(1)

Ως αντίδραση στην παράνομη προσάρτηση της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας και της πόλης της Σεβαστούπολης από τη Ρωσική Ομοσπονδία (Ρωσία) το 2014, καθώς και στις συνεχιζόμενες αποσταθεροποιητικές ενέργειες της Ρωσίας στην ανατολική Ουκρανία, η Ένωση έχει ήδη θεσπίσει οικονομικές κυρώσεις, οι οποίες συνδέονται με την ελλιπή εφαρμογή των συμφωνιών που υπογράφηκαν στο Μινσκ υπό την αιγίδα της τριμερούς ομάδας επαφής του ΟΑΣΕ, ως απάντηση στην κρίση εντός της Ουκρανίας και στη γύρω περιοχή (οι «συμφωνίες του Μινσκ»), κυρώσεις όσον αφορά ενέργειες που υπονομεύουν ή απειλούν την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας και κυρώσεις ως απάντηση στην παράνομη προσάρτηση της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας και της πόλης της Σεβαστούπολης από τη Ρωσία.

(2)

Ως συμβαλλόμενο μέρος των συμφωνιών του Μινσκ, η Ρωσία υπέχει σαφή και άμεση ευθύνη να εργαστεί για την εξεύρεση ειρηνικής διευθέτησης στη διαμάχη σύμφωνα με τις αρχές που ορίζονται στις συμφωνίες του Μινσκ. Με την απόφαση να αναγνωρίσει τις εκτός κυβερνητικού ελέγχου περιφέρειες της ανατολικής Ουκρανίας ως ανεξάρτητες οντότητες, η Ρωσία έχεις σαφώς παραβιάσει τις συμφωνίες του Μινσκ, οι οποίες προβλέπουν την πλήρη επιστροφή των εν λόγω περιφερειών στον έλεγχο της ουκρανικής κυβέρνησης. Η εν λόγω απόφαση και η επακόλουθη απόφαση να αποσταλούν ρωσικά στρατεύματα στις εν λόγω περιφέρειες υπονομεύουν περαιτέρω την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας και συνιστούν σοβαρή παραβίαση του διεθνούς δικαίου και διεθνών συμφωνιών, συμπεριλαμβανομένων του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, της Τελικής Πράξης του Ελσίνκι, της Χάρτας των Παρισίων και του μνημονίου της Βουδαπέστης.

(3)

Στις 24 Φεβρουαρίου 2022 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, από κοινού με τους διεθνείς εταίρους του, καταδίκασε με τον πλέον κατηγορηματικό τρόπο την απρόκλητη και αδικαιολόγητη στρατιωτική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και εξέφρασε την πλήρη αλληλεγγύη του με την Ουκρανία και τον λαό της. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα συμπεράσματά του της 24ης Φεβρουαρίου 2022, απαίτησε από τη Ρωσία να σταματήσει αμέσως τις στρατιωτικές ενέργειές της, να αποσύρει άνευ όρων όλες τις δυνάμεις της και τον στρατιωτικό εξοπλισμό της από ολόκληρο το έδαφος της Ουκρανίας και να σεβαστεί πλήρως την εδαφική ακεραιότητα, την κυριαρχία και την ανεξαρτησία της Ουκρανίας εντός των διεθνώς αναγνωρισμένων συνόρων της. Την εν λόγω θέση επανέλαβε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο στα συμπεράσματά του της 25ης Μαρτίου 2022, της 31ης Μαΐου 2022 και της 24ης Ιουνίου 2022.

(4)

Όσον αφορά τη Γεωργία, την 1η Σεπτεμβρίου 2008 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, στα συμπεράσματα της Προεδρίας του έκτακτου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, καταδίκασε απερίφραστα τη μονομερή απόφαση της Ρωσίας να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας και κάλεσε τις άλλες χώρες να μην αναγνωρίσουν την ανεξαρτησία τους.

(5)

Στρατιωτική επίθεση που λαμβάνει χώρα σε κράτος το οποίο συνορεύει με την Ένωση, όπως αυτή που συνέβη στην Ουκρανία και για την οποία επιβλήθηκαν τα περιοριστικά μέτρα, δικαιολογεί τη λήψη μέτρων για την προστασία των ουσιωδών συμφερόντων ασφάλειας της Ένωσης και των κρατών μελών της.

(6)

Μετά την παράνομη προσάρτηση της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας και της πόλης της Σεβαστούπολης στις 18 Μαρτίου 2014, η Ρωσία εξέδωσε ρωσικά διεθνή διαβατήρια σε κατοίκους αυτών των εδαφών. Στις 24 Απριλίου 2019 ο πρόεδρος της Ρωσίας υπέγραψε διάταγμα με το οποίο απλοποιείται η διαδικασία απόκτησης της ρωσικής ιθαγένειας για τους κατοίκους των εκτός κυβερνητικού ελέγχου περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ της Ουκρανίας, συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας έκδοσης ρωσικών διεθνών διαβατηρίων για τους εν λόγω κατοίκους. Με διάταγμα της 11ης Ιουλίου 2022 η Ρωσία επέκτεινε την πρακτική της έκδοσης κοινών ρωσικών διεθνών διαβατηρίων σε κατοίκους άλλων εκτός κυβερνητικού ελέγχου περιοχών της Ουκρανίας, ιδίως στις περιφέρειες της Χερσώνας και της Ζαπορίζιας. Τον Μάιο του 2022 η Ρωσία θέσπισε απλουστευμένη διαδικασία ρωσικής πολιτογράφησης για ορφανά παιδιά από την αποκαλούμενη «Λαϊκή Δημοκρατία του Ντονέτσκ» και την αποκαλούμενη «Λαϊκή Δημοκρατία του Λουχάνσκ», καθώς και από την Ουκρανία. Το διάταγμα εφαρμόζεται επίσης σε παιδιά χωρίς γονική μέριμνα και σε πρόσωπα ανίκανα προς δικαιοπραξία που είναι κάτοικοι των εν λόγω δύο κατεχόμενων περιφερειών. Η συστηματική έκδοση ρωσικών διαβατηρίων στις εν λόγω κατεχόμενες περιφέρειες αποτελεί περαιτέρω παραβίαση του διεθνούς δικαίου και της εδαφικής ακεραιότητας, της κυριαρχίας και της ανεξαρτησίας της Ουκρανίας.

(7)

Η Ένωση και τα κράτη μέλη της, καθώς και η Ισλανδία, η Νορβηγία, η Ελβετία και το Λιχτενστάιν, δεν έχουν αναγνωρίσει την παράνομη προσάρτηση και έχουν καταδικάσει την παράνομη κατοχή περιφερειών και εδαφών της Ουκρανίας από τη Ρωσία. Αυτό αφορά ιδίως την παράνομη προσάρτηση της Αυτόνομης Δημοκρατίας της Κριμαίας και της πόλης της Σεβαστούπολης, την παράνομη κατοχή των περιφερειών Ντονέτσκ και Λουχάνσκ, αλλά και την περαιτέρω παράνομη κατοχή στις ανατολικές και νότιες περιφέρειες της Ουκρανίας, ιδίως τις περιφέρειες της Χερσώνας και της Ζαπορίζιας. Ταξιδιωτικά έγγραφα της Ρωσικής Ομοσπονδίας (ρωσικά ταξιδιωτικά έγγραφα) που εκδίδονται στις εν λόγω περιφέρειες και εδάφη δεν αναγνωρίζονται ή βρίσκονται σε διαδικασία μη αναγνώρισης από τα κράτη μέλη, καθώς και από την Ισλανδία, τη Νορβηγία, την Ελβετία και το Λιχτενστάιν. Το ίδιο ισχύει για τα ρωσικά ταξιδιωτικά έγγραφα που εκδίδονται στα γεωργιανά εδάφη της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, τα οποία δεν τελούν υπό τον έλεγχο της κυβέρνησης της Γεωργίας κατά τον χρόνο έναρξης ισχύος της παρούσας απόφασης (αποσχισθέντα εδάφη).

(8)

Για να διασφαλιστεί η κοινή πολιτική θεωρήσεων και η κοινή προσέγγιση για τους ελέγχους στους οποίους υπόκεινται πρόσωπα που διέρχονται από τα εξωτερικά σύνορα, κανένα ρωσικό ταξιδιωτικό έγγραφο που εκδίδεται σε περιφέρειες ή σε εδάφη στην Ουκρανία που βρίσκονται υπό την κατοχή της Ρωσίας ή στα αποσχισθέντα εδάφη στη Γεωργία ή για πρόσωπα που διαμένουν στις εν λόγω περιοχές δεν θα πρέπει να γίνεται αποδεκτό ως έγκυρο ταξιδιωτικό έγγραφό για τους σκοπούς της έκδοσης θεώρησης και της διέλευσης των εξωτερικών συνόρων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόζουν παρέκκλιση για τα πρόσωπα που ήταν Ρώσοι πολίτες κατά την ημερομηνία στην οποία άρχισαν να εκδίδονται τα ρωσικά ταξιδιωτικά έγγραφα στην αντίστοιχη κατεχόμενη περιφέρεια ή έδαφος ή στο αντίστοιχο αποσχισθέν έδαφος. Η εν λόγω παρέκκλιση θα πρέπει επίσης να ισχύει για τους κατιόντες των εν λόγω προσώπων. Τα κράτη μέλη θα πρέπει επίσης να έχουν τη δυνατότητα να εφαρμόζουν παρέκκλιση εάν ένα πρόσωπο ήταν ανήλικο ή πρόσωπο ανίκανο προς δικαιοπραξία κατά τον χρόνο έκδοσης του εν λόγω ταξιδιωτικού εγγράφου.

(9)

Η παρούσα απόφαση δεν θίγει την αρμοδιότητα των κρατών μελών για την αναγνώριση ταξιδιωτικών εγγράφων.

(10)

Για λόγους ασφάλειας δικαίου και διαφάνειας, η Επιτροπή θα πρέπει να καταρτίσει, με τη βοήθεια των κρατών μελών, κατάλογο των μη αποδεκτών ρωσικών ταξιδιωτικών εγγράφων. Ο εν λόγω κατάλογος θα πρέπει να περιλαμβάνει τις ημερομηνίες από τις οποίες άρχισαν να εκδίδονται τα εν λόγω ταξιδιωτικά έγγραφα και από τις οποίες δεν θα πρέπει να γίνονται δεκτά. Η Επιτροπή θα πρέπει να εκδώσει εκτελεστική πράξη η οποία θα περιέχει τον εν λόγω κατάλογο. Η εν λόγω εκτελεστική πράξη θα πρέπει να δημοσιευτεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ο κατάλογος θα πρέπει να ενσωματωθεί στον κατάλογο ταξιδιωτικών εγγράφων που καταρτίστηκε δυνάμει της απόφασης αριθ. 1105/2011/ΕΕ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (2) υπό μορφή πίνακα ταξιδιωτικών εγγράφων που εκδίδονται από τρίτες χώρες και εδαφικές οντότητες, ο οποίος είναι διαθέσιμος στο κοινό μέσω διαδικτύου.

(11)

Η παρούσα απόφαση δεν θίγει το δικαίωμα ελεύθερης κυκλοφορίας των πολιτών της Ένωσης και των μελών των οικογενειών τους, συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας των εν λόγω μελών της οικογένειας να εισέρχονται στην επικράτεια των κρατών μελών χωρίς έγκυρο ταξιδιωτικό έγγραφο κατά την έννοια ιδίως της οδηγίας 2004/38/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (3) και των συμφωνιών για την ελεύθερη κυκλοφορία των προσώπων που έχουν συναφθεί από την Ένωση και τα κράτη μέλη, αφενός, και ορισμένες τρίτες χώρες, αφετέρου. Η οδηγία 2004/38/ΕΚ επιτρέπει, υπό τους όρους που καθορίζονται σε αυτήν, περιορισμούς στην ελεύθερη κυκλοφορία για λόγους δημόσιας τάξης, δημόσιας ασφάλειας ή δημόσιας υγείας.

(12)

Η παρούσα απόφαση σέβεται τα θεμελιώδη δικαιώματα και τηρεί τις αρχές που αναγνωρίζονται ιδίως από τον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

(13)

Η παρούσα απόφαση δεν θίγει το κεκτημένο της Ένωσης στον τομέα του ασύλου και ιδίως το δικαίωμα υποβολής αίτησης διεθνούς προστασίας. Όπως υπενθυμίζεται στην ανακοίνωση της Επιτροπής της 4ης Μαρτίου 2022 με τίτλο «Παροχή επιχειρησιακών κατευθυντήριων γραμμών για τη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων με σκοπό τη διευκόλυνση της διέλευσης των συνόρων ΕΕ-Ουκρανίας», τα κράτη μέλη διατηρούν τη δυνατότητα να επιτρέπουν στους κατόχους ταξιδιωτικών εγγράφων που αποτελούν στόχο της παρούσας απόφασης και κατ’ επέκταση δεν πληρούν μία ή περισσότερες από τις προϋποθέσεις εισόδου που αναφέρονται στο άρθρο 6 παράγραφος 1 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/399 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (4) και δεν έχουν ασκήσει το δικαίωμά τους να υποβάλουν αίτηση διεθνούς προστασίας να εισέρχονται στο έδαφος των κρατών μελών σε μεμονωμένες περιπτώσεις, όπως προβλέπεται στα άρθρα 25 και 29 του κανονισμού (ΕΚ) αριθ. 810/2009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (5) και στο άρθρο 6 παράγραφος 5 του κανονισμού (ΕΕ) 2016/399. Οι εν λόγω παρεκκλίσεις θα πρέπει να εφαρμοστούν στην τρέχουσα κρίση στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό, ιδίως για να επιτραπεί η είσοδος σε όλα τα πρόσωπα που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής της εκτελεστικής απόφασης (ΕΕ) 2022/382 του Συμβουλίου (6).

(14)

Δεδομένου ότι ο στόχος της παρούσας απόφασης, ήτοι η ενίσχυση της λειτουργίας της κοινής πολιτικής θεωρήσεων και του χώρου Σένγκεν με την καθιέρωση υποχρέωσης μη αποδοχής ορισμένων ταξιδιωτικών εγγράφων για την έκδοση θεώρησης και τη διέλευση των εξωτερικών συνόρων, δεν μπορεί να επιτευχθεί επαρκώς από τα κράτη μέλη, μπορεί όμως να επιτευχθεί καλύτερα σε επίπεδο Ένωσης, η Ένωση δύναται να λάβει μέτρα, σύμφωνα με την αρχή της επικουρικότητας του άρθρου 5 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΣΕΕ). Σύμφωνα με την αρχή της αναλογικότητας, που διατυπώνεται στο ίδιο άρθρο, η παρούσα απόφαση δεν υπερβαίνει τα απαιτούμενα για την επίτευξη του εν λόγω στόχου.

(15)

Σύμφωνα με τα άρθρα 1 και 2 του πρωτοκόλλου αριθ. 22 σχετικά με τη θέση της Δανίας, το οποίο προσαρτάται στη ΣΕΕ και στη Συνθήκη για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ), η Δανία δεν συμμετέχει στην έκδοση της παρούσας απόφασης και δεν δεσμεύεται από αυτήν ούτε υπόκειται στην εφαρμογή της. Δεδομένου ότι η παρούσα απόφαση αναπτύσσει περαιτέρω το κεκτημένο του Σένγκεν, η Δανία αποφασίζει, σύμφωνα με το άρθρο 4 του εν λόγω πρωτοκόλλου, εντός έξι μηνών αφότου το Συμβούλιο αποφασίσει επί της παρούσας απόφασης, σχετικά με τη μεταφορά της στο εθνικό της δίκαιο.

(16)

Η παρούσα απόφαση συνιστά ανάπτυξη των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν στις οποίες δεν συμμετέχει η Ιρλανδία, σύμφωνα με την απόφαση 2002/192/ΕΚ του Συμβουλίου (7)· ως εκ τούτου, η Ιρλανδία δεν συμμετέχει στην έκδοση της παρούσας απόφασης και δεν δεσμεύεται από αυτή ούτε υπόκειται στην εφαρμογή της.

(17)

Όσον αφορά την Ισλανδία και τη Νορβηγία, η παρούσα απόφαση αποτελεί ανάπτυξη των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν, κατά την έννοια της συμφωνίας η οποία συνήφθη από το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και από τη Δημοκρατία της Ισλανδίας και το Βασίλειο της Νορβηγίας σχετικά με τη σύνδεσή τους με την υλοποίηση, την εφαρμογή και την ανάπτυξη του κεκτημένου του Σένγκεν (8), οι οποίες διατάξεις εμπίπτουν στον τομέα στον οποίο αναφέρεται το άρθρο 1 σημεία Α και Β της απόφασης 1999/437/ΕΚ του Συμβουλίου (9).

(18)

Όσον αφορά την Ελβετία, η παρούσα απόφαση αποτελεί ανάπτυξη των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν, κατά την έννοια της συμφωνίας μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της Ελβετικής Συνομοσπονδίας σχετικά με τη σύνδεση της Ελβετικής Συνομοσπονδίας με την υλοποίηση, την εφαρμογή και την ανάπτυξη του κεκτημένου του Σένγκεν (10), οι οποίες διατάξεις εμπίπτουν στον τομέα στον οποίο αναφέρεται το άρθρο 1 σημεία Α και Β της απόφασης 1999/437/ΕΚ, σε συνδυασμό με το άρθρο 3 της απόφασης 2008/146/ΕΚ του Συμβουλίου (11).

(19)

Όσον αφορά το Λιχτενστάιν, η παρούσα απόφαση αποτελεί ανάπτυξη των διατάξεων του κεκτημένου του Σένγκεν, κατά την έννοια του πρωτοκόλλου μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Κοινότητας, της Ελβετικής Συνομοσπονδίας και του Πριγκιπάτου του Λιχτενστάιν για την προσχώρηση του Πριγκιπάτου του Λιχτενστάιν στη συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Κοινότητας και της Ελβετικής Συνομοσπονδίας σχετικά με τη σύνδεση της Ελβετικής Συνομοσπονδίας προς τη θέση σε ισχύ, την εφαρμογή και την ανάπτυξη του κεκτημένου του Σένγκεν (12), οι οποίες διατάξεις εμπίπτουν στον τομέα στον οποίο αναφέρεται το άρθρο 1 σημεία Α και Β της απόφασης 1999/437/ΕΚ, σε συνδυασμό με το άρθρο 3 της απόφασης 2011/350/ΕΕ του Συμβουλίου (13).

(20)

Όσον αφορά την Κύπρο, τη Βουλγαρία, καθώς και τη Ρουμανία και την Κροατία, το άρθρο 1 στοιχείο α) της παρούσας απόφασης συνιστά πράξη που βασίζεται στο κεκτημένο του Σένγκεν ή που σχετίζεται άλλως με αυτό, κατά την έννοια, αντιστοίχως, του άρθρου 3 παράγραφος 2 της πράξης προσχώρησης του 2003, του άρθρου 4 παράγραφος 2 της πράξης προσχώρησης του 2005 και του άρθρου 4 παράγραφος 2 της πράξης προσχώρησης του 2011, ενώ το άρθρο 1 στοιχείο β) συνιστά πράξη που βασίζεται στο κεκτημένο του Σένγκεν ή που σχετίζεται άλλως με αυτό, κατά την έννοια, αντιστοίχως, του άρθρου 3 παράγραφος 1 της πράξης προσχώρησης του 2003, του άρθρου 4 παράγραφος 1 της πράξης προσχώρησης του 2005 και του άρθρου 4 παράγραφος 1 της πράξης προσχώρησης του 2011.

(21)

Λόγω του επείγοντος χαρακτήρα της κατάστασης, κρίνεται σκόπιμο να γίνει επίκληση της εξαίρεσης από την προθεσμία των οκτώ εβδομάδων που προβλέπεται στο άρθρο 4 του πρωτοκόλλου αριθ. 1 για το ρόλο των εθνικών κοινοβουλίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το οποίο προσαρτάται στη ΣΕΕ, στη ΣΛΕΕ και στη Συνθήκη για την ίδρυση της Ευρωπαϊκής Κοινότητας Ατομικής Ενέργειας.

(22)

Προκειμένου να καταστεί δυνατή η ταχεία εφαρμογή των μέτρων που προβλέπονται στην παρούσα απόφαση, και λόγω της επείγουσας κατάστασης σε κατεχόμενες από τη Ρωσία περιοχές και εδάφη στην Ουκρανία καθώς και στα αποσχισθέντα εδάφη στη Γεωργία, η παρούσα απόφαση θα πρέπει να αρχίσει να ισχύει επειγόντως την επομένη της δημοσίευσής της στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,