23.12.2009   

EL

Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης

C 318/88

1.1

Η ΕΟΚΕ συμμερίζεται πλήρως τον στόχο του κανονισμού που προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να ελαχιστοποιηθεί, δηλαδή, ο κίνδυνος διάθεσης στην κοινοτική αγορά παράνομης ξυλείας και των παραγώγων της. Μάλιστα, η αποψίλωση των δασών, πέρα από το γεγονός ότι ευθύνεται για το 20 % περίπου των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου καθώς και για την απώλεια της βιοποικιλότητας, είναι η αιτία συνακόλουθων οικονομικών και κυρίως κοινωνικών προβλημάτων. Προκειμένου να επιτευχθεί ο προκαθορισμένος στόχος, απαιτείται ακόμα περισσότερη τόλμη και πιο δραστικές παρεμβάσεις με βάση νομικώς δεσμευτικά μέτρα και βραχύτερες προθεσμίες για την εφαρμογή τους.

1.2

Η πρόταση κανονισμού αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο –μαζί με τις εθελοντικές συμφωνίες συνεργασίας FLEGT (1), την εξέλιξη των προγραμμάτων συνεργασίας που συνδέονται με την πιστοποίηση και την αειφόρο χρήση των δασικών πόρων, καθώς και των συμφωνιών με τις κυριότερες χώρες εισαγωγής ξυλείας– για την καταπολέμηση, όχι μόνο της παράνομης υλοτομίας, αλλά και της διάθεσής της στην αγορά.

1.3

Η έννοια της αειφορίας δεν βασίζεται μόνο στη δυνατότητα παραγωγής ξυλείας, αλλά και σε κριτήρια κοινωνικά (αποδεκτές συνθήκες εργασίας ή σεβασμός των δικαιωμάτων των εργαζομένων), με γνώμονα τους ορισμούς της Δ.Ο.Ε. (2), οικονομικά κριτήρια (αποφυγή στρεβλώσεων της αγοράς λόγω αθέμιτου ανταγωνισμού) και περιβαλλοντικά κριτήρια (αντίκτυπος των παράνομων αποψιλώσεων στο περιβάλλον και τη μείωση της βιοποικιλότητας).

1.4

Στον υπό εξέταση κανονισμό, η Επιτροπή καθορίζει το σύστημα της δέουσας επιμέλειας ως το μέσο για να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος διάθεσης στην κοινοτική αγορά παράνομης ξυλείας και των παραγώγων της. Με αυτή τη διατύπωση, η συγκεκριμένη παράμετρος χρήζει ορισμένων τροποποιήσεων.

1.5

Κατ'αρχάς, λαμβάνει υπόψη μόνο τους φορείς εκμετάλλευσης που διαθέτουν κατά κύριο λόγο την ξυλεία και τα προϊόντα ξυλείας στην αγορά. Η ΕΟΚΕ είναι της άποψης ότι το σύστημα θα πρέπει να επεκταθεί, με διαφορετικές διαδικασίες και κανόνες, σε όλους τους φορείς του κλάδου της ξυλείας. Η ιχνηλασιμότητα πρέπει να αφορά κάθε φορέα εκμετάλλευσης, ο οποίος θα πρέπει να γνωρίζει την προέλευση και τα χαρακτηριστικά του προϊόντος (χώρα, δάσος, είδος κ.τ.λ.) και τον προμηθευτή. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, και ιδίως οι μικροί παραγωγοί μπορούν να επωφεληθούν από ένα καθεστώς ευελιξίας, προκειμένου να προσαρμοστούν στο νέο σύστημα βαθμιαία και χωρίς υπερβολικό κόστος.

1.6

Ωστόσο, θα πρέπει να αποφευχθούν τυχόν επικαλύψεις με τα ήδη υπάρχοντα συστήματα ιχνηλασιμότητας και να προκριθούν οι εθνικές νομοθεσίες με τα σχετικά ελεγκτικά μέσα, τα συστήματα δασικής πιστοποίησης και τις αντίστοιχες οργανωτικές δομές που ήδη πληρούν κατά τον καλύτερο τρόπο τα κριτήρια αειφόρου εκμετάλλευσης των δασών. Ιδίως στις περιπτώσεις που εφαρμόζονται ήδη οι αρχές της δέουσας επιμέλειας, είναι περιττή η επιβολή πρόσθετων γραφειοκρατικών διατυπώσεων. Η ΕΕ θα πρέπει να καθορίσει τα κανονιστικά πρότυπα και μια κοινή προσέγγιση ως προς τη διαδικασία ελέγχου, με αυξημένη αυστηρότητα σε περιπτώσεις εκμετάλλευσης ξυλείας εξαιρετικά αμφιβόλου προέλευσης (3) και με τη χρήση, όπου κρίνεται απαραίτητο, τρίτων και ανεξάρτητων φορέων πιστοποίησης εγνωσμένης εμπειρίας.

1.7

Οι συμφωνίες με τρίτες χώρες πρέπει να προβλέπουν οργανωτική/διαχειριστική συνεργασία και συστήματα κοινωνικών κινήτρων, σύμφωνα με την παρατηρηθείσα αντιστρόφως ανάλογη σχέση μεταξύ του μεγέθους της παράνομης υλοτομίας και του κατά κεφαλήν εισοδήματος ενός κράτους.

1.8

Η επέκταση του συστήματος της δέουσας επιμέλειας σε όλους τους φορείς θα ευνοούσε την εισαγωγή στην αγορά αποκλειστικά νόμιμης ξυλείας, η οποία εξ άλλου εκτιμάται περισσότερο, όχι τόσο για τον οικονομικό αντίκτυπο με τη στενή έννοια, όσο για τον κοινωνικό της αντίκτυπο. Η μακρόπνοη εκμετάλλευση των δασών και η χρήση νόμιμων προϊόντων παρέχουν μάλιστα, στους μεν τοπικούς πληθυσμούς που εργάζονται στον κλάδο της ξυλείας την ευκαιρία της αειφόρου ανάπτυξης, στη δε ευρωπαϊκή βιομηχανία του κλάδου τη δυνατότητα να εξασφαλίσει το μέλλον της.

1.9

Ο κανονισμός θα πρέπει να επεκταθεί στην ξυλεία και τα προϊόντα ξυλείας που προορίζονται για την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

1.10

Οι κυρώσεις για όσους παραβαίνουν τις διατάξεις εμπορίας ξυλείας και προϊόντων ξυλείας θα πρέπει να είναι ομοιόμορφες στα διάφορα κράτη και να ακολουθούν μια διαβάθμιση ως προς την ευθύνη, η οποία θα φτάνει, σε περιπτώσεις σοβαρών παραπτωμάτων, μέχρι και την αναστολή της εμπορικής δραστηριότητας.

1.11

Για τη διασφάλιση της ορθής λειτουργίας του συστήματος, συνιστάται θερμά η σύσταση συμβουλευτικής ομάδας για το εμπόριο ξυλείας, που θα συνδράμει την Επιτροπή, και θα περιλαμβάνει τους διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς.

1.12

Η Επιτροπή θα πρέπει, δύο έτη μετά την εφαρμογή του κανονισμού, να προβεί σε αξιολόγηση αντικτύπου του στην εύρυθμη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς των προϊόντων ξυλείας. Σε περίπτωση αρνητικών αποτελεσμάτων, θα πρέπει να προβλεφθεί η αναθεώρηση των τρωτών σημείων του ίδιου του κανονισμού.

2.1

Σκοπός της πρότασης κανονισμού είναι να καταπολεμηθεί η παράνομη υλοτομία και να ευνοηθεί ο εφοδιασμός από χώρες με νόμιμες πρακτικές δασικής εκμετάλλευσης. Πρόκειται για μία από τις απαντήσεις της ΕΕ στο πρόβλημα της παράνομης υλοτομίας, η οποία είναι, άλλωστε, και μία από τις αιτίες της αποψίλωσης. Η αποψίλωση των δασών ευθύνεται για το 20 % περίπου των παγκόσμιων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και είναι μία από τις κύριες αιτίες για την απώλεια βιοποικιλότητας παγκοσμίως. Επιπλέον, η παράνομη αποψίλωση δασικών εκτάσεων προκαλεί φαινόμενα οικονομικού, κοινωνικού και περιβαλλοντικού ντάμπιγκ, απειλώντας έτσι την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων που εκμεταλλεύονται νόμιμα τα δάση.

2.2

Ως προς το κοινωνικό ντάμπινγκ, η ΕΕ επιχείρησε πολλές φορές από το 1996 να ενσωματώσει στις συμφωνίες του Π.Ο.Ε. (Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου) τις διατάξεις για την προάσπιση των θεμελιωδών εργασιακών δικαιωμάτων. Οι σχετικές προτάσεις συνάντησαν τη σθεναρή αντίσταση των αναπτυσσόμενων χωρών, οι οποίες κατηγορούν τις βιομηχανικές χώρες ότι εκμεταλλεύονται παρόμοιες προτάσεις, προκειμένου να δημιουργήσουν νέες μορφές προστατευτισμού για τις εξαγωγές τους. Το ζήτημα άλλωστε έχει αποκτήσει ιδιαίτερη επικαιρότητα και εντός της ίδιας της ΕΕ.

2.3

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εκπόνησε συνεπώς μία δέσμη δυνατοτήτων για τη διασφάλιση της αποκλειστικής διάθεσης στην αγορά της ΕΕ ξυλείας και προϊόντων ξυλείας νόμιμης προέλευσης. Οι συγκεκριμένες επιλογές υποβλήθηκαν σε αξιολόγηση αντικτύπου και ενσωματώθηκαν στο σύστημα της «δέουσας επιμέλειας». Ασφαλώς, θα ήταν προτιμότερο οι έλεγχοι να ήταν αυστηρότεροι και αποτελεσματικότεροι, αυτό όμως θα είχε ως αποτέλεσμα την παραβίαση των κανόνων του ελεύθερου εμπορίου και, συνεπώς, δεν είναι εφαρμόσιμοι.

2.4

Η νομιμότητα της προέλευσης καθορίζεται από τη νομοθεσία της χώρας όπου καλλιεργείται η ξυλεία. Η νομιμότητα μπορεί να εξακριβωθεί στα κράτη που έχουν υπογράψει τις συμφωνίες FLEGT μέσω των αδειών FLEGT που χορηγεί η ΕΕ βάσει διμερών συμφωνιών εταιρικής σχέσης μεταξύ της Επιτροπής και των μεμονωμένων εξαγωγέων χωρών ή βάσει των αδειών CITES (4). Στα λοιπά κράτη, η νομιμότητα μπορεί να εξακριβωθεί με άλλα μέσα. Στην περίπτωση των φορέων εκμετάλλευσης, η νομιμότητα μπορεί να εξακριβωθεί μέσω συστημάτων που ικανοποιούν πλήρως τα κριτήρια του συστήματος της δέουσας επιμέλειας

2.5

Το σύστημα της δέουσας επιμέλειας βασίζεται στην υπευθυνότητα των φορέων εκμετάλλευσης να περιορίζουν τον κίνδυνο διάθεσης στην κοινοτική αγορά παράνομης ξυλείας μέσω ενός δικτύου ιχνηλασιμότητας που θα βασίζεται στη δυνατότητα πρόσβασης στις πληροφορίες για την προέλευση και τα χαρακτηριστικά της ξυλείας, ανταποκρινόμενο στις προδιαγραφές νομιμότητας που ορίζουν οι εθνικές νομοθεσίες. Το σύστημα αποσκοπεί επίσης στην ενημέρωση του καταναλωτή κατά την αγορά, προκειμένου αυτός να μην συντείνει στην μη ηθελημένα παράνομη υλοτομία.

2.6

Για την ευχερέστερη εφαρμογή του υπό εξέταση κανονισμού, οι φορείς εκμετάλλευσης μπορούν να χρησιμοποιήσουν όσα συστήματα έχουν ήδη αναπτύξει τα ελεγκτικά όργανα. Σε κάθε περίπτωση, οι αρμόδιες αρχές που έχουν οριστεί από τα κράτη μέλη πρέπει να ορίσουν τα εποπτικά όργανα, διατηρώντας, πάντως, το δικαίωμα διεξαγωγής τακτικού ελέγχου του βαθμού συμμόρφωσής τους με τα προαπαιτούμενα.

2.7

Τα ελεγκτικά όργανα –τα οποία προηγουμένως θα έχουν ορίσει κανόνες για την εφαρμογή του συστήματος της δέουσας επιμέλειας – θα εξουσιοδοτούν τους φορείς εκμετάλλευσης μέσω των κατάλληλων συστημάτων. Οι αρμόδιες αρχές θα διεξάγουν τους απαραίτητους ελέγχους και θα λαμβάνουν τα κατάλληλα πειθαρχικά μέτρα κατά των φορέων εκείνων που δεν θα τηρούν το σύστημα της δέουσας επιμέλειας.

2.8

Τα κράτη μέλη θα θεσπίσουν τις διατάξεις για τις προβλεπόμενες κυρώσεις και θα λαμβάνουν όλα τα μέτρα που είναι αναγκαία για την ορθή εφαρμογή του παρόντος κανονισμού. Οι διατάξεις του εν λόγω κανονισμού, οι οποίες έχουν θεσπιστεί βάσει των συμφωνιών του Π.Ο.Ε., θα εφαρμόζονται ομοίως τόσο για τα εισαγόμενα προϊόντα όσο και για αυτά που παράγονται εντός της Ε.Ε.

3.3.1

Κάθε φορέας εκμετάλλευσης του κλάδου οφείλει να διασφαλίζει τη νομιμότητα κατοχής ξυλείας, διαθέτοντας τις απαραίτητες πληροφορίες για την προέλευση του προϊόντος (χώρα, δάσος, προμηθευτής, είδος, ηλικία, όγκος). Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσω ενός δικτύου ιχνηλασιμότητας το οποίο θα προβλέπει διάφορα επίπεδα ευθύνης. Όσο για τους ιδιοκτήτες μικρών δασικών εκτάσεων, η δραστηριότητα των οποίων εντάσσεται ήδη σε ένα ήδη οργανωμένο εθνικό πλαίσιο με αποτελεσματικά συστήματα συμμόρφωσης με τη νομοθεσία (σύμφωνα με το σύστημα της δέουσας επιμέλειας), είναι περιττό να επιβαρυνθούν με επιπρόσθετες γραφειοκρατικές υποχρεώσεις. Αντιστρόφως, οι μεγάλοι φορείς εκμετάλλευσης, οι οποίοι αγοράζουν και εμπορεύονται ξυλεία στην Ε.Ε. ή εισάγουν από τρίτες χώρες, οφείλουν να εφαρμόζουν το σύστημα όπως προβλέπεται από τον σχετικό κανονισμό.

4.1

Προκειμένου να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, είναι επιτακτικό να καθοριστούν τα κατάλληλα μέσα πιστοποίησης της νομιμότητας της ξυλείας και των προϊόντων ξυλείας που διατίθενται στην ΕΕ. Πέραν της εκάστοτε εθνικής νομοθεσίας και των μέσων που προβλέπει η πρόταση κανονισμού, θα πρέπει να ληφθούν υπόψη όσα συστήματα πληρούν ήδη τα κριτήρια της δέουσας επιμέλειας, συμπεριλαμβανομένων αυτών της δασικής πιστοποίησης. Επιπλέον, θα πρέπει να εφαρμοστούν κατάλληλα συστήματα εντοπισμού όσων διαθέτουν με τρόπο ορθό στην αγορά ξυλεία και προϊόντα ξυλείας, αλλά και μηχανισμοί επιβολής κυρώσεων για όσους παραβαίνουν τους κανόνες. Οι κανόνες αυτοί, οι οποίοι δεν είναι δυνατόν να καθοριστούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, πρέπει να θεσπιστούν από τα κράτη μέλη με βάση ομοιόμορφα κριτήρια.

4.2

Η παράνομη υλοτομία αποτελεί πράγματι απειλή για κάθε πρόγραμμα βιώσιμης δασικής διαχείρισης. Οι συμφωνίες με τις τρίτες χώρες πρέπει συνεπώς να προβλέπουν συνεργασίες σε οργανωτικό και διαχειριστικό επίπεδο καθώς και συστήματα παροχής κοινωνικών κινήτρων, υπό το πρίσμα της παρατηρηθείσας αντιστρόφως ανάλογης σχέσης του ποσοστού παράνομης υλοτομίας προς το κατά κεφαλήν εισόδημα μιας χώρας. Οι τροπικές χώρες με μεγάλη δημογραφική πίεση και με την πιο εκτεταμένη φτώχεια είναι εκείνες που προβαίνουν στη μεγαλύτερη αποψίλωσης των δασών (5). Αναλογικά, οι αφρικανικές χώρες που εξάγουν ξυλεία είναι μεταξύ των πενήντα φτωχότερων χωρών του κόσμου, μεταξύ των χωρών με το χαμηλότερο δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης, και μεταξύ των χωρών με το χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα (6).

4.3

Η επέκταση της εφαρμογής του συστήματος της δέουσας επιμέλειας σε όλους του φορείς εκμετάλλευσης –και όχι μόνο σε όσους διαθέτουν αρχικά στην αγορά την ξυλεία και τα προϊόντα ξυλείας– συνεπάγεται επιπρόσθετο διοικητικό φόρτο, όμως τα προσδοκώμενα οφέλη θα προκύψουν σύντομα με την αποκλειστική διάθεση στην ευρωπαϊκή αγορά ξυλείας νόμιμης και ανιχνεύσιμης προέλευσης σε όλο το φάσμα του κλάδου. Θα πρόκειται για πολλαπλά οφέλη όχι μόνο οικονομικής φύσεως (7), αλλά κυρίως κοινωνικής. Σε αυτό το πλαίσιο το περιβάλλον συγκαταλέγεται στις οικονομικές και κοινωνικές δυνάμεις των οποίων οι φορείς δε δρουν μόνο με οικονομικά κίνητρα, αλλά και με άλλου είδους συμφέροντα (περιβαλλοντικά, κοινωνικά και πολιτιστικά).

4.4

Εκτός του ότι τα προϊόντα αυτής της διαδικασίας θα ανταποκρίνονται καλύτερα στις απαιτήσεις της αγοράς –με δεδομένη την αυξημένη ευαισθησία που η τελευταία επιδεικνύει στα περιβαλλοντικά θέματα– θα αποκτήσουν και μεγαλύτερη αξία. Αυτό θα μπορούσε να έχει και μια ακόμα, διόλου αμελητέα ευεργετική παράμετρο, καθώς θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα προς μίμηση από άλλες χώρες. Γι’ αυτόν τον λόγο, η μακρόπνοη εκμετάλλευση των δασών και η χρήση ενός προϊόντος νόμιμης προέλευσης αποτελούν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία ανάπτυξης για τους ντόπιους εργαζόμενους αλλά και μια εγγύηση για το μέλλον της βιομηχανίας του κλάδου.

4.5

Ωστόσο, είναι σκόπιμο οι υποχρεώσεις να επιβάλλονται αναλόγως με το μέγεθος της εκάστοτε επιχείρησης. Συνεπώς, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι μικροπαραγωγοί θα πρέπει να διαθέτουν μεγαλύτερη ευελιξία και περιθώρια βαθμιαίας προσαρμογής στο σύστημα της υποχρέωσης επιμέλειας. Συγκεκριμένα, οι φορείς εκμετάλλευσης που αγοράζουν για πρώτη φορά ξυλεία, θα πρέπει να ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο διάθεσης στην αγορά παράνομων προϊόντων μέσω της ιχνηλασιμότητας, ήτοι των εγγράφων που αναγράφουν την προέλευση και τα χαρακτηριστικά του προϊόντος (χώρα, δάσος, προμηθευτής, είδος, ηλικία, όγκος), ενώ οι φορείς εκμετάλλευσης των επόμενων σταδίων του κλάδου οφείλουν να καταγράφουν τον δικό τους προμηθευτή.

4.6

Κατά την εκπόνηση του κανονισμού θα πρέπει να αναδειχθεί η σημασία της κρατικής νομοθεσίας και όλων των οργανωτικών δομών που ήδη πληρούν κατά τον καλύτερο τρόπο τα κριτήρια αειφόρου εκμετάλλευσης των δασών, και να αποφευχθεί παράλληλα η άσκοπη επιβολή νεωτερισμών. Υπό αυτό το πρίσμα θα ήταν σκόπιμο να διευρυνθεί η έννοια της αειφορίας, η οποία δεν βασίζεται μόνο στη δυνατότητα παραγωγής ξυλείας, αλλά και σε κριτήρια κοινωνικά (αποδεκτές συνθήκες εργασίας ή σεβασμός των δικαιωμάτων των εργαζομένων), οικονομικά (αποφυγή στρεβλώσεων της αγοράς λόγω αθέμιτου ανταγωνισμού) και περιβαλλοντικά (αντίκτυπος των παράνομων αποψιλώσεων στο περιβάλλον και τη μείωση της βιοποικιλότητας της περιοχής).

4.7

Θα πρέπει να καλλιεργηθεί ένα θετικό κλίμα για τους φορείς εκμετάλλευσης που τηρούν τους κανόνες και ενημερώνουν τους αγοραστές για τη νόμιμη προέλευση της ξυλείας και των προϊόντων ξυλείας. Τέλος, θα ήταν χρήσιμο να διεξαχθεί μια εκστρατεία ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των καταναλωτών σχετικά με τη σημασία της γνώσης και της δυνατότητας επαλήθευσης (μέσω της ιχνηλασιμότητας) της νόμιμης προέλευσης της ξυλείας και των προϊόντων ξυλείας κατά την αγοράς τους.

4.8

Η πρόκριση της χρήσης ξυλείας νόμιμης προέλευσης στον τομέα των κατασκευών, της επιπλοποιίας καθώς των λοιπών ετοίμων ειδών μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω κοινών δράσεων και της διανομής σχετικού επεξηγηματικού και ενημερωτικού υλικού. Σκοπός είναι η προώθηση της ξυλείας που προέρχεται από βιώσιμα διαχειριζόμενα δάση ως μοναδικής αειφόρου πρώτης ύλης που μπορεί να αναπαραχθεί φυσικά και να αποθηκεύσει διοξείδιο του άνθρακα καθ' όλον τον κύκλο ζωής της, ένα χαρακτηριστικό που τη διακρίνει από τα άλλα υλικά.

4.9

Για να διασφαλιστεί η ορθή λειτουργία του συστήματος, η ΕΟΚΕ τάσσεται σαφώς υπέρ της σύστασης μιας συμβουλευτικής ομάδας για την εμπορία ξυλείας που θα συνεπικουρεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η οποία θα απαρτίζεται από εκπροσώπους όλων των εμπλεκόμενων φορέων.