Προετοιμασία της στρατηγικής για την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) διατυπώνει τις βασικές αρχές που επιτρέπουν τη χάραξη μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής για τη μείωση των επιπτώσεων της εκμετάλλευσης των πόρων στο περιβάλλον, βασιζόμενη στην κατάσταση των εν λόγω πόρων και στις ισχύουσες πολιτικές.

ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής της 1ης Οκτωβρίου 2003, με τίτλο: «Προς μια θεματική στρατηγική για την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων» [COM(2003) 572 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

ΣΥΝΟΨΗ

Ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος της πρόσβασης στους φυσικούς πόρους και της χρήσης τους καθιστά αναγκαία τη χάραξη συνολικής στρατηγικής, με στόχο την αειφόρο διαχείριση των εν λόγω πόρων.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή εκθέτει, με την παρούσα ανακοίνωση, τα κύρια χαρακτηριστικά μιας μελλοντικής θεματικής στρατηγικής, που θα στοχεύει στη διαμόρφωση ενός πλαισίου και στη θέσπιση μέτρων που θα επιτρέπουν τη χρήση των φυσικών πόρων με τρόπο αειφόρο, χωρίς να παρατείνουν την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και που θα εξασφαλίζουν ταυτόχρονα την επίτευξη των στόχων που τέθηκαν με τη στρατηγική της Λισσαβόνας.

Για να είναι αποτελεσματική μια στρατηγική αυτού του είδους, πρέπει να στηρίζεται σε έναν ορισμένο αριθμό στοιχείων, όπως στους ίδιους τους πόρους, στην επίδραση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και στις δράσεις που έχουν ήδη αναληφθεί.

Οι φυσικοί πόροι ποικίλλουν και μπορούν να ταξινομηθούν σύμφωνα με τις εξής κατηγορίες: τις πρώτες ύλες (π.χ. μέταλλα και βιομάζα), τα στοιχεία του περιβάλλοντος (νερό, ατμοσφαιρικός αέρας και έδαφος), τους διάσπαρτους πόρους (π.χ. αιολική, γεωθερμική ή ηλιακή ενέργεια), καθώς και τον φυσικό χώρο που συμβάλλει στην παραγωγή ή τη διατήρηση των υπόλοιπων πόρων. Οι ως άνω πόροι μπορούν επίσης να διακριθούν σε ανανεώσιμους και μη ανανεώσιμους .

Η εν λόγω ποικιλία έχει, κατ' ανάγκην, ιδιαίτερη σημασία, γιατί ο αντίκτυπος των ανθρώπινων δραστηριοτήτων εξαρτάται από το είδος του συγκεκριμένου πόρου. Ως εκ τούτου, η εξάντληση των αποθεμάτων των μη ανανεώσιμων πόρων (που περιλαμβάνουν κυρίως τα μέταλλα, τα ορυκτά και τα ορυκτά καύσιμα) αποτελεί ενδεχόμενο κίνδυνο, έστω κι αν ο συγκεκριμένος κίνδυνος μετριάζεται από διάφορους παράγοντες, όπως είναι η βελτίωση της απόδοσης των υλών, η ανακύκλωση, η υποκατάσταση από άλλα προϊόντα, καθώς και από το γεγονός ότι τα αποθέματα που γνωρίζουμε δεν αποτελούν παρά μέρος μόνο των συνολικών αποθεμάτων. Ο ως άνω ποσοτικός αντίκτυπος αφορά, επίσης, ορισμένους ανανεώσιμους πόρους, όταν η κατανάλωσή τους ξεπερνά τη δυνατότητα ανανέωσής τους, όπως συμβαίνει με τα αλιευτικά αποθέματα και το γλυκό νερό.

Εκτός από τον ποσοτικό κίνδυνο, η εξόρυξη και χρήση των φυσικών πόρων μπορούν να οδηγήσουν σε φαινόμενα που υποβαθμίζουν το φυσικό περιβάλλον (τον ατμοσφαιρικό αέρα, τα ύδατα ή το έδαφος) σε σημείο που να απειλούνται τα οικοσυστήματα, κυρίως από την καταστροφή των ενδιαιτημάτων ή την εξαφάνιση ορισμένων ειδών, ή να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία των ανθρώπων (π.χ. από την έκθεση σε επιβλαβείς ουσίες όπως ο αμίαντος).

Το ενδεχόμενο εμφάνισης των ως άνω δύο ειδών προβλημάτων, του ποσοτικού και του ποιοτικού, απαιτεί διαφορετικές αντιδράσεις από την πλευρά των δημόσιων αρχών, αντιδράσεις που πρέπει να καλύπτουν το σύνολο του κύκλου ζωής των φυσικών πόρων, από την εξόρυξή τους μέχρι και την τελική διάθεσή τους υπό μορφή αποβλήτων. Έχουν ήδη αναληφθεί ορισμένες δράσεις, είτε στα πλαίσια περιβαλλοντικών πολιτικών είτε μέσω πολιτικών που επηρεάζουν τη χρήση των πόρων (γεωργική ή αλιευτική πολιτική, ερευνητική πολιτική, πολιτική για τα χημικά προϊόντα κ.λπ.).

Ωστόσο, δεν υφίσταται ακόμη συνολική πολιτική στον τομέα των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της διαχείρισης των πόρων. Ως εκ τούτου, μια μελλοντική θεματική στρατηγική πρέπει να διαθέτει συνολική προσέγγιση, που να βασίζεται στη μετάδοση των πληροφοριών και στην οργάνωση ενός πλαισίου δράσης με κύρια στοιχεία:

• την απόκτηση γνώσεων αφενός για τις σχέσεις ανάμεσα στην πρόσβαση στους πόρους και τη χρήση τους και αφετέρου για τον αντίκτυπό τους στο περιβάλλον, σε κάθε στάδιο του κύκλου ζωής τους, με πληροφορίες που αφορούν κυρίως τις ροές υλών, την κατάσταση των οικοσυστημάτων, τις χρήσεις γης και τους θαλάσσιους πόρους·
• την αξιολόγηση των πολιτικών με αντίκτυπο στο περιβάλλον (περιβαλλοντική, οικονομική, φορολογική, γεωργική, αλιευτική, ενεργειακή πολιτική ή πολιτική μεταφορών κ.λπ.) με σκοπό να προσδιοριστεί σε ποιο βαθμό οι επιλογές που έχουν γίνει στους εν λόγω τομείς είναι συμβατές με το στόχο του διαχωρισμού της οικονομικής ανάπτυξης από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος·
• την πολιτική ενσωμάτωση των προβλημάτων που αφορούν τους φυσικούς πόρους, ώστε τα εν λόγω ζητήματα να λαμβάνονται περισσότερο υπόψη στις υπόλοιπες πολιτικές, με σκοπό να καταστεί δυνατή η ανάληψη συγκεκριμένων και συνεκτικών δράσεων βάσει των πληροφοριών που προέρχονται από τις ως άνω δύο δραστηριότητες .

Συγκεκριμένα, το έκτο κοινοτικό πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον προβλέπει ότι η στρατηγική σε θέματα πόρων (μία από τις επτά στρατηγικές του προγράμματος) πρέπει να περιέχει τις εξής πέντε δράσεις:

• εκτίμηση της διακίνησης υλών και αποβλήτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, συμπεριλαμβανομένων των εισαγωγών και εξαγωγών, π.χ., με ανάλυση των ροών υλών·
• εξέταση της αποτελεσματικότητας των πολιτικών μέτρων και των επιπτώσεων των επιχορηγήσεων που σχετίζονται με τους φυσικούς πόρους και τα απόβλητα·
• καθορισμό στόχων για την αποδοτικότητα των πόρων, τη μείωση της χρήσης τους και το διαχωρισμό της οικονομικής ανάπτυξης από τον αρνητικό αντίκτυπο στο περιβάλλον·
• προώθηση μεθόδων και τεχνικών εξόρυξης και παραγωγής που στοχεύουν στην ενθάρρυνση της οικολογικής αποτελεσματικότητας και την αειφόρο χρήση των πρώτων υλών, της ενέργειας, του νερού και των υπόλοιπων πόρων·
• ανάπτυξη και εφαρμογή ευρέος φάσματος μέσων, όπως έρευνας, μεταφοράς τεχνολογιών, οικονομικών μέσων και μέσων που να βασίζονται στην αγορά, προγραμμάτων βέλτιστων πρακτικών και δεικτών αποδοτικότητας των πόρων.

Πλαίσιο

Η παρούσα ανακοίνωση αποτελεί το πρώτο βήμα της διαμόρφωσης μιας ευρωπαϊκής στρατηγικής σε θέματα πόρων. Η εν λόγω στρατηγική πρέπει να συνδυάζεται με δύο άλλες πρωτοβουλίες που προβλέπει, επίσης, το έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον: την ολοκληρωμένη πολιτική προϊόντων και τη στρατηγική για την πρόληψη της παραγωγής και την ανακύκλωση των αποβλήτων. Μια παράλληλη υλοποίηση των τριών αυτών πρωτοβουλιών θα επιτρέψει την καλύτερη εξισορρόπηση της διαχείρισης των πόρων, των προϊόντων και των αποβλήτων και του αντίκτυπού τους στο περιβάλλον.

See also

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη συνέχεια που δόθηκε στις εν λόγω διαβουλεύσεις, συμβουλευτείτε τη σελίδα της στρατηγικής των φυσικών πόρων (EN).

ΣΥΝΑΦΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ

Κοινοποίηση της Επιτροπής της 21ης Δεκεμβρίου 2005 με τίτλο: «Προς μια θεματική στρατηγική για την αειφόρο χρήση των φυσικών πόρων» [COM(2005) 670 - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα]

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 08.06.2006