Προς μια στρατηγική για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος

1) ΣΤΟΧΟΣ

Εγκαινίαση της κατάρτισης μιας θεματικής στρατηγικής για την προαγωγή της αειφόρου χρήσης των θαλασσών και ωκεανών, καθώς και της διατήρησης των θαλάσσιων οικοσυστημάτων παγκοσμίως.

2) ΠΡΑΞΗ

Ανακοίνωση της Επιτροπής προς του Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της 2ας Οκτωβρίου 2002, «Προς μια στρατηγική για την προστασία και τη διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος» [COM (2002) 539 τελικό - Δεν έχει δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα].

3) ΣΥΝΟΨΗ

Το έκτο πρόγραμμα δράσης για το περιβάλλον προβλέπει την κατάρτιση θεματικής στρατηγικής για τη διατήρηση και την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Η παρούσα ανακοίνωση της Επιτροπής ανταποκρίνεται στο αίτημα αυτό και συνιστά ένα πρώτο βήμα προς μια τέτοια στρατηγική. Η στρατηγική αυτή θα διαμορφωθεί στο πλαίσιο ανοικτής και συνεργατικής διαδικασίας στην οποία θα συμμετάσχουν τα κοινοτικά θεσμικά όργανα, οι ενδιαφερόμενες περιφερειακές οργανώσεις και άλλα ενδιαφερόμενα μέρη.

Η σημερινή κατάσταση

Η ανακοίνωση αυτή αρχίζει από μια ανασκόπηση της περιβαλλοντικής ποιότητας των θαλασσών και ωκεανών, και ιδίως εκείνων που βρέχουν ευρωπαϊκές χώρες· περιλαμβάνει περίληψη και λεπτομερή περιγραφή της κατάστασης. Επισημαίνεται ότι είναι πολλές οι απειλές για το θαλάσσιο περιβάλλον, μεταξύ των οποίων η πτώχευση και η υποβάθμιση της βιοποικιλότητας και οι μεταβολές της δομής της, η εξαφάνιση ενδιαιτημάτων, η ρύπανση από επικίνδυνες ουσίες και από θρεπτικές ουσίες, καθώς και οι ενδεχόμενες μελλοντικές επιπτώσεις από την αλλαγή του κλίματος.

Μεταξύ των παράλληλων πιέσεων που ασκούνται, ας σημειωθούν η εμπορική αλιεία, οι έρευνες πετρελαίου και φυσικού αερίου, η ναυτιλία, η εναπόθεση επικίνδυνων ουσιών ή θρεπτικών ουσιών υδατικής ή ατμοσφαιρικής προελεύσεως, η πόντιση αποβλήτων και η υλική υποβάθμιση ενδιαιτημάτων λόγω των εκβαθύνσεων και των απολήψεων άμμου και χαλικιού.

Η ανακοίνωση εξετάζει το σύνολο των υφιστάμενων πολιτικών και νομοθετικών διατάξεων στην Ευρωπαϊκή Ένωση επί θεμάτων προστασίας των θαλασσών και των ωκεανών (βλ. παράρτημα 2). Επειδή αυτές καλύπτουν ειδικά ζητήματα ή συγκεκριμένες γεωγραφικές ζώνες, επιβάλλεται η διαπίστωση ότι δεν υπάρχει ολοκληρωμένη πολιτική προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Εξετάζονται επίσης άλλες συμβάσεις, οργανώσεις και περιφερειακές και διεθνείς συμφωνίες στον εν λόγω τομέα (βλ. παράρτημα 4).

Αποδίδεται ιδιαίτερη προσοχή στο επίπεδο των γνώσεων σχετικά με το θαλάσσιο περιβάλλον. Επισημαίνονται σημαντικά κενά:

• η γνώση των επιπτώσεων από τις φυσικές ή ανθρωπογενείς μεταβολές στην βιοποικιλότητα και η ταχύτητα επαναφοράς, από τη στιγμή που θα αμβλυνθεί η ένταση της μεταβολής ή εξαλειφθεί η πηγή της προέλευσής της,
• η διαλεύκανση του τρόπου με τον οποίο οι μεταβολές της ποικιλότητας ή της δομής των ειδών επηρεάζουν τα θαλάσσια οικοσυστήματα,
• η κατοχή ακριβέστερων και έγκυρων δεδομένων σχετικά με τη διατήρηση της αλιείας και τις επιπτώσεις της, με τα χημικά προϊόντα, με τα βιομηχανικά απόβλητα που εκχέονται στη θάλασσα, με τις εισροές θρεπτικών ουσιών και ραδιενεργών ουσιών,
• κρίνεται επείγουσα η χαρτογράφηση της θαλάσσιας βιοποικιλότητας.

Στο παράρτημα 3 της ανακοίνωσης επιχειρείται ανάλυση των τρεχουσών ερευνητικών δραστηριοτήτων στο θαλάσσιο περιβάλλον. Επισημαίνονται προβλήματα όσον αφορά τις δραστηριότητες επιτήρησης, αξιολόγησης, έρευνας καθώς και εκμετάλλευσης και κοινοποίησης των δεδομένων και πληροφοριών.

Εν κατακλείδι, η ανακοίνωση επισημαίνει την ανάγκη επίλυσης πολλών εκκρεμούντων προβλημάτων και την ύπαρξη σοβαρών απειλών για το θαλάσσιο περιβάλλον, παρά τις προσπάθειες που έχουν καταβληθεί τις τρεις τελευταίες δεκαετίες. Έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικά βήματα προόδου όσον αφορά την ποιότητα των ευρωπαϊκών θαλασσών και, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχουν συγκρατηθεί, ή και αναστραφεί ακόμη, οι τάσεις επιδείνωσης της ρύπανσης.

Οι στόχοι της στρατηγικής

Όταν ολοκληρωθεί η ανασκόπηση της σημερινής κατάστασης, η Επιτροπή προτείνει να καθοριστούν, στο πλαίσιο της στρατηγικής για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, φιλόδοξοι, σαφείς και συνεκτικοί στόχοι για την προαγωγή της αειφόρου χρήσης των θαλασσών και της διατήρησης των θαλάσσιων οικουσυστημάτων.

Συνολικός στόχος της στρατηγικής της προτεινόμενης προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος είναι η προαγωγή της αειφόρου χρήσης των θαλασσών και η διατήρηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, ιδιαίτερα δε των ζωνών μεγάλης αξίας από πλευράς βιοποικιλότητας.

Ενσωματώνονται και άλλοι τομεακοί στόχοι της στρατηγικής. Αυτοί αφορούν τον περιορισμό της βιοποικιλότητας, την καταστροφή ενδιαιτημάτων, τις εκχύσεις επικίνδυνων ουσιών, τον ευτροφισμό, τις ραδιενεργές ουσίες, τη ρύπανση από υδρογονάνθρακες, τα απόβλητα, τις θαλάσσιες μεταφορές, την υγεία, την αλλαγή του κλίματος, την έρευνα και τη βελτίωση του συντονισμού.

Οι δράσεις στο πλαίσιο της στρατηγικής

Η ανακοίνωση επισημαίνει επανειλημμένως ότι οι δράσεις που είναι αναγκαίες για την επίτευξη των εν λόγω στόχων πρέπει να περιλαμβάνουν τα ακόλουθα στοιχεία:

• χάραξη συνεκτικής πολιτικής στον τομέα του θαλάσσιου περιβάλλοντος μέσω της σταδιακής υιοθέτησης προσέγγισης που στηρίζεται στα οικοσυστήματα και αξιοποιεί τις υφιστάμενες πολιτικές,
• βελτίωση της ολοκληρωμένης εφαρμογής της υφιστάμενης και νέας νομοθεσίας,
• σύσταση μηχανισμών και δράσεων για τη διευκόλυνση του συντονισμού των εν λόγω μέτρων και του συντονισμού των διαφόρων οργανώσεων και ενδιαφερομένων μερών,
• εγκαινίαση πρωτοβουλιών για την εμβάθυνση των γνώσεων όσον αφορά την παρελθούσα και μελλοντική (πιθανή) εξέλιξη της ποιότητας των ευρωπαϊκών θαλασσών, καθώς και των διαδικασιών και μεθοδολογιών αξιολόγησης των εν λόγω πληροφοριών,
• ενίσχυση και βελτίωση του συντονισμού μεταξύ των διαφόρων μέσων χρηματοδότησης της προστασίας του θαλάσσιου περιβάλλοντος,
• εφαρμογή των εν λόγω στρατηγικών στοιχείων σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο.

Επίσης, η ανακοίνωση προτείνει ειδικές δραστηριότητες για κάθε έναν από τους στοχευόμενους τομείς.

Ημερομηνία τελευταίας τροποποίησης: 10.05.2006