δίκαιης κλιματικής και ενεργειακής μετάβασης είναι ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί ότι τα οφέλη από τη διαδικασία αυτή επιμερίζονται με δίκαιο τρόπο, με παράλληλο μετριασμό των αρνητικών επιπτώσεων. Αυτό είναι απαραίτητο για να εξασφαλιστεί διαρκής στήριξη από τους πολίτες για την υλοποίηση των φιλόδοξων μεταρρυθμίσεων που θα επηρεάσουν όλους τους τομείς της οικονομίας.

Τα κράτη μέλη έχουν μέχρι στιγμής παράσχει μερική μόνο αξιολόγηση των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων της κλιματικής και ενεργειακής μετάβασης στα άτομα, τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Οι επιπτώσεις των πολιτικών και των μέτρων μετάβασης στην κατανομή του εισοδήματος, τη δημιουργία, τον μετασχηματισμό και την απώλεια θέσεων εργασίας και την ενεργειακή φτώχεια σπάνια συζητούνται στα προσχέδια. Συνολικά, τα προσχέδια δεν περιλαμβάνουν επαρκή ποσοτική ανάλυση ούτε λαμβάνουν επαρκώς υπόψη τις διανεμητικές επιπτώσεις στις διάφορες πληθυσμιακές ομάδες. Επιπλέον, κανένα από τα σχέδια δεν περιλαμβάνει επαρκείς πληροφορίες για την κατάρτιση των μελλοντικών κοινωνικών σχεδίων για το κλίμα και για τον τρόπο με τον οποίο θα διασφαλιστεί η συνοχή μεταξύ των δύο σχεδίων.

Η ανάλυση των σχεδίων αποκαλύπτει ότι τα περισσότερα δεν διαθέτουν ολοκληρωμένο σύνολο στοχευμένων πολιτικών για την αντιμετώπιση των κοινωνικών και εργασιακών επιπτώσεων της μετάβασης. Οι πολιτικές μάλιστα που περιλαμβάνονται είναι ως επί το πλείστον αποσπασματικές και συχνά δεν υπερβαίνουν την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της μετάβασης στις περιφέρειες υψηλής έντασης γαιάνθρακα και ανθρακούχων εκπομπών. Τα περισσότερα σχέδια επισημαίνουν μόνο εν μέρει τις συνέργειες μεταξύ των διαφόρων μέσων και ταμείων που στηρίζουν τη δίκαιη μετάβαση, συμπεριλαμβανομένου του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (ΤΔΜ), από το οποίο όμως εξαρτάται η αποτελεσματική υλοποίηση της μετάβασης.

Επτά κράτη μέλη (Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Κροατία, Ουγγαρία και Σλοβακία) ανέβαλαν, ενώ τέσσερα κράτη μέλη (Εσθονία, Κύπρος, Ρουμανία και Φινλανδία) δεν αναφέρονται στις δεσμεύσεις τους για σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων στα εγκεκριμένα εδαφικά σχέδια δίκαιης μετάβασης. Σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν είναι σαφές με ποιον τρόπο αυτό θα επηρεάσει τα σχεδιαζόμενα μέτρα.

Ως εκ τούτου, τα κράτη μέλη ενθαρρύνονται να ενισχύσουν την ανάπτυξη ολοκληρωμένων εθνικών στρατηγικών δίκαιης μετάβασης που θα υποστηρίζονται από στοιχεία στα τελικά ΕΣΕΚ τους. Επιπλέον, τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να παρέχουν περαιτέρω πληροφορίες σχετικά με τις πολιτικές δίκαιης μετάβασης, συμπεριλαμβανομένων ιδίως των μέτρων που έχουν ήδη αναφερθεί στο πλαίσιο της πρώτης διαδικασίας παρακολούθησης της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τη διασφάλιση δίκαιης μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα 55 .

Έρευνες δείχνουν ότι η κλιματική και ενεργειακή μετάβαση επηρεάζει τις γυναίκες διαφορετικά από τους άνδρες: οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται σε τομείς που αναμένεται να ωφεληθούν από τη μετάβαση (πράσινες θέσεις εργασίας) και είναι πιθανότερο να βιώσουν φτώχεια στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας. Ωστόσο, μπορούν επίσης να αποτελέσουν την κινητήρια δύναμη της μετάβασης λόγω διαφορών στη συμπεριφορά όσον αφορά την κατανάλωση ενέργειας και τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου 56 . Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο είναι σημαντικό να ενισχυθεί η διάσταση του φύλου στη δίκαιη μετάβαση στα ΕΣΕΚ. Μόνο τέσσερα σχέδια αναφέρονται στην ισότητα των φύλων στην ενεργειακή πολιτική και περιλαμβάνουν σχετικές δεσμεύσεις και μέτρα (Ισπανία, Μάλτα, Πορτογαλία και Τσεχία). Τρία από αυτές περιλάμβαναν επίσης δεσμεύσεις (Ισπανία, Μάλτα, Τσεχία), ενώ μόνο το σχέδιο της Ισπανίας περιλάμβανε ειδικές πολιτικές 57 .

2.4Δημόσια συμμετοχή, τοπικοί και περιφερειακοί φορείς και ρόλος της διασυνοριακής περιφερειακής συνεργασίας για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για όλους

Ο κανονισμός για τη διακυβέρνηση 58 και η υποχρέωση των κρατών μελών βάσει της σύμβασης του Aarhus 59 απαιτούν την έγκαιρη και χωρίς αποκλεισμούς δημόσια συμμετοχή στην κατάρτιση των εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα, συμπεριλαμβανομένων των προσχεδίων.

Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν διοργανώσει δημόσιες διαβουλεύσεις σχετικά με τα προσχέδια, αλλά η ποιότητα των διαδικασιών διαβούλευσης ποικίλλει και πολλά από τα σχέδια δεν κάλυψαν όλες τις προαναφερθείσες υποχρεώσεις. Ειδικότερα, τα σχέδια περιέχουν λίγες λεπτομέρειες σχετικά με τους διαύλους επικοινωνίας που χρησιμοποιούνται για την προσέγγιση του κοινού και σχετικά με τις μεθόδους που χρησιμοποιούνται για τη συμμετοχή ευρέος φάσματος ομάδων συμφερόντων, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών εταίρων 60 και των απλών πολιτών. Πολλά σχέδια δεν διαθέτουν εύλογα χρονοδιαγράμματα που να επιτρέπουν στους πολίτες να εκφράσουν τις απόψεις τους.

Τα περισσότερα προσχέδια δεν περιλαμβάνουν σύνοψη των απόψεων των πολιτών και του τρόπου με τον οποίο ελήφθησαν αυτές υπόψη. Επιπλέον, οι λεπτομέρειες σχετικά με τις πληροφορίες που παρασχέθηκαν σους πολίτες και τον τρόπο με τον οποίο οι διαβουλεύσεις συνέβαλαν στο τελικό περιεχόμενο των προσχεδίων δεν ήταν πολύ διεξοδικές. Ορισμένα κράτη μέλη (Γαλλία, Δανία, Ισπανία, Σλοβακία, Σουηδία και Φινλανδία) αναφέρουν ότι είχαν διεξαγάγει ευρείες δημόσιες διαβουλεύσεις για τις βασικές εθνικές πολιτικές που περιλαμβάνονται στο προσχέδιο του επικαιροποιημένου σχεδίου, αλλά όχι για το προσχέδιο στο σύνολό του. Η Λιθουανία, από την άλλη πλευρά, αποτελεί καλό παράδειγμα διασφάλισης της δημόσιας συμμετοχής καθόλη τη διάρκεια της κατάρτισης του προσχεδίου ΕΣΕΚ.

Οι τοπικές και περιφερειακές αρχές είναι σημαντικές για την εφαρμογή των πολιτικών για την ενέργεια και το κλίμα. Ωστόσο, πολύ λίγα κράτη μέλη δείχνουν τον τρόπο με τον οποίο αυτές συμμετέχουν στη διαδικασία κατάρτισης του προσχεδίου του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ, ενώ ακόμη λιγότερα βασίζονται σε καθιερωμένο πολυεπίπεδο διάλογο για τη διαδικασία αυτή.

Ελάχιστα κράτη μέλη αναφέρονται στον καθοδηγητικό ρόλο και τον αντίκτυπο της περιφερειακής συνεργασίας και στις εργασίες που διεξάγονται στο πλαίσιο των ομάδων υψηλού επιπέδου 61 . Ομοίως, λίγα κράτη μέλη αναφέρουν τη δυνατότητα χρήσης των μηχανισμών συνεργασίας που βασίζονται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για να ανταποκριθούν στις εθνικές συνεισφορές τους για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Στα καλά παραδείγματα περιλαμβάνονται το Λουξεμβούργο με τη συμμετοχή στον μηχανισμό χρηματοδότησης για την ανανεώσιμη ενέργεια, τα κοινά έργα της Εσθονίας για την υπεράκτια και χερσαία αιολική ενέργεια, για τα οποία υποβλήθηκε αίτηση για στήριξη στο πλαίσιο της διευκόλυνσης «Συνδέοντας την Ευρώπη», και η συμφωνία Δανίας και Γερμανίας για την ανάπτυξη της ενεργειακής νήσου Bornholm ως κοινού έργου ανανεώσιμης ενέργειας βάσει του άρθρου 9 της οδηγίας RED II.

3ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΗΜΑΤΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΚΛΙΜΑ

Στην έκθεση προόδου της δράσης για το κλίμα 62 αξιολογήθηκαν ήδη ενωσιακά και εθνικά μέτρα σε σχέση με τους στόχους του 2050, καθώς και η πρόοδος όσον αφορά την προσαρμογή σε επίπεδο ΕΕ. Η κλιματική ουδετερότητα εξετάζεται εν συντομία εδώ, καθώς και στην ενότητα 2 του παρόντος εγγράφου, με βάση τις νέες πληροφορίες που παρέχονται από τα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ. Η πρόοδος όσον αφορά την προσαρμογή σε εθνικό επίπεδο αναλύεται εδώ και σε ειδικό έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής 63 . Οι συστάσεις σχετικά με τους στόχους κλιματικής ουδετερότητας και προσαρμογής βασίζονται σε αυτές τις αξιολογήσεις.

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου εξακολουθούν να μειώνονται σταθερά, όπως δείχνουν τα πλέον πρόσφατα στοιχεία, και υπάρχουν ενθαρρυντικές ενδείξεις ανάληψης δράσης επί του πεδίου. Ωστόσο, η αξιολόγηση δείχνει ότι η πρόοδος προς την επίτευξη του στόχου της ΕΕ για κλιματική ουδετερότητα φαίνεται ανεπαρκής.

Η αξιολόγηση της προόδου των κρατών μελών όσον αφορά την προσαρμογή αποκαλύπτει ότι η προσαρμογή και η ανάγκη για ενισχυμένη ανθεκτικότητα αποκτούν ολοένα μεγαλύτερη σημασία στο πολιτικό θεματολόγιο. Τούτο, ωστόσο, δεν ισοδυναμεί με ετοιμότητα από την άποψη των πολιτικών.

Εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά κενά, τα οποία εκθέτουν τα κράτη μέλη σε κλιματικούς κινδύνους που υπερβαίνουν τις προσαρμοστικές ικανότητες, αυξάνουν την ευπάθεια και θέτουν σε κίνδυνο την ανθεκτικότητα.

Τα περισσότερα κράτη μέλη έχουν διενεργήσει εκτιμήσεις κλιματικών κινδύνων: Τα 14 επικαιροποίησαν πρόσφατα τις εκτιμήσεις κινδύνου και αναμένεται ότι και άλλα κράτη μέλη θα το πράξουν στο μέλλον. Ωστόσο, οι αξιόπιστες ολοκληρωμένες εκτιμήσεις κλιματικών κινδύνων σε περισσότερους από πέντε τομείς αποτελούν μάλλον εξαίρεση παρά κανόνα. Όλα τα κράτη μέλη έχουν θεσπίσει εθνικές στρατηγικές ή σχέδια προσαρμογής, και πολλά επανεξετάστηκαν πρόσφατα ή βρίσκονται επί του παρόντος υπό αναθεώρηση. Οι δομές και οι μηχανισμοί διακυβέρνησης διαφέρουν μεταξύ των κρατών μελών, με μεγάλο βαθμό ποικιλομορφίας στις θεσμικές ρυθμίσεις, και ορισμένα ορατά κενά στη ρητή ευθυγράμμιση με τους μηχανισμούς περιβαλλοντικής διακυβέρνησης. Σπάνια υπάρχουν κατάλληλοι μηχανισμοί διυπουργικού συντονισμού για την προσαρμογή. Οκτώ κράτη μέλη έχουν ενσωματώσει στοιχεία πολιτικής προσαρμογής στα εθνικά νομικά πλαίσια.

Έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος όσον αφορά την εφαρμογή των μέτρων προσαρμογής, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν κενά στην αξιολόγηση των επενδυτικών αναγκών και οι χώρες δεν διαθέτουν ειδικούς προϋπολογισμούς. Η συμπερίληψη βασιζόμενων στη φύση λύσεων σε τομεακές στρατηγικές και σχέδια είναι περιορισμένη, γεγονός που εμποδίζει τη συστημική χρήση τους. Η αξιολόγηση του αντικτύπου των μέτρων προσαρμογής στη μείωση των τρωτών σημείων και των κινδύνων είναι περιορισμένη, καθώς το έργο αυτό παραμένει δύσκολο τόσο σε εννοιολογικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο. Σε αρκετά κράτη μέλη δεν έχουν ακόμη θεσπιστεί μηχανισμοί παρακολούθησης, υποβολής εκθέσεων και αξιολόγησης. Η συνολική πρόοδος όσον αφορά την προσαρμοστικότητα παραμένει ασαφής. Μεταξύ των οριζόντιων προϋποθέσεων που θα ευνοήσουν την εν λόγω εξέλιξη, υπάρχει ανάγκη ενίσχυσης της χρηματοδοτικής στήριξης και της ανάπτυξης διοικητικών ικανοτήτων, μεταξύ άλλων με σκοπό την αποφυγή της κακής προσαρμογής.

Μεταξύ των κρατών μελών υπάρχουν καλά παραδείγματα για κάθε στοιχείο του κύκλου πολιτικής προσαρμογής, καθώς και για συγκεκριμένες δομές, προσεγγίσεις και πολιτικές. Αυτά θα πρέπει να αξιοποιηθούν για την επιτάχυνση της ετοιμότητας όσον αφορά τις επιπτώσεις που σχετίζονται με το κλίμα. Ο χωροταξικός σχεδιασμός και οι προγραμματισμένες μετεγκαταστάσεις μπορεί να συγκαταλέγονται στις προκλήσεις που θεωρούνται πιο δύσκολες από πολιτική άποψη και οι καλοί δείκτες συγκαταλέγονται μεταξύ των τεχνικά δύσκολων εμποδίων, αλλά ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις υπάρχουν πρωτοβουλίες που μπορούν και πρέπει να αξιοποιηθούν.

Τα πορίσματα αυτά, μαζί με την επικείμενη ευρωπαϊκή εκτίμηση κλιματικών κινδύνων, θα αξιοποιηθούν στην ανακοίνωση της Επιτροπής σχετικά με τη διαχείριση των κλιματικών κινδύνων στην ΕΕ, η οποία προβλέπεται να εκδοθεί τον Μάρτιο του 2024.

4ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ΚΑΙ ΕΠΟΜΕΝΑ ΒΗΜΑΤΑ — ΠΡΟΣ ΤΑ ΤΕΛΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΜΕΝΑ ΕΘΝΙΚΑ ΣΧΕΔΙΑ

Η συνολική συγκεντρωτική αξιολόγηση και ανάλυση των προσχεδίων των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ είναι εν γένει θετική. Τα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ δείχνουν τη σταθερή δέσμευση των κρατών μελών να εργαστούν με βάση ορθές διαδικασίες σχεδιασμού και παρακολούθησης της ενέργειας και του κλίματος, καθώς και την αποφασιστικότητά τους να εντείνουν τη δράση τους σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο, κάτι που είναι απαραίτητο για την επίτευξη των συμφωνημένων στόχων πολιτικής στο θεματολόγιο για την ενέργεια και το κλίμα.

Ωστόσο, η αξιολόγηση εντοπίζει επίσης διάφορα κενά, τόσο όσον αφορά τη διατήρηση της συνολικής φιλοδοξίας της ΕΕ όσο και όσον αφορά την εκπλήρωση των ειδικών απαιτήσεων που ορίζονται στη νομοθεσία της ΕΕ. Πρόκειται για ζήτημα που εγείρει σημαντική ανησυχία και αποτελεί ζήτημα αξιοπιστίας για πολλά κράτη μέλη.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή αναμένει από τα κράτη μέλη να λάβουν δεόντως υπόψη τις συστάσεις κατά την οριστικοποίηση των επικαιροποιημένων ολοκληρωμένων σχεδίων τους και καλεί τα κράτη μέλη των οποίων τα προσχέδια των επικαιροποιημένων σχεδίων εξακολουθούν να εκκρεμούν να τα υποβάλουν χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση.

Η Επιτροπή είναι έτοιμη να στηρίξει τα κράτη μέλη για τη μετάβαση στην κλιματική ουδετερότητα, τη μεγαλύτερη ενεργειακή αυτονομία, την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και την ολοένα ταχύτερη εφαρμογή σίγουρων επιλογών, ιδίως των τεχνολογιών ενεργειακής απόδοσης και ανανεώσιμης ενέργειας. Είναι έτοιμη να στηρίξει την προώθηση και τη χρηματοδότηση καθαρών τεχνολογιών και να συμβάλει στην προσέλκυση ιδιωτικών επενδύσεων, μεταξύ άλλων σε ειδικευμένο εργατικό δυναμικό. Θα είναι ζωτικής σημασίας να διεξαχθούν έγκαιρες και καλά οργανωμένες δημόσιες διαβουλεύσεις επί των σχεδίων, ώστε να διασφαλιστεί ότι είναι συμπεριληπτικά και να επιτευχθεί η αποδοχή της επακόλουθης δράσης.

Για να στηρίξει την οριστικοποίηση των σχεδίων αλλά και την αποτελεσματική εφαρμογή τους, η Επιτροπή θα εντείνει τις επιμέρους επαφές με τα κράτη μέλη και θα χρησιμοποιήσει τα σχετικά φόρουμ για τη διευκόλυνση της ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών, μεταξύ άλλων σε διατομεακά ζητήματα, όπως οι επενδύσεις και ο σχεδιασμός δικτύου σε συνέχεια του πρόσφατα εγκριθέντος σχεδίου της Επιτροπής για τα δίκτυα της ΕΕ 64 . Η Επιτροπή θα συνεχίσει να βρίσκεται σε στενό διάλογο με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο σχετικά με την πρόοδο που σημειώνει η Ενεργειακή Ένωση σε όλες τις διαστάσεις των πολιτικών για την ενέργεια και το κλίμα.

(1)

   Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 663/2009 και (ΕΚ) αριθ. 715/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, των οδηγιών 94/22/ΕΚ, 98/70/ΕΚ, 2009/31/ΕΚ, 2009/73/ΕΚ, 2010/31/ΕΕ, 2012/27/ΕΕ και 2013/30/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, των οδηγιών 2009/119/ΕΚ και (ΕΕ) 2015/652 του Συμβουλίου και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

(2)

    Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, Εσθονία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Κροατία, Κύπρος, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σουηδία, Σλοβενία, Σλοβακία, Τσεχία και Φινλανδία. Το προσχέδιο του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ του Βελγίου που υποβλήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2023 και τα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ της Ιρλανδίας και της Λετονίας, που υποβλήθηκαν αμφότερα στις 8 Δεκεμβρίου 2023, ελήφθησαν υπόψη μόνο εν μέρει στην παρούσα ανακοίνωση. Η Επιτροπή σχεδιάζει να δημοσιεύσει την αξιολόγηση και τις συστάσεις για το Βέλγιο, την Ιρλανδία και τη Λετονία στις αρχές του 2024. Η Αυστρία, η Βουλγαρία και η Πολωνία δεν έχουν ακόμη υποβάλει το προσχέδιο του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ τους. Ως εκ τούτου, τα εν λόγω έξι κράτη μέλη λαμβάνουν σήμερα μόνο συστάσεις βάσει του νομοθετήματος για το κλίμα, με την επιφύλαξη περαιτέρω μέτρων από την Επιτροπή σχετικά με τη μη υποβολή προσχεδίου ΕΣΕΚ.

(3)

   Βλ. υποσημείωση ό.π.

(4)

   Οι συστάσεις της Επιτροπής δεν θίγουν την εφαρμογή των άρθρων 107 και 108 της ΣΛΕΕ, ιδίως όσον αφορά την υποχρέωση των κρατών μελών να κοινοποιούν στην Επιτροπή προς έγκριση μέτρα που χαρακτηρίζονται ως κρατικές ενισχύσεις, εκτός εάν καλύπτονται από απαλλαγές κατά κατηγορία.

(5)

   Κανονισμός (ΕΕ) 2018/842 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, σχετικά με τις δεσμευτικές ετήσιες μειώσεις των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου από τα κράτη μέλη από το 2021 έως το 2030, στο πλαίσιο της συμβολής στη δράση για το κλίμα για την τήρηση των δεσμεύσεων που απορρέουν από τη συμφωνία του Παρισιού και για την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 και κανονισμός (ΕΕ) 2018/841 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 30ής Μαΐου 2018, σχετικά με τη συμπερίληψη των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και των απορροφήσεων από δραστηριότητες χρήσης γης, αλλαγής χρήσης γης και δασοπονίας στο πλαίσιο για το κλίμα και την ενέργεια έως το 2030, καθώς και για την τροποποίηση του κανονισμού (EE) αριθ. 525/2013 και της απόφασης (EE) αριθ. 529/2013/ΕΕ.

(6)

   Βλ. ενότητα 2.1.2.

(7)

   Βλ. ενότητα 2.1.3.

(8)

   Καθαρές συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, συμπεριλαμβανομένου του τομέα LULUCF και εξαιρουμένων των διεθνών μεταφορών.

(9)

   Βλ. παράρτημα της παρούσας ανακοίνωσης. Μια πιο φιλόδοξη μείωση σε επίπεδο ΕΕ κατά 52 % (με το όριο LULUCF) θα υπολογιζόταν λαμβάνοντας υπόψη την προβολή με πρόσθετα μέτρα που παρέχεται μέσω της ενοποιημένης εθνικής έκθεσης προόδου για την ενέργεια και το κλίμα (NECPR) για τη Γερμανία και την Ιρλανδία. Χωρίς το όριο LULUCF, η μείωση ανέρχεται σε 52,6 %.

(10)

   Στην έκθεση προόδου του 2023 σχετικά με τη δράση για το κλίμα εκτιμάται ότι τα κράτη μέλη της ΕΕ πρέπει ακόμη να λάβουν πρόσθετα μέτρα μετριασμού για την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας έως το 2050, ώστε να περικόψουν περίπου 1 600 εκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου CO2 (ή 34 εκατοστιαίες μονάδες). Τα στοιχεία που παρέχονται στα ΕΣΕΚ συνάδουν με τη διαπίστωση αυτή.

(11)

   Συμπεριλαμβανομένου του τομέα LULUCF και εξαιρουμένων των διεθνών μεταφορών.

(12)

   Η μείωση του ESR κατά 33,8 % σε επίπεδο ΕΕ προκύπτει από τις προβολές που παρέχονται στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ. Τα χάσματα συμπληρώθηκαν με τις τελευταίες προβολές που αναφέρθηκαν τον Μάρτιο του 2023 για τη NECPR. Μια πιο φιλόδοξη μείωση σε επίπεδο ΕΕ κατά 35,4 % θα υπολογιζόταν με βάση την προβολή με πρόσθετα μέτρα που παρέχεται μέσω της ενοποιημένης εθνικής έκθεσης προόδου για την ενέργεια και το κλίμα (NECPR) για τη Γερμανία και την Ιρλανδία, και με την παραδοχή της πλέον φιλόδοξης προβολής με προσθετα μέτρα στο εύρος που προβλέπεται στο προσχέδιο ΕΣΕΚ της Ιταλίας.

(13)

   Βλ. παράρτημα της παρούσας ανακοίνωσης.

(14)

   Κανονισμός (ΕΕ) 2023/839.

(15)

   Βλ. παράρτημα της παρούσας ανακοίνωσης.

(16)

   Κανονισμός (ΕΕ) 2023/1115 για τη διαθεσιμότητα στην αγορά της Ένωσης και την εξαγωγή από την Ένωση ορισμένων βασικών και παράγωγων προϊόντων που συνδέονται με την αποψίλωση και την υποβάθμιση των δασών, και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 995/2010.

(17)

   Κανονισμός (ΕΕ) 2023/2405.

(18)

   Περιλαμβάνονται οι εκπομπές μεθανίου, υποξειδίου του αζώτου και φθοριούχων αερίων.

(19)

   Οδηγία 2016/2284.

(20)

  https:// unfccc.int/news/cop28-agreement-signals-beginning-of-the-end-of-the-fossil-fuel-era.

(21)

   https://unfccc.int/sites/default/files/resource/cop26_auv_2f_cover_decision.pdf.

(22)

   Βλ. παράρτημα της παρούσας ανακοίνωσης.

(23)

   Οδηγία (ΕΕ) 2001/2018 σχετικά με την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, πριν από την τροποποίηση με την οδηγία (ΕΕ) 2023/2413.

(24)

   Οδηγία (ΕΕ) 2018/2001 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την προώθηση της χρήσης ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, όπως τροποποιήθηκε με την οδηγία (ΕΕ) 2023/2413 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 18ης Οκτωβρίου 2023, για την τροποποίηση της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001, του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 και της οδηγίας 98/70/ΕΚ όσον αφορά την προώθηση της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, και την κατάργηση της οδηγίας (ΕΕ) 2015/652 του Συμβουλίου.

(25)

   Βλ. παράρτημα της παρούσας ανακοίνωσης.

(26)

     COM/2022/221 final

(27)

     Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ανακοίνωση προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, με τίτλο «Προς μια πιο ανθεκτική, ανταγωνιστική και βιώσιμη Ευρώπη» [COM(2023) 668 final της 24ης Οκτωβρίου 2023].

(28)

   COM(2023) 669 final.

(29)

   Οι πληροφορίες σχετικά με το αν και σε ποιο βαθμό θα χρησιμοποιήσουν απορριπτόμενη θερμότητα και ψύξη για την επίτευξη των εν λόγω στόχων, καθώς και ο ρόλος της ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στη λογιστική καταγραφή παραμένουν επίσης ασαφείς.

(30)

   Απαίτηση αύξησης του μεριδίου ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές κατά τουλάχιστον 0,8 εκατοστιαίες μονάδες ως ετήσιος μέσος όρος υπολογιζόμενος για την περίοδο 2021 έως 2025 και κατά τουλάχιστον 1,1 εκατοστιαίες μονάδες ως ετήσιος μέσος όρος υπολογιζόμενος για την περίοδο 2026 έως 2030 σύμφωνα με το άρθρο 23 της αναθεωρημένης οδηγίας REDII.

(31)

   Πληροφορίες σχετικά με την ανάπτυξη της δυναμικότητας παραγωγής υδρογόνου και τα σενάρια προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, ιδίως σχετικά με τη διαθεσιμότητα νερού, έλειπαν επίσης στα περισσότερα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ.

(32)

     Ο μορφότυπος των αναφερόμενων αριθμητικών στοιχείων δεν ήταν συνεκτικός και συνεπής όσον αφορά το βιομεθάνιο, γεγονός που δεν επιτρέπει την ακριβή συγκεντρωτική παρουσίαση.

(33)

   Οδηγία (ΕΕ) 2023/1791 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 13ης Σεπτεμβρίου 2023, για την ενεργειακή απόδοση και την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) 2023/955 (αναδιατύπωση) (ΕΕ L 231 της 20.9.2023, σ. 1).

(34)

   Βλ. παράρτημα της παρούσας ανακοίνωσης.

(35)

   Οδηγία (ΕΕ) 2018/2002 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, σχετικά με την τροποποίηση της οδηγίας 2012/27/ΕΕ για την ενεργειακή απόδοση.

(36)

   Άρθρο 3 παράγραφος 3 στοιχείο δ) του κανονισμού (ΕΕ) 1999/2018 για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα και άρθρο 3 της οδηγίας (ΕΕ) 2023/1791 (αναδιατυπωμένη ΟΕΑ)

(37)

   Τα κτίρια ευθύνονται για περισσότερο από το 23 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου των τομέων ESR το 2022 (πηγή ΣΕΕ). Απαιτούνται σημαντικές προσπάθειες ανακαίνισης για τη συμμόρφωση με τους στόχους του ESR και τη συμβολή στην κλιματική ουδετερότητα.

(38)

   Πρβλ. Έκθεση του ΚΚΕρ σχετικά με την αξιολόγηση των μακροπρόθεσμων στρατηγικών ανακαίνισης για το 2020 (https://publications.jrc.ec.europa.eu/repository/handle/JRC128067) και έγγραφο των υπηρεσιών της Επιτροπής SWD/2022/375, όπου αναλύονται οι εθνικές μακροπρόθεσμες στρατηγικές ανακαίνισης για το 2020 για όλες τις χώρες της ΕΕ (https://energy.ec.europa.eu/system/files/2022-12/SWD-Analysis-of-2020-LTRS.PDF)

(39)

   Στόχοι και προβλέψεις για την εξάρτηση από εισαγωγές ενέργειας από τρίτες χώρες, την κατανάλωση και παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου, τη ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας, τις δυναμικότητες αποθήκευσης αερίου και ενέργειας, την εκπλήρωση του κριτηρίου N-1, την αναμενόμενη μη εξυπηρετούμενη ενέργεια και τους δείκτες του προσδόκιμου απώλειας φορτίου, μεταξύ άλλων.

(40)

   Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Γενική Διεύθυνση Ενέργειας, EU energy in figures — Statistical pocketbook 2023, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2023, https://data.europa.eu/doi/10.2833/502436  

(41)

   Δεδομένα του επικεφαλής οικονομολόγου της ENER.

(42)

   Κατά τον χρόνο σύνταξης του παρόντος εγγράφου, δεν είχαν ακόμη υποβληθεί 5 εθνικές εκτιμήσεις κινδύνου (Βουλγαρία, Γαλλία, Κροατία, Λετονία, Σλοβακία) και 1 κοινή εκτίμηση κινδύνου (για την ομάδα περιφερειακού κινδύνου Βορειοανατολικής Ευρώπης), ενώ έπρεπε να έχουν υποβληθεί έως την 1η Οκτωβρίου 2022, ούτε είχαν υποβληθεί 6 σχέδια προληπτικής δράσης (Βουλγαρία, Γερμανία, Κροατία, Ουγγαρία, Λιθουανία, Κάτω Χώρες) και 4 σχέδια έκτακτης ανάγκης (Βουλγαρία, Κροατία, Λιθουανία, Κάτω Χώρες), ενώ έπρεπε να έχουν υποβληθεί έως την 1η Μαρτίου 2023.

(43)

   Το 2021, το 25,4 % του συνόλου της ηλεκτρικής ενέργειας που παρήχθη στην ΕΕ παρήχθη από πυρηνικούς σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής (Eurostat).

(44)

   Οδηγία (ΕΕ) 2022/2555 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 14ης Δεκεμβρίου 2022, σχετικά με μέτρα για υψηλό κοινό επίπεδο κυβερνοασφάλειας σε ολόκληρη την Ένωση, την τροποποίηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 910/2014 και της οδηγίας (ΕΕ) 2018/1972, και για την κατάργηση της οδηγίας (ΕΕ) 2016/1148 (οδηγία NIS-2).

(45)

     COM/2020/299 final

(46)

     Η οδηγία (ΕΕ) 2019/944 για την ηλεκτρική ενέργεια περιλαμβάνει υποχρεώσεις των κρατών μελών να καθιστούν δυνατή την πλήρη και ομαλή πρόσβαση στην αγορά για υπηρεσίες ευελιξίας, απόκρισης ζήτησης και αποθήκευσης, και μάλιστα με ισχυρό ρυθμιστικό πλαίσιο.

(47)

   Άρθρο 20α της οδηγίας (ΕΕ) 2018/2001, όπως τροποποιήθηκε («αναθεωρημένη οδηγία RED II»).

(48)

   Σύμφωνα με το άρθρο 2 της οδηγίας (ΕΕ) 2019/944, «ενεργός πελάτης» : ο τελικός πελάτης ή η ομάδα τελικών πελατών που δρουν από κοινού, οι οποίοι καταναλώνουν ή αποθηκεύουν ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται στους χώρους τους εντός καθορισμένων ορίων ή, όταν επιτρέπεται από τα κράτη μέλη, σε άλλους χώρους, ή πωλούν αυτοπαραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια ή συμμετέχουν σε προγράμματα ευελιξίας ή ενεργειακής απόδοσης, υπό τον όρο ότι οι εν λόγω δραστηριότητες δεν αποτελούν την κύρια εμπορική ή επαγγελματική τους δραστηριότητα.

(49)

   Περίπου 40 εκατομμύρια Ευρωπαίοι σε όλα τα κράτη μέλη, που αντιπροσωπεύουν το 9,3 % του πληθυσμού της Ένωσης, δεν ήταν σε θέση να διατηρήσουν την κατοικία τους επαρκώς ζεστή το 2022· η αύξηση σε σύγκριση με το 2021 ήταν ραγδαία, καθώς στην ίδια κατάσταση βρισκόταν τότε το 6,9 % του πληθυσμού. Το ποσοστό έχει υπερδιπλασιαστεί για τα άτομα που ανήκουν στις χαμηλότερες εισοδηματικές κατηγορίες.

(50)

     Έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Επιτροπής. Αξιολόγηση της προόδου προς την επίτευξη των στόχων της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα που συνοδεύει την Έκθεση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών — Έκθεση του 2023 σχετικά με την κατάσταση της Ενεργειακής Ένωσης (σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/1999 για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα), SWD/2023/646 final.

(51)

    https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=COM%3A2023%3A572%3AFIN&qid=1696502521767 .

(52)

   COM(2022) 552 final.

(53)

   COM/2023/376 final.

(54)

   COM(2023) 376 final· με βάση τα SWD (2023) 68 final και COM/2022/438 final. Επιπλέον, η πράξη για τη βιομηχανία των μηδενικών καθαρών εκπομπών απαιτεί συνολικά 92 δισ. EUR για την περίοδο 2023-2030.

(55)

 Όπως αναφέρεται στα βασικά μηνύματα προς το Συμβούλιο της Επιτροπής Απασχόλησης και την ΕΚΠ για την επανεξέταση της εφαρμογής της σύστασης του Συμβουλίου σχετικά με τη διασφάλιση δίκαιης μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα https://www.consilium.europa.eu/en/meetings/epsco/2023/11/27-28/ . Η παρακολούθηση, η οποία ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2023, επικεντρώθηκε ιδίως στα εξής: i) ενεργή στήριξη της ποιοτικής απασχόλησης στο πλαίσιο της πράσινης μετάβασης· ii) συστήματα φορολόγησης και παροχών, και συστήματα κοινωνικής προστασίας στην πράσινη μετάβαση· και iii) οριζόντιες διατάξεις (προσέγγιση του συνόλου της κοινωνίας· τεκμηριωμένη χάραξη πολιτικής, βέλτιστη χρήση της χρηματοδότησης).

(56)

   Σύμφωνα με έρευνα που διεξήγαγε το EIGE, υψηλότερο ποσοστό γυναικών απ’ ό, τι ανδρών καταλήγουν σε φιλικές προς το περιβάλλον επιλογές, όπως η ανακύκλωση, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα οικολογικά προϊόντα. Επιπλέον, οι άνδρες, σε σύγκριση με τις γυναίκες, έχουν υψηλότερο αποτύπωμα άνθρακα λόγω δραστηριοτήτων αναψυχής. Βλ. EIGE, (2023). Δείκτης ισότητας των φύλων της ΕΕ για το 2023. Towards a green transition in transport and energy (Προς μια πράσινη μετάβαση στους τομείς των μεταφορών και της ενέργειας), Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(57)

   Συγκριτικά, το 2020, 10 ΕΣΕΚ αναφέρονταν στην ισότητα των φύλων.

(58)

   Άρθρο 10 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα.

(59)

   Σύμβαση για την πρόσβαση σε πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στη λήψη αποφάσεων και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη σε θέματα περιβάλλοντος — Δηλώσεις. ΕΕ L 124 της 17.5.2005, σ. 4.

(60)

   Σύμφωνα με την αιτιολογική σκέψη 28 του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα και τη σύσταση του Συμβουλίου, της 12ης Ιουνίου 2023, για την ενίσχυση του κοινωνικού διαλόγου στην Ευρωπαϊκή Ένωση

(61)

   Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει συστήσει τέσσερις ομάδες υψηλού επιπέδου για την παροχή στρατηγικής και πολιτικής καθοδήγησης σχετικά με την ανάπτυξη κανονιστικών ρυθμίσεων και υποδομών και για την παρακολούθηση της προόδου των έργων κοινού ενδιαφέροντος στις περιφέρειες προτεραιότητας. Εν προκειμένω περιλαμβάνονται: η Ενεργειακή Συνεργασία των Βορείων Θαλασσών (NSEC)· οι Διασυνδέσεις για τη Νοτιοδυτική Ευρώπη· το Σχέδιο διασύνδεσης των αγορών ενέργειας της περιοχής της Βαλτικής (ΒΕΜΙΡ)· η Ενεργειακή Συνδεσιμότητα Κεντρικής και Νοτιοανατολικής Ευρώπης (CESEC).

(62)

   Έκθεση για τη δράση της ΕΕ για το κλίμα, 2023, COM(2023) 653 final.

(63)

   Αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή στα επιμέρους κράτη μέλη σύμφωνα με το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, SWD (2023) 932.

(64)

   Δίκτυα, ο κρίκος που λείπει — Σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα δίκτυα [COM (2023) 757 final].

ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ

Βρυξέλλες, 18.12.2023

COM(2023) 796 final

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

της

ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟ ΚΟΙΝΟΒΟΥΛΙΟ, ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ, ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΩΝ

Αξιολόγηση σε επίπεδο ΕΕ των προσχεδίων των επικαιροποιημένων εθνικών σχεδίων για την ενέργεια και το κλίμα

Ένα σημαντικό βήμα προς την επίτευξη των πιο φιλόδοξων στόχων για την ενέργεια και το κλίμα για το 2030 στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του REPowerEU

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

1ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ ΤΩΝ ΕΚΠΟΜΠΩΝ ΑΕΡΙΩΝ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ

Η συγκέντρωση δεδομένων σχετικά με τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε επίπεδο ΕΕ βασίζεται στα 24 ΕΣΕΚ που είχαν υποβληθεί κατά τον χρόνο δημοσίευσης της παρούσας αξιολόγησης 1 και συμπληρώνεται, όπου χρειάζεται, με πληροφορίες που αντλήθηκαν από τις πρώτες εκθέσεις προόδου (NECPR) του Μαρτίου 2023.

Η συγκέντρωση των δεδομένων βασίζεται στους ακόλουθους κανόνες:

-Όταν ήταν διαθέσιμες, χρησιμοποιήθηκαν οι προβολές με πρόσθετα μέτρα που παρέχονταν στα ΕΣΕΚ.

-Εάν λείπουν οι προβολές με πρόσθετα μέτρα, χρησιμοποιήθηκαν αντ’ αυτών προβολές με τα υφιστάμενα μέτρα που παρέχονται στο ΕΣΕΚ.

-Εάν στα ΕΣΕΚ δεν είναι διαθέσιμες ούτε οι προβολές με πρόσθετα μέτρα ούτε οι προβολές με τα υφιστάμενα μέτρα, και για τα κράτη μέλη που δεν υπέβαλαν ΕΣΕΚ, χρησιμοποιήθηκαν οι προβολές με πρόσθετα μέτρα του Μαρτίου 2023. Εάν δεν είναι διαθέσιμες οι προβολές με πρόσθετα μέτρα του Μαρτίου 2023, τότε χρησιμοποιούνται οι προβολές με τα υφιστάμενα μέτρα του Μαρτίου 2023.

Πίνακας 1: επισκόπηση των δεδομένων για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου που χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της προόδου όσον αφορά τους κλιματικούς στόχους

	Συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (συμπεριλαμβανομένου του τομέα LULUCF)		Εκπομπές ESR
	2030	2050	2005*	2030
	Mt CO2e
EU των 27	2 284	1 589	2 517,1	1 656,9
Αυστρία	61,8	52,3	57,0	41,7
Βέλγιο	82,0	61,6	81,6	46,8
Βουλγαρία	41,9	21,3	22,3	22,8
Κροατία	19,2	11,4	18,1	15,0
Κύπρος	6,0**	4,0**	4,3	3,3**
Τσεχία	108,7**	46,1	65,0	52,8
Δανία	28,9	22,6	40,4	24,4
Εσθονία	10,6**	4,6**	6,2	5,5
Φινλανδία	4,7	-12,5	34,4	18,5
Γαλλία	252,0**	256,2	401,1	215,0**
Γερμανία	449,0**	194,0**	484,7	317,0**
Ελλάδα	44,5**	2,5**	63,0	34,0**
Ουγγαρία	51,7	40,4	47,8	36,4**
Ιρλανδία	62,5**	55,8**	47,7	42,8**
Ιταλία	277,0**	268,7	343,1	219,5**
Λετονία	12,2	11,1	8,6	7,9
Λιθουανία	8,7	7,4	13,1	10,3
Λουξεμβούργο	5,1	1,0	10,1	4,3
Μάλτα	2,6	2,9	1,0	1,5
Κάτω Χώρες	124,0	83,0**	128,1	78,6
Πολωνία	340,7	276,0	192,5	178,7
Πορτογαλία	29,4**	2,8	48,6	28,2
Ρουμανία	49,6**	3,1**	78,2	81,7
Σλοβακία	28,1	19,8	23,1	20,5
Σλοβενία	6,4**	0,0	11,8	8,4**
Ισπανία	156,1	141,0	242,0	133,8
Σουηδία	-12,1	-24,4	43,2	16,5
*Αριθμητικά στοιχεία 2005 (νομικού έτους αναφοράς), όπως ορίζονται στο παράρτημα I της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2020/2126 της Επιτροπής 2 . ** Σημείο δεδομένων στο προσχέδιο του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ διαφορετικό απ᾽ ό,τι στην ενοποιημένη εθνική έκθεση προόδου για την ενέργεια και το κλίμα

Όσον αφορά τον τομέα LULUCF, οι προβολές (με πρόσθετα μέτρα ή, όταν δεν είναι διαθέσιμες, με τα υφιστάμενα μέτρα) χρησιμοποιήθηκαν για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης του κράτους μέλους με τον κανόνα της «μη επιβάρυνσης» για την περίοδο 2021-25 και την πορεία προς τον εθνικό στόχο για το 2030 (σύμφωνα με το παράρτημα ΙΙα στήλη Γ του αναθεωρημένου κανονισμού 2018/841). Επιπλέον, οι υποβληθείσες προβολές αξιολογήθηκαν λαμβάνοντας υπόψη τα αναθεωρημένα αποθέματα. Αυτό είχε, σε ορισμένες περιπτώσεις, σημαντικό αντίκτυπο στη συνολική αξιολόγηση. Εξετάστηκε επίσης η αξιοπιστία των προτεινόμενων πολιτικών και μέτρων στους σχετικούς τομείς.

Για την αξιολόγηση του ενωσιακού στόχου μείωσης κατά 55 % των καθαρών εγχώριων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (συμπεριλαμβανομένου του τομέα LULUCF) για το 2030 σε σύγκριση με το 1990, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό νομοθέτημα για το κλίμα, η συνεισφορά των καθαρών απορροφήσεων περιορίστηκε σε 225 εκατομμύρια τόνους ισοδυνάμου CO2.

2ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΧΑΣΜΑΤΟΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΑΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΝΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Για την αξιολόγηση του χάσματος φιλοδοξίας μεταξύ των υποβαλλόμενων συνεισφορών για την επίτευξη τουλάχιστον μεριδίου ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές τουλάχιστον 42,5 % σε επίπεδο Ένωσης και του μεριδίου της ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές που προκύπτει από την εφαρμογή του μαθηματικού τύπου που παρατίθεται στο παράρτημα II του κανονισμού (ΕΕ) 2018/1999 για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα 3 χρησιμοποιήθηκαν τα ακόλουθα κριτήρια:

Το μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές των κρατών μελών στην ακαθάριστη τελική κατανάλωση ενέργειας (GFEC) και τα αντίστοιχα επίπεδα GFEC είναι απαραίτητα για να καθοριστεί κατά πόσον η συλλογική συνεισφορά των κρατών μελών ανέρχεται σε τουλάχιστον 42,5 %, που είναι το δεσμευτικό μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στην GFEC σε επίπεδο Ένωσης.

Για τα κράτη μέλη που δεν έχουν υποβάλει τις τιμές της GFEC ή δεν έχουν υποβάλει προσχέδιο επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ, για την κάλυψη των εναπομενόντων κενών στα δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν οι συνεισφορές του 2019 που παρασχέθηκαν στα αντίστοιχα τελικά ΕΣΕΚ του 2020 ή, κατά περίπτωση, τα επίσημα στοιχεία που υποβλήθηκαν στην Επιτροπή μέσω διαρθρωμένου διαλόγου (EU PILOT).

Δεκαεννέα κράτη μέλη (Βέλγιο, Γερμανία, Δανία, Εσθονία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Ιρλανδία, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Τσεχία) υπέβαλαν προσχέδιο επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ που περιλαμβάνει ρητά ή υπόρρητα τη συνεισφορά στον δεσμευτικό στόχο της ΕΕ για μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές 42,5 % για το 2030.

Πέντε κράτη μέλη (Γαλλία, Κάτω Χώρες, Μάλτα, Σουηδία, Φινλανδία) υπέβαλαν προσχέδιο επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ, αλλά δεν επικαιροποίησαν τη συνεισφορά τους στον δεσμευτικό στόχο της ΕΕ για μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές 42,5 % για το 2030. Τέσσερα από αυτά τα πέντε κράτη μέλη (Κάτω Χώρες, Μάλτα, Σουηδία, Φινλανδία) ανέφεραν ότι θα επικαιροποιήσουν τη συνεισφορά τους στο τελικό ΕΣΕΚ τους.

Δύο κράτη μέλη (Βουλγαρία, Πολωνία) δεν υπέβαλαν το προσχέδιο του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ, αλλά υπέβαλαν τη συμβολή τους μέσω του διαρθρωμένου διαλόγου EU Pilot με την Επιτροπή.

Ένα κράτος μέλος (Αυστρία) δεν υπέβαλε ούτε προσχέδιο επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ ούτε συνεισφορά μέσω του διαρθρωμένου διαλόγου EU Pilot.

Πίνακας 2: Επισκόπηση των εθνικών συνεισφορών και των χασμάτων φιλοδοξίας για την επίτευξη του στόχου της Ένωσης για κατανάλωση ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές τουλάχιστον 42,5 %

	Μερίδια ΑΠΕ
	Εθνικός δεσμευτικός στόχος 2020	Εθνική τιμή μεριδίου 2021	Εθνική συνεισφορά 2030 (σύμφωνα με το προσχέδιο του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ)	Μερίδιο 2030 σύμφωνα με τον μαθηματικό τύπο	Χάσμα φιλοδοξίας
AT	34 %	36,4 %	46 % – 50 %	57 %	Σημαντικά χαμηλότερο
BE	13 %	13,0 %	21,7 %	33 %	Σημαντικά χαμηλότερο
BG	16 %	17,0 %	29,9 %	33 %	Χαμηλότερο
CY	13 %	18,4 %	26,5 %	33 %	Σημαντικά χαμηλότερο
CZ	13 %	17,7 %	30 %	33 %	Χαμηλότερο
DE	18 %	19,2 %	40 %	41 %	Ελαφρώς χαμηλότερο
DK	30 %	34,7 %	70,9 %	60 %	Σημαντικά υψηλότερο
EST	25 %	38,0 %	65 %	50 %	Σημαντικά υψηλότερο
EL	18 %	21,9 %	44 %	39 %	Σημαντικά υψηλότερο
ES	20 %	20,7 %	47,9 %	43 %	Υψηλότερο
FI	38 %	43,1 %	51 %	62 %	Σημαντικά χαμηλότερο
FR	23 %	19,3 %	33 %	44 %	Σημαντικά χαμηλότερο
HR	20 %	31,3 %	42,5 %	44 %	Ελαφρώς χαμηλότερο
HU	13 %	14,1 %	29 %	34 %	Σημαντικά χαμηλότερο
IE	16 %	12,5 %	31,4 % – 34,1 %	43 %	Σημαντικά χαμηλότερο
IT	17 %	19,0 %	40,5 %	39 %	Ελαφρώς υψηλότερο
LT	23 %	28,2 %	55 %	49 %	Σημαντικά υψηλότερο
LU	11 %	11,7 %	37 %	37 %	Σύμφωνο
LV	40 %	42,1 %	57 %	61 %	Σημαντικά χαμηλότερο
MT	10 %	12,2 %	11,5 %	28 %	Σημαντικά χαμηλότερο
NL	14 %	13,0 %	27 %	39 %	Σημαντικά χαμηλότερο
PL	15 %	15,6 %	23 % – 31 %	32 %	Σημαντικά χαμηλότερο
PT	31 %	34,0 %	49 %	51 %	Ελαφρώς χαμηλότερο
RO	24 %	23,6 %	34 %	41 %	Σημαντικά χαμηλότερο
SE	49 %	62,6 %	65 %	76 %	Σημαντικά χαμηλότερο
SI	25 %	25,0 %	30 % – 35 %	46 %	Σημαντικά χαμηλότερο
SK	14 %	17,4 %	23 %	35 %	Σημαντικά χαμηλότερο

3ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΧΑΣΜΑΤΟΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΑΣ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΣΕ ΕΠΙΠΕΔΟ ΕΝΩΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗΣ ΑΠΟΔΟΣΗΣ

Ο υπολογισμός του αθροίσματος των εθνικών συνεισφορών των κρατών μελών που αναφέρονται στα προσχέδια των επικαιροποιημένων ΕΣΕΚ τόσο για την κατανάλωση τελικής όσο και για την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργεια (FEC) είναι απαραίτητος για να αξιολογηθεί κατά πόσον οι συλλογικές συνεισφορές των κρατών μελών ανέρχονται αθροιστικά σε 763 εκατ. ΤΙΠ για την τελική κατανάλωση ενέργειας και σε 992,5 εκατ. ΤΙΠ για την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας.

Για τα κράτη μέλη που δεν έχουν υποβάλει καμία εθνική συνεισφορά, ούτε για την τελική κατανάλωση ενέργειας ούτε για την κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας, ή για καμία από τις δύο, ή που δεν έχουν υποβάλει προσχέδιο επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ, για την κάλυψη των εναπομενόντων κενών στα δεδομένα χρησιμοποιήθηκαν οι συνεισφορές του 2019 που παρασχέθηκαν στα αντίστοιχα τελικά ΕΣΕΚ του 2020 ή, κατά περίπτωση, τα επίσημα στοιχεία που υποβλήθηκαν στην Επιτροπή μέσω διαρθρωμένου διαλόγου (EU PILOT).

Είκοσι τρία κράτη μέλη (Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Εσθονία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Ιρλανδία, Κάτω Χώρες, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Τσεχία, Φινλανδία) υπέβαλαν προσχέδιο επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ που περιλαμβάνει ρητά ή υπόρρητα τη συνεισφορά στον δεσμευτικό στόχο της ΕΕ για μερίδιο ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές 11,7 % για το 2030.

Ένα κράτος μέλος (Μάλτα) υπέβαλε σχέδιο επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ, αλλά δεν επικαιροποίησε τη συνεισφορά της στον δεσμευτικό στόχο της ΕΕ για τελική κατανάλωση ενέργειας 11,7 % για το 2030.

Ένα κράτος μέλος (Βουλγαρία) δεν υπέβαλε το προσχέδιο του επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ, αλλά υπέβαλε τη συμβολή του μέσω του διαρθρωμένου διαλόγου EU Pilot με την Επιτροπή.

Δύο κράτη μέλη (Αυστρία, Πολωνία) δεν υπέβαλαν ούτε προσχέδιο επικαιροποιημένου ΕΣΕΚ ούτε συνεισφορά μέσω του διαρθρωμένου διαλόγου EU Pilot.

Πίνακας 3: Επισκόπηση των εθνικών συνεισφορών για την επίτευξη του ενωσιακού στόχου ενεργειακής απόδοσης -11,7 % για το 2030

	Τελική κατανάλωση ενέργειας			Κατανάλωση πρωτογενούς ενέργειας
	Συνεισφορές όπως δηλώθηκαν από τα κράτη μέλη ή βάσει παραδοχής	Αποτελέσματα του μαθηματικού τύπου του παραρτήματος Ι της αναδιατυπωμένης ΟΕΑ	Συμβολή απόκλισης για το 2030 στο αποτέλεσμα του μαθηματικού τύπου	Συνεισφορές όπως δηλώθηκαν από τα κράτη μέλη ή βάσει παραδοχής	Αποτελέσματα του μαθηματικού τύπου του παραρτήματος Ι της αναδιατυπωμένης ΟΕΑ	Συμβολή απόκλισης για το 2030 στο αποτέλεσμα του μαθηματικού τύπου
AT	25,6	21,4	20,10 %	30,8	24,9	23,60 %
BE	29,9	28,8	4,00 %	36,5	33,8	8,15 %
BG	9,9	8,8	11,30 %	15,3	13,7	11,30 %
CY	1,9	1,8	4,04 %	2,3	2	11,86 %
CZ	20,2	20,2	-0,05 %	28,8	28,8	-0,02 %
DE	160,5	156	2,94 %	193,6	194,2	-0,31 %
DK	14,2	13,7	3,41 %	16,7	15,5	7,58 %
EST	2,6	2,6	1,35 %	5,1	3,9	30,63 %
EL	15,4	14,6	5,20 %	18,2	17,1	6,27 %
ES	70,2	65,4	7,37 %	96,7	81,8	18,24 %
FI	23,2	20,6	12,62 %	31,1	29,8	4,43 %
FR	104	104	-0,05 %	157,3	157,3	-0,05 %
HR	6,6	5,9	11,65 %	8,1	6,8	19,18 %
HU	17,9	16,2	10,62 %	30,7	23,3	31,55 %
IE	12,9	9,9	30,97 %	15,2	11,2	35,61 %
IT	94,4	92,1	2,48 %	115	112,2	2,53 %
LT	4,2	4,2	-1,14 %	5,2	5,2	0,83 %
LU	3	2,7	12,32 %	3,5	2,8	24,06 %
LV	3,4	3,3	4,16 %	4,1	3,7	10,04 %
MT	0,8	0,7	14,47 %	1,1	0,8	26,73 %
NL	43,9	38,4	14,27 %	46,6	46,2	0,84 %
PL	67	57,7	16,06 %	91,3	77,2	18,33 %
PT	14,9	13,4	11,11 %	20,8	15,2	37,17 %
RO	23,2	22,8	1,95 %	31,4	30,2	4,11 %
SE	29,8	25,1	18,84 %	40,4	35,4	14,08 %
SI	4,4	4,3	3,25 %	6	5,8	4,13 %
SK	10,3	8,5	21,38 %	15,7	13,6	15,26 %
Σύνολο	814,3	763		1 067,5	992,5

(1)

   Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, Εσθονία, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Κροατία, Κύπρος, Λετονία, Λιθουανία, Λουξεμβούργο, Μάλτα, Ουγγαρία, Πορτογαλία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία, Σουηδία, Τσεχία, Φινλανδία. Η Πολωνία και η Βουλγαρία υπέβαλαν επιμέρους πληροφορίες μέσω του διαρθρωμένου διαλόγου EU Pilot. Ωστόσο, δεν συμπεριλήφθηκαν επικαιροποιημένες πορείες για τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.

(2)

Εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) 2020/2126 της Επιτροπής, της 16ης Δεκεμβρίου 2020, σχετικά με τον καθορισμό των ετήσιων δικαιωμάτων εκπομπών των κρατών μελών για την περίοδο από το 2021 έως το 2030 σύμφωνα με τον κανονισμό (ΕΕ) 2018/842 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου.

(3)

   Κανονισμός (ΕΕ) 2018/1999 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 11ης Δεκεμβρίου 2018, για τη διακυβέρνηση της Ενεργειακής Ένωσης και της Δράσης για το Κλίμα, για την τροποποίηση των κανονισμών (ΕΚ) αριθ. 663/2009 και (ΕΚ) αριθ. 715/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, των οδηγιών 94/22/ΕΚ, 98/70/ΕΚ, 2009/31/ΕΚ, 2009/73/ΕΚ, 2010/31/ΕΕ, 2012/27/ΕΕ και 2013/30/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, των οδηγιών 2009/119/ΕΚ και (ΕΕ) 2015/652 του Συμβουλίου και για την κατάργηση του κανονισμού (ΕΕ) αριθ. 525/2013 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (ΕΕ L 328 της 21.12.2018, σ. 1).